Bahreyn (Arapça: البحرين - El Bahreyn), resmi adıyla Bahreyn Krallığı (Arapça: مملكة البحرين - Memleketü'l-Bahreyn), Asya'da, Basra Körfezi'nde yer alan bir ada ülkesidir. Bahreyn'in güneydoğusunda Katar, batısında Suudi Arabistan yer alır.Takım adalardan oluşan ülke toplam 50 doğal ada ve 33 yapay adadan meydana gelir. Kuzeybatıdan, 25 Kasım 1986 kullanıma açılan ve 25 km. uzunluğundaki Kral Fahd Geçidi ile deniz üzerinden kara yolu ile Suudi Arabistan'a bağlanmıştırMaldivler ve Singapur'dan sonra Asya'nın üçüncü en küçük ülkesidir. Başkenti ve en büyük şehri Manama'dır.
Bahreyn مملكة البحرين Memleketü'l-Bahreyn Bahreyn Krallığı | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Başkent ve en büyük şehir | Manama | ||||||||
Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||
Etnik gruplar | Araplar ve diğer Asya halkları | ||||||||
Demonim | |||||||||
Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| |||||||||
Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 765 km2 (187.) | ||||||||
• Su (%) | önemsiz miktar | ||||||||
Nüfus | |||||||||
• 2018 tahminî | 1.569.446 (149..) | ||||||||
• 2010 sayımı | 1.234.571 | ||||||||
• Yoğunluk | 1.831,1/km2 (4.) | ||||||||
GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | $77,62 milyar (103..) | ||||||||
• Kişi başına | $50.284 (21..) | ||||||||
GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | $37,50 milyar (96..) | ||||||||
• Kişi başına | $24.294 (37..) | ||||||||
İGE (2022) | 0.875 çok yüksek · 35. | ||||||||
Para birimi | Bahreyn dinarı (BHD) | ||||||||
Zaman dilimi | UTC+03:00 | ||||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||||
Telefon kodu | |||||||||
İnternet alan adı | .bh |
Bahreyn, eski Dilmun uygarlığının merkezidir. Antik çağlardan beri, 19. yüzyıla kadar dünyanın en iyisi olduğu düşünülen ile ünlüdür. Bahreyn, İslam'dan etkilenen ilk bölgelerden biriydi. Bir Arap egemenliği döneminin ardından Bahreyn, 1521'den 1602'ye kadar Portekiz İmparatorluğu tarafından yönetildi. 1783'te Bani Utbah kabilesi Bahreyn'i Nasr Al-Madhkur'dan ele geçirdi ve o zamandan beri Bahreyn'in ilk hakimi Ahmed el Fetih ile Halife kraliyet ailesi tarafından yönetilir.
1800'lerin sonlarında İngilizlerle yapılan ardışık anlaşmaların ardından Bahreyn, Britanya İmparatorluğu'nun himayesi altına girdi. 1971 yılında bağımsızlığını ilan etti. Eskiden bir emirlik olan Bahreyn'de, 2002 yılında İslami anayasal monarşi ilan edildi. 2011 yılında ülkede bölgesel Arap Baharı'ndan esinlenen protestolar yaşandı. Protestoların sebebi Bahreyn'in iktidardaki Sünni Müslüman El Halife kraliyet ailesinin siyasi muhalifler ve Şii Müslüman nüfusu da içeren grupların insan haklarını ihlal ettiği için eleştirilmesiydi.
Etimoloji
Arapçada bahr deniz demektir. Bahreyn ise "iki deniz" anlamına gelir.
Tarih
Bahreyn antik zamanlardan beri insanlar için bir yerleşim yeri olmuştur. Tarihte ilk olarak Dilmun medeniyetinin bulunduğu bölgede önemli bir ticaret noktası olmuştur. Basra Körfezi'ndeki stratejik konumu sebebiyle ülke sırasıyla Asur, Babil, Yunan, Ahameniş İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu kontrolüne geçmiştir.
İslam'ın ortaya çıkmasından sonra Müslümanlığı da beraberinde getiren Arap medeniyetlerinin etkisine ve kontrolüne girmiştir.
1521'de Portekizlilerin eline geçen ada 1559'da Osmanlıların eline geçmiştir ve burada Osmanlı Devleti bir üs kurmuştur, ancak bir süre sonra tekrar ada Portekizlilerin eline geçmiştir. 1602'de Portekizliler İranlılar tarafından adadan uzaklaştırılmıştır. Bu tarihten 'nın Bahreyn'de hakimiyeti ele geçirdiği 1783 yılına kadar ada İranlılar ile Arap kabilelerinin mücadele alanı olmuştur. 1957 yılında Pehlevî İranı'nın 14. eyaleti olarak ilan edilen ancak gerçekte İngiliz sömürgesiyle yönetilen ada 1971'de Birleşik Krallık hakimiyetinden çıkarak bağımsızlığına kavuşmuştur.
2011 yılında ortaya çıkan Arap Baharı sırasında nüfusu Şii çoğunluktan oluşan halk Sünni yöneticilere karşı ayaklanma başlatmış ancak bu ayaklanma bastırılmıştır.
Coğrafya
Bahreyn 3 büyük adadan meydana gelir. En geniş adası Bahreyn Adasıdır, 48 km uzunluğunda ve 19,3 km genişliğindedir. Baş şehri Manama, bu ada üzerindedir. Diğer büyük adaları Muharrak ve Sitra'dır. Kıyıları nakliyat ve gemilerin yaklaşması için elverişlidir. Adalar genel olarak denizden çok yüksek değildir. En tepe noktası 137 m ile Bahreyn Adasındaki bir tepedir.
Ekonomi
Bahreyn 2006 yılında Arap dünyasının en hızlı büyüyen ekonomisi oldu. 2011 yılında, Wall Street Journal gazetesine bağlı Heritage Foundation isimli derneğin yayımladığı, Index of Economic Freedom (Özgür Ekonominin Listesi) 'e göre Bahreyn Orta Doğu bölgesinin en özgür, tüm dünyada ise 10. özgür ekonomi olarak kabul edilmiştir. Bankacılık sektörünün büyük gelişimi, özellikle İslami Bankacılıktaki gelişme, bölgedeki büyük ekonomik gelişmenin etkisi ile çok hızlı gelişmiş ve bu büyüme sayesinde 2008 yılında dünyanın en hızlı büyüyen finans merkezi unvanını almıştır.
Ekonomide tarihsel olarak Bahreyn, petrol üretimi ve inci üretimi ile tanınmaktadır. Fakat 20. yüzyılda petrol tüketiminin artması ile Petrol tüm Arap ülkelerinde olduğu gibi, Bahreyn'de de lokomotif güç olmuştur. Petrol ticaretinin; ülke ihracatındaki oranı %60, ülke gelirlerindeki oranı %60, 'daki (GYH) oranı %30'dur. 1985 yılından bu yana petrol fiyatlarındaki değişikliklerle Bahreyn Ekonomisi dalgalanan bir ekonomi şeklini almıştır. Örneğin 1990-1991 Körfez Savaşı sürecinde ve sonrasında olduğu gibi.
İletişim ve ulaştırma faaliyetlerinin ülkede çok hızlı gelişmesi ile ülke yabancı yatırımcılar için bir çekim merkezi oldu. öyle ki Amerika Birleşik Devletleri ile 2004 yılında serbest ticaret anlaşması imzaladı(US-Bahrain Free Trade Agreement). Söz konusu anlaşma ile iki devlet arasındaki gümrük vergileri azalacaktır.
İşsizlik, özellikle gençler arasında, petrol ve su kaynaklarının azalması ile birlikte devletin en büyük sorunlarındandır. 2008'de işsizlik oranı %4 olarak tespit edilmiş olmasına rağmen,kadın nüfusunun %85'i ülkede çalışmamaktadır. Söz konusu %4 olarak belirlenen işsizlik oranı içerisinde kadın nüfusunun işsizliği dahil edilmemişti. 2007'de ise Bahreyn Arap bölgesindeki ilk işsizlik sigortası hakkı veren ülke olmuştur. İşsizlik sigortası yanı sıra, çalışma koşullarında da çeşitli gelişmeler sağlanmaktadır.
Demografi
Ülkenin kuzeyinde çok fazla yerleşim görülürken güneyinde yaklaşık 20 kilometre kuzeyine kadar yerleşim görünmemektedir.
Tarihî nüfus | ||
---|---|---|
Yıl | Nüfus | %± Artış |
1950 | 116.000 | — |
1960 | 162.000 | 3,40% |
1970 | 212.000 | 2,73% |
1980 | 358.000 | 5,38% |
1990 | 493.000 | 3,25% |
2000 | 638.000 | 2,61% |
2010 | 1.262.000 | 7,06% |
2020 | 1.885.000 | 4,09% |
Kaynaklar: |
Nüfusun yarısına yakını Bahreyn'in yerlilerine ilaveten Filistin, Umman ve Suudi kökenli Araplardan oluşurken, kalan kısım İran, Hindistan, Pakistan, Filipinler, Endonezya hatta ABD ve İngiltere kökenli vatandaşlardan meydana gelmektedir. 2000 sonrası ülkede Sünni nüfusun oranının arttırılması için sistematik olarak bazı Sünni göçmenlere vatandaşlık verilmektedir. Şii Farslar da (Acem olarak isimlendirilirler) ülkeye eski zamanlarda göç etmiş bir gruptur.
Bunun bir etkisi de erkek/kadın oranında görülmektedir. Bahreyn'de her 100 kadına 154 erkek düşer, 25-54 arasında bu oran 192'ye kadar çıkar. Bu oranlar Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek üçüncü cinsiyet oranlarıdır.
İdarî yapılanma
Bahreyn idari olarak 5 ile (Arapça: محافظة / muhafaza) ayrılır;
Kaynakça
- ^ a b Mustafa L. Bilge, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 4, s. 494
- ^ . 20 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2012.
- ^ a b c d "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN .
- ^ . 23 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- ^ "Baḥrayn". Encyclopedia of Islam. I. Leiden: E.J. Brill. 1960. s. 941.
- ^ a b "Arap İşdunyası İnternet Haber". 2 Haziran 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- ^ Bahrain Timeline 18 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC
- ^ "Bahreyn Yerel Medya". 9 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- ^ [1] 9 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Arap Medyası İngilizce / Khaleej Times Online - 85pc unemployed in Bahrain are females 2008
- ^ Minister lashes out at parties opposed to unemployment benefit scheme 18 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Arap Medyası Gulf News, 22 Temmuz 2007
- ^ . 7 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
- ^ Yusuf Bahadır Keskin (3 Eylül 2021). İsmail Numan Telci (Ed.). Ulusal ve Bölgesel Dinamikler Işığında Bahreyn Dış Politikası. Körfez Dış Politikası Bağımlılık, Müdahalecilik, Tarafsızlık. Ankara: Ortadoğu Yayınları. ss. 159-182.
- ^ "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
Dış bağlantılar
- CIA World Factbook26 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bahreyn Arapca البحرين El Bahreyn resmi adiyla Bahreyn Kralligi Arapca مملكة البحرين Memleketu l Bahreyn Asya da Basra Korfezi nde yer alan bir ada ulkesidir Bahreyn in guneydogusunda Katar batisinda Suudi Arabistan yer alir Takim adalardan olusan ulke toplam 50 dogal ada ve 33 yapay adadan meydana gelir Kuzeybatidan 25 Kasim 1986 kullanima acilan ve 25 km uzunlugundaki Kral Fahd Gecidi ile deniz uzerinden kara yolu ile Suudi Arabistan a baglanmistirMaldivler ve Singapur dan sonra Asya nin ucuncu en kucuk ulkesidir Baskenti ve en buyuk sehri Manama dir Bahreynمملكة البحرين Memleketu l Bahreyn Bahreyn KralligiBayrak ArmaMilli mars Bahreynuna source source track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirManamaResmi dil ler ArapcaEtnik gruplarAraplar ve diger Asya halklariDemonimHukumetMonarsi KralHamed bin Isa el Halife Kralice VeliahtSelman bin Hamed bin Isa el Halife BasbakanSelman bin Hamed bin Isa el Halife Ayni zamanda veliaht prens Tarihce nin hakimiyeti1783 Birlesik Krallik tan16 Aralik 1971 kaynak belirtilmeli Yuzolcumu Toplam765 km2 187 Su onemsiz miktarNufus 2018 tahmini1 569 446 149 2010 sayimi1 234 571 Yogunluk1 831 1 km2 4 GSYIH SAGP 2023 tahmini Toplam 77 62 milyar 103 Kisi basina 50 284 21 GSYIH nominal 2023 tahmini Toplam 37 50 milyar 96 Kisi basina 24 294 37 IGE 2022 0 875 cok yuksek 35 Para birimiBahreyn dinari BHD Zaman dilimiUTC 03 00Trafik akisisagTelefon koduInternet alan adi bh Bahreyn eski Dilmun uygarliginin merkezidir Antik caglardan beri 19 yuzyila kadar dunyanin en iyisi oldugu dusunulen ile unludur Bahreyn Islam dan etkilenen ilk bolgelerden biriydi Bir Arap egemenligi doneminin ardindan Bahreyn 1521 den 1602 ye kadar Portekiz Imparatorlugu tarafindan yonetildi 1783 te Bani Utbah kabilesi Bahreyn i Nasr Al Madhkur dan ele gecirdi ve o zamandan beri Bahreyn in ilk hakimi Ahmed el Fetih ile Halife kraliyet ailesi tarafindan yonetilir 1800 lerin sonlarinda Ingilizlerle yapilan ardisik anlasmalarin ardindan Bahreyn Britanya Imparatorlugu nun himayesi altina girdi 1971 yilinda bagimsizligini ilan etti Eskiden bir emirlik olan Bahreyn de 2002 yilinda Islami anayasal monarsi ilan edildi 2011 yilinda ulkede bolgesel Arap Bahari ndan esinlenen protestolar yasandi Protestolarin sebebi Bahreyn in iktidardaki Sunni Musluman El Halife kraliyet ailesinin siyasi muhalifler ve Sii Musluman nufusu da iceren gruplarin insan haklarini ihlal ettigi icin elestirilmesiydi EtimolojiArapcada bahr deniz demektir Bahreyn ise iki deniz anlamina gelir TarihUzaydan adanin gorunumuPortekizliler tarafindan insa edilen Bahreyn Kalesi Bahreyn antik zamanlardan beri insanlar icin bir yerlesim yeri olmustur Tarihte ilk olarak Dilmun medeniyetinin bulundugu bolgede onemli bir ticaret noktasi olmustur Basra Korfezi ndeki stratejik konumu sebebiyle ulke sirasiyla Asur Babil Yunan Ahamenis Imparatorlugu ve Sasani Imparatorlugu kontrolune gecmistir Islam in ortaya cikmasindan sonra Muslumanligi da beraberinde getiren Arap medeniyetlerinin etkisine ve kontrolune girmistir 1521 de Portekizlilerin eline gecen ada 1559 da Osmanlilarin eline gecmistir ve burada Osmanli Devleti bir us kurmustur ancak bir sure sonra tekrar ada Portekizlilerin eline gecmistir 1602 de Portekizliler Iranlilar tarafindan adadan uzaklastirilmistir Bu tarihten nin Bahreyn de hakimiyeti ele gecirdigi 1783 yilina kadar ada Iranlilar ile Arap kabilelerinin mucadele alani olmustur 1957 yilinda Pehlevi Irani nin 14 eyaleti olarak ilan edilen ancak gercekte Ingiliz somurgesiyle yonetilen ada 1971 de Birlesik Krallik hakimiyetinden cikarak bagimsizligina kavusmustur 2011 yilinda ortaya cikan Arap Bahari sirasinda nufusu Sii cogunluktan olusan halk Sunni yoneticilere karsi ayaklanma baslatmis ancak bu ayaklanma bastirilmistir CografyaBahreyn 3 buyuk adadan meydana gelir En genis adasi Bahreyn Adasidir 48 km uzunlugunda ve 19 3 km genisligindedir Bas sehri Manama bu ada uzerindedir Diger buyuk adalari Muharrak ve Sitra dir Kiyilari nakliyat ve gemilerin yaklasmasi icin elverislidir Adalar genel olarak denizden cok yuksek degildir En tepe noktasi 137 m ile Bahreyn Adasindaki bir tepedir EkonomiBahreyn 2006 yilinda Arap dunyasinin en hizli buyuyen ekonomisi oldu 2011 yilinda Wall Street Journal gazetesine bagli Heritage Foundation isimli dernegin yayimladigi Index of Economic Freedom Ozgur Ekonominin Listesi e gore Bahreyn Orta Dogu bolgesinin en ozgur tum dunyada ise 10 ozgur ekonomi olarak kabul edilmistir Bankacilik sektorunun buyuk gelisimi ozellikle Islami Bankaciliktaki gelisme bolgedeki buyuk ekonomik gelismenin etkisi ile cok hizli gelismis ve bu buyume sayesinde 2008 yilinda dunyanin en hizli buyuyen finans merkezi unvanini almistir Ekonomide tarihsel olarak Bahreyn petrol uretimi ve inci uretimi ile taninmaktadir Fakat 20 yuzyilda petrol tuketiminin artmasi ile Petrol tum Arap ulkelerinde oldugu gibi Bahreyn de de lokomotif guc olmustur Petrol ticaretinin ulke ihracatindaki orani 60 ulke gelirlerindeki orani 60 daki GYH orani 30 dur 1985 yilindan bu yana petrol fiyatlarindaki degisikliklerle Bahreyn Ekonomisi dalgalanan bir ekonomi seklini almistir Ornegin 1990 1991 Korfez Savasi surecinde ve sonrasinda oldugu gibi Iletisim ve ulastirma faaliyetlerinin ulkede cok hizli gelismesi ile ulke yabanci yatirimcilar icin bir cekim merkezi oldu oyle ki Amerika Birlesik Devletleri ile 2004 yilinda serbest ticaret anlasmasi imzaladi US Bahrain Free Trade Agreement Soz konusu anlasma ile iki devlet arasindaki gumruk vergileri azalacaktir Issizlik ozellikle gencler arasinda petrol ve su kaynaklarinin azalmasi ile birlikte devletin en buyuk sorunlarindandir 2008 de issizlik orani 4 olarak tespit edilmis olmasina ragmen kadin nufusunun 85 i ulkede calismamaktadir Soz konusu 4 olarak belirlenen issizlik orani icerisinde kadin nufusunun issizligi dahil edilmemisti 2007 de ise Bahreyn Arap bolgesindeki ilk issizlik sigortasi hakki veren ulke olmustur Issizlik sigortasi yani sira calisma kosullarinda da cesitli gelismeler saglanmaktadir DemografiUlkenin kuzeyinde cok fazla yerlesim gorulurken guneyinde yaklasik 20 kilometre kuzeyine kadar yerlesim gorunmemektedir Tarihi nufusYilNufus Artis 1950 116 000 1960 162 000 3 40 1970 212 000 2 73 1980 358 000 5 38 1990 493 000 3 25 2000 638 000 2 61 2010 1 262 000 7 06 2020 1 885 000 4 09 Kaynaklar Nufusun yarisina yakini Bahreyn in yerlilerine ilaveten Filistin Umman ve Suudi kokenli Araplardan olusurken kalan kisim Iran Hindistan Pakistan Filipinler Endonezya hatta ABD ve Ingiltere kokenli vatandaslardan meydana gelmektedir 2000 sonrasi ulkede Sunni nufusun oraninin arttirilmasi icin sistematik olarak bazi Sunni gocmenlere vatandaslik verilmektedir Sii Farslar da Acem olarak isimlendirilirler ulkeye eski zamanlarda goc etmis bir gruptur Bunun bir etkisi de erkek kadin oraninda gorulmektedir Bahreyn de her 100 kadina 154 erkek duser 25 54 arasinda bu oran 192 ye kadar cikar Bu oranlar Katar ve Birlesik Arap Emirlikleri nden sonra erkeklerin aleyhine olan dunyanin en yuksek ucuncu cinsiyet oranlaridir Idari yapilanmaBahreyn idari olarak 5 ile Arapca محافظة muhafaza ayrilir Manama Kuzey ili Guney iliKaynakca a b Mustafa L Bilge TDV Islam Ansiklopedisi cilt 4 s 494 20 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2012 a b c d Uluslararasi Para Fonu 2023 GYSIH Tahminleri Dunya Ekonomi Tahmini Uluslararasi Para Fonu 10 Ekim 2023 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Human Development Report 2023 2024 PDF Ingilizce Birlesmis Milletler Kalkinma Programi 13 Mart 2024 13 Mart 2024 tarihinde kaynagindan PDF a b Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 23 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mart 2011 Baḥrayn Encyclopedia of Islam I Leiden E J Brill 1960 s 941 a b Arap Isdunyasi Internet Haber 2 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mart 2011 Bahrain Timeline 18 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC Bahreyn Yerel Medya 9 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mart 2011 1 9 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arap Medyasi Ingilizce Khaleej Times Online 85pc unemployed in Bahrain are females 2008 Minister lashes out at parties opposed to unemployment benefit scheme 18 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arap Medyasi Gulf News 22 Temmuz 2007 7 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2017 Yusuf Bahadir Keskin 3 Eylul 2021 Ismail Numan Telci Ed Ulusal ve Bolgesel Dinamikler Isiginda Bahreyn Dis Politikasi Korfez Dis Politikasi Bagimlilik Mudahalecilik Tarafsizlik Ankara Ortadogu Yayinlari ss 159 182 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Sex ratio The World Factbook 30 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2017 Dis baglantilarCIA World Factbook26 Kasim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde