Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çavdar (Secale cereale), Poaceae (buğdaygiller) familyasından bir tahıl bitkisi.
| Çavdar | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||
|
Çavdarın ilk kez İÖ 6500 yıllarında Asya'nın güneybatısında yetiştirildiği sanılmaktadır. Soğuğa en dayanıklı tahıl olan çavdar yüksek yerleri, kumlu ve gevşek toprakları sever. Rusya, İskandinav ülkeleri gibi kışları çok sert geçen yörelerde bile yetiştirilir ve sonbaharda ekilip ertesi yıl yaz başlarında biçilir. Üstelik buğday, arpa, mısır ve pirinç tarımına elverişli olmayan en verimsiz topraklarda bile öbür tahıllardan daha iyi ürün verir. Tahıllara büyük zarar veren külleme ve pas hastalıkları ile zararlı böceklerden de pek fazla etkilenmeyen çavdarın en önemli zararlısı çavdar mahmuzu hastalığına yol açan bir asklımantardır.
Genellikle 1-2 metre yüksekliğe ulaşan çavdarın görünümü arpaya çok benzer. Taneleri buğdaya göre daha ince uzun, kavuzları daha dar, da oldukça kısadır. Daha çok ekmeklik un ve hayvan yemi olarak değerlendirilen çavdarın bileşiminde karbonhidrat, protein, potasyum ve B vitamini bulunur.
Çavdar unundan yapılan ekmek de buğday ekmeği gibi hafif olur. Buğday ve çavdar ununda bulunan protein karışımları (glüten) hamurun kabararak esnek ve yumuşak olmasını sağlar. Bu yüzden, başka tahılların unundan ekmek yapılırken hamura buğday ya da çavdar unu katılması gerekir.
Dünya genelinde, besin olarak kullanılan çavdar miktarı bu amaçla kullanılan buğdayın yarısı kadardır. Besin değeri yüksek olan çavdar başka tahıllarla karıştırılarak hayvanlara da yedirilir. Dünyanın çeşitli yörelerinde çavdardan viski, cin, votka gibi alkollü içkiler ve kvas denen Rus birası yapılır. İnce uzun, esnek ve sağlam olan çavdar sapları da çatı kaplaması, şilte dolgusu, örme şapka, kâğıt ve mukavva yapımında kullanılır.
Yılda 30 milyon ton dolayında olan dünya çavdar üretiminin üçte birinden fazlasını Rusya sağlar. Doğu Avrupa ülkelerinde ve Almanya Federal Cumhuriyeti'nde de geniş çapta çavdar üretimi yapılır. Türkiye'de 1960 yılında 650 bin hektar olan çavdar ekim alanı 1987'de 242 bin hektara kadar düşmüştür. Bu alandan elde edilen ürün 1987 verilerine göre 380 bin ton dolayındadır. 85 bin tonu geçen üretimiyle Kayseri ilk sırada yer alır. Niğde, Sivas, Yozgat, Nevşehir ve Konya öteki önemli çavdar üreticisi illerdir.
Üretim ve tüketim istatistikleri
| enüst on üretici — 2005 (milyon metrik ton) | |
|---|---|
 Rusya | 3,6 |
 Polonya | 3,4 |
 Almanya | 2,8 |
 Belarus | 1,2 |
 Ukrayna | 1,1 |
 Çin | 0,6 |
 Kanada | 0,4 |
 Türkiye | 0,3 |
 ABD | 0,2 |
 Avusturya | 0,2 |
| Dünya Toplamı | 13,3 |
| Kaynak: Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) | |
Çavdar öncelikle doğuda, merkezi ve kuzey Avrupa'da yetişir. Ana çavdar kuşağı Kuzey Almanya'dan Polonya,Ukrayna,Belarus,Litvanya,Letonya, merkezi ve kuzey Rusya içlerine yayılır. Çavdar ayrıca Kuzey Amerika' da (Kanada,Birleşik Devletler), Güney Amerika'da (Arjantin),Türkiye,Kazakistan ve Kuzey Çin' de yetişir. Çavdarın üretim seviyesi üretici ulusların çoğunda talep azlığından dolayı düşer. Örnek olarak çavdar üretimi Rusya'da 1992 yılında 13.9 milyon metrik ton iken 2005 yılında 3.6 milyon metrik tona düşmüştür. Aynı duruma uyan ülkeler aşağıdaki gibidir:
- Polonya'da 1992 yılı 5.9 milyon metrik ton, 2005 yılı 3.4 milyon metrik ton;
- Almanya'da 1992 yılı 3.3 milyon metrik ton, 2005 yılı 2.8 milyon metrik ton;
- Belarus'da 1992 yılı 3.1 milyon metrik ton, 2005 yılı 1.2 milyon metrik ton;
- Çin'de 1992 yılı 1.7 milyon metrik ton, 2005 yılı 0.6 milyon metrik ton;
- Kazakistan 1992 yılı 0.6 milyon metrik ton, 2005 yılı 0.02 milyon metrik ton;
Çavdarın çoğu, üretildiği ülkede tüketilmektedir ve sadece komşu ülkelere ihraç edilmekte olup dünya çapında ihracatı yoktur.
Notlar
- ^ "Tüm büyük gıda ve tarımsal mallar ve üreticileri". 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2007.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cavdar Secale cereale Poaceae bugdaygiller familyasindan bir tahil bitkisi CavdarBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSinif LiliopsidaFamilya Poaceae BugdaygillerCins SecaleSecale cereale Cavdarin ilk kez IO 6500 yillarinda Asya nin guneybatisinda yetistirildigi sanilmaktadir Soguga en dayanikli tahil olan cavdar yuksek yerleri kumlu ve gevsek topraklari sever Rusya Iskandinav ulkeleri gibi kislari cok sert gecen yorelerde bile yetistirilir ve sonbaharda ekilip ertesi yil yaz baslarinda bicilir Ustelik bugday arpa misir ve pirinc tarimina elverisli olmayan en verimsiz topraklarda bile obur tahillardan daha iyi urun verir Tahillara buyuk zarar veren kulleme ve pas hastaliklari ile zararli boceklerden de pek fazla etkilenmeyen cavdarin en onemli zararlisi cavdar mahmuzu hastaligina yol acan bir asklimantardir Genellikle 1 2 metre yukseklige ulasan cavdarin gorunumu arpaya cok benzer Taneleri bugdaya gore daha ince uzun kavuzlari daha dar da oldukca kisadir Daha cok ekmeklik un ve hayvan yemi olarak degerlendirilen cavdarin bilesiminde karbonhidrat protein potasyum ve B vitamini bulunur Cavdar unundan yapilan ekmek de bugday ekmegi gibi hafif olur Bugday ve cavdar ununda bulunan protein karisimlari gluten hamurun kabararak esnek ve yumusak olmasini saglar Bu yuzden baska tahillarin unundan ekmek yapilirken hamura bugday ya da cavdar unu katilmasi gerekir Dunya genelinde besin olarak kullanilan cavdar miktari bu amacla kullanilan bugdayin yarisi kadardir Besin degeri yuksek olan cavdar baska tahillarla karistirilarak hayvanlara da yedirilir Dunyanin cesitli yorelerinde cavdardan viski cin votka gibi alkollu ickiler ve kvas denen Rus birasi yapilir Ince uzun esnek ve saglam olan cavdar saplari da cati kaplamasi silte dolgusu orme sapka kagit ve mukavva yapiminda kullanilir Yilda 30 milyon ton dolayinda olan dunya cavdar uretiminin ucte birinden fazlasini Rusya saglar Dogu Avrupa ulkelerinde ve Almanya Federal Cumhuriyeti nde de genis capta cavdar uretimi yapilir Turkiye de 1960 yilinda 650 bin hektar olan cavdar ekim alani 1987 de 242 bin hektara kadar dusmustur Bu alandan elde edilen urun 1987 verilerine gore 380 bin ton dolayindadir 85 bin tonu gecen uretimiyle Kayseri ilk sirada yer alir Nigde Sivas Yozgat Nevsehir ve Konya oteki onemli cavdar ureticisi illerdir Uretim ve tuketim istatistiklerienust on uretici 2005 milyon metrik ton Rusya 3 6 Polonya 3 4 Almanya 2 8 Belarus 1 2 Ukrayna 1 1 Cin 0 6 Kanada 0 4 Turkiye 0 3 ABD 0 2 Avusturya 0 2Dunya Toplami 13 3Kaynak Gida ve Tarim Orgutu FAO Cavdar oncelikle doguda merkezi ve kuzey Avrupa da yetisir Ana cavdar kusagi Kuzey Almanya dan Polonya Ukrayna Belarus Litvanya Letonya merkezi ve kuzey Rusya iclerine yayilir Cavdar ayrica Kuzey Amerika da Kanada Birlesik Devletler Guney Amerika da Arjantin Turkiye Kazakistan ve Kuzey Cin de yetisir Cavdarin uretim seviyesi uretici uluslarin cogunda talep azligindan dolayi duser Ornek olarak cavdar uretimi Rusya da 1992 yilinda 13 9 milyon metrik ton iken 2005 yilinda 3 6 milyon metrik tona dusmustur Ayni duruma uyan ulkeler asagidaki gibidir Polonya da 1992 yili 5 9 milyon metrik ton 2005 yili 3 4 milyon metrik ton Almanya da 1992 yili 3 3 milyon metrik ton 2005 yili 2 8 milyon metrik ton Belarus da 1992 yili 3 1 milyon metrik ton 2005 yili 1 2 milyon metrik ton Cin de 1992 yili 1 7 milyon metrik ton 2005 yili 0 6 milyon metrik ton Kazakistan 1992 yili 0 6 milyon metrik ton 2005 yili 0 02 milyon metrik ton Cavdarin cogu uretildigi ulkede tuketilmektedir ve sadece komsu ulkelere ihrac edilmekte olup dunya capinda ihracati yoktur Notlar Tum buyuk gida ve tarimsal mallar ve ureticileri 21 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Kasim 2007