Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antropomorfizm ya da insan biçimcilik,insanî niteliklerin başka bir varlığa atfedilmesidir. Hayvanlar, cansız varlıklar, doğa güçleri, monoteist ve politeist dinlerdeki tanrılar, melekler, şeytanlar, cinler ve daha başka kavramlar da "Antropomorfizm" konusu olabilir. "Antropomorfizm", Yunancada insan anlamına gelen ανθρωπος (anthrōpos) ile şekil veya biçim anlamına gelen μορφη (morphē) kelimelerinden oluşur.
Tarihçe
Eski Yunan dinlerinde antropomorfizm, Homeros ve Hesiodos'un tanrıları insan gibi anlatmasıyla başladı. Buna karşılık, pek çok Eski Yunan düşünürü, yurttaşlarının dini görüşlerine karşı çıktı, antropomorfizmi eleştirdi, soyut tek tanrılı inancı savundu. Meselâ, Aristo'nun Fizik kitabındaki ilk unsur, hiçbir insanî özellik taşımaz.
Sanat tarihinde antropomorfizm, asli amacı insanı tasvir etmek olmayan eser ve nesnelerin insana benzetilerek yapılması anlamına gelmektedir.
Dinlerde
Tanrı hakkında teşbihi antropomorfik bir dil kullanılıp kullanılamayacağı konusunda Yahudi, Hristiyan ve İslam düşünce tarihinde oldukça yoğun tartışmalar olmuştur. Kutsal kitaplarda Tanrı’yı hem teşbih eden hem de tenzih denilen olumsuzlama örneklerine rastlanmaktadır. Üç dinin de bu konuya yaklaşımını incelediğimizde hem Kur’an’ın hem de Kitab-ı Mukaddes’in olumsuz nitelemeler yanında olumlu nitelemeleri çok daha fazla kullanıldığı görülecektir; yani vahiyde tenzihten çok teşbih vardır.
Örnekler: Tanrı, “Kendi suretimizde, kendimize benzer insan yaratalım” dedi, “Denizdeki balıklara, gökteki kuşlara, evcil hayvanlara, sürüngenlere, yeryüzünün tümüne egemen olsun.” (YARATILIŞ 1:26 TCL02) Peygamber İşaya rabbi gördüğünü, O'nun tahtta oturduğunu, elbisesinin eteklerinin tapınağı doldurduğunu ifade etmektedir. (İşaya, 6/1).
Kitâb-ı Mukaddes’te Tanrının yüz, ağız, dudak, göz, kulak, kol, bilek, parmak ve ayakları bulunur. Konuşması, görmesi, işitmesi, yazması, oturması, dinlenmesi, uyanması, yürümesi, gülmesi gibi davranışlar sergiler. Tanrı tıpkı bir çömlekçi gibi yerin toprağından insanı şekillendirir (Tekvîn, 2/7), bir bahçıvan gibi ağaç diker (Tekvîn, 2/9), günün serinliğinde bahçede dolaşır (Tekvîn, 3/8), savaşır (Çıkış, 14/14-25), duvarcı ustası gibi bir sunak yapar (Çıkış, 15/17), tufan gelince geminin kapısını kapatır (Tekvîn, 7/16).
İnsani duygular taşıması; sevinmesi, acı çekmesi, pişman olması, öfkelenmesi, intikam alması, kıskanması, usanması, yakılan kurbanların kokusundan hoşlanması, yorulması
İncillerde antropomorfik ifadelerin yanında İsâ’dan Tanrı’nın oğlu, tanrıdan da “baba” diye söz edilmektedir: Babam (Matta, 7/21; 10/32; 11/27; Luka, 2/49; Yuhanna, 5/17), baban (Matta, 6/4), babanız (Matta, 10/29; Yuhanna, 8/42; 20/17).
Değişimler; İbrani dini metinlerinde Tanrı ile ilgili Antropomorfik ifadeler zaman içerisinde hafifletilir veya yok edilirler. Örneğin Kitab-ı Mukaddes’teki Yunus kitabının, Midraş türü, tarihi bir gerçekliğe dayanmayan, eğitim veya nasihat amaçlı Tevrat kıssasında Yahudi tercümanlar, antik metindeki antropomorfik betimlemeleri kaldırmıştır;
Yunus 1:6'da Masoretik Metin'de (MT) "... Tanrı belki halimizi görür de yok olmayız..." diye yazarken Yunus Targum'unda bu pasaj "...belki Tanrı'dan üzerimize rahmet gelir..." yazmaktadır. Gemi kaptanının teklifi ilahi geleceği değiştirmekten ziyade ilahi acımayı elde etmeye yöneliktir. MT'de Yunus 3:9'da "Belki o zaman Tanrı fikrini değiştirip bize acır, kızgın öfkesinden döner de yok olmayız" derken Targum'da "Her kimin idrakında günah varsa tövbe etsin ve Tanrı tarafından bize acınacak" yazar. Tanrı fikrini değiştirmemektedir; acımaktadır.
İslâm'da
"Tanrı Âdem'i kendi biçiminde yarattı.
Yüce tanrı, yaratıkları yaratma işini bitirince, sırt üstü uzandı. O sırada bir ayağını öbür ayağının üstüne koymuştu. Bunun benzerini yapmak hiç kimseye uygun değildir.
"Rabbimiz baldırını açar, her mümin erkek ve her mümin kadın O'na secde eder. Dünyada iken kendisine riya ve gösteriş olarak secde edenler geri kalırlar. Onlar da secde etmeye kalkarlar, ancak sırtları bükülmeyen yekpare bir tabakaya dönüşür."
İslamda Allah kızar-öfkelenir, "öç alma" yoluna gider, yatışır, düşünür, acır (Rahim), bağışlar; "efendi (Rabb) ve "kral" (Melik) olur, evi ve "tahtı" vardır. Kıyamette "8 taşıyıcı" üzerinde gelir. (Hakka 17) "Zorba" (Cebbar), "sevecen, "(Vedûd), öfkeli (Celil)dir. Kur'anda insansı bir dil ile Muğire Oğlu Velid’e zenim (18 yaşına kadar babası bilinmediği için soysuz denmiştir.) şeklinde hakaret edilir. (Kalem 8–13 Celaleyn 2/230)
Kur'an’da Allah'ın 99 ismi arasında verilen intikam alan, sabırlı olan gibi bazı isimler ile (yemin etme, beddua etme,(Tebe 30, Zariyat 8–11, Münafıkun 4, Müddeessir 18–25, Tebbet 1-5) hikâyeler anlatma, kendisine dostlar ve düşmanlar edinme gibi) bazı fiiller Kişisel tanrı olarak tanımlanan ve Tanrı’ya insanî sıfatlar atfeden diğer örneklerdir.
Batı'da ilk defa On Sekizinci Yüzyıl ortalarında kullanılmaya başlanılan "Antropomorfizm" kelamcılar tarafından İslâm'daki Müşebbihe i'tikadî mezhebinin eşdeğeri olarak algılanmış ve bu durum putperestliğe denk olarak gösterilmiştir.
İslam toplumunda Allah inancının teşbih-tenzih tartışmaları üzerinden belirli değişimler geçirdiği, Örneğin Kur'an ve hadislerde Gökyüzünde Arş' (Koltuk)ta oturan, iki eli (Sad 75), yüzü (Bakara 115; Rahman 27), "gözler"i (Hud 37, Mü'mimun 27, Tur 48, Taha 39), karnı, bacağı gibi insani sıfatlarla tanımlanan yaratıcı inancının daha sonra kelamcılar tarafından sorgulandığı, bu kapsamda farklı görüş ve mezheplerin ortaya çıktığı görülür.
- Ehl-i Sünnet: (Mâtûridîyye - Eş'ariyye): Sınırlı bir insan-tanrı benzerliğini kabul eder.
- Mücessime, Müşebbihe, Selefi, Vahhabi: Kur'an ve hadislerde geçen "antropomorfik" anlatımları gerçek olarak değerlendirmiş ve Tanrı'nın bazı ad veya fiillerine insansı etkiler atfetmişlerdir. Allah'ı teşbihlerle anlatır, O'na el-yüz atfeder ve Arş'ta oturduğunu kabul ederler.
- Sûfî ekoller: Sembolik ifadelerle Allah'ın anlatılmasını onaylar,
- Şia - Mutezile - Cehmiyye: Tevhide aykırı bularak Allah'ın herhangi bir şekilde insana benzetilmesine karşı çıkar ve soyutlama yapar.“
Kaynakça
- ^ Türk Dil Kurumu (1983), Türkçe Sözlük (genişletilmiş 7. baskı, 1. cilt) s. 585, Ankara: TDK Yayınları
- ^ (PDF). 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.
- ^ a b c d . 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ Varli, Abdussamet (2019). "ANTROPOMORFİZM VE GÜNÜMÜZ EHL-İ SÜNNET ANLAYIŞINA ETKİLERİ". Journal of International Social Research (İngilizce). 17 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Aralık 2023.
- ^ (PDF). 9 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ Buhari, e's-Sahih, hadis no: 1367; Müslim, hadis no: 2841.
- ^ Müslim, e's-Sahih, Kitabu'I-Libâs/72-74, hadis no: 2099; Ebu Dâvûd, Sünen, Kita-bu'l-Edeb/35, hadis no: 2767
- ^ Buhari, Tefsir, Nun ve Kalem 2, Nisa 8, Tevhid 24; Müslim, İman 302
- ^ Harper, Douglas. "Online Etymology Dictionary". Douglas Harper. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2013.
- ^ "Merriam-Webster". Merriam-Webster. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2013.
- ^ Doç. Dr. Mustafa Çevik (2004). . Internet: BEYTULHİKME. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
- ^ AHMED, Ziauddin (2008). (PDF). İlahiyat Fakültesi. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Antropomorfizm ya da insan bicimcilik insani niteliklerin baska bir varliga atfedilmesidir Hayvanlar cansiz varliklar doga gucleri monoteist ve politeist dinlerdeki tanrilar melekler seytanlar cinler ve daha baska kavramlar da Antropomorfizm konusu olabilir Antropomorfizm Yunancada insan anlamina gelen an8rwpos anthrōpos ile sekil veya bicim anlamina gelen morfh morphe kelimelerinden olusur Milo Winter a ait bu cizimde insan bicimli bir tanri ruzgar uflemektedir TarihceEski Yunan dinlerinde antropomorfizm Homeros ve Hesiodos un tanrilari insan gibi anlatmasiyla basladi Buna karsilik pek cok Eski Yunan dusunuru yurttaslarinin dini goruslerine karsi cikti antropomorfizmi elestirdi soyut tek tanrili inanci savundu Mesela Aristo nun Fizik kitabindaki ilk unsur hicbir insani ozellik tasimaz Sanat tarihinde antropomorfizm asli amaci insani tasvir etmek olmayan eser ve nesnelerin insana benzetilerek yapilmasi anlamina gelmektedir DinlerdeTanri hakkinda tesbihi antropomorfik bir dil kullanilip kullanilamayacagi konusunda Yahudi Hristiyan ve Islam dusunce tarihinde oldukca yogun tartismalar olmustur Kutsal kitaplarda Tanri yi hem tesbih eden hem de tenzih denilen olumsuzlama orneklerine rastlanmaktadir Uc dinin de bu konuya yaklasimini inceledigimizde hem Kur an in hem de Kitab i Mukaddes in olumsuz nitelemeler yaninda olumlu nitelemeleri cok daha fazla kullanildigi gorulecektir yani vahiyde tenzihten cok tesbih vardir Tanri nin tahti tasviri 1696 Musebbihe ye gore Allah in eli yuzu tahti vb gercektir Ornekler Tanri Kendi suretimizde kendimize benzer insan yaratalim dedi Denizdeki baliklara gokteki kuslara evcil hayvanlara surungenlere yeryuzunun tumune egemen olsun YARATILIS 1 26 TCL02 Peygamber Isaya rabbi gordugunu O nun tahtta oturdugunu elbisesinin eteklerinin tapinagi doldurdugunu ifade etmektedir Isaya 6 1 Kitab i Mukaddes te Tanrinin yuz agiz dudak goz kulak kol bilek parmak ve ayaklari bulunur Konusmasi gormesi isitmesi yazmasi oturmasi dinlenmesi uyanmasi yurumesi gulmesi gibi davranislar sergiler Tanri tipki bir comlekci gibi yerin topragindan insani sekillendirir Tekvin 2 7 bir bahcivan gibi agac diker Tekvin 2 9 gunun serinliginde bahcede dolasir Tekvin 3 8 savasir Cikis 14 14 25 duvarci ustasi gibi bir sunak yapar Cikis 15 17 tufan gelince geminin kapisini kapatir Tekvin 7 16 Insani duygular tasimasi sevinmesi aci cekmesi pisman olmasi ofkelenmesi intikam almasi kiskanmasi usanmasi yakilan kurbanlarin kokusundan hoslanmasi yorulmasi Incillerde antropomorfik ifadelerin yaninda Isa dan Tanri nin oglu tanridan da baba diye soz edilmektedir Babam Matta 7 21 10 32 11 27 Luka 2 49 Yuhanna 5 17 baban Matta 6 4 babaniz Matta 10 29 Yuhanna 8 42 20 17 Degisimler Ibrani dini metinlerinde Tanri ile ilgili Antropomorfik ifadeler zaman icerisinde hafifletilir veya yok edilirler Ornegin Kitab i Mukaddes teki Yunus kitabinin Midras turu tarihi bir gerceklige dayanmayan egitim veya nasihat amacli Tevrat kissasinda Yahudi tercumanlar antik metindeki antropomorfik betimlemeleri kaldirmistir Yunus 1 6 da Masoretik Metin de MT Tanri belki halimizi gorur de yok olmayiz diye yazarken Yunus Targum unda bu pasaj belki Tanri dan uzerimize rahmet gelir yazmaktadir Gemi kaptaninin teklifi ilahi gelecegi degistirmekten ziyade ilahi acimayi elde etmeye yoneliktir MT de Yunus 3 9 da Belki o zaman Tanri fikrini degistirip bize acir kizgin ofkesinden doner de yok olmayiz derken Targum da Her kimin idrakinda gunah varsa tovbe etsin ve Tanri tarafindan bize acinacak yazar Tanri fikrini degistirmemektedir acimaktadir Islam da Tanri Adem i kendi biciminde yaratti Yuce tanri yaratiklari yaratma isini bitirince sirt ustu uzandi O sirada bir ayagini obur ayaginin ustune koymustu Bunun benzerini yapmak hic kimseye uygun degildir Rabbimiz baldirini acar her mumin erkek ve her mumin kadin O na secde eder Dunyada iken kendisine riya ve gosteris olarak secde edenler geri kalirlar Onlar da secde etmeye kalkarlar ancak sirtlari bukulmeyen yekpare bir tabakaya donusur Islamda Allah kizar ofkelenir oc alma yoluna gider yatisir dusunur acir Rahim bagislar efendi Rabb ve kral Melik olur evi ve tahti vardir Kiyamette 8 tasiyici uzerinde gelir Hakka 17 Zorba Cebbar sevecen Vedud ofkeli Celil dir Kur anda insansi bir dil ile Mugire Oglu Velid e zenim 18 yasina kadar babasi bilinmedigi icin soysuz denmistir seklinde hakaret edilir Kalem 8 13 Celaleyn 2 230 Kur an da Allah in 99 ismi arasinda verilen intikam alan sabirli olan gibi bazi isimler ile yemin etme beddua etme Tebe 30 Zariyat 8 11 Munafikun 4 Muddeessir 18 25 Tebbet 1 5 hikayeler anlatma kendisine dostlar ve dusmanlar edinme gibi bazi fiiller Kisisel tanri olarak tanimlanan ve Tanri ya insani sifatlar atfeden diger orneklerdir Bati da ilk defa On Sekizinci Yuzyil ortalarinda kullanilmaya baslanilan Antropomorfizm kelamcilar tarafindan Islam daki Musebbihe i tikadi mezhebinin esdegeri olarak algilanmis ve bu durum putperestlige denk olarak gosterilmistir Islam toplumunda Allah inancinin tesbih tenzih tartismalari uzerinden belirli degisimler gecirdigi Ornegin Kur an ve hadislerde Gokyuzunde Ars Koltuk ta oturan iki eli Sad 75 yuzu Bakara 115 Rahman 27 gozler i Hud 37 Mu mimun 27 Tur 48 Taha 39 karni bacagi gibi insani sifatlarla tanimlanan yaratici inancinin daha sonra kelamcilar tarafindan sorgulandigi bu kapsamda farkli gorus ve mezheplerin ortaya ciktigi gorulur Ehl i Sunnet Maturidiyye Es ariyye Sinirli bir insan tanri benzerligini kabul eder Mucessime Musebbihe Selefi Vahhabi Kur an ve hadislerde gecen antropomorfik anlatimlari gercek olarak degerlendirmis ve Tanri nin bazi ad veya fiillerine insansi etkiler atfetmislerdir Allah i tesbihlerle anlatir O na el yuz atfeder ve Ars ta oturdugunu kabul ederler Sufi ekoller Sembolik ifadelerle Allah in anlatilmasini onaylar Sia Mutezile Cehmiyye Tevhide aykiri bularak Allah in herhangi bir sekilde insana benzetilmesine karsi cikar ve soyutlama yapar Kaynakca Turk Dil Kurumu 1983 Turkce Sozluk genisletilmis 7 baski 1 cilt s 585 Ankara TDK Yayinlari PDF 18 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2017 a b c d 11 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Agustos 2020 Varli Abdussamet 2019 ANTROPOMORFIZM VE GUNUMUZ EHL I SUNNET ANLAYISINA ETKILERI Journal of International Social Research Ingilizce 17 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Aralik 2023 PDF 9 Subat 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2012 Arsivlenmis kopya 30 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2020 Buhari e s Sahih hadis no 1367 Muslim hadis no 2841 Muslim e s Sahih Kitabu I Libas 72 74 hadis no 2099 Ebu Davud Sunen Kita bu l Edeb 35 hadis no 2767 Buhari Tefsir Nun ve Kalem 2 Nisa 8 Tevhid 24 Muslim Iman 302 Harper Douglas Online Etymology Dictionary Douglas Harper 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2013 Merriam Webster Merriam Webster 2 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2013 Doc Dr Mustafa Cevik 2004 Internet BEYTULHIKME 15 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan HTML arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2016 AHMED Ziauddin 2008 PDF Ilahiyat Fakultesi 3 Subat 2016 tarihinde kaynagindan HTML arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2016 Ayrica bakinizHulul Kisisel tanri Intak Musebbihe Teshis edebiyat