Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avrupa’nın Moğollar tarafından istilası, 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Subutay komutasındaki orduların Doğu Avrupa’dan başlayarak gerçekleştirdiği seferlerin tamamıdır. Kiev Knezliği'ne karşı başlayan ilk seferlerin ardından Mohi Muharebesi ile Macaristan Krallığı ve Legnica Muharebesi ile Lehistan Krallığı (Polonya) işgal edilir. Seferlerde ordu komutanları Cengiz Han’ın torunları Batu ile Kadan olsa da Sübedey’in genel komutası belirleyici olmuştur. Moğol istilalarına bakıldığında Avrupa’nın istilası Orta Doğu ve Çin seferlerinden sonra en büyük seferlerden sayılır.
| Avrupa'nın Moğollar tarafından istilası | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol istilaları | |||||||
 1241 yılındaki Mohi Muharebesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Moğol İmparatorluğu | Kiev Knezliği Lehistan Krallığı Macaristan Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Sübedey Batu Kadan | II. Yuri (ölü) II. Henryk Pobożny (ölü) IV. Béla | ||||||
Rus topraklarının istilası
1235 yılında Moğol İmparatorluğunun Büyük Hanı Ögeday, Batu’dan Rus topraklarını fethetmesini istemiştir. 1237 yılı Aralık ayında Ryazan önlerine gelen ordunun başında Cuci, Möngke ve Güyük bulunmaktaydı. Teslim olmayan şehir Moğollar tarafından yerle bir edilir. Moğolların karşısına çıkan Rus orduları yenilir. Vladimir Prensi II. Yuri 4 Mart 1238 tarihinde Sit Nehri yakınlarındaki muharebede hayatını kaybeder. Ele geçirilen şehirler arasında , Torjok ve Kozelsk bulunmaktadır.
Sonrasında Moğollar, steplere dönerek buradaki Kıpçaklar ve Alanlara saldırarak Kırım’a doğru ilerlerler. 1239 yılında Batu, ve Çernigiv şehirlerini ele geçirir. Direnişin olanaksız olduğunu gören Rus prensler çareyi kaçmakta bulurlar. 6 Aralık 1240 tarihinde Kiev yağmalanır. Bundan sonra Batu, Orta Avrupa’ya doğru bir öncü kuvvet gönderecek, bu ordu ise Lehistan Krallığı orduları tarafından püskürtülecektir.
Orta Avrupa’nın istilası (1241–1242)
Moğollar Orta Avrupa’ya üç orduyla girer. İlk ordu Legnica Muharebesi'nde II. Henryk Pobożny komutasındaki Leh Ordusu ve müttefiklerini yener. İkinci bir ordu Karpat Dağlarını aşarken, üçüncü ordu Tuna Nehri boyunca ilerler. Üç ordu yeniden birleşerek 11 Nisan 1241 tarihindeki Mohi Muharebesinde Macaristan Krallığını yenerler. Moğol istilası Macar halkının neredeyse yarısının hayatını kaybetmesine yol açacaktır. 1242 yılı boyunca yağmaya devam eden Moğol ordusu Avusturya, Dalmaçya ve Moravya bölgelerini de ele geçirir. Ancak 1241 yılı Aralık ayında Ögeday ölünce yeni Moğol hükümdarının seçilmesi için tüm önemli komutanlar Moğolistan’a dönünce yeni seferler askıya alınır.
Kiev’in yağmalanmasından sonra Batu, küçük bir birliği Polonya’ya gönderir. Birlik Lublin’i ele geçirse de ilerleyemez. Macaristan ve Polonya içlerine yağma seferleri düzenlenir. Bu seferler sırasında Olomouc’da büyük kayıplar yaşarlar. Avrupa’daki Moğol seferlerini planlayan Sübedey, farklı ülkelere gönderdiği ajanları sayesinde ülkelerin iç durumu ve silahlı kuvvet gücünü öğrenip buna göre stratejisini belirlemekteydi.
Macaristan Krallığının istilası
1241 yılında Macaristan Krallığı o dönemde Avrupa’daki diğer feodal devletler gibiydi. Hanedana hala Árpád soyundan krallar çıksa da kralın yetkileri büyük oranda sınırlandırılmıştı. Zengin soylular tüm krallığın güvenliğinden çok kendi feodal hükümdarlıklarının çıkarlarını önde tutuyordu. IV. Béla kralın yetkilerini genişletmeye çalışsa da başarılı olamayacaktı. Böylelikle Moğol istilası Avrupa kapılarına dayandığında Macaristan feodal bir düzensizlik içindeydi.
Macarlar yaklaşmakta olan tehlikeden çeşitli şekillerde haberdar oldular. 1229 yılında Moğollardan kaçan İdil Nehri kıyılarındaki Rus boyarlarının Macar topraklarına girmesine izin verildi. 1237 yılında Dominiken rahibi Julianus önderliğinde yeniden topraklarına götürülmek istendiklerinde Batu Han tarafından reddedilirler. Ayrıca Batu, Macar kralı Béla’ya yazdığı mektupta Macarların koşulsuz teslim olmasını talep eder, aksi durumda korkunç bir kaderin onları beklediğini bildirir. Béla mektuba cevap vermez. Moğollar tarafından yenilen Kumanlar ile 1239 yılında, aynı akıbete uğrayan Leh prensler aracılığıyla da 1241 yılında iki mesaj daha gönderilir.
Durumun ciddiyetini geç de olsa kavrayan Béla, feodal prensleri toplayarak ülkenin savunulması için kurduğu orduya katılmaları çağrısında bulunur. Ayrıca Papa’dan ve diğer Avrupa devletlerinden yardım talep edilir. Ülke dışından sadece küçük bir şövalye desteği gelir. Avusturya Prensi Frederick’e bağlı süvariler savaşın sonucuna etki etmekten uzaktır. Macaristan’daki feodal beyler durumun ciddiyetini kavramazlar, hatta bazıları bu istila sonucunda kral Béla’nın olası yenilgisiyle kendilerinin hakimiyetlerinin artacağını düşünmektedir
Artık iyice yakıcı olarak hissedilen Moğol istilasına karşı Macar halkı hazırlıksız yakalanmıştır. Son birkaç yüzyıl boyunca göçebe kavimlerin istilalarından uzak yaşanan dönem sonucunda yeni bir istilanın yaşanılacağına kimse inanmamaktadır. Macar toplumu artık eskisi gibi asker bir toplum olmaktan çıkmış, yerleşik hayata uyum sağlamıştır. Sadece zengin asiller zırhlı süvari olarak yetiştirilmekte, önceki dönemlerdeki hafif süvari geleneği terkedilmiş durumdaydı.
Sayısı yaklaşık 60 bin civarında olan Macar ordusu birbirinden bağımsız, savaş deneyimi olmayan asillerin bir araya gelmesinden oluşuyordu. Béla ordusuna Kumanları dahil etmeye çalışacak, hafif süvari eksikliğini bu şekilde karşılamaya çalışacaktır. Ancak ordu içinde Kumanların Moğol ajanları olduğu söylentileri yayılmaktaydı. Kumanların Macar ordusuna dahil edilmeleri, onları hain sayan Moğollar tarafından Macar topraklarının işgal edilmesi için ayrı bir bahane de oluşturmaktaydı.
Moğol istilalarından önce Macar ordusunda hafif süvari ağırlığı bulunuyordu. Macar savaşçılarının eski savaş taktikleri de Moğol taktiklerine benzemiş olsa da 13.yüzyıla gelindiğinde unutulmuştu. Buna göre düşmana beklemediği sırada kütlesel olarak saldırılıyordu. Ancak bu taktik düşmanın direnmesi veya yeniden toplanması durumunda etkisiz olabiliyordu. Diğer bir taktik ise göstermelik bir geri çekilme ve kaçma üzerine kuruluydu. Düşmana göstermelik bir saldırıdan sonra kaçarcasına geri çekilen süvari birliklerini takip ederek düzensizce ileri atılan düşman birlikleri yedek birliklere hedef olmakta, geri dönen süvariler ise düşmanı yanlardan çember içine alarak imha etmekteydi. Ancak Macarlar Avrupa’ya yerleştikten sonra 11.yüzyılda bu taktikleri bırakmış, ağır süvari ve piyadelerden oluşan orduya dönmüşlerdi.
Kumanlarla Macarlar arasındaki gerilimli ilişki sonunda kopacak ve Kumanların kralı Macarlarca öldürülecektir. Moğollara karşı koyabilecek önemli süvari kuvveti oluşturan Kumanlar Balkanlara kaçar ve geçtikleri yerleri yağmalarlar. Macar kırsal hayatını etkileyen bu iç karışıklık sonucunda artık Macar ordusu Moğollar karşısında yapayalnız kalmıştır.
kıyılarında 11 Nisan 1241 tarihinde yapılan Mohi Muharebesinde Moğollar üstünlük sağlar. Kral Béla muhafızlarıyla kaçar ancak ordusu Moğollar tarafından tamamen imha edilir. Bundan sonra Moğollar Macar ovasını, Karpatları ve Transilvanya’yı işgal ederler. Yerel direniş gösteren kentler acımasızca imha edilirken, teslim olan halk köle yapılır. Onbinlerce Macar kaleye sahip olan kentlere, ormanlara, bataklık bölgelere ve dağlara kaçar. 1241 yaz ayları boyunca bölgeye hakim olan Moğollar Tuna Nehri boyunca ilerler. Genelde bahar aylarında sefere çıkan Moğollar alışılanın aksine kışın Dalmaçya kıyılarına ilerler. Bu dönemde Macar topraklarına dahil olan Hırvat toprakları da ele geçirilir. Moğollar Macaristan’da Büyük Kağan adına para bastırarak hakimiyetlerini ilan ederler. Bölge Batu Han tarafından Orda Han’ın denetimine verilir.
İstilacı ordunun yağma ve katliamlarının yanı sıra salgın hastalıklardan dolayı Macar halkı çok büyük kayıplar verir. Bölgedeki hâkimiyetlerine rağmen Moğollar kaleli şehirleri ele geçiremezler. Saldırıya uğrayan ancak ele geçirilemeyen şehirler arasında , Esztergom, Veszprém, Tihany, Győr, Pannonhalma, , Sopron, Vasvár, , Zala, , Bratislava, Nitra, , ve sayılabilir. Bundan ders çıkaran kral IV. Béla işgalden sonraki dönemde kalelerin yapılmasını teşvik edecektir. Mali durumunun zor olmasından ötürü zengin Yahudi aileleri, tüccarlar ve zanaatkarlardan borç alan kral bu topluluklara çeşitli haklar tanımak durumunda da kalmıştır. İşgalin ardından ülkeden kovulan Kumanlar yeniden Macar topraklarına çağrılmış ve zarar gören kırsal bölgelerin yeniden bayındır hale gelmesine çalışılmıştır. Bu döneme Macaristan’ın ikinci kez kuruluşu da denmektedir.
1242 yılı yılında Ögeday ölünce seferde olan Batu Han, yeni kağanın seçilmesi için ordusuyla Moğolistan’a döner. Arkasında talan edilmiş topraklar bıraksa da Batı Avrupa bu geri çekilmenin sonucunda saldırıya uğramaktan korunmuş olur.
Batı Avrupa’nın Macarlar sayesinde Moğolların saldırılarından korunduğuna dair bir inanış olsa da, Moğollar Ögeday’ın ani ölümü sebebiyle geri çekilmiştir. Ögeday ölmemiş olsaydı Moğolların Avrupa içlerine ne kadar daha ilerleyebileceği tarihçilerce tartışılmıştır. Ancak dönemin lojistik sorunlarının Moğolların ilerleyişini engelleyeceği öngörülmüştür.
Macarlar Moğol istilasından önemli dersler almışlardır. Korunmasız kırsal bölgenin yağmalandığını ancak kalelerin ve surlarla çevrili şehirlerin hasar görmediğini gören Macarlar sadece sınır bölgelerine değil her bölgeye kaleler inşa etmeye başlarlar. İlerleyen dönemlerde Macar kralları kale yapmaları ve güvenliğini sağlamaları karşılığında feodal prenslere toprak vereceklerdir.
Hırvatistan’ın istilası
Moğol istilaları döneminde Hırvatistan Macaristan Krallığına bağlıydı ve kralı IV. Béla idi. 1241 yılında Moğollara yenilen Macar kralı IV. Béla Hırvatistan’daki Zagreb’e kaçar. Savunması zayıf olan şehir Moğollara direnemez ve yerle bir edilir. Kralı takip eden Moğollar Zagreb’den Dalmaçya’ya geçerler. 1242 yılı Mart ayında Kadan komutasındaki Moğol ordusu Hırvatistan’daki Klis Kalesi önünde yenilgiye uğrasalar da kasaba kasaba kralı ararlar. Hırvat asilleri ve Trogir ve Rab gibi Dalmaçya kentleri kralın saklanmasına ve kaçmasına yardım ederler. Moğollar dağlık Dalmaçya coğrafyasında dağınık Hırvat kuvvetlerinin pusularıyla karşılaşacak ve alışık olmadıkları coğrafyada zorlanacaklardır. Buna rağmen Hırvat toprakları yağmalanmaktan kurtulamayacaktır. Ögeday’ın ölümü üzerine Moğollar geri çekilince Hırvat asilleri ve kentleri bağlılıklarından dolayı kral tarafından ödüllendirilecektir.
Rumenlere etkisi
Moğol istilaları önce Macar topraklarının parçası olan doğu Karpatya bölgesindeki Moldova ve Eflak topraklarında yaşanır. Bölgedeki onbinlerce Rumen, topraklarını Altın Orda saldırılarına karşı korurken hayatını kaybedecektir. Bu dönemde yaşanan imha o kadar büyüktür ki, bölgedeki Rumenlere ait yazılı tüm tarih bilgisi kaybolmuştur. Ana hedefi Macar toprakları olan istila sırasında Rumenler tutunamamış ve ormanlara, dağlara çekilmişlerdir.
İstilanın sonu
Tarihçiler arasında Avrupa uygarlığının Moğol istilaları sonucunda tamamen yıkılmamış olmasının sebebi olarak çok sebep gösterilmektedir. Moğolların isteksizliği, Batı Avrupa’ya doğru yoğunlaşan Cermen halklarının varlığı, steplere oranla daha nemli iklim, olumsuz coğrafi koşullar, sık ormanlar sıralanan sebepler arasındadır. Ayrıca Moğolların savunması kuvvetli olan kaleleri ele geçirmekte başarısız olmaları kalelerin daha yoğun olduğu Batı Avrupa bölgesinde zorlanacakları sonucuna yolaçmaktadır. Ayrıca Batıdaki kuvvetli ağır süvari geleneği de istilayı durdurucu etkiye sahip olabilecektir. Tarihçiler arasında tartışılan başka bir konu ise Avrupa istilasında Moğolların hedefleri ve amaçlarıdır. Tarihçi Denis Sinor 1999 yılındaki makalesinde Batu Han’ın Moğol tahtında emelleri olduğu için istilayı durdurduğunun gerçeği yansıtmadığını iddia ederek, Batu Han’ın sadece lojistik nedenlerle istilayı ilerletmediği ve Moğol İmparatorluğunun batıdaki topraklarının de facto hükümdarı olmaya razı olduğunu belirtir. Ayrıca Batu Han, Ögeday’dan sonraki Büyük Kağan olan Güyük’e bağlılık konusunda hiçbir sorun çıkartmayacaktır. Bu fikre göre Moğollar Rus ve Doğu Avrupa topraklarını fethetmek istemiş ve amaçlarına ulaşmışlardır.
Moğollar arasındaki iç çatışmalar
1241 yılından 1248 yılına kadar Batu ile Güyük arasında tahta kimin geçeceğine dair tartışmalar sürer. Bu dönemde vekaleten tahtta bulunan Töregene Hatun oğlu Güyük’ün iktidara gelmesi için uğraşır. Güyük 1248 yılında ölünce 1251 yılında yerine Möngke geçer. Bu dönemde Rus topraklarında kalan Batu, Altın Orda devletini kuracaktır. Bölgede Galiçya kralı Danilo ile sürekli çatışmalar yaşayacaktır. Batu Han 1255 yılında öldükten sonra şartlar değişir. İktidara gelen kardeşi Berke artık Avrupa’nın fethedilmesiyle ilgilenmemiştir. Berke İslamiyeti kabul etmiş ve 1258 yılında Abbasiler halifesi Mustasım Billah’ın İlhanlıların kurucusu olan akrabası Hülagû Han tarafından öldürülmesini şiddetle eleştirmişti. İlhanlılara karşı Memlûk Sultanlığı ile işbirliği yapmıştır.
Memlûkler de Altın Orda devleti de Türk soyundan gelmekteydi. İki devletin de silahlı kuvvetlerinin çoğunluğunu Türk savaşçılar oluşturmaktaydı. Hülagû’nün ordusu ise Moğol kökenliydi ve şamanist geleneklere sahip çıkıyordu. Moğol İmparatorluğunun kurulmasından çok uzun olmayan bir süre sonra farklı bölgelerde hâkimiyet kuran ve farklı dinleri seçen aynı kökene bağlı hükümdarlar savaşarak Moğol egemenliğinde ilk onarılmaz çatlağı başlatmıştır. Berke’nin düşmanca varlığı yüzünden tüm kuvvetini Memlûkler üzerine gönderemeyen Hülagû 1260 yılında Ayn Calut Muharebesinde neredeyse tüm ordusunu kaybederek yenilir. Hülagû 1262 yılındaki Terek Muharebesinde Berke’ye de yenilecek ve devleti zayıflayacaktır. Moğolların kendi aralarındaki savaşlar sayesinde Avrupa istilası durmuştur. Bundan sonra Altın Orda orduları sadece ganimet için düzenlenen sınırlı seferlerde Avrupa’ya saldıracaktır.
Sonraki seferler
Polonya seferi (1259 ve 1287)
İlk Polonya istilasından 18 yıl sonra 1259 yılında 20 bin kişilik ordusunu bölgeye gönderen Altın Orda hükümdarı Berke, ordunun komutasını Burundai'ye verirken, genç prensler Nogay ve 'yı da sefere gönderir. Moğol ordusu Lublin, Sieradz, Sandomierz, Zawichost, Kraków ve Bytom şehirlerini yağmalayacaktır. Ancak Berke'nin amacı Polonya'yı işgal etmek olmadığı için ordusu geri çekilecektir. Saldırıdan sonra Moğollara karşı bir haçlı seferi düzenlenmek istense de bu girişim başarısız olur.
1287 yılındaki sefere yeniden Nogay ve Tule Buka çıkarlar. Lublin, Mazovia, Sandomierz ve Sieradz şehirlerine karşı yapılan seferler başarılı olsa da, ordu Kraków önlerinde başarısız olur. İlhanlılarla süren çatışmalardan ötürü yardım da gelmeyince istilacı ordu güçlü Polonya ordusu gelince Kraków önlerinden geri çekilir.
Litvanya seferi (1259, 1275 ve 1277)
Batu'nun en önemli komutanlarından Litvanya topraklarına 1259 yıllarında sefer düzenledi. 1275 ve 1277 yıllarında da bu topraklar istila edilse de, güçlenen Litvanya ordusu artık Moğol akınlarını durduracak ve püskürtecek güce gelmiştir.
Bizans seferi (1265)
Berke döneminde Moğollar Trakya'yı istila etmişti. 1264 yılının kışında Nogay komutasındaki bir ordu Bulgar ve Bizans topraklarına girdi. 1265 yılı bahar aylarında Bizans imparatoru VIII. Mihail'in ordusu Moğollara yenilecektir. Bu muharebeden sonra Trakya Moğollar tarafından yağmalanacaktır. Bundan sonra Bizans, Altın Orda ile uzlaşmanın yollarını arayacak ve imparator VIII. Mihail, kızı Euphrosyne Palaiologina'yı Nogay ile evlendirerek bağlılığını bildirecektir.
Bulgaristan seferi (1242, 1271, 1274, 1280 ve 1285)
Altın Orda hakimiyetindeki topraklara yakınlığı nedeniyle sürekli olarak tehdit altında kalan ve yağmalanan Bulgar toprakları 14. yüzyıla kadar Altın Orda devletine bağlı kaldı. Bulgar çarı Todor Svetoslav Altın Orda tahtına çıkan 'ya bağlılığını bildirecektir.
Sırbistan seferi (1293)
Kuman asıllı Altın Orda'ya bağlı olarak topraklarını genişletmek isteyen ve ileride Bulgar hanedanını kuracak olan ile Sırp kralı çatışmaya başlayınca Nogay Han 1293 yılında Sırp topraklarını istila eder. Sırp ordusunu mağlup eden Nogay, Sırp kralının Moğol egemenliğini tanımasının ardından bölgeden çekilecektir.
Macaristan seferi (1280’li yıllar)
1280'li yıllarda Nogay Han, Tule Buka ile Macar topraklarına saldıracaktır. Transilvanya bölgesindeki , Braşov ve yağmalanır. Ancak Tule Buka komutasındaki ordu Karpatlardaki olumsuz hava koşulları ve aşırı kar yüzünden ilerleyemez. Pusuya düşürülen zor durumdaki ordu, Peşte yakınlarında Macar kralı 'a yenilir. Moğollar, kuvvetlerinden önemli zayiatlar verince istila durdurulacaktır. Macarlar 1241 yılındaki istiladan çıkardıkları derslerle çok sayıda alınması zor kale inşa etmiş ve askeri taktiklerini geliştirmişlerdir. Bu açıdan bakıldığında son dönemdeki Moğol seferleri başarısız olarak değerlendirilmektedir.
Kaynakça
- ^ Boyar, (Rusça: боярин) Rus, Bulgar ve Eflak topraklarında asil bir sınıf. Knez (Rusça: Князь) olarak adlandırılan prenslere bağlıydılar
- ^ Brittanica Ansiklopedisinde Hırvatistan maddesi 3 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 17 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Ordusu Moğollara yenilen Harezmşahlar Devleti hükümdarı Celaleddin Harezmşah benzer bir şekilde kaçmış ancak yeniden tahta geçemeden öldürülmüştür
- ^ Sadece Split şehri kaçmakta olan krala yardımcı olmaz
- ^ Denis Sinor,The Mongols in the West, Journal of Asian History cilt 33 n.1 (1999) içinde Denis Sinor makalesi 1 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 17 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Reuven Amitai-Preiss, Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260-1281, Cambridge University Press, 2005, .
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Moğol istilalarının kronolojisi 17 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 15 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Avrupa nin Mogollar tarafindan istilasi 13 yuzyilda Mogol Imparatorlugu na bagli Subutay komutasindaki ordularin Dogu Avrupa dan baslayarak gerceklestirdigi seferlerin tamamidir Kiev Knezligi ne karsi baslayan ilk seferlerin ardindan Mohi Muharebesi ile Macaristan Kralligi ve Legnica Muharebesi ile Lehistan Kralligi Polonya isgal edilir Seferlerde ordu komutanlari Cengiz Han in torunlari Batu ile Kadan olsa da Subedey in genel komutasi belirleyici olmustur Mogol istilalarina bakildiginda Avrupa nin istilasi Orta Dogu ve Cin seferlerinden sonra en buyuk seferlerden sayilir Avrupa nin Mogollar tarafindan istilasiMogol istilalari1241 yilindaki Mohi MuharebesiTarih1237 1242BolgeRus topraklari Dogu Avrupa ve Orta AvrupaSonucMogol zaferiTaraflarMogol ImparatorluguKiev Knezligi Lehistan Kralligi Macaristan KralligiKomutanlar ve liderlerSubedey Batu KadanII Yuri olu II Henryk Pobozny olu IV BelaRus topraklarinin istilasi1235 yilinda Mogol Imparatorlugunun Buyuk Hani Ogeday Batu dan Rus topraklarini fethetmesini istemistir 1237 yili Aralik ayinda Ryazan onlerine gelen ordunun basinda Cuci Mongke ve Guyuk bulunmaktaydi Teslim olmayan sehir Mogollar tarafindan yerle bir edilir Mogollarin karsisina cikan Rus ordulari yenilir Vladimir Prensi II Yuri 4 Mart 1238 tarihinde Sit Nehri yakinlarindaki muharebede hayatini kaybeder Ele gecirilen sehirler arasinda Torjok ve Kozelsk bulunmaktadir Sonrasinda Mogollar steplere donerek buradaki Kipcaklar ve Alanlara saldirarak Kirim a dogru ilerlerler 1239 yilinda Batu ve Cernigiv sehirlerini ele gecirir Direnisin olanaksiz oldugunu goren Rus prensler careyi kacmakta bulurlar 6 Aralik 1240 tarihinde Kiev yagmalanir Bundan sonra Batu Orta Avrupa ya dogru bir oncu kuvvet gonderecek bu ordu ise Lehistan Kralligi ordulari tarafindan puskurtulecektir 1223 Mogol somurgeleriOrta Avrupa nin istilasi 1241 1242 Mogollar Orta Avrupa ya uc orduyla girer Ilk ordu Legnica Muharebesi nde II Henryk Pobozny komutasindaki Leh Ordusu ve muttefiklerini yener Ikinci bir ordu Karpat Daglarini asarken ucuncu ordu Tuna Nehri boyunca ilerler Uc ordu yeniden birleserek 11 Nisan 1241 tarihindeki Mohi Muharebesinde Macaristan Kralligini yenerler Mogol istilasi Macar halkinin neredeyse yarisinin hayatini kaybetmesine yol acacaktir 1242 yili boyunca yagmaya devam eden Mogol ordusu Avusturya Dalmacya ve Moravya bolgelerini de ele gecirir Ancak 1241 yili Aralik ayinda Ogeday olunce yeni Mogol hukumdarinin secilmesi icin tum onemli komutanlar Mogolistan a donunce yeni seferler askiya alinir Kiev in yagmalanmasindan sonra Batu kucuk bir birligi Polonya ya gonderir Birlik Lublin i ele gecirse de ilerleyemez Macaristan ve Polonya iclerine yagma seferleri duzenlenir Bu seferler sirasinda Olomouc da buyuk kayiplar yasarlar Avrupa daki Mogol seferlerini planlayan Subedey farkli ulkelere gonderdigi ajanlari sayesinde ulkelerin ic durumu ve silahli kuvvet gucunu ogrenip buna gore stratejisini belirlemekteydi Macaristan Kralliginin istilasi 1241 yilinda Macaristan Kralligi o donemde Avrupa daki diger feodal devletler gibiydi Hanedana hala Arpad soyundan krallar ciksa da kralin yetkileri buyuk oranda sinirlandirilmisti Zengin soylular tum kralligin guvenliginden cok kendi feodal hukumdarliklarinin cikarlarini onde tutuyordu IV Bela kralin yetkilerini genisletmeye calissa da basarili olamayacakti Boylelikle Mogol istilasi Avrupa kapilarina dayandiginda Macaristan feodal bir duzensizlik icindeydi Macarlar yaklasmakta olan tehlikeden cesitli sekillerde haberdar oldular 1229 yilinda Mogollardan kacan Idil Nehri kiyilarindaki Rus boyarlarinin Macar topraklarina girmesine izin verildi 1237 yilinda Dominiken rahibi Julianus onderliginde yeniden topraklarina goturulmek istendiklerinde Batu Han tarafindan reddedilirler Ayrica Batu Macar krali Bela ya yazdigi mektupta Macarlarin kosulsuz teslim olmasini talep eder aksi durumda korkunc bir kaderin onlari bekledigini bildirir Bela mektuba cevap vermez Mogollar tarafindan yenilen Kumanlar ile 1239 yilinda ayni akibete ugrayan Leh prensler araciligiyla da 1241 yilinda iki mesaj daha gonderilir Durumun ciddiyetini gec de olsa kavrayan Bela feodal prensleri toplayarak ulkenin savunulmasi icin kurdugu orduya katilmalari cagrisinda bulunur Ayrica Papa dan ve diger Avrupa devletlerinden yardim talep edilir Ulke disindan sadece kucuk bir sovalye destegi gelir Avusturya Prensi Frederick e bagli suvariler savasin sonucuna etki etmekten uzaktir Macaristan daki feodal beyler durumun ciddiyetini kavramazlar hatta bazilari bu istila sonucunda kral Bela nin olasi yenilgisiyle kendilerinin hakimiyetlerinin artacagini dusunmektedir Artik iyice yakici olarak hissedilen Mogol istilasina karsi Macar halki hazirliksiz yakalanmistir Son birkac yuzyil boyunca gocebe kavimlerin istilalarindan uzak yasanan donem sonucunda yeni bir istilanin yasanilacagina kimse inanmamaktadir Macar toplumu artik eskisi gibi asker bir toplum olmaktan cikmis yerlesik hayata uyum saglamistir Sadece zengin asiller zirhli suvari olarak yetistirilmekte onceki donemlerdeki hafif suvari gelenegi terkedilmis durumdaydi Sayisi yaklasik 60 bin civarinda olan Macar ordusu birbirinden bagimsiz savas deneyimi olmayan asillerin bir araya gelmesinden olusuyordu Bela ordusuna Kumanlari dahil etmeye calisacak hafif suvari eksikligini bu sekilde karsilamaya calisacaktir Ancak ordu icinde Kumanlarin Mogol ajanlari oldugu soylentileri yayilmaktaydi Kumanlarin Macar ordusuna dahil edilmeleri onlari hain sayan Mogollar tarafindan Macar topraklarinin isgal edilmesi icin ayri bir bahane de olusturmaktaydi Mogol istilalarindan once Macar ordusunda hafif suvari agirligi bulunuyordu Macar savascilarinin eski savas taktikleri de Mogol taktiklerine benzemis olsa da 13 yuzyila gelindiginde unutulmustu Buna gore dusmana beklemedigi sirada kutlesel olarak saldiriliyordu Ancak bu taktik dusmanin direnmesi veya yeniden toplanmasi durumunda etkisiz olabiliyordu Diger bir taktik ise gostermelik bir geri cekilme ve kacma uzerine kuruluydu Dusmana gostermelik bir saldiridan sonra kacarcasina geri cekilen suvari birliklerini takip ederek duzensizce ileri atilan dusman birlikleri yedek birliklere hedef olmakta geri donen suvariler ise dusmani yanlardan cember icine alarak imha etmekteydi Ancak Macarlar Avrupa ya yerlestikten sonra 11 yuzyilda bu taktikleri birakmis agir suvari ve piyadelerden olusan orduya donmuslerdi Kumanlarla Macarlar arasindaki gerilimli iliski sonunda kopacak ve Kumanlarin krali Macarlarca oldurulecektir Mogollara karsi koyabilecek onemli suvari kuvveti olusturan Kumanlar Balkanlara kacar ve gectikleri yerleri yagmalarlar Macar kirsal hayatini etkileyen bu ic karisiklik sonucunda artik Macar ordusu Mogollar karsisinda yapayalniz kalmistir kiyilarinda 11 Nisan 1241 tarihinde yapilan Mohi Muharebesinde Mogollar ustunluk saglar Kral Bela muhafizlariyla kacar ancak ordusu Mogollar tarafindan tamamen imha edilir Bundan sonra Mogollar Macar ovasini Karpatlari ve Transilvanya yi isgal ederler Yerel direnis gosteren kentler acimasizca imha edilirken teslim olan halk kole yapilir Onbinlerce Macar kaleye sahip olan kentlere ormanlara bataklik bolgelere ve daglara kacar 1241 yaz aylari boyunca bolgeye hakim olan Mogollar Tuna Nehri boyunca ilerler Genelde bahar aylarinda sefere cikan Mogollar alisilanin aksine kisin Dalmacya kiyilarina ilerler Bu donemde Macar topraklarina dahil olan Hirvat topraklari da ele gecirilir Mogollar Macaristan da Buyuk Kagan adina para bastirarak hakimiyetlerini ilan ederler Bolge Batu Han tarafindan Orda Han in denetimine verilir Istilaci ordunun yagma ve katliamlarinin yani sira salgin hastaliklardan dolayi Macar halki cok buyuk kayiplar verir Bolgedeki hakimiyetlerine ragmen Mogollar kaleli sehirleri ele geciremezler Saldiriya ugrayan ancak ele gecirilemeyen sehirler arasinda Esztergom Veszprem Tihany Gyor Pannonhalma Sopron Vasvar Zala Bratislava Nitra ve sayilabilir Bundan ders cikaran kral IV Bela isgalden sonraki donemde kalelerin yapilmasini tesvik edecektir Mali durumunun zor olmasindan oturu zengin Yahudi aileleri tuccarlar ve zanaatkarlardan borc alan kral bu topluluklara cesitli haklar tanimak durumunda da kalmistir Isgalin ardindan ulkeden kovulan Kumanlar yeniden Macar topraklarina cagrilmis ve zarar goren kirsal bolgelerin yeniden bayindir hale gelmesine calisilmistir Bu doneme Macaristan in ikinci kez kurulusu da denmektedir 1242 yili yilinda Ogeday olunce seferde olan Batu Han yeni kaganin secilmesi icin ordusuyla Mogolistan a doner Arkasinda talan edilmis topraklar biraksa da Bati Avrupa bu geri cekilmenin sonucunda saldiriya ugramaktan korunmus olur Bati Avrupa nin Macarlar sayesinde Mogollarin saldirilarindan korunduguna dair bir inanis olsa da Mogollar Ogeday in ani olumu sebebiyle geri cekilmistir Ogeday olmemis olsaydi Mogollarin Avrupa iclerine ne kadar daha ilerleyebilecegi tarihcilerce tartisilmistir Ancak donemin lojistik sorunlarinin Mogollarin ilerleyisini engelleyecegi ongorulmustur Macarlar Mogol istilasindan onemli dersler almislardir Korunmasiz kirsal bolgenin yagmalandigini ancak kalelerin ve surlarla cevrili sehirlerin hasar gormedigini goren Macarlar sadece sinir bolgelerine degil her bolgeye kaleler insa etmeye baslarlar Ilerleyen donemlerde Macar krallari kale yapmalari ve guvenligini saglamalari karsiliginda feodal prenslere toprak vereceklerdir Hirvatistan in istilasi Mogollarin maglubiyete ugradigi Hirvat Klis KalesiMogollardan kacan kral IV Bela Mogol istilalari doneminde Hirvatistan Macaristan Kralligina bagliydi ve krali IV Bela idi 1241 yilinda Mogollara yenilen Macar krali IV Bela Hirvatistan daki Zagreb e kacar Savunmasi zayif olan sehir Mogollara direnemez ve yerle bir edilir Krali takip eden Mogollar Zagreb den Dalmacya ya gecerler 1242 yili Mart ayinda Kadan komutasindaki Mogol ordusu Hirvatistan daki Klis Kalesi onunde yenilgiye ugrasalar da kasaba kasaba krali ararlar Hirvat asilleri ve Trogir ve Rab gibi Dalmacya kentleri kralin saklanmasina ve kacmasina yardim ederler Mogollar daglik Dalmacya cografyasinda daginik Hirvat kuvvetlerinin pusulariyla karsilasacak ve alisik olmadiklari cografyada zorlanacaklardir Buna ragmen Hirvat topraklari yagmalanmaktan kurtulamayacaktir Ogeday in olumu uzerine Mogollar geri cekilince Hirvat asilleri ve kentleri bagliliklarindan dolayi kral tarafindan odullendirilecektir Rumenlere etkisi Mogol istilalari once Macar topraklarinin parcasi olan dogu Karpatya bolgesindeki Moldova ve Eflak topraklarinda yasanir Bolgedeki onbinlerce Rumen topraklarini Altin Orda saldirilarina karsi korurken hayatini kaybedecektir Bu donemde yasanan imha o kadar buyuktur ki bolgedeki Rumenlere ait yazili tum tarih bilgisi kaybolmustur Ana hedefi Macar topraklari olan istila sirasinda Rumenler tutunamamis ve ormanlara daglara cekilmislerdir Istilanin sonuTarihciler arasinda Avrupa uygarliginin Mogol istilalari sonucunda tamamen yikilmamis olmasinin sebebi olarak cok sebep gosterilmektedir Mogollarin isteksizligi Bati Avrupa ya dogru yogunlasan Cermen halklarinin varligi steplere oranla daha nemli iklim olumsuz cografi kosullar sik ormanlar siralanan sebepler arasindadir Ayrica Mogollarin savunmasi kuvvetli olan kaleleri ele gecirmekte basarisiz olmalari kalelerin daha yogun oldugu Bati Avrupa bolgesinde zorlanacaklari sonucuna yolacmaktadir Ayrica Batidaki kuvvetli agir suvari gelenegi de istilayi durdurucu etkiye sahip olabilecektir Tarihciler arasinda tartisilan baska bir konu ise Avrupa istilasinda Mogollarin hedefleri ve amaclaridir Tarihci Denis Sinor 1999 yilindaki makalesinde Batu Han in Mogol tahtinda emelleri oldugu icin istilayi durdurdugunun gercegi yansitmadigini iddia ederek Batu Han in sadece lojistik nedenlerle istilayi ilerletmedigi ve Mogol Imparatorlugunun batidaki topraklarinin de facto hukumdari olmaya razi oldugunu belirtir Ayrica Batu Han Ogeday dan sonraki Buyuk Kagan olan Guyuk e baglilik konusunda hicbir sorun cikartmayacaktir Bu fikre gore Mogollar Rus ve Dogu Avrupa topraklarini fethetmek istemis ve amaclarina ulasmislardir Mogollar arasindaki ic catismalar 15 yuzyil Fransiz sanatcilarinin gozunden Berke ile Hulagu arasindaki Terek Muharebesi 1241 yilindan 1248 yilina kadar Batu ile Guyuk arasinda tahta kimin gececegine dair tartismalar surer Bu donemde vekaleten tahtta bulunan Toregene Hatun oglu Guyuk un iktidara gelmesi icin ugrasir Guyuk 1248 yilinda olunce 1251 yilinda yerine Mongke gecer Bu donemde Rus topraklarinda kalan Batu Altin Orda devletini kuracaktir Bolgede Galicya krali Danilo ile surekli catismalar yasayacaktir Batu Han 1255 yilinda oldukten sonra sartlar degisir Iktidara gelen kardesi Berke artik Avrupa nin fethedilmesiyle ilgilenmemistir Berke Islamiyeti kabul etmis ve 1258 yilinda Abbasiler halifesi Mustasim Billah in Ilhanlilarin kurucusu olan akrabasi Hulagu Han tarafindan oldurulmesini siddetle elestirmisti Ilhanlilara karsi Memluk Sultanligi ile isbirligi yapmistir Memlukler de Altin Orda devleti de Turk soyundan gelmekteydi Iki devletin de silahli kuvvetlerinin cogunlugunu Turk savascilar olusturmaktaydi Hulagu nun ordusu ise Mogol kokenliydi ve samanist geleneklere sahip cikiyordu Mogol Imparatorlugunun kurulmasindan cok uzun olmayan bir sure sonra farkli bolgelerde hakimiyet kuran ve farkli dinleri secen ayni kokene bagli hukumdarlar savasarak Mogol egemenliginde ilk onarilmaz catlagi baslatmistir Berke nin dusmanca varligi yuzunden tum kuvvetini Memlukler uzerine gonderemeyen Hulagu 1260 yilinda Ayn Calut Muharebesinde neredeyse tum ordusunu kaybederek yenilir Hulagu 1262 yilindaki Terek Muharebesinde Berke ye de yenilecek ve devleti zayiflayacaktir Mogollarin kendi aralarindaki savaslar sayesinde Avrupa istilasi durmustur Bundan sonra Altin Orda ordulari sadece ganimet icin duzenlenen sinirli seferlerde Avrupa ya saldiracaktir Sonraki seferlerPolonya seferi 1259 ve 1287 Ilk Polonya istilasindan 18 yil sonra 1259 yilinda 20 bin kisilik ordusunu bolgeye gonderen Altin Orda hukumdari Berke ordunun komutasini Burundai ye verirken genc prensler Nogay ve yi da sefere gonderir Mogol ordusu Lublin Sieradz Sandomierz Zawichost Krakow ve Bytom sehirlerini yagmalayacaktir Ancak Berke nin amaci Polonya yi isgal etmek olmadigi icin ordusu geri cekilecektir Saldiridan sonra Mogollara karsi bir hacli seferi duzenlenmek istense de bu girisim basarisiz olur 1287 yilindaki sefere yeniden Nogay ve Tule Buka cikarlar Lublin Mazovia Sandomierz ve Sieradz sehirlerine karsi yapilan seferler basarili olsa da ordu Krakow onlerinde basarisiz olur Ilhanlilarla suren catismalardan oturu yardim da gelmeyince istilaci ordu guclu Polonya ordusu gelince Krakow onlerinden geri cekilir Litvanya seferi 1259 1275 ve 1277 Batu nun en onemli komutanlarindan Litvanya topraklarina 1259 yillarinda sefer duzenledi 1275 ve 1277 yillarinda da bu topraklar istila edilse de guclenen Litvanya ordusu artik Mogol akinlarini durduracak ve puskurtecek guce gelmistir Bizans seferi 1265 Berke doneminde Mogollar Trakya yi istila etmisti 1264 yilinin kisinda Nogay komutasindaki bir ordu Bulgar ve Bizans topraklarina girdi 1265 yili bahar aylarinda Bizans imparatoru VIII Mihail in ordusu Mogollara yenilecektir Bu muharebeden sonra Trakya Mogollar tarafindan yagmalanacaktir Bundan sonra Bizans Altin Orda ile uzlasmanin yollarini arayacak ve imparator VIII Mihail kizi Euphrosyne Palaiologina yi Nogay ile evlendirerek bagliligini bildirecektir Bulgaristan seferi 1242 1271 1274 1280 ve 1285 Altin Orda hakimiyetindeki topraklara yakinligi nedeniyle surekli olarak tehdit altinda kalan ve yagmalanan Bulgar topraklari 14 yuzyila kadar Altin Orda devletine bagli kaldi Bulgar cari Todor Svetoslav Altin Orda tahtina cikan ya bagliligini bildirecektir Sirbistan seferi 1293 Kuman asilli Altin Orda ya bagli olarak topraklarini genisletmek isteyen ve ileride Bulgar hanedanini kuracak olan ile Sirp krali catismaya baslayinca Nogay Han 1293 yilinda Sirp topraklarini istila eder Sirp ordusunu maglup eden Nogay Sirp kralinin Mogol egemenligini tanimasinin ardindan bolgeden cekilecektir Macaristan seferi 1280 li yillar 1280 li yillarda Nogay Han Tule Buka ile Macar topraklarina saldiracaktir Transilvanya bolgesindeki Brasov ve yagmalanir Ancak Tule Buka komutasindaki ordu Karpatlardaki olumsuz hava kosullari ve asiri kar yuzunden ilerleyemez Pusuya dusurulen zor durumdaki ordu Peste yakinlarinda Macar krali a yenilir Mogollar kuvvetlerinden onemli zayiatlar verince istila durdurulacaktir Macarlar 1241 yilindaki istiladan cikardiklari derslerle cok sayida alinmasi zor kale insa etmis ve askeri taktiklerini gelistirmislerdir Bu acidan bakildiginda son donemdeki Mogol seferleri basarisiz olarak degerlendirilmektedir Kaynakca Boyar Rusca boyarin Rus Bulgar ve Eflak topraklarinda asil bir sinif Knez Rusca Knyaz olarak adlandirilan prenslere bagliydilar Brittanica Ansiklopedisinde Hirvatistan maddesi 3 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 17 Haziran 2010 tarihinde erisilmistir Ordusu Mogollara yenilen Harezmsahlar Devleti hukumdari Celaleddin Harezmsah benzer bir sekilde kacmis ancak yeniden tahta gecemeden oldurulmustur Sadece Split sehri kacmakta olan krala yardimci olmaz Denis Sinor The Mongols in the West Journal of Asian History cilt 33 n 1 1999 icinde Denis Sinor makalesi 1 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 17 Haziran 2010 tarihinde erisilmistir Reuven Amitai Preiss Mongols and Mamluks The Mamluk Ilkhanid War 1260 1281 Cambridge University Press 2005 ISBN 978 0 521 52290 8 Ayrica bakinizMogol istilalariDis baglantilarMogol istilalarinin kronolojisi 17 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 15 Haziran 2010 tarihinde erisilmistir