Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Göle, Ardahan iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin merkezidir.
| Göle | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın Türkiye'deki yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Ardahan |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Yunus Emre Fırat |
| • Belediye başkanı | Gökhan Budak (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1399 km² |
| Rakım | 2030 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 25,187 |
| • Kır | 18,836 |
| • Şehir | 5.986 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| Posta kodu | 75700 |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
Resmî site www.gole.bel.tr Göle Belediyesi YerelNET | |
Etimoloji
Göle adının, Gürcüce Kola (კოლა / "k'ola") adının değişikliğe uğramasıyla ortaya çıkmış olduğuna dair görüşler vardır. Kola adı ise antik çağ krallığı Kolhis’in Gürcücedeki adı olan Kolha’dan gelir. Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında Göle bölgesi, Gürcüce Kola, Türkçe "Kjöla" (Göle) ve Ermenice "Kogh" (Koğ) biçiminde geçer.
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili orada yaşayan halkın bölgeyi “Göl” (Göle değil) olarak adlandırdığını yazar. Etrafı dağlarla çevirili olan ve geniş bir çukuru andıran ovanın baharda karların erimesiyle sularla dolup bataklığa, hatta göle dönüştüğünü, Kura Nehri’nin kaynaklandığı bu bölgeye Türkçede bundan dolayı “Göl” denmiş olabileceğini belirtir.
Göle kasabası
Bugünkü Göle ilçesinin merkezi olan kasabanın adı Göle değil, Merdenik'ti. Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında da Merdenik olarak geçer.93 Harbi'nin ardından Göle bölgesine hakim olan Ruslar ise, yerleşimin adını Merdenek (Мерденек) biçiminde yazmıştır. Rus idaresinde Merdenek Göle kazasının "Yunan Nahiyesi" bağlı köylerden biriydi ve 1886 yılında nüfusu 138 kişiden oluşuyordu. Rumlardan oluşan bu nüfus 1896 yılında 210 kişi, 1906 yılında 300 kişi olarak tespit edilmiştir. Köyün nüfusunun bu kadar hızlı artması, Rus idaresince yeni nüfusun yerleştirildiğini göstermektedir.
Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezdiği sırada da köyün nüfusu Rumlardan oluşuyordu. Merdenek köyünde bir kale ve üç kilise vardı. Ancak kilise yıkılmış, geriye duvar parçaları kalmıştı. Kalenin ise sadece bir duvarı sağlamdı. Köyden iki kilometre uzakta büyük bir kale bulunuyordu ve halk bu kaleyi "Köroğlu Kalesi" olarak adlandırıyordu. Martvileli'ye göre büyüklük açısından bu kalenin Mgeltsihe’den geri kalır tarafı yoktu. Çok iyi bir işçiliğe sahip olan kale ormanın içinde sağlam halde duruyordu. Dağın tepesi, uzunluğu yarım kilometre kadar olan bu kalenin surlarıyla çevriliydi. Kalenin içinde yüksek kuleler vardı. Kuleler de ayakta duruyordu. Kale içindeki yapılar ise yıkılmıştı. Ulaşımı zor olan bu kalenin içinden bilinmeyen bir yere bir tünel uzanıyordu.
1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Merdenik (مردەنیك) olarak kaydedilmiş olan köy, Göle kazasının merkez nahiyesi sayılan Merdenik nahiyesinin 29 köyünden biriydi. Bu tarihten kısa bir süre sonra Merdenik'in adının Göle olarak değiştirildiği anlaşılmaktadır. Nitekim 1935 genel nüfus sayımında Merdenik adı geçmemektedir. Göle kazasının idari merkezi Göle adıyla kaydedilmiş olup bu sırada kaza merkezinde sadece 811 kişi yaşıyordu. 1965 genel nüfus sayımında Göle kasabasının nüfusu 3.826 kişiye ulaşmıştı ve bu nüfus içinde 1.689 kişi okuma yazma biliyordu.
Tarihçe
Eski adı Kola olan Göle, MÖ 4. yüzyılda İberia Krallığı sınırları içinde, Tzunda Prensliği’ne bağlıydı. MÖ 2.-1. yüzyıllarda Ermenistan Krallığı sınırları içinde kaldı. Bölge daha sonra Ermeniler ile Gürcüler arasında birkaç kez el değiştirdi. Kolalı Çocukların Şehadeti (9. yüzyıl) adını taşıyan Gürcüce bir hagiografiye göre 6. yüzyılda dokuz Kolalı (Göleli) çocuk Kura Nehri’nin “Ayazma” denilen kaynağında vaftiz olup Hristiyanlığı kabul etmiş ve bundan dolayı annesi ve babası tarafından öldürülmüştür. Göle Gürcü yönetimi altındayken Emeviler tarafından istila edildi. 9. yüzyılda İberia kralı I. Aşot (813–826/830) Arapları bölgeden çıkardı ve Göle Gürcistan Krallığı’na katıldı. 11. yüzyılda Göle ve yöresi Büyük Selçukluların eline geçti. 13. yüzyılın ortalarından itibaren Göle Gürcü atabegleri devleti Samtshe-Saatabago’nun yönetimi altındaydı. 16. yüzyılın sonlarında Gürcü atabegler Osmanlılara karşısında tutunamadı ve Göle Osmanlı Devleti tarafından ele geçirildi. Aynı yüzyılda kurulan Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı. Bugünkü Göle ilçesi toprakları Osmanlı kayıtlarından Ardahan-i Küçük, bugünkü Ardahan ise Ardahan-i Büzürg (Büyük Ardahan) olarak geçer ve Ardahan-i Küçük (Küçük Ardahan) Çıldır Eyaleti’nin livalarından biridir.
Göle, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Rusya İmparatorluğu’nun sınırları içinde kaldı. Rus yönetimi sırada Göle, Ardahan sancağına bağlı bir kazaydı (uçastok) ve kazanın yönetim merkezi Okami köyüydü. Göle kazası Arpaşen, Karavenk, Okam ve Hoçevank nahiyelerinden (маркяз: merkez) nahiyelerinden oluşuyordu. Kazadaki Yunan (Rum) nüfuslu köyler de "Yunan Nahiyesi" (сельское общество: kırsal topluluk) statüsüne sahipti. 1886 yılında Rusların yaptığı nüfus sayımına göre Göle'de 9.208 kişi yaşıyordu. Nüfusun 5.432'si (% 59) Kürt, 2.755'i (% 29.9) Rum, 846'sı (% 9.2) Türk, 121'i (% 1.3) Ermeni, 54'ü (% 0.6) Türkmen'di.
1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre o tarihte Göle’nin nüfusu Müslüman Gürcüler, Meshiler, Kürtler, Rumlar ve Ermenilerden oluşuyordu. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında, Osmanlı ülkesine göç eden Müslüman Gürcülerin yerlerine Ruslar tarafından Rumlar ve Ermeniler yerleştirilmiştir. Resmi verilere göre Göle’nin de içinde yer aldığı Ardahan sancağından 1.407 hane veya 22.843 kişi Osmanlı ülkesine göç etmiştir.
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Göle fiilen bağımsız Ermenistab sınırları içinde yer aldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Türkiye'ye bırakıldı.
Göle, 1928 tarihli Osmanlı köy listesinde Kars vilayetine bağlı bir kaza olarak geçer. Göle kazası, Merdenik, Okam ve Hoçovan nahiyelerinden oluşuyordu. Merkez nahiyesi olarak da bilinen Merdenik nahiyesine 29, Okam nahiyesine 26 ve Hoçovan nahiyesine 20 köy bağlıydı. Merdenik nahiyesinin idari merkezi Merdenik köyü, Okam nahiyesinin idari merkezi Okam köyü, Hoçovan nahiyesinin idari merkezi ise Hasköy'dü.
Kars iline bağlı bir ilçe olan Göle, 27 Mayıs 1992 tarihinde Ardahan iline bağlanmıştır. Göle ilçe merkezinde belediye teşkilatı 1926'da kurulmuştur.
Coğrafya
İlçenin sınırları kuzeyinde Ardahan ili, güneyinde Kars'ın Selim ilçesi, doğusunda Kars'ın Susuz ilçesi, kuzey batısında Erzurum'un Olur ilçesi, güney doğusunda Kars ili, güney batısında Erzurum'un Şenkaya ilçesi ile çevrilidir. İl merkezine olan uzaklığı 45 km dir.
İlçe merkezi ortalama rakımı 2038 metre olan düz bir alana kurulmuştur. köyler ise kısmen düz ve kısmen de engebeli arazi üzerine yerleşmiştir. İlçenin toplam yüzölçümü 1420 Km2’dir. Arazinin bir kısmı orman örtüsü ile diğer kısımları ise çayır ve mera ile kaplıdır. Ardahan ormanlarının yaklaşık %65'i Göle ilçesinde bulunmaktadır. İlçenin her tarafı yeşil olduğu için Yeşil Göle adını almıştır. Kışları uzun, çok sert ve soğuk, yazları ise ılık ve yağışlı geçen karasal iklime sahiptir. Kış aylarında soğukluk -30 ya da 35 dereceye kadar düşer. Çok sert geçen kış aylarında yağan karın kalınlığı en az bir metreye ulaşır. Göle ovası, çukurluğu nedeniyle kış boyunca kimi zaman sisli günler geçirir. Yaz aylarında ise sıcaklık 25-30 dereceye kadar yükselir.
Demografik yapı
Göle kültürlü bir nüfus yapısına sahip farkli etnikleri bünyesinde bulundurur. Bunlar Kürtler, Acemler, Yerliler, Terekemeler, Türkmenler vb. olarak sıralandırılabilir. Göle, nüfus ve yüzölçümü bakımından Ardahan'ın en büyük ilçesidir.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Göle ilçesi (Kars) | |||
| 1927 | 21.954 | 600 | 21.354 |
| 1935 | 27.406 | 811 | 26.595 |
| 1940 | 24.974 | 2.938 | 22.036 |
| 1945 | 28.124 | 2.545 | 25.579 |
| 1950 | 30.831 | 1.518 | 29.313 |
| 1955 | 36.159 | 2.173 | 33.986 |
| 1960 | 40.944 | 3.028 | 37.916 |
| 1965 | 47.681 | 3.826 | 43.855 |
| 1970 | 53.442 | 7.968 | 45.474 |
| 1975 | 58.176 | 7.680 | 50.496 |
| 1980 | 58.168 | 8.041 | 50.127 |
| 1985 | 55.928 | 8.850 | 47.078 |
| 1990 | 44.953 | 7.542 | 37.411 |
| Göle ilçesi (Ardahan) | |||
| 2000 | 37.814 | 10.478 | 27.336 |
| 2007 | 32.134 | 7.438 | 24.696 |
| 2008 | 32.578 | 7.588 | 24.990 |
| 2009 | 30.912 | 6.231 | 24.681 |
| 2010 | 29.897 | 6.406 | 23.491 |
| 2011 | 30.727 | 7.833 | 22.894 |
| 2012 | 29.968 | 7.359 | 22.609 |
| 2013 | 28.032 | 6.094 | 21.938 |
| 2014 | 27.142 | 6.050 | 21.092 |
| 2015 | 26.254 | 6.033 | 20.221 |
| 2016 | 25.679 | 6.125 | 19.554 |
| 2017 | 25.178 | 6.091 | 19.087 |
| 2018 | 25.187 | 5.969 | 19.218 |
| 2019 | 24.863 | 5.922 | 18.941 |
| 2020 | 24.822 | 5.986 | 18.836 |
Ekonomi
İlçe ekonomisi genelde hayvancılığa dayanmaktadır. İlçe, bölgenin en önemli canlı hayvan yetiştirme merkezlerindendir. Hayvan besiciliği ve mandıracılığı olmak üzere iki kısımda gerçekleştirilmektedir. Ayrıca hayvancılığın ve tarımın gelişmesi için ilçede "İnekhane"de denilen Göle Tarım İşletmesi kurulmuştur. Tarımsal faaliyetlerde arpa, buğday, yulaf, patates ekimi yapılmaktadır. Büyükbaş hayvancılığın yanı sıra küçükbaş hayvancılık ile tavuk, hindi, kaz, ördek gibi kümes hayvanları da yetiştirilmektedir, ayrıca arıcılık da yapılmaktadır.
Ticaret alanında ise alışveriş merkezleri, bakkal, market, marangoz, tamir atölyeleri, internet cafeler, kahvehaneler ve altısı fabrika düzeyinde sanayi tesisleri olmak üzere onlarca mandıra hizmet vermektedir. İlçe, hayvancılık ve ormancılıkta bölgesinin merkezi konumundadır. Hayvancılık alanında Tarım İşletmesi, ormancılık alanında ise Orman İşletmesi hizmet vermektedir. Göle'nin sahip olduğu iktisadi güç, Ardahan da dahil olmak üzere, ile bağlı ilçelerin hepsinden büyüktür. Bu yönüyle Göle, Ardahan ilinin ticaret merkezidir.
Turizm
İlçe turizm açısından önemli bir potansiyele sahip olup, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekecek görmeye değer tarihî eserleri bulunmaktadır. Bunlar arasında, Dedeşen köyünde yer alan türbe, Cami, kümbet, Kalecik köyündeki Kalecik Kalesi, Uğurtaşı köyü kalesi bulunmaktadır. Yavuzlar, Çakıldere, Günorta, Uğurtaşı, Yiğitkonağı ve adını sayamadığımız birçok köyümüzde kilise ve şapel kalıntıları bulunmaktadır.
Köprülü (korevenk) beldesinde Ziyaret Tepesi denilen ve eskiden büyük bir Ermeni Manastırı'nın olduğu Tepeden beldenin ortasına çıkan yaklaşık 2 km uzunluğunda bir tünel bulunmaktadır. Keza Köprülü Beldesinde Aşık Kerem'in yaslanıp saz çaldığı basının direkleri oturduğu yerin ve sazının baş kısmının izi olduğu söylenen Kerem'in Taşı denen bir kaya mevcuttur. Defineciler bu taşı da yerinden aşağı yuvarlamışlar.
1995 yılından bu yana ise gurbet-sıla kaynaşmasını sağlamak adına Ulusal anlamda her yıl yapılmaktadır. Bu festival ilçeye ayrı bir canlılık getirmektedir.
Kaynakça
- ^ (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 8.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b ""Göle Kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, .
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 8 (21) Ekim 1917, sayı 221". 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. VII.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 9". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 80 ve diğer sayfalar.
- ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 8, 10, 14.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771-772.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Göle Nüfusu - Ardahan". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Ardahan Göle Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- Göle Belediyesi 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Göle Kaymakamlığı 2 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gole Ardahan iline bagli bir ilce ve bu ilcenin merkezidir GoleIlceArdahan in Turkiye deki yeriIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlArdahanCografi bolgeDogu Anadolu BolgesiIdare KaymakamYunus Emre Firat Belediye baskaniGokhan Budak CHP Yuzolcumu Toplam1399 km Rakim2030 mNufus 2018 Toplam25 187 Kir18 836 Sehir5 986Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu75700Il alan kodu0478Il plaka kodu75Resmi site www gole bel tr Gole Belediyesi YerelNETEtimolojiGole adinin Gurcuce Kola კოლა k ola adinin degisiklige ugramasiyla ortaya cikmis olduguna dair gorusler vardir Kola adi ise antik cag kralligi Kolhis in Gurcucedeki adi olan Kolha dan gelir Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasinda Gole bolgesi Gurcuce Kola Turkce Kjola Gole ve Ermenice Kogh Kog biciminde gecer Gurcu tarihci ve arkeolog Ekvtime Takaisvili orada yasayan halkin bolgeyi Gol Gole degil olarak adlandirdigini yazar Etrafi daglarla cevirili olan ve genis bir cukuru andiran ovanin baharda karlarin erimesiyle sularla dolup batakliga hatta gole donustugunu Kura Nehri nin kaynaklandigi bu bolgeye Turkcede bundan dolayi Gol denmis olabilecegini belirtir Gole kasabasiBugunku Gole ilcesinin merkezi olan kasabanin adi Gole degil Merdenik ti Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasinda da Merdenik olarak gecer 93 Harbi nin ardindan Gole bolgesine hakim olan Ruslar ise yerlesimin adini Merdenek Merdenek biciminde yazmistir Rus idaresinde Merdenek Gole kazasinin Yunan Nahiyesi bagli koylerden biriydi ve 1886 yilinda nufusu 138 kisiden olusuyordu Rumlardan olusan bu nufus 1896 yilinda 210 kisi 1906 yilinda 300 kisi olarak tespit edilmistir Koyun nufusunun bu kadar hizli artmasi Rus idaresince yeni nufusun yerlestirildigini gostermektedir Gurcu arastirmaci Konstantine Martvileli nin Birinci Dunya Savasi sirasinda Ardahan bolgesini gezdigi sirada da koyun nufusu Rumlardan olusuyordu Merdenek koyunde bir kale ve uc kilise vardi Ancak kilise yikilmis geriye duvar parcalari kalmisti Kalenin ise sadece bir duvari saglamdi Koyden iki kilometre uzakta buyuk bir kale bulunuyordu ve halk bu kaleyi Koroglu Kalesi olarak adlandiriyordu Martvileli ye gore buyukluk acisindan bu kalenin Mgeltsihe den geri kalir tarafi yoktu Cok iyi bir iscilige sahip olan kale ormanin icinde saglam halde duruyordu Dagin tepesi uzunlugu yarim kilometre kadar olan bu kalenin surlariyla cevriliydi Kalenin icinde yuksek kuleler vardi Kuleler de ayakta duruyordu Kale icindeki yapilar ise yikilmisti Ulasimi zor olan bu kalenin icinden bilinmeyen bir yere bir tunel uzaniyordu 1928 tarihli Osmanlica koy listesinde Merdenik مردەنیك olarak kaydedilmis olan koy Gole kazasinin merkez nahiyesi sayilan Merdenik nahiyesinin 29 koyunden biriydi Bu tarihten kisa bir sure sonra Merdenik in adinin Gole olarak degistirildigi anlasilmaktadir Nitekim 1935 genel nufus sayiminda Merdenik adi gecmemektedir Gole kazasinin idari merkezi Gole adiyla kaydedilmis olup bu sirada kaza merkezinde sadece 811 kisi yasiyordu 1965 genel nufus sayiminda Gole kasabasinin nufusu 3 826 kisiye ulasmisti ve bu nufus icinde 1 689 kisi okuma yazma biliyordu TarihceGole kasabasinin genel gorunumu Eski adi Kola olan Gole MO 4 yuzyilda Iberia Kralligi sinirlari icinde Tzunda Prensligi ne bagliydi MO 2 1 yuzyillarda Ermenistan Kralligi sinirlari icinde kaldi Bolge daha sonra Ermeniler ile Gurculer arasinda birkac kez el degistirdi Kolali Cocuklarin Sehadeti 9 yuzyil adini tasiyan Gurcuce bir hagiografiye gore 6 yuzyilda dokuz Kolali Goleli cocuk Kura Nehri nin Ayazma denilen kaynaginda vaftiz olup Hristiyanligi kabul etmis ve bundan dolayi annesi ve babasi tarafindan oldurulmustur Gole Gurcu yonetimi altindayken Emeviler tarafindan istila edildi 9 yuzyilda Iberia krali I Asot 813 826 830 Araplari bolgeden cikardi ve Gole Gurcistan Kralligi na katildi 11 yuzyilda Gole ve yoresi Buyuk Selcuklularin eline gecti 13 yuzyilin ortalarindan itibaren Gole Gurcu atabegleri devleti Samtshe Saatabago nun yonetimi altindaydi 16 yuzyilin sonlarinda Gurcu atabegler Osmanlilara karsisinda tutunamadi ve Gole Osmanli Devleti tarafindan ele gecirildi Ayni yuzyilda kurulan Cildir Eyaleti sinirlari icinde yer aldi Bugunku Gole ilcesi topraklari Osmanli kayitlarindan Ardahan i Kucuk bugunku Ardahan ise Ardahan i Buzurg Buyuk Ardahan olarak gecer ve Ardahan i Kucuk Kucuk Ardahan Cildir Eyaleti nin livalarindan biridir Gole uzun sure Osmanli yonetimi altinda kaldiktan sonra 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan imzalanan Berlin Antlasmasi yla Rusya Imparatorlugu nun sinirlari icinde kaldi Rus yonetimi sirada Gole Ardahan sancagina bagli bir kazaydi ucastok ve kazanin yonetim merkezi Okami koyuydu Gole kazasi Arpasen Karavenk Okam ve Hocevank nahiyelerinden markyaz merkez nahiyelerinden olusuyordu Kazadaki Yunan Rum nufuslu koyler de Yunan Nahiyesi selskoe obshestvo kirsal topluluk statusune sahipti 1886 yilinda Ruslarin yaptigi nufus sayimina gore Gole de 9 208 kisi yasiyordu Nufusun 5 432 si 59 Kurt 2 755 i 29 9 Rum 846 si 9 2 Turk 121 i 1 3 Ermeni 54 u 0 6 Turkmen di 1907 yilinda bolgeyi gezen Gurcu tarihci Ekvtime Takaisvili nin verdigi bilgiye gore o tarihte Gole nin nufusu Musluman Gurculer Meshiler Kurtler Rumlar ve Ermenilerden olusuyordu 1877 1878 Osmanli Rus Savasi sonrasinda Osmanli ulkesine goc eden Musluman Gurculerin yerlerine Ruslar tarafindan Rumlar ve Ermeniler yerlestirilmistir Resmi verilere gore Gole nin de icinde yer aldigi Ardahan sancagindan 1 407 hane veya 22 843 kisi Osmanli ulkesine goc etmistir I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinden sonra Gole fiilen bagimsiz Ermenistab sinirlari icinde yer aldi 16 Mart 1921 de imzalanan Moskova Antlasmasi yla da Turkiye ye birakildi Gole 1928 tarihli Osmanli koy listesinde Kars vilayetine bagli bir kaza olarak gecer Gole kazasi Merdenik Okam ve Hocovan nahiyelerinden olusuyordu Merkez nahiyesi olarak da bilinen Merdenik nahiyesine 29 Okam nahiyesine 26 ve Hocovan nahiyesine 20 koy bagliydi Merdenik nahiyesinin idari merkezi Merdenik koyu Okam nahiyesinin idari merkezi Okam koyu Hocovan nahiyesinin idari merkezi ise Haskoy du Kars iline bagli bir ilce olan Gole 27 Mayis 1992 tarihinde Ardahan iline baglanmistir Gole ilce merkezinde belediye teskilati 1926 da kurulmustur CografyaIlcenin sinirlari kuzeyinde Ardahan ili guneyinde Kars in Selim ilcesi dogusunda Kars in Susuz ilcesi kuzey batisinda Erzurum un Olur ilcesi guney dogusunda Kars ili guney batisinda Erzurum un Senkaya ilcesi ile cevrilidir Il merkezine olan uzakligi 45 km dir Ilce merkezi ortalama rakimi 2038 metre olan duz bir alana kurulmustur koyler ise kismen duz ve kismen de engebeli arazi uzerine yerlesmistir Ilcenin toplam yuzolcumu 1420 Km2 dir Arazinin bir kismi orman ortusu ile diger kisimlari ise cayir ve mera ile kaplidir Ardahan ormanlarinin yaklasik 65 i Gole ilcesinde bulunmaktadir Ilcenin her tarafi yesil oldugu icin Yesil Gole adini almistir Kislari uzun cok sert ve soguk yazlari ise ilik ve yagisli gecen karasal iklime sahiptir Kis aylarinda sogukluk 30 ya da 35 dereceye kadar duser Cok sert gecen kis aylarinda yagan karin kalinligi en az bir metreye ulasir Gole ovasi cukurlugu nedeniyle kis boyunca kimi zaman sisli gunler gecirir Yaz aylarinda ise sicaklik 25 30 dereceye kadar yukselir Demografik yapiGole kulturlu bir nufus yapisina sahip farkli etnikleri bunyesinde bulundurur Bunlar Kurtler Acemler Yerliler Terekemeler Turkmenler vb olarak siralandirilabilir Gole nufus ve yuzolcumu bakimindan Ardahan in en buyuk ilcesidir NufusYil Toplam Sehir KirGole ilcesi Kars 1927 21 954 600 21 3541935 27 406 811 26 5951940 24 974 2 938 22 0361945 28 124 2 545 25 5791950 30 831 1 518 29 3131955 36 159 2 173 33 9861960 40 944 3 028 37 9161965 47 681 3 826 43 8551970 53 442 7 968 45 4741975 58 176 7 680 50 4961980 58 168 8 041 50 1271985 55 928 8 850 47 0781990 44 953 7 542 37 411Gole ilcesi Ardahan 2000 37 814 10 478 27 3362007 32 134 7 438 24 6962008 32 578 7 588 24 9902009 30 912 6 231 24 6812010 29 897 6 406 23 4912011 30 727 7 833 22 8942012 29 968 7 359 22 6092013 28 032 6 094 21 9382014 27 142 6 050 21 0922015 26 254 6 033 20 2212016 25 679 6 125 19 5542017 25 178 6 091 19 0872018 25 187 5 969 19 2182019 24 863 5 922 18 9412020 24 822 5 986 18 836EkonomiIlce ekonomisi genelde hayvanciliga dayanmaktadir Ilce bolgenin en onemli canli hayvan yetistirme merkezlerindendir Hayvan besiciligi ve mandiraciligi olmak uzere iki kisimda gerceklestirilmektedir Ayrica hayvanciligin ve tarimin gelismesi icin ilcede Inekhane de denilen Gole Tarim Isletmesi kurulmustur Tarimsal faaliyetlerde arpa bugday yulaf patates ekimi yapilmaktadir Buyukbas hayvanciligin yani sira kucukbas hayvancilik ile tavuk hindi kaz ordek gibi kumes hayvanlari da yetistirilmektedir ayrica aricilik da yapilmaktadir Ticaret alaninda ise alisveris merkezleri bakkal market marangoz tamir atolyeleri internet cafeler kahvehaneler ve altisi fabrika duzeyinde sanayi tesisleri olmak uzere onlarca mandira hizmet vermektedir Ilce hayvancilik ve ormancilikta bolgesinin merkezi konumundadir Hayvancilik alaninda Tarim Isletmesi ormancilik alaninda ise Orman Isletmesi hizmet vermektedir Gole nin sahip oldugu iktisadi guc Ardahan da dahil olmak uzere ile bagli ilcelerin hepsinden buyuktur Bu yonuyle Gole Ardahan ilinin ticaret merkezidir TurizmIlce turizm acisindan onemli bir potansiyele sahip olup yerli ve yabanci turistlerin ilgisini cekecek gormeye deger tarihi eserleri bulunmaktadir Bunlar arasinda Dedesen koyunde yer alan turbe Cami kumbet Kalecik koyundeki Kalecik Kalesi Ugurtasi koyu kalesi bulunmaktadir Yavuzlar Cakildere Gunorta Ugurtasi Yigitkonagi ve adini sayamadigimiz bircok koyumuzde kilise ve sapel kalintilari bulunmaktadir Koprulu korevenk beldesinde Ziyaret Tepesi denilen ve eskiden buyuk bir Ermeni Manastiri nin oldugu Tepeden beldenin ortasina cikan yaklasik 2 km uzunlugunda bir tunel bulunmaktadir Keza Koprulu Beldesinde Asik Kerem in yaslanip saz caldigi basinin direkleri oturdugu yerin ve sazinin bas kisminin izi oldugu soylenen Kerem in Tasi denen bir kaya mevcuttur Defineciler bu tasi da yerinden asagi yuvarlamislar 1995 yilindan bu yana ise gurbet sila kaynasmasini saglamak adina Ulusal anlamda her yil yapilmaktadir Bu festival ilceye ayri bir canlilik getirmektedir Kaynakca PDF 5 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2012 1854 Kiepert Map of the Caucasus Armenia Kurdistan and Azerbaijan Ekvtime Takaisvili 1907 Yili Kola Oltisi ve Cangli de Arkeolojik Arastirmalar Gezisi Gurcuce 1938 Paris s 8 1854 Kiepert Map of the Caucasus Armenia Kurdistan and Azerbaijan a b Gole Kazasi 1886 Yili Rusca 18 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Candan Badem Carlik Yonetiminde Kars Ardahan Artvin Istanbul 2018 s 113 ISBN 9786052100271 Konstantine Martvileli Ardahan Bolgesinde Sakartvelo gazetesi 8 21 Ekim 1917 sayi 221 19 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mart 2022 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 771 1935 Genel Nufus Sayimi Istanbul 1937 s VII 1965 Genel Nufus Sayimi Ankara 1968 s 358 Ekvtime Takaisvili 1907 Yili Kola Oltisi ve Cangli de Arkeolojik Arastirmalar Gezisi არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს Paris 1938 s 9 29 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ekim 2023 Defter i Caba i Eyalet i Cildir 1694 1732 Gurcuce ve Osmanlica Yayima hazirlayan Tsisana Abuladze Tiflis 1979 s 80 ve diger sayfalar Ekvtime Takaisvili 1907 Yili Kola Oltisi ve Cangli de Arkeolojik Arastirmalar Gezisi Gurcuce 1938 Paris s 8 10 14 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 771 772 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Gole Nufusu Ardahan nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Ardahan Gole Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Dis baglantilarGole Belediyesi 12 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gole Kaymakamligi 2 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde