Jeokronoloji, kayaların kendisinde bulunan imzaları kullanarak kaya, fosil ve sediman yaşını belirleme bilimidir. Mutlak jeokronoloji radyoaktif izotoplarla gerçekleştirilebilirken, göreceli jeokronoloji paleomanyetizma ve kararlı izotop oranları gibi araçlarla sağlanır. Birden fazla jeokronolojik (ve biyostratigrafik) göstergeleri birleştirerek, geri kazanılan yaşın hassasiyeti geliştirilebilir.
Jeokronoloji, uygulamada, fosil çiçek ve hayvan topluluklarını tanımlayarak, kataloglayarak ve karşılaştırarak tortul kayaçları bilinen bir jeolojik döneme atama bilimi olan biyostratigrafiden farklıdır. Biyostratigrafi, bir kayanın mutlak yaş tayinini doğrudan sağlamaz, sadece fosil topluluğunun bir arada var olduğu bilinen bir zaman aralığına yerleştirir. Bununla birlikte, her iki disiplin de aynı katmanlama (kaya katmanları) sistemini ve katmanları alt katmanları sınıflandırmak için kullanılan süreyi paylaştıkları noktaya kadar el ele çalışır.
Jeokronoloji bilimi, tüm fosil toplulukları için mutlak yaş tarihleri elde etmeye ve Dünya'nın ve dünya dışı organların jeolojik tarihini belirlemeye çalışan kronostratigrafi disiplininde kullanılan başlıca araçtır.
Radyometrik tarihleme
Bilinen bir Yarılanma ömrüne sahip bir radyoaktif izotopun radyoaktif bozunma miktarını ölçerek, jeologlar ana malzemenin mutlak yaşını belirleyebilirler.
Bu amaçla bir dizi radyoaktif izotop kullanılır ve çürüme oranına bağlı olarak farklı jeolojik dönemlere tarih vermek için kullanılır.
Daha yavaş çürüyen izotoplar daha uzun süreler için yararlıdır, ancak mutlak yıllarda daha az doğrudur.
Radyokarbon yöntemi hariç, bu tekniklerin çoğu aslında radyoaktif ana izotopun bozunma ürünü olan bir radyojenik izotopun bolluğundaki bir artışı ölçmeye dayanır.
Daha sağlam sonuçlar elde etmek için iki veya daha fazla radyometrik yöntem birlikte kullanılabilir.
Çoğu radyometrik yöntem sadece jeolojik zaman için uygundur, ancak radyokarbon yöntemi ve 40Ar / 39Ar yaşlandırma yöntemi gibi bazıları erken insan yaşamı zamanına ve kaydedilmiş tarihe kadar uzatılabilir.
Sık kullanılan tekniklerden bazıları:
- Radyokarbon tarihleme: Bu teknik, organik malzemedeki karbon-14'ün bozulmasını ölçer ve en iyi yaklaşık 60.000 yıldan daha genç numunelere uygulanabilir.
- Uranyum-kurşun tarihleme : Bu teknik, iki kurşun izotopunun (kurşun-206 ve kurşun-207) bir mineral veya kayadaki uranyum miktarına oranını ölçer. Genellikle magmatik kayaçlardaki eser mineral zirkonlara uygulanan bu yöntem, jeolojik tarihleme için en yaygın kullanılanlardan (argon-argon tarihleme ile birlikte) biridir. Monazit jeokronolojisi, özellikle metamorfizmanın tarihlendirilmesinde kullanılan U – Pb tarihlendirmesinin başka bir örneğidir. Yaklaşık 1 milyon yıldan daha eski örneklere uranyum kurşun tarihleme uygulanır.
- Uranyum-toryum tarihleme: Bu teknik, speleothemleri, mercanları, karbonatları ve fosil kemiklerini tarihlemek için kullanılır. Aralığı birkaç yıldan 700.000 yıla kadardır.
- Potasyum-argon tarihleme ve argon-argon tarihleme: Bu teknikler metamorfik, magmatik ve volkanik kayaçlar ile tarihlenmektedir. Ayrıca paleoantropolojik bölgelerdeki veya üstündeki volkanik kül katmanlarını tarihlendirmek için de kullanılırlar. Argon-argon yönteminin daha genç sınırı birkaç bin yıldır.
Elektron devir rezonansı (ESR) tarihleme: Bu yöntem elektrik yüklerinin, silikatlı mineral depolarının doğal radyasyondan kaynaklanan hasarlı kristal kafesleri içerisindeki birikimini ölçer.
Yöntemin Adı | örnek türleri | tarihleme sınırları |
---|---|---|
radyokarbon | karbon içeren buluntular | 0-50 bin |
TL (Termolüminesans) ve OSL (Optik Uyarılmış Lüminesans) | Seramik, pişmiş toprak kaplar, tuğla, fırın buluntusu, çökeltiler | bin - 300 bin |
dendkronoloji | ağaç, odun kömürü | 0 - 10 bin |
ESR (Elektron Spin Rezonansı) | Kireçtaşı, mercan, hayvan kabukları, diş | bin - 300 bin |
fizyon izleri | Apatit, mika, zirkon, volkanik cam | 30 bin - 20 milyon |
obsidiyen hidrasyonu | çakmak taşı, volkanik cam, glasiyer taşları, volkan külü | yüz - 1 milyon |
potasyum / argon (K/Ar) | ısıtılmış kaya, volkanik kaya | 20 bin – 4,3 milyar |
arkeomanyetizma | Seramik, pişmiş toprak kaplar, tuğla, fırın buluntusu | 0 - 5 bin |
amino asit | Organik maddeler | 2 bin - 2 milyon |
Kronostratigrafide kayaç (tabakalar) segmentleri | Jeokronolojide zaman dilimleri | Jeokronolojik birimlere notlar |
---|---|---|
eonotem | üst zaman | 4 toplam, yarım milyar yıl veya daha fazla |
eratem | zaman | 10 tanımlı, birkaç yüz milyon yıl |
sistem | dönem | 22 tanımlı, onlarca ~ yüz milyon yıl |
seri | devre | 34 tanımlı, on milyonlarca yıl |
kat | çağ | 99 tanımlı, milyonlarca yıl |
kronozon | kron | ICS zaman ölçeği tarafından kullanılmayan bir yaşın alt bölümü |
Bölünme izi tarihleme
Kozmojenik nüklitler jeokronolojisi
Bir jeomorfik yüzeyin oluşturulduğu yaşı (maruz kalma tarihleme) veya daha önce yüzeysel malzemelerin gömüldüğü (gömme tarihleme) bir dizi ilgili teknik. Maruz kalma tarihleme, alüvyonlu bir fan gibi bir yüzeyin oluşturulduğu yaş için bir proxy olarak Dünya materyalleri ile etkileşen kozmik ışınlar tarafından üretilen egzotik nüklidlerin (örneğin 10Be, 26Al, 36Cl) konsantrasyonunu kullanır. Mezar tarihleme, 2 kozmojenik elementin diferansiyel radyoaktif bozunumunu, bir tortunun daha fazla kozmik ışınlara maruz kalmanın gömülmesiyle tarandığı yaş için bir vekil olarak kullanır.
Kozmojenik nüklitler (veya kozmojenik izotoplar): kozmik ışın ufalanmasının neden olduğu güneş sistemindeki bir atom çekirdeği ile birlikte yüksek enerjili bir kozmik ışın etkileştiğinde oluşan nadir izotoplardır. Bu izotoplar Dünya’nın atmosferinde kaya ve toprak gibi, Dünya dışında göktaşları gibi maddelerde üretilen materyallerdir. Kozmojenik izotopları ölçen bilim adamları, jeolojik ve astronomik süreçlerin aralığı hakkında fikir elde edebiliyor. Hem radyoaktif ve istikrarlı izotoplar vardır. Bu bazıları Trityum, Karbon-14, ’dir.
Bazı hafif (düşük atom numarası) eski nüklitlerin (bazı lityum, berilyum ve bor izotopları) sadece büyük patlama sırasında ortaya çıkmadığı ve büyük patlama sonrasında da oluşmuş olduğu düşünülür fakat güneş sistemindeki yıldızlar arası gaz ve toz üzerindeki ufalanmış kozmik ışınlar işlemiyle yoğunlaşmadan önce oluşmuştur. Bu onların oranları ve Dünya’daki diğer bazı nüklitlerin bolluğu ile karşılaştırıldığında bu gibi kozmik ışınların bolluğunu açıklıyor. Ancak, bunların oluşumu için mekanizma tam olarak aynı olsa bile, "güneş sisteminde içindeki yerinde" kozmojenik nüklitler için rastgele tanımlanan nitelilik "kozmojenik çekirdekler" olarak adlandırılmasını güneş sisteminin oluşumundan önce ufalanmış tarafından oluşturulmuş eski nüklitleri engeller. Bu aynı nüklitler Dünya üzerine, atmosfere küçük miktarlarda kozmik ışınların gelmesi Dünya’da Meteoritler oluşturulmuştur. Ancak berilyum (tümü kararlı berilyum-9) güneş sistemindeki daha önce var olan yoğunlaşma ve güneş sistemini meydana getiren çok daha büyük miktarlarda en baştan beri mevcuttur. Dolayısıyla güneş sistemini meydana getiren malzemelerin içinde mevcuttur.
Bir nüklit her iki sınıfa ait olamaz. Başka bir şekilde ayrım yapmak hangi alt küme olarak adlandırıldığının zamanlamasını belirler. Geleneksel olarak bazı kararlı izotoplar lityum, berilyum ve borun büyük patlama ve güneş sisteminin oluşumunda kozmik ışın ufalanmaları tarafından üretildiği düşünülmektedir. İlkel nüklit kararlı berilyum izotoplarına örnektir.
Lüminesans tarihleme
Lüminesans tarihleme teknikleri kuvars, elmas, feldispat ve kalsit gibi malzemelerden yayılan 'ışığı' gözlemler. Jeolojide optik olarak uyarılmış lüminesans (OSL), katodolüminesans (CL) ve termolüminesans (TL) dahil olmak üzere birçok lüminesans tekniği kullanılmaktadır. Termolüminesans ve optik olarak uyarılmış lüminesans, arkeolojide, çanak çömlek veya pişirme taşları gibi 'ateşlenen' nesneleri güncellemek için kullanılır ve kum göçünü gözlemlemek için kullanılabilir.
Lüminesans, ısıdan kaynaklanmayan bir madde tarafından kendiliğinden ışık yayılmasıdır; veya "soğuk ışık".
Böylece bir soğuk cisim radyasyonu şeklidir. Kimyasal reaksiyonlar, elektrik enerjisi, atom altı hareketler veya bir kristal üzerindeki stres neden olabilir. Bu, ışıldamayı, ısıtma sonucunda bir madde tarafından yayılan akkordan ayırır. Tarihsel olarak, radyoaktivite bir "radyo-lüminesans" biçimi olarak düşünülmesine rağmen, bugün elektromanyetik radyasyondan daha fazlasını içerdiğinden ayrı olduğu düşünülmektedir.
Kadranlar, eller, teraziler, havacılık ve navigasyon enstrümanları ve işaretlerinin işaretleri genellikle "aydınlatma" olarak bilinen bir işlemle ışıldayan malzemelerle kaplanır.
Artımlı tarihleme
Artımlı tarihleme teknikleri, sabitlenebilen (yani, günümüzle bağlantılı ve dolayısıyla takvim veya yıldız zamanı) veya yüzen olabilen yıllık yıllık kronolojilerin oluşturulmasına izin verir.
Ağaç halkaları her yıl büyür. Bir ağaçtan küçük bir sondajla örnek alınarak halkalar sayılır ve bu şekilde son derece yüksek güvenilirlikte dendrokronolojik bir zaman ölçeği oluşturulabilir ve karbon-14 tarihlemesi ile denetimleri gerçekleştirilebilir.Kuvaterner çalışmalarında dendrokronoloji yöntemi birçok alana uygulanabilir. Örneğin; İklim çalışmalarında, jeomorfolojinin () kendi içindeki birçok alanda; buzul çalışmalarında (dendroglasiyoloji), volkanik faaliyetlerde (), depremler ve kaya glasiyelleri çalışmalarında, enkaz akışları, kaya düşmeleri ve heyelan sahalarının belirlenmesinde, çığlar, termokarst süreçleri, seviye değişiklikleri, flüvyal süreçlerin yaşlandırılması ve kumul hareketleri gibi çalışmalarda dendrokronoloji yöntemi uygulanır.
Likenometri: Yeni yüzeylenmiş bir kaya üzerindeki likenlerin büyümesi esasına dayalı bir yöntemdir.
Varv: Başta buzul gölleri olmak üzere, birçok gölde bulunan farklı çökel katmanları yıllık olarak oluşmaktadır. Bazı göllerde varv katmanları binlerce yıl geriye gidebilmektedir. Varvlar jeolojik kayaç oluşumlarında, hatta Prekambriyen yaşlı çökellerin içinde dahi ayırt edilebilir.
Paleomanyetik tarihleme
Zaten iyi tanımlanmış bir paleomanyetik kutup dizisi (genellikle sanal jeomanyetik kutuplar olarak adlandırılır), görünür bir polar gezinme yolu (APWP) oluşturur. Böyle bir yol büyük bir kıta bloğu için inşa edilmiştir. Farklı kıtalar için APWP'ler, yaşı bilinmeyen kayalar için yeni elde edilen kutuplar için referans olarak kullanılabilir. Paleomanyetik tarihleme için, paleopole APWP'deki en yakın noktaya bağlanarak kayaların veya bilinmeyen yaştaki tortulardan elde edilen bir kutbun tarihlendirilmesi için APWP'nin kullanılması önerilmektedir. İki paleomanyetik tarihleme yöntemi önerilmiştir:
(1) açısal yöntem ve
(2) rotasyon yöntemi.
İlk yöntem, aynı kıta bloğunun içindeki kayaların paleomanyetik tarihlendirilmesi için kullanılır.
İkinci yöntem, tektonik rotasyonların mümkün olduğu katlanmış alanlar için kullanılır.
Demir içeren bazı mineraller veya taneler, kritik bir seviye olan Curie sıcaklığının üzerine çıkan bir sıcaklıkla ısıtıldıklarında, yeryüzünün manyetik alanına duyarlı hale gelir. Kritik seviyelerinden daha yüksek seviyelere ısıtılan kayaların içindeki mineral ve taneler, oluşumları esnasında etkili olan manyetik alan yönelimini korurlar. Kayaçların bağımsız yollarla yaşlandırılabildiği yerlerde, paleomanyetik bir zaman ölçeği düzenlenebilir. Bu zaman ölçeği, kalıntıların tek başına kullanıldığı diğer yerlerde uygulanabilir.
Manyetostratigrafi
Manyetostratigrafi, bir dizi yataklı tortul ve / veya volkanik kayaçtaki manyetik polarite bölgelerinin paterninden yaşı, manyetik polarite zaman ölçeğine göre belirler. Polarite zaman ölçeği daha önce deniz tabanı manyetik anomalilerinin tarihlendirilmesi, manyetostratigrafik kesitlerde radyometrik olarak uzanan volkanik kayaçlar ve astronomik olarak tarihlenen manyetostratigrafik kesitlerin belirlenmesiyle belirlenmiştir. tortul ve volkanik dizilerin tarihlenebilmesi için kullanılan bir jeofizik korelasyon tekniğidir. Yöntem bölüm boyunca ölçülen aralıklarla yönelik örnekler toplayarak çalışır. Numuneler onların karakteristik mıknatıslanmarı (ChRM), bir tabakasının oluşumundan Dünya'nın manyetik alanının kutuplarını belirlemek için, analiz edilir. Bunun mümkün olmasının sebebi, Volkanik akımları thermomanent manyetizasyon kazanmaktadır ve sedimanlar oluşumu sırasında kalıcı çökelme mıknatıslanmasına uğrar ve her ikisi de Dünya'nın alanının yönünü yansıtan mıknatıslanmalardır.
Kemostratigrafi
İzotop bileşimlerindeki küresel eğilimler, özellikle karbon-13 ve stronsiyum izotopları, tabakaları ilişkilendirmek için kullanılabilir.
Kemostratigrafi veya kimyasal stratigrafi, stratigrafik ilişkileri belirlemek için tortul diziler içindeki kimyasal varyasyonların incelenmesidir. Alan nispeten genç, sadece 1980'lerin başında ortak kullanıma girmiş, ancak kemostratigrafinin temel fikri neredeyse stratigrafinin kendisi kadar eskidir: Farklı kimyasal imzalar, farklı fosil meclisleri veya farklı stratografik ilişkiler kurmada kadar faydalı olabilir.
Marker horizonların korelasyonu
Marker horizonlar, aynı yaştaki ve bu tür ayırt edici kompozisyon ve görünümdeki stratigrafik birimlerdir, farklı coğrafi bölgelerdeki varlıklarına rağmen, yaş denklikleri konusunda kesinlik vardır. Hem deniz hem de karasal fosil faunal ve floral meclisler ayırt edici marker ufuklar yaratır. Tephrochronology, bilinmeyen volkanik külün (tefra) jeokimyasal olarak parmak izi tarihli tefra ile jeokimyasal korelasyonu için bir yöntemdir. Tefra aynı zamanda arkeolojide bir tarihleme aracı olarak da kullanılır, çünkü bazı patlamaların tarihleri iyi kurulmuştur. İşaret ufukları, stratigrafik korelasyonda kullanılan geniş bir coğrafi boyutta (dizinin büyüklüğünden farklı) stratigrafik birimlerdir. Bu amaç için genellikle tüf katmanları (lithified volkanik kül) kullanılır.
Kronolojik periyodizasyonun jeolojik hiyerarşisi
Jeokronoloji: Büyükten küçüğe:
- Süper üst zaman
- Üst zaman
- Zaman
- Dönem
- Devre
- Çağ
- Kron
Kronostratigrafiden farklılıklar
Jeokronolojik ve kronostratigrafik birimleri karıştırmamak önemlidir. Jeokronolojik birimler zaman periyotlarıdır, bu nedenle Geç Kretase Dönemi'nde Tyrannosaurus rex'in yaşadığını söylemek doğrudur. Kronostratigrafik birimler jeolojik malzemedir, bu nedenle Tyrannosaurus cinsinin fosillerinin Üst KretaseSerisinde bulunduğunu söylemek de doğrudur. Aynı şekilde, Tyrannosaurus fosillerinin bulunduğu Hell Creek yatağı gibi bir Üst Kretase Serisi yatağına gitmek ve ziyaret etmek tamamen mümkündür - ancak bir süre olduğu için Geç Kretase Dönemi'ni ziyaret etmek doğal olarak imkânsızdır.
Ayrıca bakınız
Konuyla ilgili yayınlar
- Smart, P.L. ve Frances, P.D. (1991), Kuvaterner tarih yöntemleri - bir kullanıcı kılavuzu. Kuvaterner Araştırmaları Derneği Teknik Kılavuzu No.4,
- Lowe, J.J. ve Walker, M.J.C. (1997), Kuaterner Ortamların Yeniden Yapılandırılması (2. baskı). Longman Yayıncılık,
- Mattinson, J. M. (2013), Devrim ve evrim: 100 yıllık U-Pb jeokronolojisi. Elementler 9, ss. 53-57.
- Jeokronoloji kaynakça Tartışma: Origins Arşivi
Dış bağlantılar
- http://stratigraphy.org/ 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://data.bgs.ac.uk/home.html/ 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://trimc-nlp.blogspot.com/2013/09/ontology-models-for-geochronology-and.html 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Jeoloji Mühendisleri Odası11 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- yerbilimleri.com19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Wikimedia Commons'ta Jeokronoloji ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ Mallory, V. Standish. "Geochronology-Earth science". 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "Dickin, A. P. 1995. Radiogenic Isotope Geology. Cambridge, Cambridge University Press. ".
- ^ "Faure, G. 1986. Principles of isotope geology. Cambridge, Cambridge University Press. ".
- ^ "Faure, G., and Mensing, D. 2005. "Isotopes - Principles and applications". 3rd Edition. J. Wiley & Sons. ".
- ^ "Dalrymple, G. B.; Grove, M.; Lovera, O. M.; Harrison, T. M.; Hulen, J. B.; Lanphere, M. A. (1999). "Age and thermal history of the Geysers plutonic complex (felsite unit), Geysers geothermal field, California: a 40Ar/39Ar and U–Pb study". Earth and Planetary Science Letters. 173 (3): 285–298. doi:10.1016/S0012-821X(99)00223-X.".
- ^ "Ludwig, K. R.; Renne, P. R. (2000). "Geochronology on the Paleoanthropological Time Scale". Evolutionary Anthropology. 9: 101–110. doi:10.1002/(sici)1520-6505(2000)9:2<101::aid-evan4>3.0.co;2-w.".
- ^ "Renne, P. R., Sharp, W. D., Deino. A. L., Orsi, G., and Civetta, L. 1997. 40Ar/39Ar dating into the historical realm: Calibration against Pliny the Younger. Science, 277, 1279-1280 "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2008-10-30. Retrieved 2008-10-25.".
- ^ "Plastino, W.; Kaihola, L.; Bartolomei, P.; Bella, F. (2001). "Cosmic Background Reduction In The Radiocarbon Measurement By Scintillation Spectrometry At The Underground Laboratory Of Gran Sasso" (PDF). Radiocarbon. 43 (2A): 157–161. doi:10.1017/S0033822200037954. Archived from the original (PDF) on 2008-05-27".
- ^ Öztürk, Muhammed Zeynel (2016). "Kuvaterner araştırmalarında kullanılan başlıca radyometrik tarihlendirme yöntemleri". Özgen, Nurettin; Karadoğan, Sabri (Ed.). Fiziki Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikler (1 bas.). Pegem Akademi. ss. 164-182. ISBN .
- ^ Petrucci, Ralph H.; Harwood, William S.; Herring, F. Geoffrey, "Bölüm 22: Baş Grup Elementleri I: Metaller", General Chemistry: Principles and Modern Applications (8 bas.), s. 41
- ^ Forman, Steven L.; Pierson, James; Lepper, Kenneth (2000). "Luminescence Geochronology". Quaternary Geochronology. AGU Reference Shelf. ss. 157-176. doi:10.1029/RF004p0157.
- ^ Huggett, Richard John (2019). "Yaşlandırma Yöntemleri". Doğan, Prof. Dr. Uğur (Ed.). Fundamentals of Geomorphology [Jeomorfolojinin Temelleri] (3 bas.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. ISBN .
- ^ Avcı, Meral (2012), "Dendroronoloji", Kazancı, Nizamettin; Gürbüz, Alper (Ed.), Kuvaterter Bilimi, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları
- ^ Boş kaynak ()
- ^ "Brasier, M. D.; Sukhov, S S (1 April 1998). "The falling amplitude of carbon isotopic oscillations through the Lower to Middle Cambrian: northern Siberia data". Canadian Journal of Earth Sciences. 35 (4): 353–373. doi:10.1139/e97-122.".
- ^ Joachimski, Michael M.; Sarnthein, M.; Weissert, Helmut (2008), "Newsletters on Stratigraphy", Chemostratigraphy (PDF), 42 (3), s. 145-179, doi:10.1127/0078-0421/2008/0042-0145
- ^ "Demidov, I.N. (2006). "Identification of marker horizon in bottom sediments of the Onega Periglacial Lake". Doklady Earth Sciences. 407 (1): 213–216. doi:10.1134/S1028334X06020127.".
- ^ Tshibubudze, Asinne (2015), Integrated strato-tectonic, U-Pb geochronology and metallogenic studies of the Oudalan-Gorouol volcano-sedimentary Belt (OGB) and the Gorom-Gorom granitoid terrane (GGGT), Burkina Faso and Niger, West Africa (PDF), s. 221
- ^ "David Weishampel: The Evolution and Extinction of the Dinosaurs, 1996, Cambridge Press, ". 8 Ağustos 2018 tarihinde
|arşiv-url=
kullanmak için|url=
gerekiyor () arşivlendi. - ^ "Julia Jackson: Glossary of Geology, 1987, American Geological Institute, ".
- ^ "Smith, J.B.; Lamanna, M.C.; Lacovara, K.J.; Dodson, Poole; Jnr, P.; Giegengack, R. (2001). "A Giant Sauropod Dinosaur from an Upper Cretaceous Mangrove Deposit in Egypt". Science. 292: 1704–1707. doi:10.1126/science.1060561.".
Jeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Jeokronoloji kayalarin kendisinde bulunan imzalari kullanarak kaya fosil ve sediman yasini belirleme bilimidir Mutlak jeokronoloji radyoaktif izotoplarla gerceklestirilebilirken goreceli jeokronoloji paleomanyetizma ve kararli izotop oranlari gibi araclarla saglanir Birden fazla jeokronolojik ve biyostratigrafik gostergeleri birlestirerek geri kazanilan yasin hassasiyeti gelistirilebilir Dunya tarihindeki onemli olaylarin sanatsal tasviri Jeokronoloji uygulamada fosil cicek ve hayvan topluluklarini tanimlayarak kataloglayarak ve karsilastirarak tortul kayaclari bilinen bir jeolojik doneme atama bilimi olan biyostratigrafiden farklidir Biyostratigrafi bir kayanin mutlak yas tayinini dogrudan saglamaz sadece fosil toplulugunun bir arada var oldugu bilinen bir zaman araligina yerlestirir Bununla birlikte her iki disiplin de ayni katmanlama kaya katmanlari sistemini ve katmanlari alt katmanlari siniflandirmak icin kullanilan sureyi paylastiklari noktaya kadar el ele calisir Jeokronoloji bilimi tum fosil topluluklari icin mutlak yas tarihleri elde etmeye ve Dunya nin ve dunya disi organlarin jeolojik tarihini belirlemeye calisan kronostratigrafi disiplininde kullanilan baslica aractir Radyometrik tarihlemeBilinen bir Yarilanma omrune sahip bir radyoaktif izotopun radyoaktif bozunma miktarini olcerek jeologlar ana malzemenin mutlak yasini belirleyebilirler Bu amacla bir dizi radyoaktif izotop kullanilir ve curume oranina bagli olarak farkli jeolojik donemlere tarih vermek icin kullanilir Daha yavas curuyen izotoplar daha uzun sureler icin yararlidir ancak mutlak yillarda daha az dogrudur Radyokarbon yontemi haric bu tekniklerin cogu aslinda radyoaktif ana izotopun bozunma urunu olan bir radyojenik izotopun bollugundaki bir artisi olcmeye dayanir Daha saglam sonuclar elde etmek icin iki veya daha fazla radyometrik yontem birlikte kullanilabilir Cogu radyometrik yontem sadece jeolojik zaman icin uygundur ancak radyokarbon yontemi ve 40Ar 39Ar yaslandirma yontemi gibi bazilari erken insan yasami zamanina ve kaydedilmis tarihe kadar uzatilabilir Sik kullanilan tekniklerden bazilari Radyokarbon tarihleme Bu teknik organik malzemedeki karbon 14 un bozulmasini olcer ve en iyi yaklasik 60 000 yildan daha genc numunelere uygulanabilir Uranyum kursun tarihleme Bu teknik iki kursun izotopunun kursun 206 ve kursun 207 bir mineral veya kayadaki uranyum miktarina oranini olcer Genellikle magmatik kayaclardaki eser mineral zirkonlara uygulanan bu yontem jeolojik tarihleme icin en yaygin kullanilanlardan argon argon tarihleme ile birlikte biridir Monazit jeokronolojisi ozellikle metamorfizmanin tarihlendirilmesinde kullanilan U Pb tarihlendirmesinin baska bir ornegidir Yaklasik 1 milyon yildan daha eski orneklere uranyum kursun tarihleme uygulanir Uranyum toryum tarihleme Bu teknik speleothemleri mercanlari karbonatlari ve fosil kemiklerini tarihlemek icin kullanilir Araligi birkac yildan 700 000 yila kadardir Potasyum argon tarihleme ve argon argon tarihleme Bu teknikler metamorfik magmatik ve volkanik kayaclar ile tarihlenmektedir Ayrica paleoantropolojik bolgelerdeki veya ustundeki volkanik kul katmanlarini tarihlendirmek icin de kullanilirlar Argon argon yonteminin daha genc siniri birkac bin yildir Elektron devir rezonansi ESR tarihleme Bu yontem elektrik yuklerinin silikatli mineral depolarinin dogal radyasyondan kaynaklanan hasarli kristal kafesleri icerisindeki birikimini olcer Radyokarbon tarihleme yontemi Yontemin Adi ornek turleri tarihleme sinirlariradyokarbon karbon iceren buluntular 0 50 binTL Termoluminesans ve OSL Optik Uyarilmis Luminesans Seramik pismis toprak kaplar tugla firin buluntusu cokeltiler bin 300 bindendkronoloji agac odun komuru 0 10 binESR Elektron Spin Rezonansi Kirectasi mercan hayvan kabuklari dis bin 300 binfizyon izleri Apatit mika zirkon volkanik cam 30 bin 20 milyonobsidiyen hidrasyonu cakmak tasi volkanik cam glasiyer taslari volkan kulu yuz 1 milyonpotasyum argon K Ar isitilmis kaya volkanik kaya 20 bin 4 3 milyararkeomanyetizma Seramik pismis toprak kaplar tugla firin buluntusu 0 5 binamino asit Organik maddeler 2 bin 2 milyonJeolojik zaman cetveli Kronostratigrafide kayac tabakalar segmentleri Jeokronolojide zaman dilimleri Jeokronolojik birimlere notlareonotem ust zaman 4 toplam yarim milyar yil veya daha fazlaeratem zaman 10 tanimli birkac yuz milyon yilsistem donem 22 tanimli onlarca yuz milyon yilseri devre 34 tanimli on milyonlarca yilkat cag 99 tanimli milyonlarca yilkronozon kron ICS zaman olcegi tarafindan kullanilmayan bir yasin alt bolumuBolunme izi tarihlemeKozmojenik nuklitler jeokronolojisiBir jeomorfik yuzeyin olusturuldugu yasi maruz kalma tarihleme veya daha once yuzeysel malzemelerin gomuldugu gomme tarihleme bir dizi ilgili teknik Maruz kalma tarihleme aluvyonlu bir fan gibi bir yuzeyin olusturuldugu yas icin bir proxy olarak Dunya materyalleri ile etkilesen kozmik isinlar tarafindan uretilen egzotik nuklidlerin ornegin 10Be 26Al 36Cl konsantrasyonunu kullanir Mezar tarihleme 2 kozmojenik elementin diferansiyel radyoaktif bozunumunu bir tortunun daha fazla kozmik isinlara maruz kalmanin gomulmesiyle tarandigi yas icin bir vekil olarak kullanir Kozmojenik nuklitler veya kozmojenik izotoplar kozmik isin ufalanmasinin neden oldugu gunes sistemindeki bir atom cekirdegi ile birlikte yuksek enerjili bir kozmik isin etkilestiginde olusan nadir izotoplardir Bu izotoplar Dunya nin atmosferinde kaya ve toprak gibi Dunya disinda goktaslari gibi maddelerde uretilen materyallerdir Kozmojenik izotoplari olcen bilim adamlari jeolojik ve astronomik sureclerin araligi hakkinda fikir elde edebiliyor Hem radyoaktif ve istikrarli izotoplar vardir Bu bazilari Trityum Karbon 14 dir Bazi hafif dusuk atom numarasi eski nuklitlerin bazi lityum berilyum ve bor izotoplari sadece buyuk patlama sirasinda ortaya cikmadigi ve buyuk patlama sonrasinda da olusmus oldugu dusunulur fakat gunes sistemindeki yildizlar arasi gaz ve toz uzerindeki ufalanmis kozmik isinlar islemiyle yogunlasmadan once olusmustur Bu onlarin oranlari ve Dunya daki diger bazi nuklitlerin bollugu ile karsilastirildiginda bu gibi kozmik isinlarin bollugunu acikliyor Ancak bunlarin olusumu icin mekanizma tam olarak ayni olsa bile gunes sisteminde icindeki yerinde kozmojenik nuklitler icin rastgele tanimlanan nitelilik kozmojenik cekirdekler olarak adlandirilmasini gunes sisteminin olusumundan once ufalanmis tarafindan olusturulmus eski nuklitleri engeller Bu ayni nuklitler Dunya uzerine atmosfere kucuk miktarlarda kozmik isinlarin gelmesi Dunya da Meteoritler olusturulmustur Ancak berilyum tumu kararli berilyum 9 gunes sistemindeki daha once var olan yogunlasma ve gunes sistemini meydana getiren cok daha buyuk miktarlarda en bastan beri mevcuttur Dolayisiyla gunes sistemini meydana getiren malzemelerin icinde mevcuttur Bir nuklit her iki sinifa ait olamaz Baska bir sekilde ayrim yapmak hangi alt kume olarak adlandirildiginin zamanlamasini belirler Geleneksel olarak bazi kararli izotoplar lityum berilyum ve borun buyuk patlama ve gunes sisteminin olusumunda kozmik isin ufalanmalari tarafindan uretildigi dusunulmektedir Ilkel nuklit kararli berilyum izotoplarina ornektir Luminol ve hemoglobin kemiluminesans ornegiMikrobiyolojik tanida UV fotoluminesansLuminesans tarihlemeLuminesans tarihleme teknikleri kuvars elmas feldispat ve kalsit gibi malzemelerden yayilan isigi gozlemler Jeolojide optik olarak uyarilmis luminesans OSL katodoluminesans CL ve termoluminesans TL dahil olmak uzere bircok luminesans teknigi kullanilmaktadir Termoluminesans ve optik olarak uyarilmis luminesans arkeolojide canak comlek veya pisirme taslari gibi ateslenen nesneleri guncellemek icin kullanilir ve kum gocunu gozlemlemek icin kullanilabilir Luminesans isidan kaynaklanmayan bir madde tarafindan kendiliginden isik yayilmasidir veya soguk isik Boylece bir soguk cisim radyasyonu seklidir Kimyasal reaksiyonlar elektrik enerjisi atom alti hareketler veya bir kristal uzerindeki stres neden olabilir Bu isildamayi isitma sonucunda bir madde tarafindan yayilan akkordan ayirir Tarihsel olarak radyoaktivite bir radyo luminesans bicimi olarak dusunulmesine ragmen bugun elektromanyetik radyasyondan daha fazlasini icerdiginden ayri oldugu dusunulmektedir Kadranlar eller teraziler havacilik ve navigasyon enstrumanlari ve isaretlerinin isaretleri genellikle aydinlatma olarak bilinen bir islemle isildayan malzemelerle kaplanir Artimli tarihlemeArtimli tarihleme teknikleri sabitlenebilen yani gunumuzle baglantili ve dolayisiyla takvim veya yildiz zamani veya yuzen olabilen yillik yillik kronolojilerin olusturulmasina izin verir Dendrokronoloji Agac halkalari her yil buyur Bir agactan kucuk bir sondajla ornek alinarak halkalar sayilir ve bu sekilde son derece yuksek guvenilirlikte dendrokronolojik bir zaman olcegi olusturulabilir ve karbon 14 tarihlemesi ile denetimleri gerceklestirilebilir Kuvaterner calismalarinda dendrokronoloji yontemi bircok alana uygulanabilir Ornegin Iklim calismalarinda jeomorfolojinin kendi icindeki bircok alanda buzul calismalarinda dendroglasiyoloji volkanik faaliyetlerde depremler ve kaya glasiyelleri calismalarinda enkaz akislari kaya dusmeleri ve heyelan sahalarinin belirlenmesinde ciglar termokarst surecleri seviye degisiklikleri fluvyal sureclerin yaslandirilmasi ve kumul hareketleri gibi calismalarda dendrokronoloji yontemi uygulanir Buz cekirdegi Likenometri Yeni yuzeylenmis bir kaya uzerindeki likenlerin buyumesi esasina dayali bir yontemdir Varv Basta buzul golleri olmak uzere bircok golde bulunan farkli cokel katmanlari yillik olarak olusmaktadir Bazi gollerde varv katmanlari binlerce yil geriye gidebilmektedir Varvlar jeolojik kayac olusumlarinda hatta Prekambriyen yasli cokellerin icinde dahi ayirt edilebilir Paleomanyetik tarihlemeZaten iyi tanimlanmis bir paleomanyetik kutup dizisi genellikle sanal jeomanyetik kutuplar olarak adlandirilir gorunur bir polar gezinme yolu APWP olusturur Boyle bir yol buyuk bir kita blogu icin insa edilmistir Farkli kitalar icin APWP ler yasi bilinmeyen kayalar icin yeni elde edilen kutuplar icin referans olarak kullanilabilir Paleomanyetik tarihleme icin paleopole APWP deki en yakin noktaya baglanarak kayalarin veya bilinmeyen yastaki tortulardan elde edilen bir kutbun tarihlendirilmesi icin APWP nin kullanilmasi onerilmektedir Iki paleomanyetik tarihleme yontemi onerilmistir 1 acisal yontem ve 2 rotasyon yontemi Ilk yontem ayni kita blogunun icindeki kayalarin paleomanyetik tarihlendirilmesi icin kullanilir Ikinci yontem tektonik rotasyonlarin mumkun oldugu katlanmis alanlar icin kullanilir Demir iceren bazi mineraller veya taneler kritik bir seviye olan Curie sicakliginin uzerine cikan bir sicaklikla isitildiklarinda yeryuzunun manyetik alanina duyarli hale gelir Kritik seviyelerinden daha yuksek seviyelere isitilan kayalarin icindeki mineral ve taneler olusumlari esnasinda etkili olan manyetik alan yonelimini korurlar Kayaclarin bagimsiz yollarla yaslandirilabildigi yerlerde paleomanyetik bir zaman olcegi duzenlenebilir Bu zaman olcegi kalintilarin tek basina kullanildigi diger yerlerde uygulanabilir ManyetostratigrafiJeomanyetik kutupsallik ileri Senozoik te Manyetostratigrafi bir dizi yatakli tortul ve veya volkanik kayactaki manyetik polarite bolgelerinin paterninden yasi manyetik polarite zaman olcegine gore belirler Polarite zaman olcegi daha once deniz tabani manyetik anomalilerinin tarihlendirilmesi manyetostratigrafik kesitlerde radyometrik olarak uzanan volkanik kayaclar ve astronomik olarak tarihlenen manyetostratigrafik kesitlerin belirlenmesiyle belirlenmistir tortul ve volkanik dizilerin tarihlenebilmesi icin kullanilan bir jeofizik korelasyon teknigidir Yontem bolum boyunca olculen araliklarla yonelik ornekler toplayarak calisir Numuneler onlarin karakteristik miknatislanmari ChRM bir tabakasinin olusumundan Dunya nin manyetik alaninin kutuplarini belirlemek icin analiz edilir Bunun mumkun olmasinin sebebi Volkanik akimlari thermomanent manyetizasyon kazanmaktadir ve sedimanlar olusumu sirasinda kalici cokelme miknatislanmasina ugrar ve her ikisi de Dunya nin alaninin yonunu yansitan miknatislanmalardir KemostratigrafiIzotop bilesimlerindeki kuresel egilimler ozellikle karbon 13 ve stronsiyum izotoplari tabakalari iliskilendirmek icin kullanilabilir Kemostratigrafi veya kimyasal stratigrafi stratigrafik iliskileri belirlemek icin tortul diziler icindeki kimyasal varyasyonlarin incelenmesidir Alan nispeten genc sadece 1980 lerin basinda ortak kullanima girmis ancak kemostratigrafinin temel fikri neredeyse stratigrafinin kendisi kadar eskidir Farkli kimyasal imzalar farkli fosil meclisleri veya farkli stratografik iliskiler kurmada kadar faydali olabilir Izlanda nin guney orta kesimindeki tefra ufuklari Volkanologlarin ellerinin yuksekligindeki kalin ve acik koyu renkli tabaka Hekla dan riyolitik bazaltik tefranin belirleyici ufkudur Marker horizonlarin korelasyonuMarker horizonlar ayni yastaki ve bu tur ayirt edici kompozisyon ve gorunumdeki stratigrafik birimlerdir farkli cografi bolgelerdeki varliklarina ragmen yas denklikleri konusunda kesinlik vardir Hem deniz hem de karasal fosil faunal ve floral meclisler ayirt edici marker ufuklar yaratir Tephrochronology bilinmeyen volkanik kulun tefra jeokimyasal olarak parmak izi tarihli tefra ile jeokimyasal korelasyonu icin bir yontemdir Tefra ayni zamanda arkeolojide bir tarihleme araci olarak da kullanilir cunku bazi patlamalarin tarihleri iyi kurulmustur Isaret ufuklari stratigrafik korelasyonda kullanilan genis bir cografi boyutta dizinin buyuklugunden farkli stratigrafik birimlerdir Bu amac icin genellikle tuf katmanlari lithified volkanik kul kullanilir Kronolojik periyodizasyonun jeolojik hiyerarsisiJeokronoloji Buyukten kucuge Super ust zaman Ust zaman Zaman Donem Devre Cag KronKronostratigrafiden farkliliklarJeokronolojik ve kronostratigrafik birimleri karistirmamak onemlidir Jeokronolojik birimler zaman periyotlaridir bu nedenle Gec Kretase Donemi nde Tyrannosaurus rex in yasadigini soylemek dogrudur Kronostratigrafik birimler jeolojik malzemedir bu nedenle Tyrannosaurus cinsinin fosillerinin Ust KretaseSerisinde bulundugunu soylemek de dogrudur Ayni sekilde Tyrannosaurus fosillerinin bulundugu Hell Creek yatagi gibi bir Ust Kretase Serisi yatagina gitmek ve ziyaret etmek tamamen mumkundur ancak bir sure oldugu icin Gec Kretase Donemi ni ziyaret etmek dogal olarak imkansizdir Ayrica bakinizDunya nin yasiKonuyla ilgili yayinlarSmart P L ve Frances P D 1991 Kuvaterner tarih yontemleri bir kullanici kilavuzu Kuvaterner Arastirmalari Dernegi Teknik Kilavuzu No 4 0 907780 08 3 Lowe J J ve Walker M J C 1997 Kuaterner Ortamlarin Yeniden Yapilandirilmasi 2 baski Longman Yayincilik 0 582 10166 2 Mattinson J M 2013 Devrim ve evrim 100 yillik U Pb jeokronolojisi Elementler 9 ss 53 57 Jeokronoloji kaynakca Tartisma Origins ArsiviDis baglantilarhttp stratigraphy org 13 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http data bgs ac uk home html 21 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde http trimc nlp blogspot com 2013 09 ontology models for geochronology and html 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jeoloji Muhendisleri Odasi11 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde yerbilimleri com19 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Jeokronoloji ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kaynakca Mallory V Standish Geochronology Earth science 21 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Dickin A P 1995 Radiogenic Isotope Geology Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 59891 5 Eksik ya da bos url yardim Faure G 1986 Principles of isotope geology Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 471 86412 9 Eksik ya da bos url yardim Faure G and Mensing D 2005 Isotopes Principles and applications 3rd Edition J Wiley amp Sons ISBN 0 471 38437 2 Eksik ya da bos url yardim Dalrymple G B Grove M Lovera O M Harrison T M Hulen J B Lanphere M A 1999 Age and thermal history of the Geysers plutonic complex felsite unit Geysers geothermal field California a 40Ar 39Ar and U Pb study Earth and Planetary Science Letters 173 3 285 298 doi 10 1016 S0012 821X 99 00223 X Eksik ya da bos url yardim Ludwig K R Renne P R 2000 Geochronology on the Paleoanthropological Time Scale Evolutionary Anthropology 9 101 110 doi 10 1002 sici 1520 6505 2000 9 2 lt 101 aid evan4 gt 3 0 co 2 w Eksik ya da bos url yardim Renne P R Sharp W D Deino A L Orsi G and Civetta L 1997 40Ar 39Ar dating into the historical realm Calibration against Pliny the Younger Science 277 1279 1280 Archived copy PDF Archived from the original PDF on 2008 10 30 Retrieved 2008 10 25 Eksik ya da bos url yardim Plastino W Kaihola L Bartolomei P Bella F 2001 Cosmic Background Reduction In The Radiocarbon Measurement By Scintillation Spectrometry At The Underground Laboratory Of Gran Sasso PDF Radiocarbon 43 2A 157 161 doi 10 1017 S0033822200037954 Archived from the original PDF on 2008 05 27 Eksik ya da bos url yardim Ozturk Muhammed Zeynel 2016 Kuvaterner arastirmalarinda kullanilan baslica radyometrik tarihlendirme yontemleri Ozgen Nurettin Karadogan Sabri Ed Fiziki Cografyada Arastirma Yontemleri ve Teknikler 1 bas Pegem Akademi ss 164 182 ISBN 9786053187493 Petrucci Ralph H Harwood William S Herring F Geoffrey Bolum 22 Bas Grup Elementleri I Metaller General Chemistry Principles and Modern Applications 8 bas s 41 Forman Steven L Pierson James Lepper Kenneth 2000 Luminescence Geochronology Quaternary Geochronology AGU Reference Shelf ss 157 176 doi 10 1029 RF004p0157 Huggett Richard John 2019 Yaslandirma Yontemleri Dogan Prof Dr Ugur Ed Fundamentals of Geomorphology Jeomorfolojinin Temelleri 3 bas Ankara Nobel Akademik Yayincilik ISBN 9786053201649 Avci Meral 2012 Dendroronoloji Kazanci Nizamettin Gurbuz Alper Ed Kuvaterter Bilimi Ankara Ankara Universitesi Yayinlari Bos kaynak yardim Brasier M D Sukhov S S 1 April 1998 The falling amplitude of carbon isotopic oscillations through the Lower to Middle Cambrian northern Siberia data Canadian Journal of Earth Sciences 35 4 353 373 doi 10 1139 e97 122 Eksik ya da bos url yardim Joachimski Michael M Sarnthein M Weissert Helmut 2008 Newsletters on Stratigraphy Chemostratigraphy PDF 42 3 s 145 179 doi 10 1127 0078 0421 2008 0042 0145 Demidov I N 2006 Identification of marker horizon in bottom sediments of the Onega Periglacial Lake Doklady Earth Sciences 407 1 213 216 doi 10 1134 S1028334X06020127 Eksik ya da bos url yardim Tshibubudze Asinne 2015 Integrated strato tectonic U Pb geochronology and metallogenic studies of the Oudalan Gorouol volcano sedimentary Belt OGB and the Gorom Gorom granitoid terrane GGGT Burkina Faso and Niger West Africa PDF s 221 David Weishampel The Evolution and Extinction of the Dinosaurs 1996 Cambridge Press ISBN 0 521 44496 9 8 Agustos 2018 tarihinde arsiv url kullanmak icin url gerekiyor yardim arsivlendi Eksik ya da bos url yardim Julia Jackson Glossary of Geology 1987 American Geological Institute ISBN 0 922152 34 9 Eksik ya da bos url yardim Smith J B Lamanna M C Lacovara K J Dodson Poole Jnr P Giegengack R 2001 A Giant Sauropod Dinosaur from an Upper Cretaceous Mangrove Deposit in Egypt Science 292 1704 1707 doi 10 1126 science 1060561 Eksik ya da bos url yardim Jeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz