Renato Guttuso 26 Aralık 1911 Bagheria 18 Ocak 1987 Roma italyan ressam illüstratör sahne tasarımcısı sanat eleşt

Renato Guttuso (26 Aralık 1911, Bagheria - 18 Ocak 1987, Roma), İtalyan ressam, illüstratör, sahne tasarımcısı, sanat eleştirmeni, denemeci ve politikacı.

Renato Guttuso

Genel bilgiler
Doğum	26 Aralık 1911 (1911 -12-26), Bagheria, Sicilya
Ölüm	18 Ocak 1987 (75 yaşında), Roma
Defin yeri	Bagheria, Villa Cattolica
Evlilik(ler)i	Mimise Dotti
Alanı	ressam, illüstratör, sahne tasarımcısı, sanat eleştirmeni, denemeci ve politikacı.
Katıldığı akımlar	Realizm, Sosyalist gerçekçilik, Toplumsal gerçekçilik, Dışavurumculuk
Ünlü yapıtları	Etna'dan Kaçış (1938-39), Çarmıha Geriliş (1941)

Ödüller
Bergamo ödülü, Lenin Barış Ödülü, Halk Kardeşliği Nişanı, Varşova Dünya Barış Konseyi ödülü

İtalya'nın en saygın modern ressamlarından biridir. 1930'ların sonlarına doğru, güçlü dışavurumcu gerçekçilik, sanatının çağdaş bir dille yaşamın aciliyetini yansıtmasını sağladı ve onunla ilgilenmesini isteyen bir neslin endişesini canlı bir şekilde iletti.

Renato Guttuso, Sovyetler Birliği'nde popüler olan Sosyalist Gerçekçilik hareketi ile olan ilişkisiyle tanınan bir İtalyan sanatçıydı. Faşizmin ateşli bir rakibi ve sadık bir komünist olan Guttuso'nun çalışmaları, İspanyol şair Federico Garcia Lorca'nın faşist milisler tarafından suikastını tasvir eden bir tablo olan Kırsalda İdam Mangası'nda (1938), tedirgin edici infaz sahnesinde görüldüğü gibi güçlü bir siyasi mesaj taşıyordu. Etkileyici fırça darbeleri ve sıcak kırmızı ve kahverengilerin zengin kullanımı, Palermo'daki hareketli bir pazar sahnesi olan La Vuicciria (1974) adlı tablosunda görülebilir.

En bilinen eserleri arasında Etna'dan Kaçış (1938-39), Çarmıha Geriliş (1941) ve La Vucciria (1974) sayılabilir. Guttuso ayrıca tiyatro oyunları için sahne tasarımları yaptı (1940 yılında Histoire du Soldat, Roma için setler ve kostümler dahil) ve kitaplar için illüstrasyonlar hazırladı. Elizabeth David'in İtalyan Yemekleri (1954) adlı kitabı için yaptığı çizimler onu İngilizce konuşan dünyada birçoklarıyla tanıştırdı. Courbet, Van Gogh, Picasso gibi Avrupalı figüratif sanatçılardan esinlenmiştir.Komünist parti üyesi ve şiddetli bir anti-faşist olan ressam, "Dışavurumcu bir sanat üslubuyla, manzaraları ve sosyal olayları/olguları resmetmek için kendi topraklarının sert ışığından yararlandı."

İlk yılları

Renato Guttuso, 26 Aralık 1911'de Palermo Sicilya'nın Bagheria kentinde doğdu. Bir arazi araştırmacısı ve amatör su boyacısı olan babası Gioacchino ve annesi Giuseppina d’Amico'dur. Çocukluğu, gelecekteki resimlerine ilham kaynağı olacak Valguarnera ve Palagonia villalarının yakınında bir evde geçti. Küçük yaşta resim yapmaya başladı ve kendini adamış bir sosyalist olan babasından cesaret aldı. Guttuso, doğduğu yerde çok erken yaşta resmi keşfetti. Babasının hobisinden, Domenico Quattrociocchi'nin atölyesine yaptığı çeşitli ziyaretlerden ve araba ressamı Emilio Murdolo'nun çalışmalarından etkilenen genç Guttuso, esas olarak resimlerini henüz 13 yaşında kopyaları olmak üzere, çalışmalarını imzalamaya ve tarihlemeye başladı. Bunlar çoğunlukla kopyalar (ahşap üzerine boyanmış 19. yüzyıl Sicilya manzaralarının ama aynı zamanda Millet gibi Fransız ressamlar veya Carrà gibi çağdaş sanatçılar), yanı sıra orijinal portrelerdir.

Kendisinin de yazdığı gibi: "… babamın suluboyaları arasında, ressam Domenico Quattrociocchi'nin atölyesi ve araba ressamı Emilio Murdolo'nun atölyesi arasında yolum şekilleniyordu…”.

Gençliği

solda Renato Guttuso, sağda senarist, yönetmen, oyuncu ortada ressam, yazar ve galeri sahibi , 1935

Liseye gitmek için Palermo'ya taşındı. Daha sonra burada üniversiteye hukuk fakültesine (GUF) kayıt yaptı. Bu dönemde Graziella, Babasının Portresi, Sir Gioacchino Guttuso Fasulo (1930) gibi portreler de yaptı. Sonraki yıllarda fütürist ressam 'nun atölyesinde çalıştı ve Palermo'daki sanat çevrelerine sık sık gitti.

Sanatçı, 1931'de Prima Quadriennale d'Arte Nazionale de Roma adlı sergi salonunda iki resmini sergileme fırsatı buldu. İki tablonun kabulü, ona en büyük İtalyan sanatçılarının eserlerini görme fırsatı verdi. Sicilyalı sanatçının bu sergisi Milano'nun sanat ortamında büyük ilgi uyandırdı. Sergi, o zamanlar İtalya'da yaşayan en yetkili ressam olan Carlo Carrà tarafından da gezildi.

Guttuso, hayatını kazanmak için Perugia'daki Resim Galerisi ve Roma'daki Borghese Galerisi'nde resim restoratörü olarak çalıştı. Bu dönemde , , , , ve Afro gibi sanatçılarla temas kurdu. 1929'da gazetelere ve süreli yayınlara katkıda bulunmaya başladı ve bu ilk makalelerin konuları, kararlı bir resim lehine konumunu açıkça gösterdi. 1933'te Picasso ile ilgili ilk makalesi Faşist hükûmetin memurlarının sansürüne maruz kaldı ve bu durum sanatçının Palermo gazetesi 'ya yazdığı yazıların askıya alınmasına neden oldu.

1931'de, esas olarak kendi kendini eğittiği resim sanatı için 'nde hukuk eğitimini bıraktı. İlk dönemi, memleketi Sicilya'daki köylüleri tasvir eden ilk resimlerinden 1937'deki ünlü Fuga dall'Etna'sına ve aynı derecede beğenilen Vuccirria'ya, Palermo'daki işçi sınıfı pazarına kadar uzanıyor. O andan itibaren, kırsal köylü dünyasına sağlam bir şekilde kök salmış temalarla dengelenen, sosyal konulara ve açıkça politik konulara eğilimli, tamamen figüratif bir tarz benimsedi.

1935'te Guttuso, askerlik görevini Milano'da yaptı ve atölyesini paylaştığı , , , gibi sanatçılarla, , Elio Vittorini, , gibi entelektüellerle arkadaş oldu. 1937'de Roma'ya yerleşti ve ertesi yıl Guttuso, akademik kuralları reddeden ve mekandaki özgür figürleriyle, saf renk duygusunu araştırmasıyla resmi kültüre karşı çıkan faşizm karşıtı “Corrente” adlı sanatsal hareketin , ve ile kurucu üyesi oldu.

1937-39

Bu yıllar Guttuso'nun hayatındaki en önemli yıllar arasındaydı. Kalıcı olarak Roma'ya yerleşti ve birincisi Piazza Melozzo da Forlì'de olan atölyesi resimlerinde yer aldı ve Roma'daki kültür ortamının canlandırıcı merkezleri haline geldi. 1935'ten 1937'ye kadar yaşadığı Milano'da Guttuso, ve gibi önemli sanatçılarla iletişime geçti. Bununla birlikte, 1937'de Roma'ya taşındıktan sonra, kendine retorik armonilerden arınmış bir sanat üslup bulmaya çalıştı. Gerçekçiliğe meyilli sanatsal özelliklerden ve bu sanatçıların güçlü anti-faşist politik görüşlerinden etkilenen Guttuso, kendi tarzını geliştirdi.

1938'de Guttuso ilk kişisel sergisini Roma'da açtı. Aynı yıl, hayat arkadaşı olacak ile tanıştı. Bu dönemde İtalyan Komünist Partisi'ne katılma kararında belirleyici rol oynayan Alberto Moravia, ve ile arkadaş oldu. Roma'daki ilk tek kişilik sergisini yazar sundu. Bunlar, olağanüstü natürmortların ve ithaf edilen campagna'da Fucilazione (Kurşuna Dizilme) ve o zamanlar 1938'de Bergamo ödülünü kazanan Fuga dall'Etna (Etna'dan Kaçış) gibi büyük eserlerin yıllarıdır. Bu dönemde Guttuso seçkin eserler üretmeye devam etti. Mino Maccari'nin yönetmenliğini yaptığı ve çizimlerine (1939) adanmış dergi Le Arti, Primato ve Il Selvaggio'ya sanat eleştirmeni olarak katkıda bulundu. Polemik şevki güçlü bir şekilde ön plana çıktı.

Guttuso, eserlerinde sıkça görülen politik dili çok sonra ortaya koyacağı eser Togliatti'nin Cenaze Töreninde olduğu üzere devam ettirmiştir. Crocifissione (Çarmıha Gerilme) (1940-41), en ünlü tablosu ve 20. yüzyılın başyapıtlarından biridir. Eserin anlamını şöyle açıklar: “… bu bir savaş zamanı(resmi). Mesih'e yapılan işkenceyi çağdaş bir sahne olarak resmetmek istiyorum… fikirlerinden ötürü öfke, hapis ve işkenceye maruz kalan herkesi sembolize etmek için.” 1942 Sonbaharında Premio Bergamo'da ikincilik ödülüne layık görülen bu resim, Vatikan dindarların tuvale bakmasını yasakladığı için yaygın tartışmalara yol açtı. 1940 yılında Renato Guttuso, 'nın yönettiği Roma'daki Teatro delle Arti'de Histoire du Soldat için sahne ve kostümler tasarlayarak ve müzikal sahne tasarımcısı olarak bu alanda ilk önemli çıkışını yaptı. 1940 itibarıyla Komünist Parti üyesi olarak kendisini siyasi bir sanatçı olarak gördü. 1943'te siyasi nedenlerle Roma'yı terk etti ve faşist rejime karşı direnişe katıldı. Yeraltı matbaalarının mürekkepleriyle gerçekleştirilen “” adlı çizimler dizisi, partizan savaşının bu dönemine; işkencelere tanıklık eder. Sanatçı eserlerine bu adı, Nazi askerlerinin kemer tokalarına kazınmış olan Almanca “Gott mit Uns – Tanrı bizimle” sloganına atıfta bulunmak için vermiştir. Bu çizimlerle 1943'te İtalya'nın Alman işgali altında meydana gelen katliamları görünür kılmış ve protesto etmiştir.

2. Dünya Savaşı sonrası

Renato Guttuso Atölyesinde çalışırken, Roma, (1969)

Savaştan sonra, 1946'da direnişte birlikte çalıştığı politik olarak bilinçli bir grup sanatçı; Birolli, Vedova, Marchiori ve sanat simsarı Cairola Guttuso ile İtalya da faşist rejim tarafından engellenmiş Avrupa'nın bu yeni sanat deneyimini hayata geçirmek için, Fronte Nuovo delle Arti'yi() kurdu.

Bu yıllarda üslubunu Pablo Picasso'nun "" göre şekillendirdi. Savaş sonrası çalışmaları genellikle Sicilya köylülerinin mücadelelerinden esinlendi.

1947'de Guttuso, Villa Massimo'da yeni bir atölyeye taşındı. Aynı yıl Dmitri Şostakoviç'in Lady Macbeth'ine Venedik'teki ilk İtalyan performansı için sahne ve kostümler hazırlayarak koreograf ile uzun bir işbirliği başlattı. 1950'den itibaren Guttuso, Venedik Bienali'ne birçok kez katıldı. Guttuso, Paris'te Picasso ile tanıştı ve dostlukları Picasso'nun ölümüne kadar sürdü. Sanatçının bu yıllarda Resminde gündelik hayatın toplumsal temaları ve sahneleri egemendi: Aspra taş ocaklarının toplayıcıları, kükürt madencileri, terziler, ekilmemiş topraklara sahip olduklarını iddia eden köylüler. 1950'de Guttuso, Varşova'da Dünya Barış Konseyi ödülüne layık görüldü ve aynı yıl ilk tek kişilik sergisi Londra'da yapıldı. Resimsel dilini tüm gereksiz unsurlardan arındırıldığı ve açık ve net bir hale geldiği "Çapalayan Köylüler" (1947) ve "Sicilya Köylüleri"ni (1951) yaptı. 1952'de Bertolt Brecht'in Roma'daki Teatro dei Satiri'de sahnelenen Cesaret Ana'nın İtalyan prömiyeri için sahne ve kostümler tasarladı. Büyük ölçekli resimleri Venedik Bienali'nde düzenli olarak gösterildi ve her zaman tartışmalara yol açtı. Bu dönemde ürettiği en önemli yapıtları: 1952'de Ponte Ammiraglio Muharebesi, 1954'te Boogie Woogie, 1956'da The Beach.

Guttuso 1956’da, 1938’de tanıştığı Mimise ile evlendi; bir resmi için şiir de yazmış olan Şilili ünlü şair Pablo Neruda, düğünlerinde şahitlik yaptı. Mimise aynı zamanda ressamın modeli de olacaktı.

İleri yaşları

Renato Guttuso(en sağda); İtalyan şairler Salvatore Quasimodo ve Giuseppe Ungaretti; yayıncı ; heykeltraş ; ve gazeteci-yazar ile beraber. (yaklaşık 1976)

Guttuso, önemli İtalyan ve uluslararası dergiler için sanat teorisi ve özellikle gerçekçilik üzerine makaleler yazan bir sanat eleştirmeni olarak da aktifti. Daha sonra Londra'daki tarafından satın alınan Tartışma (1958) resmini yaptı.

1960'larda Guttuso'nun resimlerine gerçeküstü unsurlar girmeye başladı. Ayrıca 1961'de Mondadori tarafından yayınlanan The Divine Comedy için çizimler yaptı. Elio Vittorini, resmi üzerine etkili bir monografi yazdı ve yakın bir arkadaşı olan Pier Paolo Pasolini, Guttuso'nun çizimlerinin bir kitabına kapak yaptı. Bunlar, 1958'de New York 'nde, 1961'de Moskova'da Puşkin Müzesi'nde bulunan büyük uluslararası sergilerin onayladığı çok başarılı yıllardı; ve 1962'de Amsterdam'daki 'nde büyük bir retrospektif, daha sonra Palais de Beaux Arts, Charleroi'ye taşındı. 1963'te Parma'da Roberto Longhi'nin sunduğu büyük bir antolojik sergi düzenlendi. O yıl, yine Parma'da Guttuso, Giuseppe Verdi’nin Macbeth’i için sahne ve kostümler tasarladı. Guttuso, gazete bayisi ve gazete okuyan adam teması üzerinde çalışmaya başladı, bu da onun tek büyük heykeliyle sonuçlandı.

1965'te Guttuso, ölümüne kadar yaşadığı ve çalıştığı Roma'daki Palazzo del Grillo'ya taşındı. Ertesi yıl, birçok Avrupa müzesini gezen bir serginin çekirdeğini oluşturan geniş bir resim serisi olan Autobiografia'yı gerçekleştirdi. Seri, Werner Haftmann tarafından önemli bir monografta analiz edildi. En dikkate değer resimlerden biri, teodolitinin arkasındaki çimenlerde babasının tasvir edildiği Gioacchino Guttuso Land-surveyor'du (1966).

1968'de resimleri Avrupa'daki, özellikle Fransa'daki durumu yansıtıyordu. Paris'te, Paris Mayısı olarak anılacak olan ilk protesto yürüyüşlerinde öğrencileri, eylemlerini tuvaline yansıttı. (Giornale Murale/ Duvar gazetesi - Mayıs 1968 -kanvas kâğıt üzerine akrilik)

1969'dan itibaren Roma'da, ressamların efsanevi caddesi Via Margutta'da, o zamanlar model olan görkemli kontes bir zamanlar pirinç tarlaları olan arkadaşı Marta Marzotto ile yaşadı.

Guttuso, arkadaşı tarafından yazılan Il contratto için sahne tasarımı yaptı. 1971'de Palermo Üniversitesi tarafından Fahri Doktora unvanı verildi. Aynı yıl, Palazzo dei Normanni, Palermo'da, Leonardo Sciascia ve Franco Grasso'nun katalog tanıtımlarıyla ve Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris'te önemli retrospektifler gerçekleştirildi.

Guttuso, 1972 Moskova Sanat Akademisi'ndeki sergide Lenin Ödülü'ne layık görüldü. Sanatçı 1972’de I funerali di Togliatti/ adlı eserini; 1964 hayatını kaybeden PCI (İtalya Komünist Partisi) sekreteri, Palmiro Togliatti için Roma'da düzenlenen defin törenini betimleyen yağlıboya tabloyu yaptı. Aynı yıl, Prag, Bükreş, Bratislava ve Budapeşte'yi gezerek, Doğu Avrupa'da büyük bir retrospektif sergisi düzenledi.

Bu döneme ait iki büyük resim: Daha sonra sanatçı tarafından Palermo Üniversitesi'ne bağışlanan La Vucciria (1974) ve Ludwig Koleksiyonu, Köln'de bulunan Caffe Greco'dur (1976). 1976'da Sciacca'nın seçim bölgesinde İtalyan Komünist Partisi’nin Cumhuriyet Senatörü seçildi. 1973'te Guttuso, Bagheria'nın gelecekteki belediye sanat galerisinin çekirdeğini oluşturacak, hem kendisinin hem de diğer sanatçıların ilgili eserlerini seçti. Sanatçı, Verga’nın Malavoglia’sını, 1978’de ve Virgil'in Aeneis'ini, 1980'de resmetti. Guttuso, Malinconia nuova (Yeni Melankoli) (1980) ve La visita della sera (Akşam Ziyareti) (1980) ile birlikte Giuliano Briganti'nin tanıtımıyla Roma'da gösterilen önemli bir resim döngüsü olan Le Allegorie'yi (Alegoriler) (1981) tamamladı. 1982'de yaptığı en büyük başyapıtlarından biri olan Strega Malinconica/ Melankolik Cadı da dahil olmak üzere bir dizi eser üretti.

1982'de Venedik, Palazzo Grassi kültür merkezinde Maurizio Calvesi, Cesare Brandi ve Vittorio Rubiu'nun tanıttığı bir sergi düzenledi. 1983'te, Sacro Monte (Varese'nin üstünde) şapellerinden biri için Egitto'da Fuga (Mısır'a Uçuş) adlı bir duvar resmi yaptı. 1984 yılının sonunda, Enrico Crispolti tarafından derlenen raisonné kataloğunun ilk üç cildi Mondadori tarafından yayınlandı.

Ölümü

Guttuso, 18 Ocak 1987'de Roma'da 75 yaşında öldü.

Sanatçı aynı zamanda eserlerinin de sergilendiği Sicilya Bagheria’daki, ’ya defnedildi. Sanatçının yakın arkadaşı Heykeltıraş burada Guttuso için bir anıt yapmıştır.

Birçok eserini Roma'daki 'ya bıraktı. Daha önce, zengin bir belge koleksiyonunu, memleketi Bagheria'nın kendisini adadığı Müzeye emanet etmişti. Gömüldüğü Villa Cattolica yerel müzesinde birçok eser toplandı. 18. yüzyıl Villa Cattolica'da bulunan Guttuso Müzesi, resim, çizim ve grafiklerinden oluşan en geniş koleksiyona sahip. Bugün diğer eserleri Sankt-Peterburg'daki Hermitage Müzesi'nde, Londra'daki 'nde, 'nde ve Palazzo koleksiyonlarında yer alıyor.

1987'de, Guttuso’nun ölümünden birkaç ay sonra, Bagheria’da bir anma sergisi düzenlendi; " Başlangıçtan Beri Tanrı Bizimle/Gott mit uns" başlıklı sergi, Maurizio Calvesi tarafından en önemli İtalyan sanat tarihçilerinin katkılarıyla organize edildi. Ölümünden sonra, evlatlık oğlu Fabio Carapezza Guttuso, sanatçının Palazzo del Grillo'daki eski stüdyosunda Archivi Guttuso'yu kurdu. Son yıllarda Archivi Guttuso aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştirmiştir: ilki 1991'de Almanya'da ve ikincisi 1996'da Londra ve Ferrara'da olmak üzere iki büyük retrospektif; Enrico Crispolti ile birlikte gerçekleştirilen Guttuso resimlerinin kataloglarının tamamlanması; ölümünün onuncu yıldönümünde Palermo, Teatro Massimo'da düzenlenen Guttuso ve Opera temalı büyük bir sergi; 1999 yılında Rizzoli tarafından yayınlanan ressam üzerine bir monografik araştırma çalışması ve düzenleme.

Sanatsal çizgisi

Ressamın sanat çizgisi iki başlıkta toplanabilir. Başlangıçta içerikte gerçekçi anlayışla bağ kuran ve onu ilerleten, zenginleştiren bir yol izlemiştir. Hem politik duruşundan ötürü sosyalist gerçekçilik özlü eserler yaratmış hem de yaşadığı toplumun genel yapısıyla ilişkili eleştirel/sosyal gerçekçi eserler ön plana çıkmıştır. Öte yandan biçimsel olarak klasik/akademik çizgiden uzak durmuştur. Guttuso sosyal ve kültürel ayaklanmalarla dolu bir dönem yaşamış ve hepsinde öncü bir rol oynamış olsa da, figüratif tarzı yine de dikkate değer ölçüde tutarlı kalmıştır. Savaş öncesinde ve sonrasında resimlerinde dışavurumcu biçim görülebilir. Bunun yanı sıra eserlerinde sürrealizm ve Picasso kaynaklı kübizm etkisi görülecektir. Picasso'nun "Guernica" gibi eserlerinin güçlü bir etkiye sahip olduğu ve son yıllarda bir dizi manzara resminin kübist ve modern soyut stillere ilgi gösterdiği dışavurumcu bir tarz formlarının temel hatlarını oluşturmaktadır.

Her ne kadar ekspresyonizm akımından etkilenerek figürlerinde çokça form bozulmalarına yer verse de sanatçı kuzeyin dışavurumcu renk anlayışından uzak durmuştur. Özellikle son yıllarında canlı ve sıcak renkleri kullanmayı daha çok tercih etmiştir. Sicilya da doğmuş güneyli bir ressam olarak paletinde sıcak-canlı renklere yer vermesi olağan karşılanan bir durumdur sanat eleştirmenleri için de. Guttuso’nun en kalıcı konuları arasında güney İtalya’nın manzaraları ve sakinleri vardı; memleketi Sicilya’nın yoğun renklerini yansıtan uygun şekilde zengin ve canlı bir paleti kullanan işlerle doluydu. Sanat tarihçisi ' Guttusonun kullandığı renkler için" resimleri Etna'nın ateşi, Tiren Denizi'nin turkuaz rengi, kertenkelelerin yeşili ve kıvrımlı bitki örtüsü, portakal ve kükürt sarısı...” benzetmesi yapmıştır. Birçok tanınmış ismin portresini resmetmiş olan ressam ayrıca Nâzım Hikmet'in bir portre desenini yapmıştır. Nazım Hikmet'in mezarında bulunan rölyef, ressam Guttuso’nun Nazım Hikmet'in Yürüyen Adam şiirinden esinle yaptığı resimden uyarlamadır.

Galeri

Guttuso Müzesi
Guttuso Müzesi
Sahil, 1955-56
Sicilyalı işçi 1949/ Verzocchi koleksiyonu
Bir kadının profili
portakal korusu üzerinde güvercin uçuşu, 1958

Kaynakça

^ ^a ^b ^c estorickcollection.com/the-collection/renato-guttuso
^ ^a ^b ^c ^d "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ ^a ^b "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ http://www.renato-guttuso.com 22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . https://mazzoleniart.com/elenco_artisti/renato-guttuso/ 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095913416 ^[]
^ ^a ^b ^c ^d ^e "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ https://www.guttuso.com/biografia/?lang=en 22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://www.artnet.com/artists/renato-guttuso/ 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[ReferenceA-1] storickcollection.com/the-collection/renato-guttuso

[artnet.com-2] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[mazzoleniart.com-3] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[mimirbook.com-4] "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[5] ttp://www.renato-guttuso.com 22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . https://mazzoleniart.com/elenco_artisti/renato-guttuso/ 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[guttuso.com-6] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[italica.rai.it-7] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[oxfordreference.com-9] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095913416 ^[]

[renato-guttuso.com-10] "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[11] ttps://www.guttuso.com/biografia/?lang=en 22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://www.artnet.com/artists/renato-guttuso/ 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[12] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.

[13] "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.