Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2020) () |
Sülfürik(VI) asit ya da halk arasında bilinen ismi ile zaç yağı, H2SO4, güçlü bir . Olası kâşifi 8. yüzyıl simyacısı Cabir bin Hayyan tarafından yenime uğratıcı, renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı olarak tanımlanmıştır.Suda her konsantrasyonda çözünebilir. Büyük ölçüde korozif oluşu, güçlü asidik yapısından ve dehidrasyon özelliğinden kaynaklanmaktadır.
| |||
 | |||
| Adlandırmalar | |||
|---|---|---|---|
Sülfürik asit | |||
Diğer adlar Vitriol yağı Hidrojen sülfat Sülfat asidi Zaç yağı | |||
| Tanımlayıcılar | |||
| |||
3D model (JSmol) |
| ||
| ChEBI |
| ||
| ChEMBL |
| ||
| ChemSpider |
| ||
| ECHA InfoCard | 100.028.763 | ||
| EC Numarası |
| ||
| E numaraları | E513 ((asitliği düzenleyiciler, ...)) | ||
| 2122 | |||
| KEGG |
| ||
PubChem CID |
| ||
| RTECS numarası |
| ||
| UNII |
| ||
| UN numarası | 1830 | ||
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
| ||
| |||
| |||
| Özellikler | |||
| Molekül formülü | H 2SO 4, bazen (HO) 2SO 2 olarak ifade edilir | ||
| Molekül kütlesi | 98,079 g/mol | ||
| Görünüm | Şeffaf, renksiz sıvı | ||
| Koku | Kokusuz | ||
| Yoğunluk | 1,84 g/cm3 (sıvı) | ||
| Erime noktası | 10,31 °C (50,56 °F; 283,46 K) | ||
| Kaynama noktası | 337 °C (639 °F; 610 K) Sülfürik asit 300 °C'nin (572 °F; 573 K) üzerinde yavaş yavaş SO 3 + H 2O'ya ayrışır | ||
| Buhar basıncı | 0,001 mmHg (20 °C) | ||
| Asitlik (pKa) | pKa1 = −2,8 pKa2 = 1,99 | ||
| Konjuge baz | Bisülfat | ||
| Akmazlık | 26,7 cP (20 °C) | ||
| Yapı | |||
| monoklinik kristal | |||
| C2/c | |||
a = 818,1(2) pm, b = 469,60(10) pm, c = 856,3(2) pm α = 90°, β = 111,39(3) pm°, γ = 90° | |||
(Z) | 4 | ||
| Termokimya | |||
Standart molar entropi (S⦵298) | 157 J/(mol·K) | ||
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298) | -814 kJ/mol | ||
| Tehlikeler | |||
| GHS etiketleme sistemi: | |||
| Piktogramlar |   | ||
| İşaret sözcüğü | Tehlike | ||
| R-ibareleri | R35 | ||
| Tehlike ifadeleri | H314 | ||
| Önlem ifadeleri | P260, P264, P280, P301+P330+P331, P303+P361+P353, P304+P340, P305+P351+P338, P310, P321, P363, P405, P501 | ||
| NFPA 704 (yangın karosu) | | ||
| Parlama noktası | yanıcı değil | ||
(TLV) | 15 mg/m3 (IDLH), 1 mg/m3 (TWA), 2 mg/m3 (STEL) | ||
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LD50 ((medyan doz)) | 2140 mg/kg (sıçan, oral) | ||
LC50 ((medyan konsantrasyon)) |
| ||
LCLo ((yayınlanan en düşük)) | 87 mg/m3 (hint domuzu, 2,75 sa) | ||
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |||
| PEL (izin verilen) | TWA 1 mg/m3 | ||
| REL (tavsiye edilen) | TWA 1 mg/m3 | ||
| IDLH (anında tehlike) | 15 mg/m3 | ||
| Hazchem C | |||
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | |||
| Benzeyen bileşikler | |||
Benzeyen | |||
Benzeyen bileşikler | |||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
Üretimi
Çok önemli bir kimyasal madde olan sülfürik asit sanayide değme yöntemi ya da kurşun odalar yöntemi ile üretilir. Bu yöntemlerde kükürt dioksit çeşitli katalizörler(vanadyum pentoksit) eşliğinde oksijenle yükseltgenerek kükürt triokside dönüştürülür ardından kükürt trioksit suyla tepkimeye sokularak sülfürik asit elde edilir. Sülfürik asit çeşitli derişimleri halinde gübre, pigment, boyar madde, patlayıcı madde, ilaçlama, inorganik tuz ve petrol arıtım ve metalurji işlemlerinde kullanılır. Ayrıca çeşitli pillerin yapımında da sülfürik asitten yararlanılır. Halk arasında "akü asidi" diye bilinir. Elektriği iletir. Suda çözündüğünde çok yüksek ısı çıkar.
Piyasada satılan sülfürik asitler çoğunlukla yüzde 78,93 ya da 98'liktir.
Kimyasal özellikler
Metal tepkimeleri
Sülfürik asit metallere sülfat iyonu vererek metal sülfat oluşumu sağlar.
- Demir ve sülfürik asit tepkimesi
- Alüminyum ve sülfürik asit tepkimesi
- Çinko ve sülfürik asit tepkimesi
Ametal tepkimeleri
Sülfürik asit kükürt ve karbon ile tepkimeye girer
Sodyum klorür ile tepkimesi
Sodyum klorür ile tepkimeye girerek hidrojen klorür üretimini sağlar.
Çeşitli maddelerle verdiği tepkimeler
Sülfürik asit bez kumaş şeker gibi maddelerle tepkime verdiğinde siyah kül benzeri bir renk açığa çıkarır.
Kullanım alanları
Sülfürik asit renksiz, yağımsı bir sıvıdır. Konsantre sülfürik asit, kütlece %96,98 oranında H2SO4 içerir. Özelliklerinden biri de, suya yakın bir madde olmasıdır. Konsantre sülfürik asit, birçok organik maddeden suyu çeker ve ısıveren (egzotermik) bir tepkime oluşturur. Bu özelliğinden dolayı, temas edildiğinde cilde büyük zararlar verebilir. Yine aynı sebepten dolayı, sülfürik asiti seyreltme işlemi çok dikkatli yapılmalıdır. 1 mol sülfürik asit bol miktarda suya eklendiğinde, yaklaşık 880 kJ enerji açığa çıkar. Konsantre sülfürik asitin içine su eklemek çok tehlikelidir. Çünkü su, yüksek ekzotermik tepkimeden dolayı asitin üstünde kabarcıklar oluşturarak, çok ani bir şekilde kaynar. H2SO4 kimya endüstrisinde en çok üretilen ve kullanılan maddelerden biridir. Tarım endüstrisinde büyük miktarlarda asit, kalsiyum fosfat Ca3(PO4)2 gibi çözünmeyen fosfat kayalarından, çözünebilir kalsiyum dihidrojen fosfat elde etmek için kullanılır. Sülfürik asit üretiminde kullanılan endüstriyel metodun adı “değme işlemi”dir. İlk adımda, sülfür ve sülfitlerin yanmasıyla kükürt dioksit oluşturulur. Sülfürik asit piyasada drenaj temizleyici ve akülerde karşımıza çıkmaktadır.
S8 (g) + 8 O2 (g) → 8 SO2 (g) (ΔH° = -2374 kJ/ç.mol)
2 H2S (g) + 3 O2 (g) → 2 SO2 (g) + 2 H2O (g) (ΔH° = -1037 kJ/mol)
Sülfür dioksit daha fazla oksijenle tepkimeye girerek sülfür trioksit oluşturur, ama bu tepkime daha yavaş gerçekleşir. Kontak işleminde sülfür dioksit ve oksijen karışımı, platin metali veya vanadyum oksit katalizörleri yüzeyine temas ederek geçer.
2 SO2 (g) + O2 (g) → 2 SO3 (g) (ΔH° = -226 kJ/mol)
Sülfürik asitin direkt çözünümü, sülfürik asit nemi oluşturur. Oluşan bu nem, suyla karıştırıldığında konsantre sülfürik asit elde edilir. Dikkat edilirse değme işlemindeki tepkimelerin ekzotermik olduğu görülür. Sülfürik asit üreten fabrikalar, açığa çıkan bu ısıdan da yararlanırlar.
Sağlık açısından riskleri
Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet kaşındırıcı olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Temas halindeki bölge göz duşu veya seyreltik baz ile yıkanmalıdır. Su ile yıkandığı takdirde ısı açığa çıkacaktır ve termal yanıklara sebebiyet verecektir.
Dünya dışında sülfürik asit
Dünya dışında sülfürik asit venüs gezegeninde karşımıza çıkmaktadır.Venüs atmosferinde oldukça kalın sülfürik asit bulutları bulunmaktadır. Bunlar yağmur olarak venüs yüzeyine yağmaktadır.
Kaynakça
- ^ Khairallah, Amin A. Outline of Arabic Contributions to Medicine, chapter 10. Beirut, 1946.
- ^ a b c d NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0577". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
- ^ a b Haynes, William M. (2014). CRC Handbook of Chemistry and Physics (İngilizce) (95 bas.). CRC Press. ss. 4-92. ISBN . Erişim tarihi: 18 Kasım 2018.
- ^ Kemnitz, E.; Werner, C.; Trojanov, S. (15 Kasım 1996). "Reinvestigation of Crystalline Sulfuric Acid and Oxonium Hydrogensulfate". Acta Crystallographica Section C Crystal Structure Communications. 52 (11): 2665-2668. doi:10.1107/S0108270196006749.
- ^ a b Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles 6th Ed. Houghton Mifflin Company. s. A23. ISBN .
- ^ a b c "Sulfuric acid". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
- ^ "NuGenTec Material Safety Datasheet-Sulfuric acid" (PDF). 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ "Sulfuric acid IPCS". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
The substance is harmful to aquatic organisms.(ENVIRONMENTAL DATA)
- ^ "Tarım orman" (PDF). 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2024.
- Institut National de Recherche et de Sécurité. (1997). "Acide sulfurique". Fiche toxicologique n°30, Paris: INRS, 5 pp.
- Handbook of Chemistry and Physics, 71st edition, CRC Press, Ann Arbor, Michigan, 1990.
- Agamanolis DP. Metabolic and toxic disorders. In: Prayson R, editor. Neuropathology: a volume in the foundations in diagnostic pathology series. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone, 2005; 413-315.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Sulfurik asit haber gazete kitap akademik JSTOR Mayis 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Sulfurik VI asit ya da halk arasinda bilinen ismi ile zac yagi H2SO4 guclu bir Olasi kasifi 8 yuzyil simyacisi Cabir bin Hayyan tarafindan yenime ugratici renksiz ve yogunlugu yuksek sivi olarak tanimlanmistir Suda her konsantrasyonda cozunebilir Buyuk olcude korozif olusu guclu asidik yapisindan ve dehidrasyon ozelliginden kaynaklanmaktadir Sulfurik asit Bosluk doldurma modeli Top ve cubuk modeli uzunluk 142 2 pm S O bag uzunlugu 157 4 pm O H bag uzunlugu 97 pmAdlandirmalarIUPAC adiSulfurik asitDiger adlarVitriol yagi Hidrojen sulfat Sulfat asidi Zac yagiTanimlayicilarCAS numarasi 7664 93 9 3D model JSmol Etkilesimli goruntuChEBI CHEBI 26836 ChEMBL ChEMBL572964 ChemSpider 1086 ECHA InfoCard 100 028 763EC Numarasi 231 639 5E numaralari E513 asitligi duzenleyiciler Gmelin Referansi 2122KEGG D05963 PubChem CID 1118RTECS numarasi WS5600000UNII O40UQP6WCF UN numarasi 1830CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID5029683InChI InChI 1S H2O4S c1 5 2 3 4 h H2 1 2 3 4 Key QAOWNCQODCNURD UHFFFAOYSA N InChI 1 H2O4S c1 5 2 3 4 h H2 1 2 3 4 Key QAOWNCQODCNURD UHFFFAOYACSMILES OS O O OOzelliklerMolekul formulu H2 SO4 bazen HO 2 SO2 olarak ifade edilirMolekul kutlesi 98 079 g molGorunum Seffaf renksiz siviKoku KokusuzYogunluk 1 84 g cm3 sivi Erime noktasi 10 31 C 50 56 F 283 46 K Kaynama noktasi 337 C 639 F 610 K Sulfurik asit 300 C nin 572 F 573 K uzerinde yavas yavas SO3 H2 O ya ayrisirBuhar basinci 0 001 mmHg 20 C Asitlik pKa pKa1 2 8 pKa2 1 99Konjuge baz BisulfatAkmazlik 26 7 cP 20 C YapiKristal yapi monoklinik kristalUzay grubu C2 cKafes sabiti a 818 1 2 pm b 469 60 10 pm c 856 3 2 pma 90 b 111 39 3 pm g 90 Z 4TermokimyaStandart molar entropi S 298 157 J mol K Standart formasyon entalpisi DfH 298 814 kJ molTehlikelerGHS etiketleme sistemi PiktogramlarIsaret sozcugu TehlikeR ibareleri R35Tehlike ifadeleri H314Onlem ifadeleri P260 P264 P280 P301 P330 P331 P303 P361 P353 P304 P340 P305 P351 P338 P310 P321 P363 P405 P501NFPA 704 yangin karosu 302W OXParlama noktasi yanici degil TLV 15 mg m3 IDLH 1 mg m3 TWA 2 mg m3 STEL Oldurucu doz veya konsantrasyon LD LC LD50 medyan doz 2140 mg kg sican oral LC50 medyan konsantrasyon 50 mg m3 hint domuzu 8 sa 510 mg m3 sican 2 sa 320 mg m3 fare 2 sa 18 mg m3 hint domuzu LCLo yayinlanan en dusuk 87 mg m3 hint domuzu 2 75 sa NIOSH ABD maruz kalma limitleri PEL izin verilen TWA 1 mg m3REL tavsiye edilen TWA 1 mg m3IDLH aninda tehlike 15 mg m3Hazchem CGuvenlik bilgi formu SDS Benzeyen bilesiklerBenzeyen Hidroklorik asitNitrik asitKromik asitBenzeyen bilesikler Kukurtlu asitKukurt trioksitAksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklariUretimiCok onemli bir kimyasal madde olan sulfurik asit sanayide degme yontemi ya da kursun odalar yontemi ile uretilir Bu yontemlerde kukurt dioksit cesitli katalizorler vanadyum pentoksit esliginde oksijenle yukseltgenerek kukurt triokside donusturulur ardindan kukurt trioksit suyla tepkimeye sokularak sulfurik asit elde edilir Sulfurik asit cesitli derisimleri halinde gubre pigment boyar madde patlayici madde ilaclama inorganik tuz ve petrol aritim ve metalurji islemlerinde kullanilir Ayrica cesitli pillerin yapiminda da sulfurik asitten yararlanilir Halk arasinda aku asidi diye bilinir Elektrigi iletir Suda cozundugunde cok yuksek isi cikar Piyasada satilan sulfurik asitler cogunlukla yuzde 78 93 ya da 98 liktir Kimyasal ozelliklerMetal tepkimeleri Sulfurik asit metallere sulfat iyonu vererek metal sulfat olusumu saglar Demir ve sulfurik asit tepkimesi 2Fe 3H2SO4 Fe2 SO4 3 3H2 displaystyle ce 2Fe 3H2SO4 Fe2 SO4 3 3H2 Aluminyum ve sulfurik asit tepkimesi 2Al 3H2SO4 Al2 SO4 3 3H2 displaystyle ce 2Al 3H2SO4 Al2 SO4 3 3H2 Cinko ve sulfurik asit tepkimesi Zn H2SO4 ZnSO4 H2 displaystyle ce Zn H 2 SO 4 ZnSO 4 H 2 Ametal tepkimeleri Sulfurik asit kukurt ve karbon ile tepkimeye girer C 2H2SO4 CO2 2SO2 2H2O displaystyle ce C 2H 2 SO 4 CO 2 2 SO 2 2H 2 O S 2H2SO4 3SO2 2H2O displaystyle ce S 2H 2 SO 4 3 SO 2 2H 2 O Sodyum klorur ile tepkimesi Sodyum klorur ile tepkimeye girerek hidrojen klorur uretimini saglar 2NaCl H2SO4 Na2SO4 2HCI displaystyle ce 2NaCl H 2 SO 4 Na 2 SO 4 2HCI Cesitli maddelerle verdigi tepkimeler Sulfurik asit ve seker tepkimesi Sulfurik asit bez kumas seker gibi maddelerle tepkime verdiginde siyah kul benzeri bir renk aciga cikarir Kullanim alanlariSulfurik asit renksiz yagimsi bir sividir Konsantre sulfurik asit kutlece 96 98 oraninda H2SO4 icerir Ozelliklerinden biri de suya yakin bir madde olmasidir Konsantre sulfurik asit bircok organik maddeden suyu ceker ve isiveren egzotermik bir tepkime olusturur Bu ozelliginden dolayi temas edildiginde cilde buyuk zararlar verebilir Yine ayni sebepten dolayi sulfurik asiti seyreltme islemi cok dikkatli yapilmalidir 1 mol sulfurik asit bol miktarda suya eklendiginde yaklasik 880 kJ enerji aciga cikar Konsantre sulfurik asitin icine su eklemek cok tehlikelidir Cunku su yuksek ekzotermik tepkimeden dolayi asitin ustunde kabarciklar olusturarak cok ani bir sekilde kaynar H2SO4 kimya endustrisinde en cok uretilen ve kullanilan maddelerden biridir Tarim endustrisinde buyuk miktarlarda asit kalsiyum fosfat Ca3 PO4 2 gibi cozunmeyen fosfat kayalarindan cozunebilir kalsiyum dihidrojen fosfat elde etmek icin kullanilir Sulfurik asit uretiminde kullanilan endustriyel metodun adi degme islemi dir Ilk adimda sulfur ve sulfitlerin yanmasiyla kukurt dioksit olusturulur Sulfurik asit piyasada drenaj temizleyici ve akulerde karsimiza cikmaktadir S8 g 8 O2 g 8 SO2 g DH 2374 kJ c mol 2 H2S g 3 O2 g 2 SO2 g 2 H2O g DH 1037 kJ mol Sulfur dioksit daha fazla oksijenle tepkimeye girerek sulfur trioksit olusturur ama bu tepkime daha yavas gerceklesir Kontak isleminde sulfur dioksit ve oksijen karisimi platin metali veya vanadyum oksit katalizorleri yuzeyine temas ederek gecer 2 SO2 g O2 g 2 SO3 g DH 226 kJ mol Sulfurik asitin direkt cozunumu sulfurik asit nemi olusturur Olusan bu nem suyla karistirildiginda konsantre sulfurik asit elde edilir Dikkat edilirse degme islemindeki tepkimelerin ekzotermik oldugu gorulur Sulfurik asit ureten fabrikalar aciga cikan bu isidan da yararlanirlar Saglik acisindan riskleriHangi konsantrasyonda olursa olsun gozlerle temasi tehlikelidir Derisik sulfurik asit gayet kasindirici olup deride siddetli yaniklar meydana getirir Temas halindeki bolge goz dusu veya seyreltik baz ile yikanmalidir Su ile yikandigi takdirde isi aciga cikacaktir ve termal yaniklara sebebiyet verecektir Sulfurik asit yanigiDunya disinda sulfurik asitDunya disinda sulfurik asit venus gezegeninde karsimiza cikmaktadir Venus atmosferinde oldukca kalin sulfurik asit bulutlari bulunmaktadir Bunlar yagmur olarak venus yuzeyine yagmaktadir Kaynakca Khairallah Amin A Outline of Arabic Contributions to Medicine chapter 10 Beirut 1946 a b c d NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards 0577 National Institute for Occupational Safety and Health NIOSH a b Haynes William M 2014 CRC Handbook of Chemistry and Physics Ingilizce 95 bas CRC Press ss 4 92 ISBN 9781482208689 Erisim tarihi 18 Kasim 2018 Kemnitz E Werner C Trojanov S 15 Kasim 1996 Reinvestigation of Crystalline Sulfuric Acid and Oxonium Hydrogensulfate Acta Crystallographica Section C Crystal Structure Communications 52 11 2665 2668 doi 10 1107 S0108270196006749 a b Zumdahl Steven S 2009 Chemical Principles 6th Ed Houghton Mifflin Company s A23 ISBN 978 0 618 94690 7 a b c Sulfuric acid Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations IDLH Ulusal Is Sagligi ve Guvenligi Enstitusu NIOSH Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link NuGenTec Material Safety Datasheet Sulfuric acid PDF 15 Subat 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Sulfuric acid IPCS 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2016 The substance is harmful to aquatic organisms ENVIRONMENTAL DATA Tarim orman PDF 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Mart 2024 Institut National de Recherche et de Securite 1997 Acide sulfurique Fiche toxicologique n 30 Paris INRS 5 pp Handbook of Chemistry and Physics 71st edition CRC Press Ann Arbor Michigan 1990 Agamanolis DP Metabolic and toxic disorders In Prayson R editor Neuropathology a volume in the foundations in diagnostic pathology series Philadelphia Elsevier Churchill Livingstone 2005 413 315