Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2023) () |
Kuruluş, kurum, organizasyon veya teşkilat; ortak bir amaç çerçevesinde kurulmuş, ortak bir çalışma düzenine sahip, kendi verimini yönetebilen toplumsal bir düzendir. Organizasyonlar sosyoloji, iktisat, işletme, siyaset bilimi ve psikoloji gibi birçok sosyal bilim dalının araştırma konusudur.
Organizasyon, belli bir hedefe ulaşmak için bir araya gelmiş bireylerin yapılanma şeklini, bu bireylerin tamamını veya bir kurum, kuruluş ya da teşkilatı belirtebilir.
Sosyoloji açısından
Sosyolojide "Organizasyon", insanların elle tutulabilen veya tutulamayan bir ürün oluşturmak için belli bir amaç doğrultusunda yaptıkları planlı ve eş güdümlü hareketlerdir. Bu hareketler (işler) genellikle formel bir üyelik gerektirir ve belli bir yapı (kurallar) altında gerçekleşir. Sosyoloji organizasyonları planlanmış ve biçimsel organizasyonlar, plansız ve biçimsel olmayan (kendiliğinden oluşmuş) organizasyonlar olarak ikiye ayırmaktadır. Kurumsal bir perspektiften bakıldığında organizasyon ögelerin oluşturduğu sürekli bir yapıdır. Bu ögeler ve hareketleri kurallar tarafından belirlenir. Böylece belli bir iş, eş güdümlü, iş bölümüne ve uzmanlaşmaya dayalı bu sistem sayesinde yerine getirilebilecektir.
Bir organizasyon kendisini oluşturan ögeleri tarafından tanımlanır; belli bir ögenin organizasyona ait olma veya olmama nedeni, hangi ögelerin iletişim kurduğu ve nasıl kurduğu, hangi değişikliklerin organizasyon veya ögeleri tarafından yapıldığı (özerklik) ve hangi dış etmenlerin organizasyonun ortaklaşa bir aksiyon almasına neden olduğu bu tanımı belirleyen sorgulardır.
Organizasyon kültürü (kurum kültürü veya örgüt kültürü olarak da anılır) kısaca ögeler tarafından paylaşılan temel değerler olarak tanımlanabilir. İşlerin nasıl yapıldığına dair ortak görüşler, davranışlar, etkileme biçimleri, paylaşılan inanç, tutum, tahmin ve beklentiler, kullanılan semboller, ortak mitler ve organizasyonun kahramanları bu ortak kültürü oluşturur. 'a göre organizasyon kültürü zamanla öğrenilenlerin bir yansımasıdır. Örgütün üst yönetimi (özellikle kurucular, liderler) birey ve grup davranışını belirleyen ve bir hava gibi örgütü saran kültürün yaratılmasında etkili ve belirleyicidir. Organizasyon kültürü aynı zamanda, dış çevreye uyum ve iç bütünleşme sorunlarının çözülmesi sırasında geliştirilir ve tekrarlı hale gelir.
ögelerin bu planlı ve eş güdümlü iş birliği, organizasyonu oluşturan herhangi bir ögenin tek başına, kendi yetenek ve kapasitesiyle yerine getiremeyeceği işlerin yapılabilmesini sağlar. Bunun karşılığında ögelerin ödediği bedel özgürlüklerinin belli bir ölçüde sınırlanmasıdır.
Yönetim ve Organizasyon açısından
İşletme yönetimi organizasyonu daha çok ulaşılması gereken hedefler kapsamında yönetsel bir enstrüman olarak görür. Organizasyonel Davranış bu doğrultuda çalışmalar içeren alanlardan biridir; organizasyonlarda insanların birey ve grup olarak gösterdikleri davranışları açıklamaya çalışır. Yakın bir alan olan Endüstriyel Psikoloji de çalışanların ruhsal sağlığı ve performans gelişimi üzerinde durur.
Organizasyon teorileri
Teoriler arasında etkili olanlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır:
- Weber'in organizasyonel teorisi; (Max Weber'in "Ekonomi ve Toplum" adlı kitabında geçmektedir.)
- Marksist organizasyonel analiz
- Bilimsel Yönetim veya Taylorizm; (büyük oranda Frederick Winslow Taylor'un etkili olduğu teori)
- İnsan İlişkileri Çalışmaları (Hawthorne etkisi, Maslow ve Hertzberg)
- Yönetimsel Teoriler (Henri Fayol ve Chester Barnard teori üzerinde çalışanlardan bazılarıdır.)
Organizasyon yapıları
Organizasyon yapıları belli bir amaç doğrultusunda bir araya gelmiş kişilerin, genellikle hiyerarşik bir düzendeki ast-üst ilişkilerini açıklar. Çeşitli tarzlarda oluşturulabilen bu yapılar, aynı zamanda işleyişin de göstergesidir; çeşitli fonksiyonlara ve süreçlere ilişkin sorumlulukların mevcut altyapılara veya kişilere paylaşımını, dağılımını yansıtır. Bölümler, tesisler, departmanlar, çalışma grupları veya bazen bireyler tipik altyapı örnekleridir. Kişiler bu yapılara genellikle belirli bir süre geçerli olan iş emirleri, proje bazlı anlaşmalar, taahhütnameler veya belirsiz (sınırlı olmayan) süreli sözleşmeler yoluyla dahil olurlar.
Yönetim bilimlerine göre insanların oluşturduğu yapılar büyük oranda dört türden birinin özelliğini göstermektedir:
- Piramit (veya hiyerarşik)
- Komite, jüri
- Matrix
- Ekolojik
Piramit veya hiyerarşik yapılar
Hiyerarşi liderleri yöneten bir liderin bulunduğu, başka bir deyişle yöneticilerin yönetildiği bir yapıyı ifade eder. Bu nedenle genellikle bürokrasi ile ilişkilendirilir. Hiyerarşiye karşı en büyük eleştirilerden birini Peter İlkesi getirmiştir. Peter İlkesi'ne göre "hiyerarşik yapılarda her çalışan yetkinliklerinin yetersiz veya geçersiz kaldığı noktaya kadar yükselme (veya yükseltilme, atanma) eğilimindedir". Führerprinzip tarzı hiyerarşi sorumlulukların oldukça katı şekilde dağıtılmasına örnek olarak verilebilir. Askeri düzene oldukça benzeyen bu yapı, Nazi Almanyası sırasında pek çok sivil oluşumda uygulandı.
Organizasyonlarda unvanlar
Üretim işletmelerine örnek bir unvan hiyerarşisi aşağıdaki şekilde olabilir. Bunlardan tamamı kullanılacak anlamına gelmemekle birlikte, bazı yapılarda bu kademelerin tamamı kullanılabilmektedir. Türkiye'de alışılmış organizasyonel unvanlar bu şekilde olsa da son zamanlarda isimlendirmeler değişmiş, unvan sayısının yedi kademede tutulmasının uygun olacağının savunulduğu kuramlar geliştirilmiştir.
- Yönetim Kurulu Başkanı
- İcra Kurulu Başkanı
- Grup Başkanı
- Genel Müdür
- Genel Müdür Baş Yardımcısı
- Genel Müdür Yardımcısı
- Müdür
- Müdür Yardımcısı
- Şef
- Mühendis
- Bölüm Amiri
- Teknisyen
- Sorumlu
- İşçi/Eleman/Memur
Komite (jüri) yapısı
Komite veya jüri yapısı, eşit düzeyde kişilerden oluşan bir grup yapısıdır ve ortak karar söz konusudur. Oylama, kararları alabilmek için başvurulan yöntemlerden biridir. Ancak komite ile jürilerin kuruluş amaçları arasında fark vardır; komiteler bir grubun kararı sonrası daha ileri aksiyonları (veya işleri) yönetmek veya uygulamak için atanırken, jüriler bir karara varmak için bir araya gelir. Jüriler, mahkemeler, atletizm yarışmaları, edebiyat ödülleri ve benzeri birçok organizasyonda yer alabilirler. Bu kapsamda seçim komiteleri de jüriler gibi iş görür.
Komiteler çoğunlukla karar almada en güvenilir yapılardır. Condorcet Metodu'na göre eğer sıradan bir oy sahibi zar atışından veya bir yazı-turadan daha iyi oy kullanıyorsa, gruba yeni üyeler eklemek, iyi seçim yapabilecek çoğunluğu artırmak yani "doğru" seçim olasılığını kuvvetlendirmek anlamına gelecektir. Ancak süreç, sıradan oy sahibinin oyu zar atışından daha kötü olduğunda tersine işleyecek, seçim daha "yanlış" olacaktır. Buradaki doğru veya yanlış, durum için geçerli olan tanımlamaya bağlıdır.
Matrix yapılar
Matrix yapılarda her çalışan en az iki ayrı hiyerarşiden iki yöneticiye bağlıdır. Bu yapılardan birisi fonksiyoneldir. Fonksiyonel yapıda tüm uzmanların eğitimlerinin tam olması vb. konular ön plandadır. Yöneticiler aynı alanda ileri seviyede uzmanlaşmış kişilerdir. Çeşitli projeler, örneğin A, B, C ürünlerinin geliştirilmesi süreçleri bu fonksiyonel ayrımı ifade eder ve yönetici aynı zamanda proje lideridir. İkinci yapı yönetseldir. Projelerin zamanında tamamlanması vb. konular ön plandadır. Yürütülmekte olan projeler ürüne, bölgeye, müşteriye vb. göre gruplanabilir.
Ekolojik yapılar
Ekolojik yapıda yoğun rekabet vardır. Aynen bir ekosistemde olduğu gibi doğal sınırlar mevcuttur ve organizasyonun zayıf altyapıları veya bazı ögeleri (çalışanları) "aç" kalır. Bütün ögeler yaptıkları oranında karşılık görür ve her öge kâr sağlayacak işler peşinde koşar. Aksi halde ögenin yapıdan kovulması, işten atılması söz konusudur. Bu tür bir organizasyon yapısını kullanan şirketlerde olup bitenler hakkında tek yönlü bir bakış açısı hakimdir. Ekobölgelerde ise rekabet yoktur; bu düzeydeki yapılar özerkliğe sahiptirler.
Sanatçı organizasyonları
İlk defa Frank Gehry tarafından dile getirilen bu yapıda, tasarım ve yaratıcılık gerektiren işlerin yapılması sırasında kontrol, yapıdaki sanatçı veya mimarlarda kalmaktadır. Bu tür yapılarda sanatçı inisiyatifi bilerek ön plana alınmaktadır. Burada amaç, politik çıkarların, pay sahiplerinin çıkar ve yönlendirmelerinin önüne geçmektir. Böylelikle sanatçının tasarımının gerçekleşmesi sağlanmakta, işinden ödün vermesini gerektiren bir noktaya gelmesi önlenmektedir. Gehry ayrıca, böyle bir yapıda projelerin ayrılmış olan bütçeye uygun şekilde ve zamanında bitirileceğini de öne sürmüştür.
Kaynakça
- ^ . 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2008.
- ^ http://www.capital.com.tr/en-ideali-7-kademe-haberler/21259.aspx 18 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . En ideali 7 kademe
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Kurulus haber gazete kitap akademik JSTOR Subat 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Kurulus kurum organizasyon veya teskilat ortak bir amac cercevesinde kurulmus ortak bir calisma duzenine sahip kendi verimini yonetebilen toplumsal bir duzendir Organizasyonlar sosyoloji iktisat isletme siyaset bilimi ve psikoloji gibi bircok sosyal bilim dalinin arastirma konusudur Organizasyon belli bir hedefe ulasmak icin bir araya gelmis bireylerin yapilanma seklini bu bireylerin tamamini veya bir kurum kurulus ya da teskilati belirtebilir Sosyoloji acisindanSosyolojide Organizasyon insanlarin elle tutulabilen veya tutulamayan bir urun olusturmak icin belli bir amac dogrultusunda yaptiklari planli ve es gudumlu hareketlerdir Bu hareketler isler genellikle formel bir uyelik gerektirir ve belli bir yapi kurallar altinda gerceklesir Sosyoloji organizasyonlari planlanmis ve bicimsel organizasyonlar plansiz ve bicimsel olmayan kendiliginden olusmus organizasyonlar olarak ikiye ayirmaktadir Kurumsal bir perspektiften bakildiginda organizasyon ogelerin olusturdugu surekli bir yapidir Bu ogeler ve hareketleri kurallar tarafindan belirlenir Boylece belli bir is es gudumlu is bolumune ve uzmanlasmaya dayali bu sistem sayesinde yerine getirilebilecektir Bir organizasyon kendisini olusturan ogeleri tarafindan tanimlanir belli bir ogenin organizasyona ait olma veya olmama nedeni hangi ogelerin iletisim kurdugu ve nasil kurdugu hangi degisikliklerin organizasyon veya ogeleri tarafindan yapildigi ozerklik ve hangi dis etmenlerin organizasyonun ortaklasa bir aksiyon almasina neden oldugu bu tanimi belirleyen sorgulardir Organizasyon kulturu kurum kulturu veya orgut kulturu olarak da anilir kisaca ogeler tarafindan paylasilan temel degerler olarak tanimlanabilir Islerin nasil yapildigina dair ortak gorusler davranislar etkileme bicimleri paylasilan inanc tutum tahmin ve beklentiler kullanilan semboller ortak mitler ve organizasyonun kahramanlari bu ortak kulturu olusturur a gore organizasyon kulturu zamanla ogrenilenlerin bir yansimasidir Orgutun ust yonetimi ozellikle kurucular liderler birey ve grup davranisini belirleyen ve bir hava gibi orgutu saran kulturun yaratilmasinda etkili ve belirleyicidir Organizasyon kulturu ayni zamanda dis cevreye uyum ve ic butunlesme sorunlarinin cozulmesi sirasinda gelistirilir ve tekrarli hale gelir ogelerin bu planli ve es gudumlu is birligi organizasyonu olusturan herhangi bir ogenin tek basina kendi yetenek ve kapasitesiyle yerine getiremeyecegi islerin yapilabilmesini saglar Bunun karsiliginda ogelerin odedigi bedel ozgurluklerinin belli bir olcude sinirlanmasidir Yonetim ve Organizasyon acisindanIsletme yonetimi organizasyonu daha cok ulasilmasi gereken hedefler kapsaminda yonetsel bir enstruman olarak gorur Organizasyonel Davranis bu dogrultuda calismalar iceren alanlardan biridir organizasyonlarda insanlarin birey ve grup olarak gosterdikleri davranislari aciklamaya calisir Yakin bir alan olan Endustriyel Psikoloji de calisanlarin ruhsal sagligi ve performans gelisimi uzerinde durur Organizasyon teorileriTeoriler arasinda etkili olanlardan bazilari asagida siralanmistir Weber in organizasyonel teorisi Max Weber in Ekonomi ve Toplum adli kitabinda gecmektedir Marksist organizasyonel analiz Bilimsel Yonetim veya Taylorizm buyuk oranda Frederick Winslow Taylor un etkili oldugu teori Insan Iliskileri Calismalari Hawthorne etkisi Maslow ve Hertzberg Yonetimsel Teoriler Henri Fayol ve Chester Barnard teori uzerinde calisanlardan bazilaridir Organizasyon yapilariPiramit yapilanma Organizasyon yapilari belli bir amac dogrultusunda bir araya gelmis kisilerin genellikle hiyerarsik bir duzendeki ast ust iliskilerini aciklar Cesitli tarzlarda olusturulabilen bu yapilar ayni zamanda isleyisin de gostergesidir cesitli fonksiyonlara ve sureclere iliskin sorumluluklarin mevcut altyapilara veya kisilere paylasimini dagilimini yansitir Bolumler tesisler departmanlar calisma gruplari veya bazen bireyler tipik altyapi ornekleridir Kisiler bu yapilara genellikle belirli bir sure gecerli olan is emirleri proje bazli anlasmalar taahhutnameler veya belirsiz sinirli olmayan sureli sozlesmeler yoluyla dahil olurlar Yonetim bilimlerine gore insanlarin olusturdugu yapilar buyuk oranda dort turden birinin ozelligini gostermektedir Piramit veya hiyerarsik Komite juri Matrix EkolojikPiramit veya hiyerarsik yapilar Hiyerarsi liderleri yoneten bir liderin bulundugu baska bir deyisle yoneticilerin yonetildigi bir yapiyi ifade eder Bu nedenle genellikle burokrasi ile iliskilendirilir Hiyerarsiye karsi en buyuk elestirilerden birini Peter Ilkesi getirmistir Peter Ilkesi ne gore hiyerarsik yapilarda her calisan yetkinliklerinin yetersiz veya gecersiz kaldigi noktaya kadar yukselme veya yukseltilme atanma egilimindedir Fuhrerprinzip tarzi hiyerarsi sorumluluklarin oldukca kati sekilde dagitilmasina ornek olarak verilebilir Askeri duzene oldukca benzeyen bu yapi Nazi Almanyasi sirasinda pek cok sivil olusumda uygulandi Organizasyonlarda unvanlar Uretim isletmelerine ornek bir unvan hiyerarsisi asagidaki sekilde olabilir Bunlardan tamami kullanilacak anlamina gelmemekle birlikte bazi yapilarda bu kademelerin tamami kullanilabilmektedir Turkiye de alisilmis organizasyonel unvanlar bu sekilde olsa da son zamanlarda isimlendirmeler degismis unvan sayisinin yedi kademede tutulmasinin uygun olacaginin savunuldugu kuramlar gelistirilmistir Yonetim Kurulu Baskani Icra Kurulu Baskani Grup Baskani Genel Mudur Genel Mudur Bas Yardimcisi Genel Mudur Yardimcisi Mudur Mudur Yardimcisi Sef Muhendis Bolum Amiri Teknisyen Sorumlu Isci Eleman MemurKomite juri yapisi Bir sarap jurisi Komite veya juri yapisi esit duzeyde kisilerden olusan bir grup yapisidir ve ortak karar soz konusudur Oylama kararlari alabilmek icin basvurulan yontemlerden biridir Ancak komite ile jurilerin kurulus amaclari arasinda fark vardir komiteler bir grubun karari sonrasi daha ileri aksiyonlari veya isleri yonetmek veya uygulamak icin atanirken juriler bir karara varmak icin bir araya gelir Juriler mahkemeler atletizm yarismalari edebiyat odulleri ve benzeri bircok organizasyonda yer alabilirler Bu kapsamda secim komiteleri de juriler gibi is gorur Komiteler cogunlukla karar almada en guvenilir yapilardir Condorcet Metodu na gore eger siradan bir oy sahibi zar atisindan veya bir yazi turadan daha iyi oy kullaniyorsa gruba yeni uyeler eklemek iyi secim yapabilecek cogunlugu artirmak yani dogru secim olasiligini kuvvetlendirmek anlamina gelecektir Ancak surec siradan oy sahibinin oyu zar atisindan daha kotu oldugunda tersine isleyecek secim daha yanlis olacaktir Buradaki dogru veya yanlis durum icin gecerli olan tanimlamaya baglidir Matrix yapilar Matrix yapilarda her calisan en az iki ayri hiyerarsiden iki yoneticiye baglidir Bu yapilardan birisi fonksiyoneldir Fonksiyonel yapida tum uzmanlarin egitimlerinin tam olmasi vb konular on plandadir Yoneticiler ayni alanda ileri seviyede uzmanlasmis kisilerdir Cesitli projeler ornegin A B C urunlerinin gelistirilmesi surecleri bu fonksiyonel ayrimi ifade eder ve yonetici ayni zamanda proje lideridir Ikinci yapi yonetseldir Projelerin zamaninda tamamlanmasi vb konular on plandadir Yurutulmekte olan projeler urune bolgeye musteriye vb gore gruplanabilir Ekolojik yapilar Ekolojik yapida yogun rekabet vardir Aynen bir ekosistemde oldugu gibi dogal sinirlar mevcuttur ve organizasyonun zayif altyapilari veya bazi ogeleri calisanlari ac kalir Butun ogeler yaptiklari oraninda karsilik gorur ve her oge kar saglayacak isler pesinde kosar Aksi halde ogenin yapidan kovulmasi isten atilmasi soz konusudur Bu tur bir organizasyon yapisini kullanan sirketlerde olup bitenler hakkinda tek yonlu bir bakis acisi hakimdir Ekobolgelerde ise rekabet yoktur bu duzeydeki yapilar ozerklige sahiptirler Sanatci organizasyonlari Ilk defa Frank Gehry tarafindan dile getirilen bu yapida tasarim ve yaraticilik gerektiren islerin yapilmasi sirasinda kontrol yapidaki sanatci veya mimarlarda kalmaktadir Bu tur yapilarda sanatci inisiyatifi bilerek on plana alinmaktadir Burada amac politik cikarlarin pay sahiplerinin cikar ve yonlendirmelerinin onune gecmektir Boylelikle sanatcinin tasariminin gerceklesmesi saglanmakta isinden odun vermesini gerektiren bir noktaya gelmesi onlenmektedir Gehry ayrica boyle bir yapida projelerin ayrilmis olan butceye uygun sekilde ve zamaninda bitirilecegini de one surmustur Kaynakca 19 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Aralik 2008 http www capital com tr en ideali 7 kademe haberler 21259 aspx 18 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde En ideali 7 kademe