Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Temmuz 2023) |
Lale dönemi mimarisi, Osmanlı mimarisinin 18. yüzyılın başlarındaki bir dönemine verilen isimdir. Osmanlı mimarisinin mevcut klasik üslubuna yeni dekorasyon türleri dahil edildi ve çeşme ve kütüphane gibi yeni bina türleri önemli simge yapılar haline geldi. Tarz III. Ahmed dönemindeki barış içindeki ve mimari patronajın arttığı bir dönem olan Lale Devri (1718-1730) ile yakından ilişkilidir. Yine de yeni üslup III. Ahmed'in saltanatının başlangıcında da mevcuttu ve ondan sonra 1730'larda da belirgin olmaya devam etti. Osmanlı kültürü ve mimarisindeki Avrupa etkileri, 1740'larda Osmanlı barok stilinin yaratılmasına yol açtı.
Arka plan
Osmanlı mimarisine 17. yüzyılın sonuna kadar klasik üslup hakimdi. Klasik üslup Mimar Sinan sayesinde büyük gelişme kaydetmişti. 18. yüzyıldan itibaren, Osmanlı İmparatorluğu dış etkilere daha açık hale geldikçe, Avrupa tarzı Osmanlı mimarisinde etkili olmaya başladı.
Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa'nın yalısı 18. yüzyılın başlarındaki bu yeni tarzın ilk habercilerinden birisidir. Zamanla çürümeye başlayan bu ahşap köşkte muhtemelen Sultan I. Ahmed Camii'ndeki çinilerden esinlenilmiş boyalı paneller vardır. Benzer boyalı paneller yıllar sonra Topkapı Sarayı'ndaki III. Ahmet'in Odasında kullanılmıştır.
Lale Devri olarak bilinen tarihi dönemin, Pasarofça Antlaşması'nın ardından 1718'de başladığı ve Patrona Halil isyanına kadar sürdüğü kabul edilir. Anlaşma sonucunda Osmanlı Devleti toprak kaybı yaşadı ancak aynı zamanda bir barış dönemini de başlamış oldu. Aynı zamanda, Osmanlı İmparatorluğu ile Batı Avrupa arasında kültürler arası alışveriş ve meraka dair yeni bir çağ da başlamış oldu. Lale Devri XV. Louis'in hükümdarlığı altında ortaya çıkan Fransız Rokoko stilinden (Barok stilinin bir parçası) önemli ölçüde etkilendi. 1720'de Yirmisekiz Mehmed Çelebi başkanlığındaki bir Osmanlı elçiliği Paris'e gönderildi. Bu elçilik 1721'de geri döndüğünde Fransız Barok üslubuna dair raporları ve resimleri de beraberinde getirdi ve rapır ve resimler sarayda güçlü bir izlenim bıraktı. Avrupa kökenli etkilenmelere ek olarak, Lale Devri dekorasyonu Safevi sanatı ve mimarisinden de güçlü bir şekilde etkilenmiştir; özellikle de İsfahan'da Şah Abbas döneminde görülen üslup. Barış dönemine geçilmesi ve sarayın İstanbul'a dönmesi, başkentte yeniden inşaat faaliyetlerini hızlandırdı. Şehrin eski binalarının birçoğunu onarmak veya restore etmek için de önemli çabalar sarf edildi. Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, bu inşaat ve restorasyon faaliyetinin canlandırılmasından büyük ölçüde sorumluydu. 1719 depremi gibi diğer faktörler de yeni onarım çalışmalarını teşvik etmiş olabilir.
Başlıca anıtlar ve gelişmeler
İlk Osmanlı kütüphaneleri
Avrupa'nın etkisiyle ortaya çıkan ilk trendlerden birisi bağımsız kütüphanelerin inşa edilmesidir. Osmanlı'da 17. yüzyılın sonlarına kadar, camilere veya diğer hayır kurumlarına bağlı olarak inşa edilen küçük kütüphaneler dışında bağımsız olarak kütüphane inşa edilmemişti. İlk bağımsız kütüphane, Köprülü Mehmed Paşa tarafından İstanbul'da oluşturulan külliyenin bir parçası olarak Köprülü Fazıl Ahmed Paşa tarafından 1678 yılında yaptırılan Köprülü Kütüphanesi'dir. Topkapı Sarayı'nın üçüncü avlusundaki ve Paris Büyükelçiliği'nin hemen yanındaki Üçüncü Ahmed Kütüphanesi (Enderun kütüphanesi) 1719'da tamamlandı. Geç Klasik üslupta inşa edilmiştir, ancak kubbe köşelerinde pandantif olmaması ve pencerelerin üslubu gibi bazı detaylar Klasik tarzın sonunun bir habercisidir. 18. yüzyılın başlarından kalma diğer bağımsız kütüphaneler arasında Şehit Ali Paşa Kütüphanesi ve Üsküdar'daki Ahmediye Kütüphanesi (1721) bulunmaktadır. Her biri bir kitap deposu ve bir okuma odasından oluşuyordu.
- Kütüphaneler
-
![image]()
, İstanbul (1678) -
![image]()
Ahmed III Kütüphanesi, Topkapı Sarayı, İstanbul (1719) -
![image]()
Ahmed III Kütüphanesi iç -
![image]()
Üsküdar Ahmediye Külliyesi'ndeki Kütüphane (1721)
Saray mimarisi
1705 yılında III. Ahmed'in İstanbul'a dönüşünden kısa bir süre sonra, Topkapı Sarayı'nın Haremine yeni bir yemek odası eklendi. Günümüzde "Meyve odası'' olarak bilinen oda, ahşap panellere boyanmış çiçek vazoları ve meyve kaseleri ile dikkat çekiyor. Çiçek motifleri ve betimlemeler Osmanlı sanatında ve dekorasyonunda daha önceden iyice yerleşmiş olsa da, bu resimler daha önceki örneklerden natüralist yönleriyle ayrılmaktadır. Bu özel süsleme tekniği Edirnekarī olarak biliniyordu ve 17. yüzyılın ikinci yarısında Edirne'de ortaya çıktı.
Lale Devri'nin en önemli eserlerinden biri, Damat İbrahim Paşa tarafından 1722-1723'te III. Ahmed için tasarlanan ve inşa edilen yeni bir yazlık saray olan Sadâbâd Sarayı'dır. Saray arazisi, uzun ve mermer kaplı bir kanal olan Cedval-i Sim'i içeriyordu. Çevresinde bahçeler, köşkler vardı. Bu etraflı tasarım, Yirmisekiz'in Paris ve Versailles raporlarının bir sonucu olarak muhtemelen Fransız Lustschloss saraylarını taklit etti. Padişahın kendisine ait ana saray binası, Topkapı Sarayı'nın çoklu köşk ve avlularının aksine tek bloktan oluşmaktaydı ve belki de bu şekilde tasarlanan ilk Osmanlı sarayıydı. Bununla birlikte, padişah kendi sarayına ek olarak, saray üyelerini kanal boyunca kendilerine ait köşkler inşa etmesi için teşvik etti. İstanbul sakinleri de çevreyi geziler ve piknikler için bir eğlence alanı olarak kullandılar.
Çeşmeler ve sebiller
Lale Devri tarzının doruk noktası, çoğunlukla 1728 ve 1732 yılları arasında inşa edilmiş bir dizi anıtsal bağımsız çeşmedir. Su, Lale Devri mimarisinde ve İstanbul'un kentsel peyzajında geniş bir rol üstlendi. 18. yüzyılın ilk yarısında İstanbul'a su temin eden yapılar yenilenmiş ve genişletilmiştir. 1732'de önemli bir su dağıtım deposu olan taksim, (deponun adı) ilk olarak Taksim Meydanı'nda inşa edildi. Yeni çeşmelerin Osmanlı mimarisinde eşi benzeri görülmemişti. Bunlardan ilki ve en dikkat çekici olanı 1728 yılında Ayasofya'nın yanına ve Topkapı Sarayı'nın dış kapısının önüne yapılan III. Ahmed Çeşmesidir. Yapının içindeki bir sarnıçtan su çekilmiştir. Dış cephedeki taş duvarlar çok ince bitkisel süslemeler ve kaligrafik yazıtlarla oyulmuştur.
- Lale Devri çeşmeleri ve sebiller
-
![image]()
(1728) -
![image]()
III. Ahmed Çeşmesi detayları -
![image]()
(1728) -
![image]()
(1732) -
![image]()
Tophane Çeşmesi detayları -
![image]()
Hekimoğlu Ali Paşa Çeşmesi (1732) -
![image]()
Bereketzade Çeşmesi (1732) -
![image]()
Saliha Sultan Sebil ve Çeşmesi (1732)
Sonrası: Osmanlı baroğu
1740'larda tam anlamıyla yeni bir Osmanlı/Türk "barok" üslubu ortaya çıktı ve hızla Lale Devri üslubunun yerini aldı. Bu geçiş, Klasik tarzın sonunun işaretiydi. Lale Devri'nden sonra, Osmanlı mimarisi açıkça Avrupa mimarisini taklit etti, böylece Avrupa'daki mimari ve dekoratif eğilimler aynı zamanda veya kısa bir gecikmeden sonra Osmanlı İmparatorluğu'na yansıdı. Değişiklikler özellikle binaların genel biçimlerinden ziyade süslemelerde ve detaylarda belirgindi, ancak daha sonrasında Avrupa'dan etkilenilmiş yeni bina türleri de tanıtıldı.
Bibliyografya
- The Art and Architecture of Islam 1250-1800. Yale University Press. 1995. ISBN . 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.
- A History of Ottoman Architecture. WIT Press. 2011. ISBN . 25 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.
- A History of Ottoman Architecture. Thames & Hudson. 1971. ISBN .
- Ottoman Architecture. Mill, Adair tarafından çevrildi. Antique Collectors' Club. 2010. ISBN .
- Islamic Gardens and Landscape. Philadelphia, Pennsylvania: . 13 Şubat 2008. ISBN .
- Ottoman Baroque: The Architectural Refashioning of Eighteenth-Century Istanbul. Princeton University Press. 2019. ISBN . 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.
- Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City. Revised. Tauris Parke Paperbacks. 2010.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Rüstem 2019.
- ^ a b c d e f g h i j k l Goodwin 1971.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Kuban 2010.
- ^ a b "Architecture; VII. c. 1500–c. 1900". The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. Oxford University Press. 2009. ISBN . Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":5" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Sumner-Boyd & Freely 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Temmuz 2023 Lale donemi mimarisi Osmanli mimarisinin 18 yuzyilin baslarindaki bir donemine verilen isimdir Osmanli mimarisinin mevcut klasik uslubuna yeni dekorasyon turleri dahil edildi ve cesme ve kutuphane gibi yeni bina turleri onemli simge yapilar haline geldi Tarz III Ahmed donemindeki baris icindeki ve mimari patronajin arttigi bir donem olan Lale Devri 1718 1730 ile yakindan iliskilidir Yine de yeni uslup III Ahmed in saltanatinin baslangicinda da mevcuttu ve ondan sonra 1730 larda da belirgin olmaya devam etti Osmanli kulturu ve mimarisindeki Avrupa etkileri 1740 larda Osmanli barok stilinin yaratilmasina yol acti Lale Devri nin en ikonik eserlerinden biri olan Istanbul daki III Ahmed CesmesiArka planOsmanli mimarisine 17 yuzyilin sonuna kadar klasik uslup hakimdi Klasik uslup Mimar Sinan sayesinde buyuk gelisme kaydetmisti 18 yuzyildan itibaren Osmanli Imparatorlugu dis etkilere daha acik hale geldikce Avrupa tarzi Osmanli mimarisinde etkili olmaya basladi Koprulu Amcazade Haci Huseyin Pasa nin yalisi 18 yuzyilin baslarindaki bu yeni tarzin ilk habercilerinden birisidir Zamanla curumeye baslayan bu ahsap koskte muhtemelen Sultan I Ahmed Camii ndeki cinilerden esinlenilmis boyali paneller vardir Benzer boyali paneller yillar sonra Topkapi Sarayi ndaki III Ahmet in Odasinda kullanilmistir Lale Devri olarak bilinen tarihi donemin Pasarofca Antlasmasi nin ardindan 1718 de basladigi ve Patrona Halil isyanina kadar surdugu kabul edilir Anlasma sonucunda Osmanli Devleti toprak kaybi yasadi ancak ayni zamanda bir baris donemini de baslamis oldu Ayni zamanda Osmanli Imparatorlugu ile Bati Avrupa arasinda kulturler arasi alisveris ve meraka dair yeni bir cag da baslamis oldu Lale Devri XV Louis in hukumdarligi altinda ortaya cikan Fransiz Rokoko stilinden Barok stilinin bir parcasi onemli olcude etkilendi 1720 de Yirmisekiz Mehmed Celebi baskanligindaki bir Osmanli elciligi Paris e gonderildi Bu elcilik 1721 de geri dondugunde Fransiz Barok uslubuna dair raporlari ve resimleri de beraberinde getirdi ve rapir ve resimler sarayda guclu bir izlenim birakti Avrupa kokenli etkilenmelere ek olarak Lale Devri dekorasyonu Safevi sanati ve mimarisinden de guclu bir sekilde etkilenmistir ozellikle de Isfahan da Sah Abbas doneminde gorulen uslup Baris donemine gecilmesi ve sarayin Istanbul a donmesi baskentte yeniden insaat faaliyetlerini hizlandirdi Sehrin eski binalarinin bircogunu onarmak veya restore etmek icin de onemli cabalar sarf edildi Sadrazam Nevsehirli Damat Ibrahim Pasa bu insaat ve restorasyon faaliyetinin canlandirilmasindan buyuk olcude sorumluydu 1719 depremi gibi diger faktorler de yeni onarim calismalarini tesvik etmis olabilir Baslica anitlar ve gelismelerIlk Osmanli kutuphaneleri Avrupa nin etkisiyle ortaya cikan ilk trendlerden birisi bagimsiz kutuphanelerin insa edilmesidir Osmanli da 17 yuzyilin sonlarina kadar camilere veya diger hayir kurumlarina bagli olarak insa edilen kucuk kutuphaneler disinda bagimsiz olarak kutuphane insa edilmemisti Ilk bagimsiz kutuphane Koprulu Mehmed Pasa tarafindan Istanbul da olusturulan kulliyenin bir parcasi olarak Koprulu Fazil Ahmed Pasa tarafindan 1678 yilinda yaptirilan Koprulu Kutuphanesi dir Topkapi Sarayi nin ucuncu avlusundaki ve Paris Buyukelciligi nin hemen yanindaki Ucuncu Ahmed Kutuphanesi Enderun kutuphanesi 1719 da tamamlandi Gec Klasik uslupta insa edilmistir ancak kubbe koselerinde pandantif olmamasi ve pencerelerin uslubu gibi bazi detaylar Klasik tarzin sonunun bir habercisidir 18 yuzyilin baslarindan kalma diger bagimsiz kutuphaneler arasinda Sehit Ali Pasa Kutuphanesi ve Uskudar daki Ahmediye Kutuphanesi 1721 bulunmaktadir Her biri bir kitap deposu ve bir okuma odasindan olusuyordu Kutuphaneler Istanbul 1678 Ahmed III Kutuphanesi Topkapi Sarayi Istanbul 1719 Ahmed III Kutuphanesi ic Uskudar Ahmediye Kulliyesi ndeki Kutuphane 1721 Saray mimarisi Topkapi Sarayi Haremindeki Meyve Odasi 1705 1705 yilinda III Ahmed in Istanbul a donusunden kisa bir sure sonra Topkapi Sarayi nin Haremine yeni bir yemek odasi eklendi Gunumuzde Meyve odasi olarak bilinen oda ahsap panellere boyanmis cicek vazolari ve meyve kaseleri ile dikkat cekiyor Cicek motifleri ve betimlemeler Osmanli sanatinda ve dekorasyonunda daha onceden iyice yerlesmis olsa da bu resimler daha onceki orneklerden naturalist yonleriyle ayrilmaktadir Bu ozel susleme teknigi Edirnekari olarak biliniyordu ve 17 yuzyilin ikinci yarisinda Edirne de ortaya cikti Zenanname deki illustrasyon Sadabad bahcelerindeki kadinlari arka planda kanal ve koskleri gosterir Lale Devri nin en onemli eserlerinden biri Damat Ibrahim Pasa tarafindan 1722 1723 te III Ahmed icin tasarlanan ve insa edilen yeni bir yazlik saray olan Sadabad Sarayi dir Saray arazisi uzun ve mermer kapli bir kanal olan Cedval i Sim i iceriyordu Cevresinde bahceler koskler vardi Bu etrafli tasarim Yirmisekiz in Paris ve Versailles raporlarinin bir sonucu olarak muhtemelen Fransiz Lustschloss saraylarini taklit etti Padisahin kendisine ait ana saray binasi Topkapi Sarayi nin coklu kosk ve avlularinin aksine tek bloktan olusmaktaydi ve belki de bu sekilde tasarlanan ilk Osmanli sarayiydi Bununla birlikte padisah kendi sarayina ek olarak saray uyelerini kanal boyunca kendilerine ait koskler insa etmesi icin tesvik etti Istanbul sakinleri de cevreyi geziler ve piknikler icin bir eglence alani olarak kullandilar Cesmeler ve sebiller Lale Devri tarzinin doruk noktasi cogunlukla 1728 ve 1732 yillari arasinda insa edilmis bir dizi anitsal bagimsiz cesmedir Su Lale Devri mimarisinde ve Istanbul un kentsel peyzajinda genis bir rol ustlendi 18 yuzyilin ilk yarisinda Istanbul a su temin eden yapilar yenilenmis ve genisletilmistir 1732 de onemli bir su dagitim deposu olan taksim deponun adi ilk olarak Taksim Meydani nda insa edildi Yeni cesmelerin Osmanli mimarisinde esi benzeri gorulmemisti Bunlardan ilki ve en dikkat cekici olani 1728 yilinda Ayasofya nin yanina ve Topkapi Sarayi nin dis kapisinin onune yapilan III Ahmed Cesmesidir Yapinin icindeki bir sarnictan su cekilmistir Dis cephedeki tas duvarlar cok ince bitkisel suslemeler ve kaligrafik yazitlarla oyulmustur Lale Devri cesmeleri ve sebiller 1728 III Ahmed Cesmesi detaylari 1728 1732 Tophane Cesmesi detaylari Hekimoglu Ali Pasa Cesmesi 1732 Bereketzade Cesmesi 1732 Saliha Sultan Sebil ve Cesmesi 1732 Sonrasi Osmanli barogu1740 larda tam anlamiyla yeni bir Osmanli Turk barok uslubu ortaya cikti ve hizla Lale Devri uslubunun yerini aldi Bu gecis Klasik tarzin sonunun isaretiydi Lale Devri nden sonra Osmanli mimarisi acikca Avrupa mimarisini taklit etti boylece Avrupa daki mimari ve dekoratif egilimler ayni zamanda veya kisa bir gecikmeden sonra Osmanli Imparatorlugu na yansidi Degisiklikler ozellikle binalarin genel bicimlerinden ziyade suslemelerde ve detaylarda belirgindi ancak daha sonrasinda Avrupa dan etkilenilmis yeni bina turleri de tanitildi BibliyografyaThe Art and Architecture of Islam 1250 1800 Yale University Press 1995 ISBN 9780300064650 21 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2022 A History of Ottoman Architecture WIT Press 2011 ISBN 978 1 84564 506 9 25 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2022 A History of Ottoman Architecture Thames amp Hudson 1971 ISBN 0 500 27429 0 Ottoman Architecture Mill Adair tarafindan cevrildi Antique Collectors Club 2010 ISBN 9781851496044 Islamic Gardens and Landscape Philadelphia Pennsylvania 13 Subat 2008 ISBN 9780812240252 Ottoman Baroque The Architectural Refashioning of Eighteenth Century Istanbul Princeton University Press 2019 ISBN 9780691181875 21 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2022 Strolling Through Istanbul The Classic Guide to the City Revised Tauris Parke Paperbacks 2010 Kaynakca a b c d e f g h Rustem 2019 a b c d e f g h i j k l Goodwin 1971 a b c d e f g h i j k l m Kuban 2010 a b Architecture VII c 1500 c 1900 The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture Oxford University Press 2009 ISBN 9780195309911 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 5 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Sumner Boyd amp Freely 2010