Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Okuryazarlık; bir dilin yazınlarını okuyabilme, okunan ögeleri algılama ve kavrama yetisine sahip olunmasıdır.
UNESCO'nun tanımına göre okuryazarlık; değişik türdeki yazılı kaynakları, kayıtları kullanarak tanımlama, anlama, yorumlama, bir araya getirme, iletişim kurma ve hesap yapma yeteneğidir. Toplumun geniş bir kitlesine hitap edebilmesi, bilgisini ve gücünü geliştirerek hedeflerine ulaşabilmesi için bireye olanak veren olgudur.
Günümüzde her yıl 8 Eylül günü Dünya Okuryazarlık Günü olarak kutlanır.
Dünyada okuryazarlık
Pek çok araştırmacı okuma yazma bilme oranının direkt olarak insan için hayati önem taşıdığını öne sürer. Bu iddiayı savunanlara göre, köle pazarlarında okuma yazma bilenlerin daha pahalıya satılması, Hindistan'da 1960'ta yapılan eğitim reformunun ardından anne-bebek ölüm oranlarının hızla düşüş göstermesi bunun en açık kanıtıdır.
Dünya üzerinde okuryazarlık oranlarının en düşük olduğu bölgeler Güney Asya, Arap ülkeleri ve iç Afrika ülkeleridir. Bu bölgelerde okuryazar olmayan nüfus %40-50'lere kadar varmaktadır. Okuryazarlık oranının yakın zamana kadar çok düşük olduğu Çin, Vietnam gibi ülkelerde bugün okuryazarlık oranları hâlâ düşükken, Brezilya, Endonezya gibi gelişmekte olan ülkelerde bu oran hızla artış göstermektedir. Okuryazarlık oranlarının en yüksek olduğu ülkeler Avrupa ülkeleri ve SSCB'nin dağılması ile ortaya çıkmış olan Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus gibi devletlerdir.
Okuryazarlığın tarihi
Okuryazarlık kavramının geçmişi binlerce yıl öncesine dayanır fakat okuryazarlığın dünya üzerinde yaygınlık kazanması çok yeni tarihlere, Endüstri Devrimi'nin yapılması ile kâğıt ve matbaanın ucuzlaması ile kitapların daha kolay ulaşılır hâle gelmesine dayanır. Bu nedenle okuryazarlık oranında çok hızlı bir artış yaşanmıştır. Avrupa'da okuryazarlığın hızla yayılmasının sebebi İncil'i kendi başına okuyabilme isteği idi. 1840'lı yıllarda İngiltere'de evlilik kâğıtlarını parmak boyaları ile işaretleyen erkeklerin oranı %33 iken, kadınlarda bu oran %44 idi. Fakat bu oranlar ucuz kitap kolaylığının doğmasına denk gelen zamanda artmaya başladı.
Okuryazarlık geçmişte halkı sınıflandırmak ve kolayca yönetmek için kullanılmıştır. Geçmişte Amerika Birleşik Devletleri'nde oy kullanma hakkına sahip olabilmek için kişinin okuryazar olma şartı var idi.
Eski çağlarda okuryazarlık
Okuryazarlığın yavaş yayılımına bakıldığında, lacivert renkle gösterilmiş bölgelerde M.Ö. 2300'lerde, koyu yeşil ile gösterilmiş bölgelerde M.Ö. 1800'lerde, açık yeşil ile gösterilmiş bölgelerde de M.Ö. 300'lerde okuryazarlığın hâkim olduğunu söyleyebiliriz. Dünyanın diğer yerlerine kıyas ile okuryazarlık oranının çok yüksek olduğu bu alanlarda bile okuryazarlık sadece belli bir statüye erişebilmiş elit kesimin öğrenmeye güç yetirebildiği zor bir olguydu. (Aynı dönemlerde okuryazarlığın yaygın olduğu Japonya, Çin gibi alanlar haritada gösterilmemiştir.)
Pompei gibi bazı eski Roma şehirlerinde duvar kalıntıları üzerinde bulunan grafiti ve tabelalar bir dönem buralarda da halkın tabelalar ile yönlendirilebilecek kadar okuryazar olduğunu gösterir.
Bunun yanında semavi dinlerden olan İslam'a göre okumak Tanrı'nın ilk buyruğudur. Buna göre İslamiyet kişinin okumasını, daha da fazlası ilim öğrenmesini emreder. Büyük İslamî kişiliklerden biri olan Ali (halife) ise; "Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum." diyerek okuma yazma hakkındaki görüşlerini belirtmiştir. Araplar, İslamiyet'in doğuşunu müteakip birkaç yüzyıl boyunca dünyada en fazla okuryazar nüfusa sahip millet idi.
Orta Çağ'da, Avrupa'da okuryazar Yahudilerin oranı, Hristiyan nüfusa oran ile çok daha yüksek idi. Birçok Yahudi en azından İbranice okuma ve yazmayı öğrenirdi. Yahudilik Tanah ve Talmud'u okumayı emrettiği ve okunmasına büyük önem verdiği için birçok Yahudi o zamanlarda okuma ve yazma bilirdi.
İngiltere'de okuryazarlık 17. yüzyılın ikinci yarısında %50'lerin üzerindeydi. Bu oran 1710'da %70'i aştı. Amerikan Devrimi zamanında %90'ları buldu. Bu artışın sebebi İncil'i her zaman her yerde okuyabilme isteği idi. Öyle ki Griffth Jones adlı bir devrimcinin Galler'deki okullarda başlattığı, herkesi İncil'i okuyabilir hâle getirme amacı sayesinde 1750'lerde Galler bölgesi dünyada okuryazar nüfus oranının en yüksek olduğu yerdi.
Okuma yazma öğrenimi
Okuma yazma öğretmenin çeşitli yöntemleri vardır. Bunlardan en yaygını heceleme ve ayrık harf özellikleridir. Buna göre ayrık harf yönteminde her harf sahip olduğu sese göre öğretilirken, heceleme özelliğinde harfler cümle içinde bulunabilecekleri durumlara göre öğretilir.
ba, be, bo, bö, bu, bü, bı, bi...
Her dilde okuma yazma zorluğu, kullanılan alfabeye, yazım sistemine göre değişkenlik gösterir. Latin1, Kiril², Yunan³ alfabelerinde olduğu gibi ayrıntısız ses göstergelerine sahip olunabileceği gibi, Çincedeki4 gibi karmaşık karakterlerde olabilir. Japonca5 gibi bazı dillerde harfler ba, so, he, zu gibi heceleri ifade ederken, Arap6 alfabesinde olduğu gibi bir sesli harf cümle içinde kullanımına göre birkaç sesi karşılayabilir.
1. Latin harfleri : K, U, R, W, J, G, I
2. Kiril harfleri : Б, Д, Я, Л, Й, З, Ж
3. Yunan harfleri : β, Π, Γ, Ω,Ψ, Ξ, Θ
4. Çin harfleri : 疵, 疑,畖, 痒, 疗, 疇, 畑
5. Japon harfleri : ぺ (pe), ゴ (go), ヅ (zu), く (ku), プ (pu), ギ (gi), い (i)
6. Arap harfleri : ت (tu), ر (ru), ك (k) (harfleri ile oluşturulan تُرُك birleşimi ile Türk ve Tork yazılabilir).
Türkiye'de okuryazarlık
1 Kasım 1928 tarihinde gerçekleştirilen Harf Devrimi ile Türkiye'de okuryazarlık için Latin kökenli Yeni Türk Alfabesi alfabesi kabul edilmiştir.
Türkiye'de 2013 yılı itibarı ile okuryazarlık oranı %95.78'dir. [1]8 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ülke genelinde düzenlenen pek çok kampanya, belediye kurslarının açılması, kırsal kesimde kızların okula gönderilme çalışmaları sayesinde bu oran her geçen yıl artmaktadır.
Okuryazarlığın en yüksek olduğu ülkeler
| # | Sıra | Ülke | Okuryazarlık oranı |
|---|---|---|---|
| 1 | 1 | Gürcistan | 99.99 |
| 2 | 2 | Küba | 99.9 |
| 3 | 3 | Estonya | 99.9 |
| 4 | 3 | Litvanya | 99.8 |
| 5 | 4 | Azerbaycan | 99.8 |
| 6 | 4 | Barbados | 99.7 |
| 7 | 4 | Slovenya | 99.7 |
| 8 | 4 | Beyaz Rusya | 99.7 |
| 9 | 4 | Litvanya | 99.7 |
| 10 | 4 | Ukrayna | 99.7 |
| 11 | 5 | Ermenistan | 99.7 |
| 12 | 5 | Kazakistan | 99.6 |
| 13 | 5 | Tacikistan | 99.6 |
| 14 | 5 | Türkmenistan | 99.5 |
| 15 | 5 | Rusya | 99.5 |
| 16 | 6 | Macaristan | 99.4 |
| 17 | 7 | Kırgızistan | 99.3 |
| 18 | 7 | Polonya | 99.3 |
| 19 | 8 | Tonga | 99.2 |
| 20 | 9 | Arnavutluk | 99.1 |
Okuryazarlığın en düşük olduğu ülkeler
| Sıra | Ülke | Okuryazarlık oranı |
|---|---|---|
| 123 | Sierra Leone | 29,6 [] |
| 124 | Çad | 25,5 [] |
| 125 | Mali | 19,0 [] |
| 126 | Nijer | 14,4 [] |
| 127 | Burkina Faso | 12,8 [] |
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Okuryazarlik bir dilin yazinlarini okuyabilme okunan ogeleri algilama ve kavrama yetisine sahip olunmasidir UNESCO nun tanimina gore okuryazarlik degisik turdeki yazili kaynaklari kayitlari kullanarak tanimlama anlama yorumlama bir araya getirme iletisim kurma ve hesap yapma yetenegidir Toplumun genis bir kitlesine hitap edebilmesi bilgisini ve gucunu gelistirerek hedeflerine ulasabilmesi icin bireye olanak veren olgudur Gunumuzde her yil 8 Eylul gunu Dunya Okuryazarlik Gunu olarak kutlanir Dunyada okuryazarlikDunyada okuryazarlik orani 2015 Pek cok arastirmaci okuma yazma bilme oraninin direkt olarak insan icin hayati onem tasidigini one surer Bu iddiayi savunanlara gore kole pazarlarinda okuma yazma bilenlerin daha pahaliya satilmasi Hindistan da 1960 ta yapilan egitim reformunun ardindan anne bebek olum oranlarinin hizla dusus gostermesi bunun en acik kanitidir Dunya uzerinde okuryazarlik oranlarinin en dusuk oldugu bolgeler Guney Asya Arap ulkeleri ve ic Afrika ulkeleridir Bu bolgelerde okuryazar olmayan nufus 40 50 lere kadar varmaktadir Okuryazarlik oraninin yakin zamana kadar cok dusuk oldugu Cin Vietnam gibi ulkelerde bugun okuryazarlik oranlari hala dusukken Brezilya Endonezya gibi gelismekte olan ulkelerde bu oran hizla artis gostermektedir Okuryazarlik oranlarinin en yuksek oldugu ulkeler Avrupa ulkeleri ve SSCB nin dagilmasi ile ortaya cikmis olan Gurcistan Ermenistan Azerbaycan Belarus gibi devletlerdir Okuryazarligin tarihiDunyadaki 15 yas ve ustu okuma yazma bilmeme orani Bu oran 1970 ile 2005 arasinda yariya dusmustur Okuryazarlik kavraminin gecmisi binlerce yil oncesine dayanir fakat okuryazarligin dunya uzerinde yayginlik kazanmasi cok yeni tarihlere Endustri Devrimi nin yapilmasi ile kagit ve matbaanin ucuzlamasi ile kitaplarin daha kolay ulasilir hale gelmesine dayanir Bu nedenle okuryazarlik oraninda cok hizli bir artis yasanmistir Avrupa da okuryazarligin hizla yayilmasinin sebebi Incil i kendi basina okuyabilme istegi idi 1840 li yillarda Ingiltere de evlilik kagitlarini parmak boyalari ile isaretleyen erkeklerin orani 33 iken kadinlarda bu oran 44 idi Fakat bu oranlar ucuz kitap kolayliginin dogmasina denk gelen zamanda artmaya basladi Okuryazarlik gecmiste halki siniflandirmak ve kolayca yonetmek icin kullanilmistir Gecmiste Amerika Birlesik Devletleri nde oy kullanma hakkina sahip olabilmek icin kisinin okuryazar olma sarti var idi Eski caglarda okuryazarlikOkuryazarligin dunyaya tarihi yayilimi MO 2300 MO 1300 MO 300 Okuryazarligin yavas yayilimina bakildiginda lacivert renkle gosterilmis bolgelerde M O 2300 lerde koyu yesil ile gosterilmis bolgelerde M O 1800 lerde acik yesil ile gosterilmis bolgelerde de M O 300 lerde okuryazarligin hakim oldugunu soyleyebiliriz Dunyanin diger yerlerine kiyas ile okuryazarlik oraninin cok yuksek oldugu bu alanlarda bile okuryazarlik sadece belli bir statuye erisebilmis elit kesimin ogrenmeye guc yetirebildigi zor bir olguydu Ayni donemlerde okuryazarligin yaygin oldugu Japonya Cin gibi alanlar haritada gosterilmemistir Pompei gibi bazi eski Roma sehirlerinde duvar kalintilari uzerinde bulunan grafiti ve tabelalar bir donem buralarda da halkin tabelalar ile yonlendirilebilecek kadar okuryazar oldugunu gosterir Bunun yaninda semavi dinlerden olan Islam a gore okumak Tanri nin ilk buyrugudur Buna gore Islamiyet kisinin okumasini daha da fazlasi ilim ogrenmesini emreder Buyuk Islami kisiliklerden biri olan Ali halife ise Bana bir harf ogretenin kirk yil kolesi olurum diyerek okuma yazma hakkindaki goruslerini belirtmistir Araplar Islamiyet in dogusunu muteakip birkac yuzyil boyunca dunyada en fazla okuryazar nufusa sahip millet idi Orta Cag da Avrupa da okuryazar Yahudilerin orani Hristiyan nufusa oran ile cok daha yuksek idi Bircok Yahudi en azindan Ibranice okuma ve yazmayi ogrenirdi Yahudilik Tanah ve Talmud u okumayi emrettigi ve okunmasina buyuk onem verdigi icin bircok Yahudi o zamanlarda okuma ve yazma bilirdi Ingiltere de okuryazarlik 17 yuzyilin ikinci yarisinda 50 lerin uzerindeydi Bu oran 1710 da 70 i asti Amerikan Devrimi zamaninda 90 lari buldu Bu artisin sebebi Incil i her zaman her yerde okuyabilme istegi idi Oyle ki Griffth Jones adli bir devrimcinin Galler deki okullarda baslattigi herkesi Incil i okuyabilir hale getirme amaci sayesinde 1750 lerde Galler bolgesi dunyada okuryazar nufus oraninin en yuksek oldugu yerdi Okuma yazma ogrenimiOkuma yazma ogretmenin cesitli yontemleri vardir Bunlardan en yaygini heceleme ve ayrik harf ozellikleridir Buna gore ayrik harf yonteminde her harf sahip oldugu sese gore ogretilirken heceleme ozelliginde harfler cumle icinde bulunabilecekleri durumlara gore ogretilir ba be bo bo bu bu bi bi Her dilde okuma yazma zorlugu kullanilan alfabeye yazim sistemine gore degiskenlik gosterir Latin1 Kiril Yunan alfabelerinde oldugu gibi ayrintisiz ses gostergelerine sahip olunabilecegi gibi Cincedeki4 gibi karmasik karakterlerde olabilir Japonca5 gibi bazi dillerde harfler ba so he zu gibi heceleri ifade ederken Arap6 alfabesinde oldugu gibi bir sesli harf cumle icinde kullanimina gore birkac sesi karsilayabilir 1 Latin harfleri K U R W J G I 2 Kiril harfleri B D Ya L J Z Zh 3 Yunan harfleri b P G W PS 3 8 4 Cin harfleri 疵 疑 畖 痒 疗 疇 畑 5 Japon harfleri ぺ pe ゴ go ヅ zu く ku プ pu ギ gi い i 6 Arap harfleri ت tu ر ru ك k harfleri ile olusturulan ت ر ك birlesimi ile Turk ve Tork yazilabilir Turkiye de okuryazarlikMustafa Kemal Ataturk 20 Eylul 1928 de Kayseri de Cumhuriyet Halk Firkasi onunde halka yeni Turk harflerini ogretirken 1 Kasim 1928 tarihinde gerceklestirilen Harf Devrimi ile Turkiye de okuryazarlik icin Latin kokenli Yeni Turk Alfabesi alfabesi kabul edilmistir Turkiye de 2013 yili itibari ile okuryazarlik orani 95 78 dir 1 8 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ulke genelinde duzenlenen pek cok kampanya belediye kurslarinin acilmasi kirsal kesimde kizlarin okula gonderilme calismalari sayesinde bu oran her gecen yil artmaktadir Okuryazarligin en yuksek oldugu ulkeler Sira Ulke Okuryazarlik orani1 1 Gurcistan 99 992 2 Kuba 99 93 3 Estonya 99 94 3 Litvanya 99 85 4 Azerbaycan 99 86 4 Barbados 99 77 4 Slovenya 99 78 4 Beyaz Rusya 99 79 4 Litvanya 99 710 4 Ukrayna 99 711 5 Ermenistan 99 712 5 Kazakistan 99 613 5 Tacikistan 99 614 5 Turkmenistan 99 515 5 Rusya 99 516 6 Macaristan 99 417 7 Kirgizistan 99 318 7 Polonya 99 319 8 Tonga 99 220 9 Arnavutluk 99 1Okuryazarligin en dusuk oldugu ulkelerSira Ulke Okuryazarlik orani123 Sierra Leone 29 6 kaynak belirtilmeli 124 Cad 25 5 kaynak belirtilmeli 125 Mali 19 0 kaynak belirtilmeli 126 Nijer 14 4 kaynak belirtilmeli 127 Burkina Faso 12 8 kaynak belirtilmeli Ayrica bakinizEgitim Hizli yazi okuma teknigi Okuryazarlik oranina gore ulkeler listesiDis baglantilar