Árpád (Macarca telaffuz: ; y. 845 – y. 907), 9 ve 10. yüzyılların başında Macar kabileleri konfederasyonunun başı. Macarların kutsal hükümdarı (kende) veya askerî lideri (gyula) olarak görev yapmış olabilir. Farklı kaynakların çelişkili bilgiler vermesinden ötürü hayatına dair çoğu detay tarihçiler arasında tartışmalıdır. Bu çelişkilere rağmen Macarların çoğu onu "ülkemizin kurucusu" olarak anar ve Macarların Karpat Havzası'nı ele geçirmesinde Árpád'ın önemli rolü, daha sonraki bazı tarihi kayıtlarda vurgulanmıştır. Árpád ile başlayan hanedanlık, 1301 yılına kadar Macaristan Krallığı'nı yönetmiştir.
Árpád | |
---|---|
Ráckeve, Macaristan'daki Árpád Heykeli | |
Büyük Macar Prensi | |
Önce gelen | Álmos |
Sonra gelen | Zoltán (belirsiz) |
Doğum | y. 845 |
Ölüm | y. 907 (62 yaşında) |
Defin | Fehéregyháza, Macaristan (belirsiz) |
Çocuk(lar)ı |
|
Hanedan | Árpád Hanedanı |
Babası | Álmos |
Dini | Macar Paganizmi |
Hayatı
İlk dönemi
Árpád, tüm Macar vakanüvislere göre Macar kabilelerinin konfederasyonunun ilk başkanı olan Álmos'un oğludur. Annesinin adı ve ailesi bilinmemektedir. Tarihçi Gyula Kristó'ya göre, Árpád 845 civarında doğmuştur. Adı, Türkçe kökenli olan ve Macarcada arpa için kullanılan árpa sözcüğünden türemiştir.
Bizans İmparatoru Konstantin Porfirogennetos (r. 913-959), Macarların Árpád'dan önce "hiçbir zaman başka bir prense sahip olmadıklarını" belirtmekteyken bu durum, Árpád'ın babasının konumunu belirleyen Macar vakanüvislerin bilgileriyle zıtlık oluşturmaktadır. Porfirogennetos'un anlatımına göre Hazar kağanı, Macar kabileleri üzerinde hükmünü güçlü tutmak amacıyla Macar kabilelerinin komutasının merkezileşmesini başlattı. Kağan, Macarları yönetmesi için ilkin Levedi adında bir şefi atamak istedi. Ancak Levedi bu teklifi kabul etmedi ve yerine Álmos veya Árpád'ın terfi ettirilmesi gerektiğini belirtti. Kağan bu teklifle Macarlara yanaştı. Macarlar, "bilgeliği ve tavsiyesi ve yiğitliği ve hükmetme yeteneğiyle oldukça takdir edildiği" için Árpád'ı babasına tercih ettiler. Böylece Árpád, "Hazarların ... geleneğine göre prens" oldu. Konstantin Porfirogennetos, Árpád'ı (Macaristan'a göndermede bulunarak) "Türkiye'nin büyük prensi" (Yunanca: ὁ μέγας Τουρκίας ἄρχων) olarak anmaktadır.
Bizans imparatorunun Árpád'ın seçimine dair olan raporunun güvenilirliği modern tarihçiler tarafından tartışılmaktadır: örneğin, , raporun "oldukça belirsiz ve az güvenilir" olduğunu belirtirken András Róna-Tas, raporun özünün güvenilir olduğunu yazmıştır. Ayrıca Levedi'yi görevden vazgeçirmeye zorlayan Álmos'un Árpád'ın seçimini desteklediğini de eklemiştir. Róna-Tas'ın görüşüne göre Árpád'ın Levedi'nin yerine kutsal yönetici veya kende olarak geçmesi babasının Macarların gerçek lideri veya gyula pozisyonunu korumasına olanak tanımıştır.
Macar fethine doğru
Árpád'ın hayatına dair en eski güvenilir kaynak Georgios Amartolos tarafından 10. yüzyılın başlarında yazılan belgedir. Belgede Bizans İmparatoru Bilge Leon'un (r. 886–912) elçisi Nicetas Sclerus'u Macarlara 894 veya 895'te "hediye vermek" ve Bulgar İmparatorluğu'na karşı kışkırtmak için gönderdiğini yazmaktadır. Sclerus, Aşağı Tuna'da Macarların iki liderleri Árpád ve Kurszán ile bir araya geldi. Sclerus'un amacı gerçekleşti: Bir Macar ordusu kısa süre sonra Bulgaristan'a karşı Bizans gemileriyle Tuna'yı geçti. Porfirogennetos metninin bir eklentisinde istilacı Macarların Árpád'ın oğlu 'nın emri altında olduğu belirtilmektedir.
Árpád ve Kurszán'ın Sclerus ile yaptıkları görüşmelerde bulundukları konum tarihçiler tarafından tartışılmaktadır: Spinei, Árpád’ın gyula olduğunu ve Kurszán’ın kende olduğunu yazdı. Kristó ise tam tersine Kurszán'ın gyula olduğunu ve Árpád'ın babası Álmos'un kende'yi temsil ettiğini söyledi.
Macar ordusu Bulgarları yendi ancak Bulgarlar, Macarlara karşı Peçenekleri tuttu. Bulgarlar ve Peçenekler eş zamanlı olarak 895 veya 896'da Pontus steplerinin batı bölgelerindeki Macar topraklarını işgal ettiler. Peçeneklerin Macarların yaşadığı yerleri tahrip etmesiyle Macarlar, Pannonia Ovası'na doğru Karpatlar'dan geçerek yeni bir yurt aramak zorunda kaldılar.
Chronicon Pictum'de Árpád'ın babası Álmos'un Transilvanya veya "Erdelw'de öldürüldüğü için Pannonia'ya girmediği" söylenmektedir. Bu raporun güvenilirliğini kabul eden Engel, Kristó ve Molnár'a göre Álmos'un ölümü halkı etkileyen bir felaket durumunda Hazar hükümdarlarının kurban edilmesine benzer törensel bir cinayetti. Bu görüşün aksine Róna-Tas'a göre Álmos'un cinayetiyle ilgili rapor "gerçek olayı yansıtsa bile mümkün olan tek açıklama, Árpád veya maiyetindeki birisinin" yaşlı prensi öldürmesidir. Spinei, Chronicon Pictum'ın Álmos'un Transilvanya'daki cinayeti hakkındaki raporuna itiraz etmektedir ve nedeni olarak da Gesta Hungarorum'un konu hakkındaki tam tersi anlatımında Álmos'tan son olarak Macarların Ungvár (Uzhhorod, Ukrayna) kuşatması esnasında bahsetmesini göstermektedir. Bu vakayinamede Álmos'un bu vesileyle Árpád'ı Macarların "lideri ve başı" olarak atadığını söylemektedir.
Saltanatı
Árpád'ın adı, 9. ve 10. yüzyılın başında Karpat Havzası'nın ana güçlerinden biri olan Doğu Frank Krallığı'nda yazılan bütün kaynaklarda "tamamen bilinmemektedir". ve Annales Eisnidlenses'in de dahil olduğu bu kaynaklar, sadece bir başka Macar lideri olan Kurszán'dan söz etmektedir. Kristó ve diğer tarihçilere göre, bu kaynaklar Árpád'ın öldürülen babasının yerine kutsal kende olarak geçerken Kurszán'ın Macar kuvvetlerine komuta eden bir gyula olması gerektiğini ileri sürmektedir. Zıt bir teori öne süren Romen tarihçi Curta, Kurszán'ın kende olduğunu yazdı ve Kurszán'ın 902 veya 904'te Bavyeralılar tarafından öldürülmesiyle Árpád gyula olarak sadece onun yerine geçtiğini yazdı.
Hemen hemen eş zamanlı kaynakların -örneğin Gesta Hungarorum ve Chronicon Pictum- aksine, olayların ardında yüzyıllar sonra yazılan Macar vakayinamelerinde Karpat Havzası'nın fethedilmesinde Árpád'ın önde gelen rolü vurgulanmaktadır. Gesta Hungarorum ayrıca Árpád'ın askeri yeteneklerini ve cömertliğini vurgulamaktadır. Bu vakayinamede aynı zamanda Yedi Macar aşiretinin başkanlarından biri olan Tétény'nin Árpád'ın Transilvanya'yı fethetmek için kendisine yetki vermesinden sonra "kendisi ve soyu için Transilvanya topraklarını" ele geçirdiğini yazmaktadır.
Gesta Hungarorum, Árpád'ın "Macaristan'ın önde gelen erkekleri ve savaşçılarından bir yemin" aldığını ve "oğlu Prens Zoltán'ın prensliğe terfi ettirildiğini" söylemektedir. Ancak, bu raporun güvenilirliği ve Gesta Hungarorum'daki büyük prenslerin listesi şüphelidir. Örneğin, Konstantin Porfirogennetos'un 950 civarında De Administrando Imperio'yu tamamladığı dönemde hükmeden 'i görmezden gelmektedir.
Ölümü
Árpád'ın ölüm tarihi tartışmalıdır. Gesta Hungarorum, 907'de öldüğünü bildirmektedir. Ancak, Kristó, Árpád'ın aslında 900 veya daha sonraki bir dönemde öldüğünü belirtmektedir ve bunun sebebi olarak da Gesta'nın Macarların "toprak alma" tarihi olarak güncel tarih olan 895 civarı yerine 903'ü başlangıç tarihi yazmasını göstermektedir. Gesta'nın Árpád'ın cenazesi hakkında raporu güvenilirse Árpád, yüzyıl sonra Budin yakınlarında kurulan Fehéregyháza adında bir köyde "Kral Attila şehrine taş bir menfezden akan küçük bir nehrin başına gömüldü."
Mirası
Macarlar, yeni vatanlarına, Árpád yönetimindeki Karpatlar içinden ulaştılar. Árpád, Gesta Hungarorum'un baş aktörüdür ve Gesta, "Macar toprağı"nın "neredeyse tüm unutulmaz olaylarını" kendisine bağlar. Dahası, 1301'deki hanedanının erkek soyunun yok olmasına kadar Macaristan, tümü Árpád'dan gelen "tek bir prens soyu" tarafından yönetildi. Árpád, Macarlar arasında honalapító veya "ülkemizin kurucusu" olarak bilinir.
Ailesi
Porfirogennetos'a göre Árpád'ın "dört oğlu vardı: ilki Tarkatzous; ikincisi Ielech; üçüncüsü Ioutotzas; dördüncüsü Zaltas" idi. Ayrıca Árpád'ın "Liuntikas" adında başka bir çocuğu olduğuna atıfta da bulunmaktayken Kristó, Liuntikas'ın (Liüntika) Tarkatzous'un (Tarhos) alternatif bir adı olduğunu yazdı. Árpád'ın oğullarının annesinin adı ve ailesi bilinmemektedir. Aşağıda Árpád'ın atalarını ve soyundan gelenleri 10. yüzyılın sonuna kadar sunan bir aile ağacı yer almaktadır:
Ügyek | Eunedubelian | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Előd ya da Ügyek | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Álmos | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Árpád | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* | Tarkatzus* | Jelek | Jutotzas | (bilinmiyor) | Zoltán | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Teveli | (bilinmiyor) | Ezelekh | Tas** | Taksony | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termatzus | Kel Zerind | Macaristan Kralları*** | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*Liutika ve Tarkatzus'un aynı kişi olduğu zannedilmektedir.
**Tas'in babası, Árpád'ın dört veya beş oğlundan biridir ama kim olduğu bilinmemektedir.
***Daha sonraki tüm büyük prensler ve Macaristan kralları Taksony'nin soyundan gelmiştir.
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians, sayfa 8'deki 1. not
- ^ a b c d Engel 2001, s. 19.
- ^ Kristó & Makk 1996, ss. 11-12, 17, Appendix 1.
- ^ Kristó & Makk 1996, ss. 17, Appendix 1.
- ^ a b c Kristó & Makk 1996, s. 17.
- ^ a b c Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (ch. 38), s. 173.
- ^ a b Kristó 1996, ss. 160-161.
- ^ a b c d Spinei 2003, s. 33.
- ^ Spinei 2003, ss. 33, 40.
- ^ a b Kristó 1996, s. 160.
- ^ Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (ch. 40), ss. 178–179.
- ^ a b c d e Kristó 1996, s. 201.
- ^ a b c Engel 2001, s. 20.
- ^ a b Róna-Tas 1999, s. 330.
- ^ Róna-Tas 1999, ss. 54-55.
- ^ a b c d Kristó 1996, s. 183.
- ^ a b c d e Spinei 2003, s. 52.
- ^ Kristó 1996, ss. 183-184.
- ^ Kristó 1996, s. 186.
- ^ Curta 2006, s. 178.
- ^ Engel 2001, ss. 11-12.
- ^ a b c Molnár 2001, s. 13.
- ^ a b Róna-Tas 1999, s. 344.
- ^ The Hungarian Illuminated Chronicle (ch. 28), s. 98.
- ^ Kristó 1996, ss. 191-192.
- ^ Spinei 2009, s. 72.
- ^ Kristó & Makk 1996, s. 15.
- ^ Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (ch. 13), s. 37.
- ^ Molnár 2001, s. 201.
- ^ Curta 2006, s. 189.
- ^ Kristó & Makk 1996, s. 18.
- ^ Kristó & Makk 1996, s. 19.
- ^ Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (ch. 24), s. 59.
- ^ Madgearu 2005, ss. 91-92.
- ^ a b Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (ch. 52), s. 115.
- ^ a b c d e Kristó & Makk 1996, s. 21.
- ^ Engel 2001, ss. 19-20.
- ^ a b c d Kristó & Makk 1996, s. 20.
- ^ Madgearu 2005, s. 25.
- ^ Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (ch. 40), s. 179.
- ^ Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (ch. 40), s. 177.
- ^ a b Kristó & Makk 1996, s. Appendix 1.
Kaynakça
Birincil kaynaklar
- Anonymus, Notary of King Béla: The Deeds of the Hungarians (Düzenleyen, Çeviren ve Açıklayan: Martyn Rady ve László Veszprémy) (2010). In: Rady, Martyn; Veszprémy, László; Bak, János M. (2010); Anonymus and Master Roger; CEU Press; .
- Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (Yunanca metin Gyula Moravcsik tarafından düzenlendi, Romillyi J. H. Jenkins tarafından İngilizceye çevrildi) (1967). Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. .
- The Hungarian Illuminated Chronicle: Chronica de Gestis Hungarorum (Düzenleyen: Dezső Dercsényi) (1970). Corvina, Taplinger Publishing. .
- The Taktika of Leo VI (Metin, çeviri ve yorum: George T. Dennis) (2010). Dumbarton Oaks. .
İkincil kaynaklar
- Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge University Press. ISBN .
- Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN .
- Kristó, Gyula (1996). Hungarian History in the Ninth Century. Szegedi Középkorász Műhely. ISBN .
- Kristó, Gyula; Makk, Ferenc (1996). Az Árpád-ház uralkodói [Rulers of the House of Árpád] (Macarca). I.P.C. Könyvek. ISBN .
- Madgearu, Alexandru (2005). The Romanians in the Anonymous Gesta Hungarorum: Truth and Fiction. Romanian Cultural Institute, Center for Transylvanian Studies. ISBN .
- Molnár, Miklós (2001). A Concise History of Hungary. Cambridge University Press. ISBN .
- Róna-Tas, András (1999). Hungarians and Europe in the Early Middle Ages: An Introduction to Early Hungarian History (Translated by Nicholas Bodoczky). CEU Press. ISBN .
- Spinei, Victor (2003). The Great Migrations in the East and South East of Europe from the Ninth to the Thirteenth Century. Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies) and Museum of Brăila Istros Publishing House. ISBN .
- Spinei, Victor (2009). The Romanians and the Turkic Nomads North of the Danube Delta from the Tenth to the Mid-Thirteenth century. Koninklijke Brill NV. ISBN .
Dış bağlantılar
- Marek, Miroslav. "arpad/arpad1.html". Genealogy.EU. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Nisan 2018.
- Árpád, 19. yüzyıldan kalma resimleri 6 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Wikimedia Commons'ta Árpád ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Árpád Doğumu: c. 845 Ölümü: c. 907 | ||
Resmî unvanlar | ||
---|---|---|
Önce gelen: Álmos | Büyük Macar Prensi y. 895 – y. 907 | Sonra gelen: Zoltán (?) |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arpad Macarca telaffuz ˈaːrpaːd y 845 y 907 9 ve 10 yuzyillarin basinda Macar kabileleri konfederasyonunun basi Macarlarin kutsal hukumdari kende veya askeri lideri gyula olarak gorev yapmis olabilir Farkli kaynaklarin celiskili bilgiler vermesinden oturu hayatina dair cogu detay tarihciler arasinda tartismalidir Bu celiskilere ragmen Macarlarin cogu onu ulkemizin kurucusu olarak anar ve Macarlarin Karpat Havzasi ni ele gecirmesinde Arpad in onemli rolu daha sonraki bazi tarihi kayitlarda vurgulanmistir Arpad ile baslayan hanedanlik 1301 yilina kadar Macaristan Kralligi ni yonetmistir ArpadRackeve Macaristan daki Arpad HeykeliBuyuk Macar PrensiOnce gelenAlmosSonra gelenZoltan belirsiz Dogumy 845Olumy 907 62 yasinda DefinFeheregyhaza Macaristan belirsiz Cocuk lar iTarkatzus Jelek Jutotzas ZoltanHanedanArpad HanedaniBabasiAlmosDiniMacar PaganizmiHayatiIlk donemi Kahramanlar Meydani nda yer alan Arpad heykeli Budapeste Arpad in Szekelybere deki heykeli Bereni Romanya Aquincum kalintilari Gesta Hungarorum da Kral Attila nin sehri olarak gecer Arpad in Nagymegyer deki heykeli Veľky Meder Slovakya Arpad in karisi Arrival of the Hungarians tablosu Arpad Feszty ve ark opusztaszer Ulusal Miras Parki Macaristan Arpad tum Macar vakanuvislere gore Macar kabilelerinin konfederasyonunun ilk baskani olan Almos un ogludur Annesinin adi ve ailesi bilinmemektedir Tarihci Gyula Kristo ya gore Arpad 845 civarinda dogmustur Adi Turkce kokenli olan ve Macarcada arpa icin kullanilan arpa sozcugunden turemistir Bizans Imparatoru Konstantin Porfirogennetos r 913 959 Macarlarin Arpad dan once hicbir zaman baska bir prense sahip olmadiklarini belirtmekteyken bu durum Arpad in babasinin konumunu belirleyen Macar vakanuvislerin bilgileriyle zitlik olusturmaktadir Porfirogennetos un anlatimina gore Hazar kagani Macar kabileleri uzerinde hukmunu guclu tutmak amaciyla Macar kabilelerinin komutasinin merkezilesmesini baslatti Kagan Macarlari yonetmesi icin ilkin Levedi adinda bir sefi atamak istedi Ancak Levedi bu teklifi kabul etmedi ve yerine Almos veya Arpad in terfi ettirilmesi gerektigini belirtti Kagan bu teklifle Macarlara yanasti Macarlar bilgeligi ve tavsiyesi ve yigitligi ve hukmetme yetenegiyle oldukca takdir edildigi icin Arpad i babasina tercih ettiler Boylece Arpad Hazarlarin gelenegine gore prens oldu Konstantin Porfirogennetos Arpad i Macaristan a gondermede bulunarak Turkiye nin buyuk prensi Yunanca ὁ megas Toyrkias ἄrxwn olarak anmaktadir Bizans imparatorunun Arpad in secimine dair olan raporunun guvenilirligi modern tarihciler tarafindan tartisilmaktadir ornegin raporun oldukca belirsiz ve az guvenilir oldugunu belirtirken Andras Rona Tas raporun ozunun guvenilir oldugunu yazmistir Ayrica Levedi yi gorevden vazgecirmeye zorlayan Almos un Arpad in secimini destekledigini de eklemistir Rona Tas in gorusune gore Arpad in Levedi nin yerine kutsal yonetici veya kendeolarak gecmesi babasinin Macarlarin gercek lideri veya gyulapozisyonunu korumasina olanak tanimistir Macar fethine dogru Arpad in hayatina dair en eski guvenilir kaynak Georgios Amartolos tarafindan 10 yuzyilin baslarinda yazilan belgedir Belgede Bizans Imparatoru Bilge Leon un r 886 912 elcisi Nicetas Sclerus u Macarlara 894 veya 895 te hediye vermek ve Bulgar Imparatorlugu na karsi kiskirtmak icin gonderdigini yazmaktadir Sclerus Asagi Tuna da Macarlarin iki liderleri Arpad ve Kurszan ile bir araya geldi Sclerus un amaci gerceklesti Bir Macar ordusu kisa sure sonra Bulgaristan a karsi Bizans gemileriyle Tuna yi gecti Porfirogennetos metninin bir eklentisinde istilaci Macarlarin Arpad in oglu nin emri altinda oldugu belirtilmektedir Arpad ve Kurszan in Sclerus ile yaptiklari gorusmelerde bulunduklari konum tarihciler tarafindan tartisilmaktadir Spinei Arpad in gyulaoldugunu ve Kurszan in kendeoldugunu yazdi Kristo ise tam tersine Kurszan in gyulaoldugunu ve Arpad in babasi Almos un kende yi temsil ettigini soyledi Macar ordusu Bulgarlari yendi ancak Bulgarlar Macarlara karsi Pecenekleri tuttu Bulgarlar ve Pecenekler es zamanli olarak 895 veya 896 da Pontus steplerinin bati bolgelerindeki Macar topraklarini isgal ettiler Peceneklerin Macarlarin yasadigi yerleri tahrip etmesiyle Macarlar Pannonia Ovasi na dogru Karpatlar dan gecerek yeni bir yurt aramak zorunda kaldilar Chronicon Pictum de Arpad in babasi Almos un Transilvanya veya Erdelw de olduruldugu icin Pannonia ya girmedigi soylenmektedir Bu raporun guvenilirligini kabul eden Engel Kristo ve Molnar a gore Almos un olumu halki etkileyen bir felaket durumunda Hazar hukumdarlarinin kurban edilmesine benzer torensel bir cinayetti Bu gorusun aksine Rona Tas a gore Almos un cinayetiyle ilgili rapor gercek olayi yansitsa bile mumkun olan tek aciklama Arpad veya maiyetindeki birisinin yasli prensi oldurmesidir Spinei Chronicon Pictum in Almos un Transilvanya daki cinayeti hakkindaki raporuna itiraz etmektedir ve nedeni olarak da Gesta Hungarorum un konu hakkindaki tam tersi anlatiminda Almos tan son olarak Macarlarin Ungvar Uzhhorod Ukrayna kusatmasi esnasinda bahsetmesini gostermektedir Bu vakayinamede Almos un bu vesileyle Arpad i Macarlarin lideri ve basi olarak atadigini soylemektedir Saltanati Arpad in adi 9 ve 10 yuzyilin basinda Karpat Havzasi nin ana guclerinden biri olan Dogu Frank Kralligi nda yazilan butun kaynaklarda tamamen bilinmemektedir ve Annales Eisnidlenses in de dahil oldugu bu kaynaklar sadece bir baska Macar lideri olan Kurszan dan soz etmektedir Kristo ve diger tarihcilere gore bu kaynaklar Arpad in oldurulen babasinin yerine kutsal kendeolarak gecerken Kurszan in Macar kuvvetlerine komuta eden bir gyula olmasi gerektigini ileri surmektedir Zit bir teori one suren Romen tarihci Curta Kurszan in kende oldugunu yazdi ve Kurszan in 902 veya 904 te Bavyeralilar tarafindan oldurulmesiyle Arpad gyulaolarak sadece onun yerine gectigini yazdi Hemen hemen es zamanli kaynaklarin ornegin Gesta Hungarorum ve Chronicon Pictum aksine olaylarin ardinda yuzyillar sonra yazilan Macar vakayinamelerinde Karpat Havzasi nin fethedilmesinde Arpad in onde gelen rolu vurgulanmaktadir Gesta Hungarorum ayrica Arpad in askeri yeteneklerini ve comertligini vurgulamaktadir Bu vakayinamede ayni zamanda Yedi Macar asiretinin baskanlarindan biri olan Teteny nin Arpad in Transilvanya yi fethetmek icin kendisine yetki vermesinden sonra kendisi ve soyu icin Transilvanya topraklarini ele gecirdigini yazmaktadir Gesta Hungarorum Arpad in Macaristan in onde gelen erkekleri ve savascilarindan bir yemin aldigini ve oglu Prens Zoltan in prenslige terfi ettirildigini soylemektedir Ancak bu raporun guvenilirligi ve Gesta Hungarorum daki buyuk prenslerin listesi suphelidir Ornegin Konstantin Porfirogennetos un 950 civarinda De Administrando Imperio yu tamamladigi donemde hukmeden i gormezden gelmektedir Olumu Arpad in olum tarihi tartismalidir Gesta Hungarorum 907 de oldugunu bildirmektedir Ancak Kristo Arpad in aslinda 900 veya daha sonraki bir donemde oldugunu belirtmektedir ve bunun sebebi olarak da Gesta nin Macarlarin toprak alma tarihi olarak guncel tarih olan 895 civari yerine 903 u baslangic tarihi yazmasini gostermektedir Gesta nin Arpad in cenazesi hakkinda raporu guvenilirse Arpad yuzyil sonra Budin yakinlarinda kurulan Feheregyhaza adinda bir koyde Kral Attila sehrine tas bir menfezden akan kucuk bir nehrin basina gomuldu MirasiMacarlar yeni vatanlarina Arpad yonetimindeki Karpatlar icinden ulastilar Arpad Gesta Hungarorum un bas aktorudur ve Gesta Macar topragi nin neredeyse tum unutulmaz olaylarini kendisine baglar Dahasi 1301 deki hanedaninin erkek soyunun yok olmasina kadar Macaristan tumu Arpad dan gelen tek bir prens soyu tarafindan yonetildi Arpad Macarlar arasinda honalapitoveya ulkemizin kurucusu olarak bilinir AilesiPorfirogennetos a gore Arpad in dort oglu vardi ilki Tarkatzous ikincisi Ielech ucuncusu Ioutotzas dorduncusu Zaltas idi Ayrica Arpad in Liuntikas adinda baska bir cocugu olduguna atifta da bulunmaktayken Kristo Liuntikas in Liuntika Tarkatzous un Tarhos alternatif bir adi oldugunu yazdi Arpad in ogullarinin annesinin adi ve ailesi bilinmemektedir Asagida Arpad in atalarini ve soyundan gelenleri 10 yuzyilin sonuna kadar sunan bir aile agaci yer almaktadir Ugyek Eunedubelian Elod ya da Ugyek Almos Arpad Tarkatzus Jelek Jutotzas bilinmiyor Zoltan Teveli bilinmiyor Ezelekh Tas Taksony Termatzus Kel Zerind Macaristan Krallari Liutika ve Tarkatzus un ayni kisi oldugu zannedilmektedir Tas in babasi Arpad in dort veya bes oglundan biridir ama kim oldugu bilinmemektedir Daha sonraki tum buyuk prensler ve Macaristan krallari Taksony nin soyundan gelmistir Ayrica bakinizArpad Hanedani Macaristan tarihiDipnotlar Anonymus Notary of King Bela The Deeds of the Hungarians sayfa 8 deki 1 not a b c d Engel 2001 s 19 Kristo amp Makk 1996 ss 11 12 17 Appendix 1 Kristo amp Makk 1996 ss 17 Appendix 1 a b c Kristo amp Makk 1996 s 17 a b c Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio ch 38 s 173 a b Kristo 1996 ss 160 161 a b c d Spinei 2003 s 33 Spinei 2003 ss 33 40 a b Kristo 1996 s 160 Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio ch 40 ss 178 179 a b c d e Kristo 1996 s 201 a b c Engel 2001 s 20 a b Rona Tas 1999 s 330 Rona Tas 1999 ss 54 55 a b c d Kristo 1996 s 183 a b c d e Spinei 2003 s 52 Kristo 1996 ss 183 184 Kristo 1996 s 186 Curta 2006 s 178 Engel 2001 ss 11 12 a b c Molnar 2001 s 13 a b Rona Tas 1999 s 344 The Hungarian Illuminated Chronicle ch 28 s 98 Kristo 1996 ss 191 192 Spinei 2009 s 72 Kristo amp Makk 1996 s 15 Anonymus Notary of King Bela The Deeds of the Hungarians ch 13 s 37 Molnar 2001 s 201 Curta 2006 s 189 Kristo amp Makk 1996 s 18 Kristo amp Makk 1996 s 19 Anonymus Notary of King Bela The Deeds of the Hungarians ch 24 s 59 Madgearu 2005 ss 91 92 a b Anonymus Notary of King Bela The Deeds of the Hungarians ch 52 s 115 a b c d e Kristo amp Makk 1996 s 21 Engel 2001 ss 19 20 a b c d Kristo amp Makk 1996 s 20 Madgearu 2005 s 25 Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio ch 40 s 179 Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio ch 40 s 177 a b Kristo amp Makk 1996 s Appendix 1 KaynakcaBirincil kaynaklar Anonymus Notary of King Bela The Deeds of the Hungarians Duzenleyen Ceviren ve Aciklayan Martyn Rady ve Laszlo Veszpremy 2010 In Rady Martyn Veszpremy Laszlo Bak Janos M 2010 Anonymus and Master Roger CEU Press 978 963 9776 95 1 Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio Yunanca metin Gyula Moravcsik tarafindan duzenlendi Romillyi J H Jenkins tarafindan Ingilizceye cevrildi 1967 Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies 0 88402 021 5 The Hungarian Illuminated Chronicle Chronica de Gestis Hungarorum Duzenleyen Dezso Dercsenyi 1970 Corvina Taplinger Publishing 0 8008 4015 1 The Taktika of Leo VI Metin ceviri ve yorum George T Dennis 2010 Dumbarton Oaks 978 0 88402 359 3 Ikincil kaynaklar Curta Florin 2006 Southeastern Europe in the Middle Ages 500 1250 Cambridge University Press ISBN 978 0 521 89452 4 Engel Pal 2001 The Realm of St Stephen A History of Medieval Hungary 895 1526 I B Tauris Publishers ISBN 1 86064 061 3 Kristo Gyula 1996 Hungarian History in the Ninth Century Szegedi Kozepkorasz Muhely ISBN 1 4039 6929 9 Kristo Gyula Makk Ferenc 1996 Az Arpad haz uralkodoi Rulers of the House of Arpad Macarca I P C Konyvek ISBN 963 7930 97 3 Madgearu Alexandru 2005 The Romanians in the Anonymous Gesta Hungarorum Truth and Fiction Romanian Cultural Institute Center for Transylvanian Studies ISBN 973 7784 01 4 Molnar Miklos 2001 A Concise History of Hungary Cambridge University Press ISBN 978 0 521 66736 4 Rona Tas Andras 1999 Hungarians and Europe in the Early Middle Ages An Introduction to Early Hungarian History Translated by Nicholas Bodoczky CEU Press ISBN 978 963 9116 48 1 Spinei Victor 2003 The Great Migrations in the East and South East of Europe from the Ninth to the Thirteenth Century Romanian Cultural Institute Center for Transylvanian Studies and Museum of Brăila Istros Publishing House ISBN 973 85894 5 2 Spinei Victor 2009 The Romanians and the Turkic Nomads North of the Danube Delta from the Tenth to the Mid Thirteenth century Koninklijke Brill NV ISBN 978 90 04 17536 5 Dis baglantilarMarek Miroslav arpad arpad1 html Genealogy EU 8 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Nisan 2018 Arpad 19 yuzyildan kalma resimleri 6 Mayis 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Arpad ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir ArpadArpad HanedaniDogumu c 845 Olumu c 907Resmi unvanlarOnce gelen Almos Buyuk Macar Prensi y 895 y 907 Sonra gelen Zoltan