Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli.Aralık 2020) () ( |
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır.Aralık 2020) () ( |
Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.
Erken dönem
Macarların yurdu, Fin-Ugor kavimlerinin ana yurdu olan Ural dağları ile Volga Nehri dolaylarıydı. Fin-Ugor kavimlerinin doğudaki kolu olan Ugorlar daha sonra güneye inerek Türk kökenli bir boy olan Onogurlar ile karıştılar. Daha sonra batıya göç eden Hunlarla karıştılar. Bu üç boyun karışmasıyla Volga bölgesinde “Macar” kavmi meydana geldi. Sibirlerin baskısıyla yurtlarından ayrılarak Kuban Irmağı dolaylarına yerleştiler. Daha sonra Hazar hakimiyetini kabul ettiler (460). Daha sonra bu boylara Hazarlar'dan olan Kavar adlı üç boy katıldı. Yani günümüz Macarları üçü Türk dört kavmin birleşmesinden doğmuştur: Onogurlar, Ugorlar, Hunlar ve Kavar Hazarları.
Yaşadıkları bölgede, 7 Macar ve 3 Hazar Boyu birleşerek örgütlenmişlerdir. Macarların Avrupa'da yaygın biçimde kullanılan adlarının nereden geldiğine yönelik en güçlü olasılık o dönemin Türkçesinde "on ok" anlamına gelen "on ogur" sözcüğünün değişerek Hungar sözcüğüne dönüşmesidir. "On ogur" sözcüğü 10 boyun bir araya gelerek oluşturduğu birliği simgeler. Macarlar 896 yılında Transilvanya'ya gelerek bu bölgeye yerleştiler. Ardından bugünkü doğu Avusturya ve güney Slovakya topraklarının bir bölümünü işgal ettiler. 995 yılında yapılan Lechfeld Muharebesi'nin sonucunda aldıkları büyük yenilgiden sonra daha fazla ilerleyemeyerek 'na kesin olarak yerleştiler.
Arpad, 9. yüzyılda Macar Boyları'na önderlik ederek Avrupa'da fetihler yapan ve kendi soyundan gelenler ile Árpádlar Hanedanı'nı kuran Macar hükümdardır. Árpád'dan sonra yerine gelen Prens , 7 Macar Boyu'nun başkanıydı. Géza bu Macar boylarını Hristiyan Avrupa ile bütünleştirmeye çalışmış, yaşadıkları yerleri Avrupa mimarisine göre düzenletmiştir. Hristiyanlığı Macarlar arasında büyük ölçüde yaymış ve yerine kızı Viktoriya'ın geçmesini vasiyet ederek, hanedanın en yaşlı üyesinin tahta geçmesi kuralını kaldırmıştır.
Macaristan Krallığı
Orta Çağ'ın sonları (1000 - 1526)
Macaristan, tahta çıkan I. István tarafından 1000 yılının Aralık ayında Estergon merkez olmak üzere Hristiyan bir krallık olarak ilan edildi. István, Géza'ın oğlu, yani Árpád'ın soyundandı. 1006 yılına gelene kadar István, hem eski Macar pagan dinsel inançlarını sürdürmek isteyen, hem de Bizans İmparatorluğu'nun Ortodoks Kilisesi'ne bağlanmayı savunan tüm karşıtlarını alt ederek gücünü pekiştirdi. Daha sonra Macaristan'ı bütünüyle Hristiyan inanç ve geleneklerine göre yönetilen feodal bir ülke yapmak için tüm reformları kaldırmak ile uğraştı.
István'in tüm yaptıklarının sonucunda ortaya, Alman Krallarına ve Macaristan topraklarından geçen Haçlı Orduları'na, Macar boylarını takip ederek doğudan buralara gelen yağmacı konar göçer boylara karşı tüm gücüyle ayakta duran bir krallık çıktı. Bu dönemde aralarında Hırvatistan ve doğu Slovakya topraklarında bulunan birçok küçük Slav krallığı da egemenlik altına alındı.
1241 - 1242 yıllarında bu krallık Avrupa'yı darmadağın eden Moğol İstilası nedeni ile büyük darbeler aldı. Macar ordularının 'nda ağır bir yenilgi ile geri çekilmesinin ardından Kral IV. Béla ülkeden kaçtı ve nüfusun üçte birlik bölümü gerek daha sonraki saldırılarda, gerekse batıdan ve güneyden, komşulardan aldıkları saldırılar ile yok oldu. Yalnızca iyi ve güçlü kaleler ile korunan şehir ve manastırlar bu saldırılara karşı koyabildi. Sonuç olarak Moğollar geri çekilince Kral Béla, sınır bölgelerindeki önemli noktalara végvár denen korunaklı kaleler yapılması emrini verdi. Bu kaleler gerek o dönemde, gerek ise gelecek çağlarda, özellikle 14. yüzyıl sonlarından başlayarak Osmanlı saldırılarına karşı Macaristan için oldukça büyük öneme sahip olmuşlardır. Fakat bu yapılar kralı derebeylere karşı büyük borçlara soktuğu için merkezî otorite oldukça güç kaybetmiştir.
Árpád'ın soyundan gelenler Macaristan'ı 1301 yılına kadar yönettiler. Árpád Hanedanı'nın egemenliği süresince ülke en geniş sınırlarına ulaştıysa da, Osmanlı Türkleri'nin ülkeye olan saldırıları artmasına karşın derebeyler de etkilerini ve güçlerini bir o kadar arttırdılar.
İkinci büyük Macar kralı, I. ya da Nagy Lajos'dur. 1342 - 1382 yılları arasında Macaristan'ı yöneten kral, yaşadığı dönemde ülke topraklarını Karadeniz'den Adriyatik Denizi'ne kadar genişletti ve kardeşinin öldürüldüğü Napoli Krallığı'nın topraklarını bir süre işgal altında tuttu. 1370 yılından sonra Polonya'nın da kralı o oldu. ve babası I. Charles'ın yapmış oldukları antlaşma tarih boyunca süregelen Macar - Leh dostluğunun başlamasını sağladı.
Lüksemburglu bir prens olan Sigismund, Louis'nin kızı Mary ile evlenerek tahta geçti. Fakat onun dönemi yoğunlukla güneyde büyük toprak kayıplarının yaşandığı bir çağ oldu. Osmanlı Türkleri ile yapılan Haçlı Savaşlarında ağır yenilgiler alındı.
Macaristan'ın son büyük kralı Rönesans Dönemi kralı Matyas Corvinus'dur. Corvinus, 1456 'nda Macar ordularını yöneten derebeyi ve kumandan János Hunyadi'nin oğludur. Babasının çizdiği çizginin üzerine Osmanlı Devleti ile mücadeler üzerine yenilerini ekledi. Ülke içi reformların yanı sıra ülke topraklarını kuzeye ve güneye genişletmek için yola çıktı. Yönetmiş olduğu ordu Fekete Sereg (Kara ordu) olarak adlandırıldı. 1485 yılında aralarında Viyana'nın da bulunduğu birçok yeni yer fethtettiler.
Matthias'ın ölümünden sonra, onun yerini alan Kral döneminde ülke geçmişteki gibi yönetilemedi. Ölümünden önce birçok ayaklanma yaşandı. Merkezî otorite zayıfladığından, her dönem ülkeye saldırılar düzenleyen Osmanlı'nın eline büyük bir fırsat geçti. 1521'de Belgrad (Nándorfehérvár) elden çıktı ve 1526'da Macar ordusu Mohaç Savaşı'nda, tarihindeki en büyük yenilgilerinden birini yaşadı.
Yüzyıllar boyunca Macaristan Krallığı, soyluların bağımsızlığına, bir takım milletlerin ayrıcalıklarına ve bağımsız kent krallıklarının kurulmasına izin veren geleneksel yasalarından hiç vazgeçmedi.
Yeni Çağ'ın başları (1526 - 1718)
Osmanlı Devleti ile 150 yıl boyunca değişik dönemlerde, ülkenin güney bölümlerinde yapılmış birçok savaşın sonrasında Türkler, Macaristan'ın birçok bölgesini ele geçirdi ve ilerleyişlerini 1556'ya kadar devam ettirdi. Bu dönemden sonra ülke politik kaoslar içine sürüklendi. İkiye bölünmüş olan Macar soyluları eş zamanlı olarak iki kral seçtiler; John Zápolya (1526-1540) ve . (1527-1540) Bu iki krala bağlı ordular da dönem dönem birbirleriyle çatışarak ülkenin içinde bulunduğu durumu daha da kötüye soktular. 1541 yılında Türklerin Buda'yı fethetmesiyle ülke üçe bölündü. Bugünkü Slovakya ve batı Hırvatistan toprakları ile Burgenland adı verilen bölge Habsburg tarafından yönetildi. Bu bölgenin kralları Macaristan Kralları olarak tahtta çıktı. Ülkenin doğu toprakları ve Erdel Beyliği Osmanlı Devleti'ne vergi vermeyi kabul ederek, Osmanlı'nın üstünlüğünü tanıdı. Başkent Buda ve geri kalan orta Macaristan toprakları Osmanlı Devleti'nin bir eyaleti yapıldı.
Ülkenin büyük bir bölümü bu savaşlar süresince tahrib oldu. Küçük yerleşim birimlerinin birçoğu tümüyle yıkıldı. Aynı dönemde Macaristan üzerinde hâkimiyet kurmak için uğraş veren bir başka devlet de Avusturya'ydı. Protestan Avusturya'yı istemeyen Tökeli İmre önderliğindeki Macarlar ayaklandı ve Osmanlı Devleti'nden yardım istediler. Veziriazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasında Osmanlı Ordusu Avusturya üzerine sefere çıktı. Bu seferde bozguna uğrayan Osmanlı Ordusu, bu dönemden sonra bölgede hep toprak kaybetmeye başladı. Bunun üzerine Papa önderliğinde Kutsal İttifak Osmanlı'yı Avrupa'dan tümüyle çıkartmak için saldırıya geçti. Avusturya Buda'yı yeniden ele geçirdi. Gelecekteki birkaç yıl içinde Temeşvar ve çevresindeki bölgeler dışında tüm Macaristan Osmanlı Devleti'nin elinden çıktı. İngiltere ve Hollanda ara buluculuğunda, Lehistan, Venedik, Avusturya ve Osmanlı arasında imzalanan Karlofça Antlaşması ile bu toprak değişiklikleri resmen kabul edildi. 1718 yılında Pasarofça Antlaşması ile birlikte Temeşvar'da elden çıktı ve Macaristan bütünüyle Osmanlı'dan ayrıldı. Yeni başkent Pozsony, yani bugünkü Bratislava yapıldı.
1604 ve 1711 yılları arasında Avusturya karşıtlar ile Katoliklik karşıtları arasında (Hristiyanlık'ın tek çatı altında birleşmesini savunanlar) tarafından ayaklanmalar çıkarılırdı ve bu isyanlar - sonuncusu hariç - genelde Transilvanya'dan yönetilirdi. Slovakya'da başlayan bu son ayaklanma halk tarafından başkan II. Ferenc Rákóczi'nin kral olması için çıkarıldı. Avusturya tarafından, isyan bastırıldığında Lehistan'da olan Rákócsi önce Fransa'ya sonra da Türkiye'ye kaçtı ve yaşamının sonuna kadar Tekirdağ'da yaşadı. Ayaklanmanın ardından Avusturya Macarlar'ın tüm kalelerini yıkarak gelecek olası ayaklanamalar için önlem aldı. Kalelerden çıkan taşlar köylülere ev yapmaları için dağıtıldı.
Daha fazla bilgi için bakınız : II. Viyana Kuşatması, Karlofça Antlaşması, Pasarofça Antlaşması
18. yüzyıl (1718 - 1780)
Bu dönem Macaristan tarihinde toparlanma dönemi olarak tanımlanır. Habsburg hanedanının hükümdarları iş başına geldiklerinde kuzeyden ve doğudan, bugünkü Avusturya, Almanya, Slovakya, Romanya ve Sırbistan'dan ülkeye yeni göçmenler getirerek, savaşlarla tahrip olmuş köy, kasaba ve kentleri yeniden bayındır hâle getirmişlerdir.
Aydınlanma Çağı (1780 - 1848)
Fransız İhtilali'nden etkilenmeyle, ülke üzerinde büyük bir Almanlaştırma çalışması yürüten II. Joseph'e karşı, Macarlar'da ve Macaristan'da yaşayan diğer azınlık topluluklar arasında büyük bir ulusal diriliş hareketi başladı.
Napolyon Savaşları süresinde ve sonrasında Macaristan kurultayı hiçbir toplantı ve işbirliğine katılmadı. 1820'lerde İmparator zorlanarak Reformlar dönemi başlatıldı. Soyluların vergi ödememe, oy kullanma gibi ayrıcalıklarından vazgeçmemek için karşı çıkmalarından dolayı bu süreç oldukça yavaş ilerledi. Tüm bu yavaş ilerlemelere karşı birçok ulusal adım atıldı. Latince resmî dil statüsünden çıkarılarak yerine Macarca getirildi.
Macaristan Krallığı'nda ilk kez nüfus tespiti -Hırvatistan da dahil olmak üzere- 18. yüzyılın sonlarında yapıldı. Hırvatistan toprakları da dahil edilirse Macarlar'ın toplam nüfusa oranı %29, edilmezse %42'ye denk geliyordu. 1850 nüfus sayımlarına göre toplumda Slovaklar (18.6%), Almanlar (11.8%), Rumenler (10.1%), Sırp ve Hırvatlar (5.6%), Ukraynalılar(4.8%) ve diğer azınlıklar (% 3.7)'lik bir dilim oluşturuyordu.
1848 İhtilali (1848 - 1849)
İhtilal 15 Mart 1848 tarihinde Peşte ve Budin'de, İmparatoru halkın tüm isteklerini kabul etmesi yönünde tüm krallıktan destek gören protestolar yapan geniş bir halk kitlesi tarafından, kansız olaylar ile başlatıldı. Tüm gösteriler Macaristan'ı Habsburg İmparatorluğu'ndan kopararak özerk hâle getirmek için yapılıyordu ve sonuçta Macar reformistler Lajos Kossuth ve Lajos Batthyány önderliğinde Macaristan'ın özerklğini ilan edildi. Ardından çıkan iç savaşta Macarların ve yabancı devrimcilerin çıkarttıkları ayaklanmalar bastırıldı. Ülkede yaşayan Macar olmayan toplulukların da isyan çıkarmasındaki neden bağımsız olma istekleridir.
Başkentte, Viyana'da da büyük bir başkaldırı ile karşı karşıya olan Avusturya ilk önce Macaristan'ın özerkliğini tanıdı. Daha sonra Avusturya'daki ayaklanma bastırılınca Franz Joseph zekâ engelli amcasını imparator yaptı. Avusturya, Macaristan'ın özerkliğini tanımadığını belirtti ve bir iç savaş daha çıktı. İsyancıların direnişinin kırılmasında güçlükler yaşanınca Rus Çarı I. Nikolas'dan yardım istendi. Rusya'nın Macaristan'ı işgal etmesi üzerine Macarlar ve Ruslar arasına düşmanlık başladı. Daha sonra Macaristan yöneticisi olan Avusturyalı Macar ordusundaki 13 görevli kumandanın idamına karar verdi. Lajos Kossuth sürgüne gönderildi.
Devrimin sonrası (1849 - 1867)
1849 - 1867 yılları arasında yaşanan savaşın ardından tüm ülke pasif direnişe geçti. Arşidük Macaristan Krallığı'nın başına geçti ve Çek yetkililerin yardımıyla Almanlaştırma hareketleri tekrar başladı.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (1867-1913)
Kırmızılar ve Beyazlar (1918-19)
1918 yılında I. Dünya Savaşı'nda alınan yenilginin etkisiyle Avusturya-Macaristan birliği dağıldı. 31 Ekim 1918'de Mihály Károly başbakan olarak Macaristan'ın başına geçti. Yeni hükûmet savaşın ardından ülkeyi, kasım ayında resmen bağımsız bir devlet ilan etti. 22 Kasım 1918 tarihinde Romanyalılar Macar Hükûmeti'ne Erdel'in yönetiminin kendilerine ait olduğunu söylediler. 1 Aralık 1918'de düzenlenen Alba Iulia (Gyulafehérvár) toplantısında Erdel'in Romanya'ya bağlanması kararı alındı.
Yeni Macar Hükûmeti 1919 Şubatı'na kadar toplumsal hizmetlerin yetersizliği ve askerî başarısızlıklar nedeniyle halk desteğini büyük oranda yitirdi. 21 Mart'ta askerî ittifak güçleri Macaristan'dan daha fazla toprak isteyince Károlyi istifa etti. Bunun üzerine Béla Kun başkanlığında Macaristan Komünist Partisi iktidara geldi ve Macar Sovyet Cumhuriyeti'ni ilan etti.
"Kırmızılar" adıyla tanınan Komünistler ülkedeki tek organize silahlı birlik olmaları nedeniyle ve (Rusya yardımıyla) Macaristan'ın geçmişte elinden çıkmış olan tüm toprakları geri alma sözü ile iş başına geçtiler. Komünistler ayrıca eşitlik ve toplumsal adaletin iyileştirilmesi üzerine vaatte bulundular. Başlangıçta Kun'un ordusu birçok etkileyici zafer kazandı: Albay sayesinde Çekoslovak askerler işgal edilmiş bazı topraklardan atıldı, bölgede geçici bir Slovak Sovyet Cumhuriyeti kurarark Romanya'ya bırakılmış olan Erdel'i almak için üzerine gidilmesine karar verildi. Toplumsal hizmetlerde komünist hükûmet endüstriyel ve ticari kuruluşları devletin tekeline aldı, konutlaşmayı, ulaşımı, bankacılığı, ilaç sanayiini ve ülkedeki her türlü kuruluşu kamulaştırdı
Tüm yapılanlara karşın Komünist Hükûmet de oldukça kısa ömürlü oldu Birkaç başarılı darbenin ardından hükûmete "Kırmızı Terör" adı altında yarı askerî ve yarı düzenli gruplardan karşı ataklar gelmeye başladı. Bu dönemde toplumu ayarttıkları gerekçesiyle tutuklanan 590 kişinin tümü yargılanmadan idam edildi. Devlet tarafından toprak reformu yapılmıştı; yalnız devletin soylulardan aldığı toprakları düşük sınıftakiler arasında etkili biçimde dağıtamamıştı. Sovyet Rus Ordusu da hiçbir zaman Macar Hükûmeti'ne tardım edemedi. Hiçbir savaşı kaybetmemelerine karşın Macarlar aldıkları toprakları yavaş yavaş müttefiklerin baskısı nedeniyle bırakmak zorunda kaldılar. Romanyalı'ların ilerlemesi ve toplumun tepkileri nedeniyle Béla Kun ve adamları ülkeden kaçarak Avusturya'ya sığındılar. 6 Ağustos günü Budapeşte işgal edildi. Bunun üzerine verilen sözleri tutmadıkları gerekçesiyle Macar toplumunda Sovyet Birliği'ne ve meclisin büyük bir bölümünü oluşturan Yahudilere karşı büyük bir hoşnutsuzluk duygusu belirmeye başladı.
Macaristan'ın yeni savaş güçleri artık mufafazakâr devrim karşıtları; "Beyazlar" idi. Erdelli bir soylu olan István Bethlen ve Avusturya-Macaristan Donanması'nda eski bir komutan olan Miklós Horthy önderliğinde Viyana'da kurularak, Szeged'de ilan edildi. Ülkenin batısında başlayarak, genele yayılan Beyaz Terör, polis teşkilatı dağıldığı için ülkede kendilerine karşı koyabilecek herhangi bir güç olmadığından birçok komünist ve diğer sol görüşlüleri yargılamadan idam etti. Ülkede Macaristan'ın içinde bulunduğu durumun gerekçesi oldukları bahanesiyle Yahudilere karşı birçok saldırı yapıldı. Ülkeden çekilmeye başlayan Romanya ordusu da çıkmadan ülkedeki her yeri yağmaladı ve yakıp yıktı. Ortaya çıkan zarar öylesine büyüktü ki 1919 yılındaki Barış Konferansı'nda Macaristan'dan Romanya'ya savaş tazminatı ödemesi istenmedi. 16 Kasım günü Romanya Ordusu'nun izni ile Horthy'nin ordusu Budapeşte'ye girdi. Yeni yönetim güvenliği sağladı, terörü durdurdu, bir önceki hükûmetin destekçileri hapse atıldı ve siyasi hareketler bastırıldı.
1920-44 kral naipliği dönemi
1920 Ocak ayında Macar kadın ve erkekler ilk kez gizli usulde oy verdi. Önceki oylamalar, oylamanın gizli olmamasından dolayı demokratik ölçülerde değerlendirilmiyordu. Sağ kanat bu oylamadan birinci çıktı. 1867 Uzlaşması'nı ortadan kaldırarak, monarşiyi yeniden düzenledi.
Macaristan 4 Haziran 1920 tarihinde Trianon Antlaşması'nı imzalayarak ülkenin parçalandığını kabul etti. Antlaşmaya göre Macaristan topraklarının bir kısmı, komşu ülkeleri arasında paylaştırıldı. Yaklaşım 10 milyon Macar ülke dışında kaldı. Ülkenin etkin yapısında değişiklikler oldu. Bu değişim sonucunda Macaristan'ın etnik yapısı; %90'ı Macar, %6'sı Alman, geriye kalan kısmı ise Slovaklar, Hırvatlar, Rumenler, Yahudi ve Çingene olarak değişti.
Belirlenen yeni sınırlar, Macaristan'ı maden yatakları ve ticari yolların kazancından uzaklaştırdı. Macaristan yeni sınırları ile orman havzasının %84'ünü, ekilebilir arazisinin %43'ünü ve demir madenlerinin %83'ünü kaybetti. Macaristan 1. Dünya Savaşı öncesi savaş endüstrisinin önemli merkezlerinden birisiydi. Başken Budapeşte nüfusunun %51'i endüstride çalışmaktaydı. Endüstriyel alanda çalışanların %82'si de ağır sayaniyde çalışmaktaydı.
Haziran 1920 yılında Honthy meclise başbakan olarak atandı. Kendisinin de içinde bulunduğu sağ kanat hükûmeti, numerus clausus yasasını uygulayacağını, siyasetteki ve üniversitelerdeki yozlaşmaya çözüm bulacağını, kırsal alanın sorunlarıyla ilgileneceğini vadetti. Teleki's hükûmeti, Avusturya kralı 1. Charles'in Mart, 1921'de tekrar tahta geçmesi ile devrildi. 1. Charles, Hasburgta'ki milliyetçi sağ kanadın bütün siyasi faaliyetlerini engelledi. Bu durumu değerlendiren parlamenter István Bethlen, Birlik Partisi adında yeni bir sağcı parti kuruldu.
Horthy bunun üzerine Bethlen başbakanı olarak atandı. 4. Charles 'in tahtını güvence altına alma çabaları yine sonuçsuz kaldı.
Bethlen'in iktidarda durduğu süre istikrarlı geçti (1921-1931). Yeni bir politik anlayış ile seçmenlere yaklaştı, bürokratik konumlara kendi destekçilerini yerleştirdi, siyasi becerisini kırsal alanda hissettirdi. Bethlen devlet mekanizması üzerinde radikal devrimler yaptı. Yahudi ve sol kesim üzerindeki baskıları azalttı. 1921 yılında Sosyal Demokratlar'a ve ticari birliğe yeni haklar sağladı. Legal olarak çalışmalarını sağlayacak yasaları çıkarttı. Anti-Macar ve siyasi suçlulara af sağladı. Bethlen 1921'de Macaristan'ın Milletler Cemiyeti'ne girmesini sağladı.1927 yılında İtalya ile yeni bir dostluk antlaşması imzaladı. Trianon Antlaşması ülke gündemine geldi. Bethlen bu antlaşmanın etkilerini; ticari, sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik alanda yükselirken basamak olarak kullandı.
Büyük Bunalım dönemi yaşam standardında olduğu gibi, sağ kanadın politik kariyerinde de büyük düşüşe neden oldu. 1932 yılında Horthy'nin yerine, Almanya ile sıcak ilişkiler olan Gyula Gömbös atandı. Gömbös aşırı milliyetçi kanattaydı ve Maygarizasyon politikasını güden bir politika izlemekteydi. Gömbös ekonomik krizden kurtulmak için Almanya ile yeni bir ticari anlaşma imzaladı. Bunun sonucu olarak da Macar pazarı ve madenleri Almanya kontrolüne geçmiş oldu.
Adolf Hitler'in Macarlara Trianon Antlaşması ile kaybettikleri toprakları geri verme sözü ile Macarlar Almanlara Yahudi politikasında yardımcı olmaya başladılar. 1935 yılında, Macaristan'ın faşist partisi olan Çapraz Ok partisi Ferenc Szálasi tarafından kuruldu. Gömbös'ün danışmanı Kálmán Darányi Birinci Yahudi Yasası'nın çıkmamasını sağlayarak Alman nazileri ve antisemitist Macarları memnun etti. Macar meclisi bu rahatsızlık verici gelişmeler üzerine Béla Imrédy'i Darányi'nin istifası üzerine başbakan olarak atadı (1938).
Imrédy ilk olarak İngiltere ile diplomatik ilişkileri geliştirme politikasını izledi. Bu gelişmeler, Almanya ve İtalya tarafından rahatsızlık verici olarak yorumlandı. Ancak Avusturya'nın ilhakı ile Imrédy Almanya ve İtalya'yı görmezden gelmenin mümkün olmadığını gördü. Bunun sonucu olarak 1938 sonbaharı itibarıyla dış politikada daha Alman ve İtalyan yanlısı bir çizgi izlemeye başladı.
Imrédy, sağ siyasette gücünü korumak amacıyla rakiplerini ortadan kaldırmaya başladı. Gittikçe güç kazanan Ok Haç Partisi bu politikanın sonucunda Imrédy yönetimi tarafından kapatıldı. Daha da sağ çizgi izlemeye başlayan Imrédy, devletinin totaliter bir şekilde yeniden organize edilmesini teklif etti ve ilkinden daha da sert olan İkinci Yahudi Kanunu'nun taslağını hazırlattı. Pál Teleki'nin hükûmetinin yönetimindeki meclis 1939 yılında İkinci Yahudi Kanunu'nu kabul etti. Kanun, Yahudilerin ekonomik, kültürel ve sosyal hayata katılımını sınırlandırıyor ve Yahudiliği bir din değil bir ırk olarak tanımlıyordu. Bu da Musevilikten Hristiyanlığa geçenlerin durumunu belirgin bir şekilde olumsuz etkiledi.
2. Dünya Savaşı
Nazi Almanyası ve Faşist İtalya Macaristan'ın Triyanon Antlaşması ile kaybettiği toprakları barışçıl yollarla geri almasına çalıştılar. Viyana Hediyeleri ile de Macaristan'ın Çekoslovakya'nın bir kısmını ve Transilvanya'yı geri almasını sağladılar.
Pál Teleki, 20 Kasım 1940'ta Almanya'nın baskısıyla Macaristan'ı Üç Güç Paktı'na katılmasını onaylamıştır. Diğer yandan da Aralık 1940'ta Yugoslavya ile uzun ömürlü olmayan "Sonsuz Dostluk Antlaşması"'nı imzaladı. Birkaç ay sonra, Yugoslavya'daki ihtilalin Almanya'nın Sovyetler Birliği'ni işgal etme planını tehdit etmesi sebebiyle Hitler Macarların Yugoslavya'nın işgalinde destek vermelerini istedi. Bu ortaklığın sonucunda da Birinci Dünya Savaşı sonunda kaybedilen Macar topraklarının geri verileceği sözünü verdi. Macaristan'ın savaşta Almanlarla birlikte olmasına engel olamayan Teleki intihar etti. Aşırı sağcı László Bárdossy de bir sonraki başbakan oldu. Sonuçta bugünkü Slovenya, Hırvatistan ve Sırbistan'da bulunan ufak topraklar Macaristan'a katıldı.
Doğu Cephesi'nde savaşın başlamasıyla, savaşa katılma konusu Macar yetkililer arasında tartışmalara sebep oldu. Sonuç olarak Macaristan 1 Haziran 1941'de Almanların yönetimi altında savaşa girdi. Macar elit askerlerinden oluşan Karpat Grubu güney Rusya'da oldukça ilerleme kaydetti. Uman Muharebesi sırasında Karpat Grubu 6. ve 12. Sovyet Orduları'nın çevrelenmesinde görev aldı. 20 Sovyet tümeni ele geçirildi veya yok edildi.
Macaristan'ın Almanya'ya olan bağlılığından endişelenen Amiral Horthy Bárdossy'yi istifaya zorladı ve yerine Miklós Kállay'ı getirdi. Miklós Kállay Bethlen hükûmetinde görev almıştı ve muhafazakâr bir çizgiye sahipti. Kállay Bárdossy'nin Kızıl Ordu karşısında Almanya'yı destekleme politikasına devam ederken gizlice Batılı güçlerle müzakerelere başladı.
Stalingrad Muharebesi'nde Macaristan İkinci Ordusu çok ciddi kayıplar verdi. Stalingrad'ın Ocak 1943'te düşmesinden kısa bir süre sonra İkinci Ordu varlığını devam ettiremedi.
Amerikalılar ve İngilizlerle gizli müzakereler devam etmekteydi. Ancak bunun farkında olan Hitler Nazi güçlerine Margarethe Operasyonu'na başlamaları emrini verdi ve Mart 1944'te Macaristanı işgal etti. Hırslı bir Nazi destekçisi olan Döme Sztójay, Nazi Orduları yöneticisi Edmund Veesenmayer'in desteğiyle yeni başbakan oldu.
Kötü şöhretli SS Albayı Adolf Eichmann Macaristan'a Yahudilerin işgal edilmiş Polonya'daki Alman ölüm kamplarına gönderilmesini denetlemeye gitti. 1944 yılında 15 Mayıs-9 Temmuz arasında 437,402 Yahudi Auschwitz Toplama Kampı'na gönderildi
1944 Ağustos'unda Horthy, Sztójay'ın yerine anti-faşist General Géza Lakatos'u getirdi. Lakatos yönetiminin içişleri bakanı olan Béla Horváth jandarmaya Macar vatandaşlarının sürgün edilmesini engellemeleri emrini verdi.
Eylül 1944'te Sovyet güçleri Macar sınırını geçtiler. 15 Ekim 1944'te Horthy Macaristan'ın Sovyetler Birliği ile ateşkes imzaladığını ilan etti. Ancak Macar Ordusu ateşkesi görmezden geldi. Almanlar Panzerfaust Operasyonu ile Horhy'nin oğlunu kaçırarak onu ateşkesi feshetmesine, Lakatos'un yerine Ok Haç Partisi'nin lideri olan Ferenc Szálasi'yi getirmesine zorladılar. Ferenc Szálasi Millî Birlik Devleti'nin başbakanı oldu ve Horthy politikadan çekildi.
Szálasi Nazilerin desteğiyle başta Budapeşte'dekiler olmak üzere Yahudilerin sürgününü tekrar başlattı. Binlercesi de Ok Haç Partisi üyelerince öldürüldü.
28 Aralık 1944'te Béla Miklós başbakanlığında Macaristan geçici hükûmeti kuruldu. Ancak Miklós da ve Szálasi de hükûmetlerinin meşruiyetini iddia etmekteydi. Ok Haç Partisi'nin yönetim alanı gittikçe daralırken Almanlar ve Szálasi destekçileri Ruslara karşı savaşmaya devam ettiler. Kızıl Ordu 29 Kasım 1944'te Budapeşte'yi kuşattı ve Şubat 1945'e kadar sürecek olan Budapeşte Muharebesi başladı. Macaristan Birinci Ordusu'ndan kalan birliklerin çoğu ise 1 Ocak ile 16 Şubat 1945 arasında Budapeşte'nin 200 km kuzeyinde imha edildi. Sonuç olarak 13 Şubat 1945'te Budapeşte koşulsuz bir şekilde teslim oldu.
20 Ocak 1945'te Macar geçici hükûmetinin temsilcileri Moskova'da ateşkes imzaladılar. Szálasi hükûmeti üyeleri ise ülkeyi mart sonunda terk ettiler. Resmi olarak Macaristan'daki Sovyet operasyonları 4 Nisan 1945'te son Alman birlikleri de ülkeden çıkana kadar devam etti. 7 Mayıs 1945'te General Alfred Jodl, Alman kuvvetlerinin koşulsuz teslimini kabul etti.
Macar Bilimler Akademisi'nden Tamás Stark'ın değerlendirmesine göre Macaristan'ın 1941-1945 arasındaki kaybı 110-120,000'i ölü, 200,000'i kayıp ve savaş esiri olmak üzere toplam 300,000-310,000'dir. Macaristan'ın kayıpları Slovakya, Romanya ve Yugoslavya'dan katılan topraklardan askere alınan 110,000 kişi ve askere alınan 20-25,000 Yahudi'yi de içermektedir. 45,000'i 1944-1945 arasındaki hava operasyonları sonucu ve 20,000'i soykırımda öldürülen Romanlar olmak üzere 80,000 sivil kayıp verilmiştir. Holokost sebebiyle hayatını kaybeden Yahudilerin sayısı ise 600,000'dir.
Savaş sonrası komünist dönem
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Komünizme geçiş (1944-1949)
Paris Antlaşması'nın imzalanmasıyla Macaristan 1938-1941 arasında elde ettiği toprakları kaybetti. Macaristan'ın savaşa katılmasındaki temel motivasyonu bu toprakları geri almak olmasına rağmen, savaşın ardından ne Sovyetler Birliği ne de Batılı devletler Macaristan'ın 1938 sınırlarında bir değişikliği destekledi.
10 Şubat 1947'de imzalanan barış antlaşmasında 2 Kasım 1938 'nde alınan kararlar geçersiz sayılmış, Macar sınırları sadece Çekoslovakya sınırındaki ufak bir toprak kaybı dışında 1 Ocak 1938 öncesi hâline çekilmiştir. 1919'daki birçok komünist lider ülkeye geri dönmüştür. Sayıları 240,000'i bulan Alman azınlığın yarısı Almanya'yı ve Nazi yanlısı hareketi desteklememiş olmalarına rağmen Almanya'ya sınır dışı edilmiştir. Diğer yandan Macaristan ve Çekoslovakya arasında da mübadele gerçekleltirilmiştir. Bunun sonucunda Çekoslovakya sınırları içerisinde kalan 70,000 Macar, Macaristan'a taşınmıştır.
Sovyetler Macaristan'a komünist rejimin yavaş yavaş yerleştirmeyi planladı ve 21 Aralık 1944'te Debrecen'de geçici hükûmet kurdu. Ancak bu geçici hükûmette ılımlı partilerden temsilciler de bulundurdular. Diğer yandan Batılı devletler'in demokratik bir seçim yapılmasına yönelik ısrarları sonucu Kasım 1945'te Sovyetler Doğu Avrupa'daki tek serbest seçimlerin Macaristan'da yapılmasına izin verdi.
Seçmenler bu seçimlerde bağımsız adaylara değil parti listelerine verebilmekteydi. Seçimleri oyların %57'sini alan merkez sağı temsil eden Bağımsız Küçük İşletmeciler, Tarım İşçileri ve Şehirliler Partisi (Macarca: Független Kisgazda, Földmunkás és Polgári Párt) kazandı. Komünistlerin ve Sovyetlerin özellikle aristokratların mallarını fakir köylülere dağıtmalarının da etkisiyle seçimden beklentilerinin yüksek olmasına rağmen Macaristan Komünist Partisi oyların sadece %17'sini almıştır. Ancak Macaristan'daki Sovyetler komutanı , seçimleri kazanan partinin hükûmeti kurmasına izin vermedi.
Voroshilov'un baskısıyla seçimleri kazanan parti ancak komünistler, sosyal demokratlar ve Millî Köylü Partisi ile koalisyon yaparak hükûmeti kurabildi. Fakat bu hükûmette önemli ve kilit pozisyonlara komünistler yerleştirilmişti. 1 Şubat 1946'da ise Macaristan da Cumhuriyet ilan edildi ve başbakan olan Bağımsız Küçük İşletmeciler, Tarım İşçileri ve Şehirliler Partisi başkanı başkanı oldu. Yeni başbakan ise 'iydi. Yardımcısı ise Komünist Parti'nin lideri Mátyás Rákosiolmuştur.
Önde gelen komünistlerden László Rajk ise içişleri bakanı olarak atanmıştır. Bu süreçte komünistler Küçük İşletmeciler Partisi'ni hem hükûmette hem de hükûmetin dışında baskı altında tutmuşlardır. Sanayi şirketleri millileştirilmiş, dini sosyal örgütlenmeler yasaklanmıştır. Şubat 1947'de ise bu partinin liderlerini Cumhuriyet'e karşı komplo kurmak iddiasıyla tutuklamışlardır. İçlerinde başbakan olmak üzere bu siyasal hareketin ileri gelenleri yurtdışına iltica etmişler veya yurtdışına kaçmaya zorlanmışlardır. Daha sonraları Mátyás Rákosibu hükûmetteki çalışma arkadaşlarını "salamı dilimler gibi" birer birer ortadan kaldırdığıyla övünmüştür.
Ağustos 1947'de düzenlenen sonraki seçimlerde komünistler boş oy pusulaları kullanarak seçimlerde yaptıkları hilelere rağmen oylarını %17'den %24'e çıkartabildiler. Komünistlerle ittifak içerisinde olan sosyal demokratlar ise iki puan oy kaybederek oyların %15'ini aldılar. Küçük İşletmeciler Partisi ise popülerliğini ciddi bir şekilde kaybetmiş ve bu seçimde oyların ancak %15'ini kazanabilmiştir. Fakat bu partinin eski oyları komünistlerin baskısına karşı direnen üç yeni merkez sağ partisi tarafından paylaşılmıştır.
İkinci seçimlerin sonunda da ortaya çıkan başarısızlık sonucu Moskova taktiklerini değiştirerek demokratık bir algı yaratma planından vazgeçmiş ve komünizme geçişi hızlandırmaya karar vermiştir. Haziran 1948'de Sosyal Demokrat Parti Komünist Parti ile birleşmeye zorlanarak Macaristan İşçi Partisi kuruldu. Károly Peyer ve Anna Kéthly gibi komünizm karşıtı olan sosyal demokratlar da partiden atıldılar ve sürgüne yollandılar. Daha sonra da Başkan Zoltán Tildy de görevinden alındı ve yerinde sosyal demokrat Árpád Szakasits getirildi.
Son olarak tüm "demokrat" partiler Şubat 1949'da sözde Halk Cephesi'ni kurdular ve böylece tüm özerkliklerini kaybettiler. Ve cephenin lideri Rákosi oldu. Muhalefet partileri ise gayrimeşru ilan edildi ve liderleri ya tutuklandılar ya da sürgüne yollandılar.
18 Ağustos 1949'da meclis Sovyetler Birliği'nin 1936 anayasasını model alan yeni anayasayı kabul etti. Ülkenin ismi de Macaristan Halk Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Sosyalizm ise milletin ana hedefi olarak belirtildi. Orak, çekiç ve kızıl yıldız içeren yeni bir devlet nişanı benimsendi.
Stalinist dönem
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
1956 Devrimi
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
János Kádár yönetiminde gelişmeler
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Demokrasiye geçiş
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Özgür genel seçimler ve demokratik Macaristan
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Galeri
-
-
-
-
-
- The Seven Chieftains
- The laying siege to a city
-
- King St. László
-
- and his horn
- The invasion of the
-
-
Notlar
- ^ John F. Montgomery, Hungary: The Unwilling Satellite. Devin-Adair Company, New York, 1947. Reprint: Simon Publications, 2002.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- (İngilizce)History of Hungary: Primary Documents20 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Macaristan tarihi haber gazete kitap akademik JSTOR Aralik 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Aralik 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Macaristan tarihi Macarlarin ya da Avrupa da bilinen adlari ile Hungarlarin kokenine iliskin genel olarak kabul edilen gorus belirsiz ve tartismali olmasina karsin onlarin milattan sonra 9 yuzyila kadar Avrasya nin ovalarinda yasayan gocebe topluluklar olduklari yonundedir 750 yilinda BalkanlarPrens Arpad ve ordulari Karpat Daglari ni gecerken Macarlarin ulkelerinin topraklarini fethedisinin 1000 yildonumu anisina hazirlanmis 8 000 m lik bezden calismaErken donemMacarlarin yurdu Fin Ugor kavimlerinin ana yurdu olan Ural daglari ile Volga Nehri dolaylariydi Fin Ugor kavimlerinin dogudaki kolu olan Ugorlar daha sonra guneye inerek Turk kokenli bir boy olan Onogurlar ile karistilar Daha sonra batiya goc eden Hunlarla karistilar Bu uc boyun karismasiyla Volga bolgesinde Macar kavmi meydana geldi Sibirlerin baskisiyla yurtlarindan ayrilarak Kuban Irmagi dolaylarina yerlestiler Daha sonra Hazar hakimiyetini kabul ettiler 460 Daha sonra bu boylara Hazarlar dan olan Kavar adli uc boy katildi Yani gunumuz Macarlari ucu Turk dort kavmin birlesmesinden dogmustur Onogurlar Ugorlar Hunlar ve Kavar Hazarlari Yasadiklari bolgede 7 Macar ve 3 Hazar Boyu birleserek orgutlenmislerdir Macarlarin Avrupa da yaygin bicimde kullanilan adlarinin nereden geldigine yonelik en guclu olasilik o donemin Turkcesinde on ok anlamina gelen on ogur sozcugunun degiserek Hungar sozcugune donusmesidir On ogur sozcugu 10 boyun bir araya gelerek olusturdugu birligi simgeler Macarlar 896 yilinda Transilvanya ya gelerek bu bolgeye yerlestiler Ardindan bugunku dogu Avusturya ve guney Slovakya topraklarinin bir bolumunu isgal ettiler 995 yilinda yapilan Lechfeld Muharebesi nin sonucunda aldiklari buyuk yenilgiden sonra daha fazla ilerleyemeyerek na kesin olarak yerlestiler Arpad 9 yuzyilda Macar Boylari na onderlik ederek Avrupa da fetihler yapan ve kendi soyundan gelenler ile Arpadlar Hanedani ni kuran Macar hukumdardir Arpad dan sonra yerine gelen Prens 7 Macar Boyu nun baskaniydi Geza bu Macar boylarini Hristiyan Avrupa ile butunlestirmeye calismis yasadiklari yerleri Avrupa mimarisine gore duzenletmistir Hristiyanligi Macarlar arasinda buyuk olcude yaymis ve yerine kizi Viktoriya in gecmesini vasiyet ederek hanedanin en yasli uyesinin tahta gecmesi kuralini kaldirmistir Macaristan KralligiOrta Cag in sonlari 1000 1526 1000 li yillara yaklasilirken Avrupa Macaristan Dukaligi acik mavi ile gosterilmis Macaristan tahta cikan I Istvan tarafindan 1000 yilinin Aralik ayinda Estergon merkez olmak uzere Hristiyan bir krallik olarak ilan edildi Istvan Geza in oglu yani Arpad in soyundandi 1006 yilina gelene kadar Istvan hem eski Macar pagan dinsel inanclarini surdurmek isteyen hem de Bizans Imparatorlugu nun Ortodoks Kilisesi ne baglanmayi savunan tum karsitlarini alt ederek gucunu pekistirdi Daha sonra Macaristan i butunuyle Hristiyan inanc ve geleneklerine gore yonetilen feodal bir ulke yapmak icin tum reformlari kaldirmak ile ugrasti Istvan in tum yaptiklarinin sonucunda ortaya Alman Krallarina ve Macaristan topraklarindan gecen Hacli Ordulari na Macar boylarini takip ederek dogudan buralara gelen yagmaci konar gocer boylara karsi tum gucuyle ayakta duran bir krallik cikti Bu donemde aralarinda Hirvatistan ve dogu Slovakya topraklarinda bulunan bircok kucuk Slav kralligi da egemenlik altina alindi 1241 1242 yillarinda bu krallik Avrupa yi darmadagin eden Mogol Istilasi nedeni ile buyuk darbeler aldi Macar ordularinin nda agir bir yenilgi ile geri cekilmesinin ardindan Kral IV Bela ulkeden kacti ve nufusun ucte birlik bolumu gerek daha sonraki saldirilarda gerekse batidan ve guneyden komsulardan aldiklari saldirilar ile yok oldu Yalnizca iyi ve guclu kaleler ile korunan sehir ve manastirlar bu saldirilara karsi koyabildi Sonuc olarak Mogollar geri cekilince Kral Bela sinir bolgelerindeki onemli noktalara vegvar denen korunakli kaleler yapilmasi emrini verdi Bu kaleler gerek o donemde gerek ise gelecek caglarda ozellikle 14 yuzyil sonlarindan baslayarak Osmanli saldirilarina karsi Macaristan icin oldukca buyuk oneme sahip olmuslardir Fakat bu yapilar krali derebeylere karsi buyuk borclara soktugu icin merkezi otorite oldukca guc kaybetmistir Macar Krallik Armasi Arpad in soyundan gelenler Macaristan i 1301 yilina kadar yonettiler Arpad Hanedani nin egemenligi suresince ulke en genis sinirlarina ulastiysa da Osmanli Turkleri nin ulkeye olan saldirilari artmasina karsin derebeyler de etkilerini ve guclerini bir o kadar arttirdilar Ikinci buyuk Macar krali I ya da Nagy Lajos dur 1342 1382 yillari arasinda Macaristan i yoneten kral yasadigi donemde ulke topraklarini Karadeniz den Adriyatik Denizi ne kadar genisletti ve kardesinin olduruldugu Napoli Kralligi nin topraklarini bir sure isgal altinda tuttu 1370 yilindan sonra Polonya nin da krali o oldu ve babasi I Charles in yapmis olduklari antlasma tarih boyunca suregelen Macar Leh dostlugunun baslamasini sagladi Luksemburglu bir prens olan Sigismund Louis nin kizi Mary ile evlenerek tahta gecti Fakat onun donemi yogunlukla guneyde buyuk toprak kayiplarinin yasandigi bir cag oldu Osmanli Turkleri ile yapilan Hacli Savaslarinda agir yenilgiler alindi Macaristan in son buyuk krali Ronesans Donemi krali Matyas Corvinus dur Corvinus 1456 nda Macar ordularini yoneten derebeyi ve kumandan Janos Hunyadi nin ogludur Babasinin cizdigi cizginin uzerine Osmanli Devleti ile mucadeler uzerine yenilerini ekledi Ulke ici reformlarin yani sira ulke topraklarini kuzeye ve guneye genisletmek icin yola cikti Yonetmis oldugu ordu Fekete Sereg Kara ordu olarak adlandirildi 1485 yilinda aralarinda Viyana nin da bulundugu bircok yeni yer fethtettiler Matthias in olumunden sonra onun yerini alan Kral doneminde ulke gecmisteki gibi yonetilemedi Olumunden once bircok ayaklanma yasandi Merkezi otorite zayifladigindan her donem ulkeye saldirilar duzenleyen Osmanli nin eline buyuk bir firsat gecti 1521 de Belgrad Nandorfehervar elden cikti ve 1526 da Macar ordusu Mohac Savasi nda tarihindeki en buyuk yenilgilerinden birini yasadi Yuzyillar boyunca Macaristan Kralligi soylularin bagimsizligina bir takim milletlerin ayricaliklarina ve bagimsiz kent kralliklarinin kurulmasina izin veren geleneksel yasalarindan hic vazgecmedi Yeni Cag in baslari 1526 1718 Osmanli Devleti ile 150 yil boyunca degisik donemlerde ulkenin guney bolumlerinde yapilmis bircok savasin sonrasinda Turkler Macaristan in bircok bolgesini ele gecirdi ve ilerleyislerini 1556 ya kadar devam ettirdi Bu donemden sonra ulke politik kaoslar icine suruklendi Ikiye bolunmus olan Macar soylulari es zamanli olarak iki kral sectiler John Zapolya 1526 1540 ve 1527 1540 Bu iki krala bagli ordular da donem donem birbirleriyle catisarak ulkenin icinde bulundugu durumu daha da kotuye soktular 1541 yilinda Turklerin Buda yi fethetmesiyle ulke uce bolundu Bugunku Slovakya ve bati Hirvatistan topraklari ile Burgenland adi verilen bolge Habsburg tarafindan yonetildi Bu bolgenin krallari Macaristan Krallari olarak tahtta cikti Ulkenin dogu topraklari ve Erdel Beyligi Osmanli Devleti ne vergi vermeyi kabul ederek Osmanli nin ustunlugunu tanidi Baskent Buda ve geri kalan orta Macaristan topraklari Osmanli Devleti nin bir eyaleti yapildi Ulkenin buyuk bir bolumu bu savaslar suresince tahrib oldu Kucuk yerlesim birimlerinin bircogu tumuyle yikildi Ayni donemde Macaristan uzerinde hakimiyet kurmak icin ugras veren bir baska devlet de Avusturya ydi Protestan Avusturya yi istemeyen Tokeli Imre onderligindeki Macarlar ayaklandi ve Osmanli Devleti nden yardim istediler Veziriazam Merzifonlu Kara Mustafa Pasa komutasinda Osmanli Ordusu Avusturya uzerine sefere cikti Bu seferde bozguna ugrayan Osmanli Ordusu bu donemden sonra bolgede hep toprak kaybetmeye basladi Bunun uzerine Papa onderliginde Kutsal Ittifak Osmanli yi Avrupa dan tumuyle cikartmak icin saldiriya gecti Avusturya Buda yi yeniden ele gecirdi Gelecekteki birkac yil icinde Temesvar ve cevresindeki bolgeler disinda tum Macaristan Osmanli Devleti nin elinden cikti Ingiltere ve Hollanda ara buluculugunda Lehistan Venedik Avusturya ve Osmanli arasinda imzalanan Karlofca Antlasmasi ile bu toprak degisiklikleri resmen kabul edildi 1718 yilinda Pasarofca Antlasmasi ile birlikte Temesvar da elden cikti ve Macaristan butunuyle Osmanli dan ayrildi Yeni baskent Pozsony yani bugunku Bratislava yapildi Francis Rakoczi 1604 ve 1711 yillari arasinda Avusturya karsitlar ile Katoliklik karsitlari arasinda Hristiyanlik in tek cati altinda birlesmesini savunanlar tarafindan ayaklanmalar cikarilirdi ve bu isyanlar sonuncusu haric genelde Transilvanya dan yonetilirdi Slovakya da baslayan bu son ayaklanma halk tarafindan baskan II Ferenc Rakoczi nin kral olmasi icin cikarildi Avusturya tarafindan isyan bastirildiginda Lehistan da olan Rakocsi once Fransa ya sonra da Turkiye ye kacti ve yasaminin sonuna kadar Tekirdag da yasadi Ayaklanmanin ardindan Avusturya Macarlar in tum kalelerini yikarak gelecek olasi ayaklanamalar icin onlem aldi Kalelerden cikan taslar koylulere ev yapmalari icin dagitildi Daha fazla bilgi icin bakiniz II Viyana Kusatmasi Karlofca Antlasmasi Pasarofca Antlasmasi 18 yuzyil 1718 1780 Bu donem Macaristan tarihinde toparlanma donemi olarak tanimlanir Habsburg hanedaninin hukumdarlari is basina geldiklerinde kuzeyden ve dogudan bugunku Avusturya Almanya Slovakya Romanya ve Sirbistan dan ulkeye yeni gocmenler getirerek savaslarla tahrip olmus koy kasaba ve kentleri yeniden bayindir hale getirmislerdir Aydinlanma Cagi 1780 1848 Fransiz Ihtilali nden etkilenmeyle ulke uzerinde buyuk bir Almanlastirma calismasi yuruten II Joseph e karsi Macarlar da ve Macaristan da yasayan diger azinlik topluluklar arasinda buyuk bir ulusal dirilis hareketi basladi Napolyon Savaslari suresinde ve sonrasinda Macaristan kurultayi hicbir toplanti ve isbirligine katilmadi 1820 lerde Imparator zorlanarak Reformlar donemi baslatildi Soylularin vergi odememe oy kullanma gibi ayricaliklarindan vazgecmemek icin karsi cikmalarindan dolayi bu surec oldukca yavas ilerledi Tum bu yavas ilerlemelere karsi bircok ulusal adim atildi Latince resmi dil statusunden cikarilarak yerine Macarca getirildi Macaristan Kralligi nda ilk kez nufus tespiti Hirvatistan da dahil olmak uzere 18 yuzyilin sonlarinda yapildi Hirvatistan topraklari da dahil edilirse Macarlar in toplam nufusa orani 29 edilmezse 42 ye denk geliyordu 1850 nufus sayimlarina gore toplumda Slovaklar 18 6 Almanlar 11 8 Rumenler 10 1 Sirp ve Hirvatlar 5 6 Ukraynalilar 4 8 ve diger azinliklar 3 7 lik bir dilim olusturuyordu 1848 Ihtilali 1848 1849 Ihtilal 15 Mart 1848 tarihinde Peste ve Budin de Imparatoru halkin tum isteklerini kabul etmesi yonunde tum kralliktan destek goren protestolar yapan genis bir halk kitlesi tarafindan kansiz olaylar ile baslatildi Tum gosteriler Macaristan i Habsburg Imparatorlugu ndan kopararak ozerk hale getirmek icin yapiliyordu ve sonucta Macar reformistler Lajos Kossuth ve Lajos Batthyany onderliginde Macaristan in ozerklgini ilan edildi Ardindan cikan ic savasta Macarlarin ve yabanci devrimcilerin cikarttiklari ayaklanmalar bastirildi Ulkede yasayan Macar olmayan topluluklarin da isyan cikarmasindaki neden bagimsiz olma istekleridir Baskentte Viyana da da buyuk bir baskaldiri ile karsi karsiya olan Avusturya ilk once Macaristan in ozerkligini tanidi Daha sonra Avusturya daki ayaklanma bastirilinca Franz Joseph zeka engelli amcasini imparator yapti Avusturya Macaristan in ozerkligini tanimadigini belirtti ve bir ic savas daha cikti Isyancilarin direnisinin kirilmasinda guclukler yasaninca Rus Cari I Nikolas dan yardim istendi Rusya nin Macaristan i isgal etmesi uzerine Macarlar ve Ruslar arasina dusmanlik basladi Daha sonra Macaristan yoneticisi olan Avusturyali Macar ordusundaki 13 gorevli kumandanin idamina karar verdi Lajos Kossuth surgune gonderildi Devrimin sonrasi 1849 1867 1850 yilinda Macaristan Kralligi nin topraklari Avusturya Macaristan Imparatorlugu nda Macar bolgeleri 1911 1849 1867 yillari arasinda yasanan savasin ardindan tum ulke pasif direnise gecti Arsiduk Macaristan Kralligi nin basina gecti ve Cek yetkililerin yardimiyla Almanlastirma hareketleri tekrar basladi Avusturya Macaristan Imparatorlugu 1867 1913 Kirmizilar ve Beyazlar 1918 19 1918 yilinda I Dunya Savasi nda alinan yenilginin etkisiyle Avusturya Macaristan birligi dagildi 31 Ekim 1918 de Mihaly Karoly basbakan olarak Macaristan in basina gecti Yeni hukumet savasin ardindan ulkeyi kasim ayinda resmen bagimsiz bir devlet ilan etti 22 Kasim 1918 tarihinde Romanyalilar Macar Hukumeti ne Erdel in yonetiminin kendilerine ait oldugunu soylediler 1 Aralik 1918 de duzenlenen Alba Iulia Gyulafehervar toplantisinda Erdel in Romanya ya baglanmasi karari alindi Yeni Macar Hukumeti 1919 Subati na kadar toplumsal hizmetlerin yetersizligi ve askeri basarisizliklar nedeniyle halk destegini buyuk oranda yitirdi 21 Mart ta askeri ittifak gucleri Macaristan dan daha fazla toprak isteyince Karolyi istifa etti Bunun uzerine Bela Kun baskanliginda Macaristan Komunist Partisi iktidara geldi ve Macar Sovyet Cumhuriyeti ni ilan etti Kirmizilar adiyla taninan Komunistler ulkedeki tek organize silahli birlik olmalari nedeniyle ve Rusya yardimiyla Macaristan in gecmiste elinden cikmis olan tum topraklari geri alma sozu ile is basina gectiler Komunistler ayrica esitlik ve toplumsal adaletin iyilestirilmesi uzerine vaatte bulundular Baslangicta Kun un ordusu bircok etkileyici zafer kazandi Albay sayesinde Cekoslovak askerler isgal edilmis bazi topraklardan atildi bolgede gecici bir Slovak Sovyet Cumhuriyeti kurarark Romanya ya birakilmis olan Erdel i almak icin uzerine gidilmesine karar verildi Toplumsal hizmetlerde komunist hukumet endustriyel ve ticari kuruluslari devletin tekeline aldi konutlasmayi ulasimi bankaciligi ilac sanayiini ve ulkedeki her turlu kurulusu kamulastirdi Tum yapilanlara karsin Komunist Hukumet de oldukca kisa omurlu oldu Birkac basarili darbenin ardindan hukumete Kirmizi Teror adi altinda yari askeri ve yari duzenli gruplardan karsi ataklar gelmeye basladi Bu donemde toplumu ayarttiklari gerekcesiyle tutuklanan 590 kisinin tumu yargilanmadan idam edildi Devlet tarafindan toprak reformu yapilmisti yalniz devletin soylulardan aldigi topraklari dusuk siniftakiler arasinda etkili bicimde dagitamamisti Sovyet Rus Ordusu da hicbir zaman Macar Hukumeti ne tardim edemedi Hicbir savasi kaybetmemelerine karsin Macarlar aldiklari topraklari yavas yavas muttefiklerin baskisi nedeniyle birakmak zorunda kaldilar Romanyali larin ilerlemesi ve toplumun tepkileri nedeniyle Bela Kun ve adamlari ulkeden kacarak Avusturya ya sigindilar 6 Agustos gunu Budapeste isgal edildi Bunun uzerine verilen sozleri tutmadiklari gerekcesiyle Macar toplumunda Sovyet Birligi ne ve meclisin buyuk bir bolumunu olusturan Yahudilere karsi buyuk bir hosnutsuzluk duygusu belirmeye basladi Macaristan in yeni savas gucleri artik mufafazakar devrim karsitlari Beyazlar idi Erdelli bir soylu olan Istvan Bethlen ve Avusturya Macaristan Donanmasi nda eski bir komutan olan Miklos Horthy onderliginde Viyana da kurularak Szeged de ilan edildi Ulkenin batisinda baslayarak genele yayilan Beyaz Teror polis teskilati dagildigi icin ulkede kendilerine karsi koyabilecek herhangi bir guc olmadigindan bircok komunist ve diger sol gorusluleri yargilamadan idam etti Ulkede Macaristan in icinde bulundugu durumun gerekcesi olduklari bahanesiyle Yahudilere karsi bircok saldiri yapildi Ulkeden cekilmeye baslayan Romanya ordusu da cikmadan ulkedeki her yeri yagmaladi ve yakip yikti Ortaya cikan zarar oylesine buyuktu ki 1919 yilindaki Baris Konferansi nda Macaristan dan Romanya ya savas tazminati odemesi istenmedi 16 Kasim gunu Romanya Ordusu nun izni ile Horthy nin ordusu Budapeste ye girdi Yeni yonetim guvenligi sagladi teroru durdurdu bir onceki hukumetin destekcileri hapse atildi ve siyasi hareketler bastirildi 1920 44 kral naipligi donemi1920 Ocak ayinda Macar kadin ve erkekler ilk kez gizli usulde oy verdi Onceki oylamalar oylamanin gizli olmamasindan dolayi demokratik olculerde degerlendirilmiyordu Sag kanat bu oylamadan birinci cikti 1867 Uzlasmasi ni ortadan kaldirarak monarsiyi yeniden duzenledi Macaristan Kralligi ile Trianon Antlasmasi nin oncesi ve sonrasiMacaristan 1920 de ve 1941 de Macaristan 4 Haziran 1920 tarihinde Trianon Antlasmasi ni imzalayarak ulkenin parcalandigini kabul etti Antlasmaya gore Macaristan topraklarinin bir kismi komsu ulkeleri arasinda paylastirildi Yaklasim 10 milyon Macar ulke disinda kaldi Ulkenin etkin yapisinda degisiklikler oldu Bu degisim sonucunda Macaristan in etnik yapisi 90 i Macar 6 si Alman geriye kalan kismi ise Slovaklar Hirvatlar Rumenler Yahudi ve Cingene olarak degisti Belirlenen yeni sinirlar Macaristan i maden yataklari ve ticari yollarin kazancindan uzaklastirdi Macaristan yeni sinirlari ile orman havzasinin 84 unu ekilebilir arazisinin 43 unu ve demir madenlerinin 83 unu kaybetti Macaristan 1 Dunya Savasi oncesi savas endustrisinin onemli merkezlerinden birisiydi Basken Budapeste nufusunun 51 i endustride calismaktaydi Endustriyel alanda calisanlarin 82 si de agir sayaniyde calismaktaydi Haziran 1920 yilinda Honthy meclise basbakan olarak atandi Kendisinin de icinde bulundugu sag kanat hukumeti numerus clausus yasasini uygulayacagini siyasetteki ve universitelerdeki yozlasmaya cozum bulacagini kirsal alanin sorunlariyla ilgilenecegini vadetti Teleki s hukumeti Avusturya krali 1 Charles in Mart 1921 de tekrar tahta gecmesi ile devrildi 1 Charles Hasburgta ki milliyetci sag kanadin butun siyasi faaliyetlerini engelledi Bu durumu degerlendiren parlamenter Istvan Bethlen Birlik Partisi adinda yeni bir sagci parti kuruldu Horthy bunun uzerine Bethlen basbakani olarak atandi 4 Charles in tahtini guvence altina alma cabalari yine sonucsuz kaldi Miklos Horthy de Nagybanya Macaristan Kral Naibi Bethlen in iktidarda durdugu sure istikrarli gecti 1921 1931 Yeni bir politik anlayis ile secmenlere yaklasti burokratik konumlara kendi destekcilerini yerlestirdi siyasi becerisini kirsal alanda hissettirdi Bethlen devlet mekanizmasi uzerinde radikal devrimler yapti Yahudi ve sol kesim uzerindeki baskilari azaltti 1921 yilinda Sosyal Demokratlar a ve ticari birlige yeni haklar sagladi Legal olarak calismalarini saglayacak yasalari cikartti Anti Macar ve siyasi suclulara af sagladi Bethlen 1921 de Macaristan in Milletler Cemiyeti ne girmesini sagladi 1927 yilinda Italya ile yeni bir dostluk antlasmasi imzaladi Trianon Antlasmasi ulke gundemine geldi Bethlen bu antlasmanin etkilerini ticari sosyal kulturel siyasi ve ekonomik alanda yukselirken basamak olarak kullandi Buyuk Bunalim donemi yasam standardinda oldugu gibi sag kanadin politik kariyerinde de buyuk dususe neden oldu 1932 yilinda Horthy nin yerine Almanya ile sicak iliskiler olan Gyula Gombos atandi Gombos asiri milliyetci kanattaydi ve Maygarizasyon politikasini guden bir politika izlemekteydi Gombos ekonomik krizden kurtulmak icin Almanya ile yeni bir ticari anlasma imzaladi Bunun sonucu olarak da Macar pazari ve madenleri Almanya kontrolune gecmis oldu Adolf Hitler in Macarlara Trianon Antlasmasi ile kaybettikleri topraklari geri verme sozu ile Macarlar Almanlara Yahudi politikasinda yardimci olmaya basladilar 1935 yilinda Macaristan in fasist partisi olan Capraz Ok partisi Ferenc Szalasi tarafindan kuruldu Gombos un danismani Kalman Daranyi Birinci Yahudi Yasasi nin cikmamasini saglayarak Alman nazileri ve antisemitist Macarlari memnun etti Macar meclisi bu rahatsizlik verici gelismeler uzerine Bela Imredy i Daranyi nin istifasi uzerine basbakan olarak atadi 1938 Imredy ilk olarak Ingiltere ile diplomatik iliskileri gelistirme politikasini izledi Bu gelismeler Almanya ve Italya tarafindan rahatsizlik verici olarak yorumlandi Ancak Avusturya nin ilhaki ile Imredy Almanya ve Italya yi gormezden gelmenin mumkun olmadigini gordu Bunun sonucu olarak 1938 sonbahari itibariyla dis politikada daha Alman ve Italyan yanlisi bir cizgi izlemeye basladi Imredy sag siyasette gucunu korumak amaciyla rakiplerini ortadan kaldirmaya basladi Gittikce guc kazanan Ok Hac Partisi bu politikanin sonucunda Imredy yonetimi tarafindan kapatildi Daha da sag cizgi izlemeye baslayan Imredy devletinin totaliter bir sekilde yeniden organize edilmesini teklif etti ve ilkinden daha da sert olan Ikinci Yahudi Kanunu nun taslagini hazirlatti Pal Teleki nin hukumetinin yonetimindeki meclis 1939 yilinda Ikinci Yahudi Kanunu nu kabul etti Kanun Yahudilerin ekonomik kulturel ve sosyal hayata katilimini sinirlandiriyor ve Yahudiligi bir din degil bir irk olarak tanimliyordu Bu da Musevilikten Hristiyanliga gecenlerin durumunu belirgin bir sekilde olumsuz etkiledi 2 Dunya Savasi 1920 ve 1941 arasinda Macaristan Nazi Almanyasi ve Fasist Italya Macaristan in Triyanon Antlasmasi ile kaybettigi topraklari bariscil yollarla geri almasina calistilar Viyana Hediyeleri ile de Macaristan in Cekoslovakya nin bir kismini ve Transilvanya yi geri almasini sagladilar Pal Teleki 20 Kasim 1940 ta Almanya nin baskisiyla Macaristan i Uc Guc Pakti na katilmasini onaylamistir Diger yandan da Aralik 1940 ta Yugoslavya ile uzun omurlu olmayan Sonsuz Dostluk Antlasmasi ni imzaladi Birkac ay sonra Yugoslavya daki ihtilalin Almanya nin Sovyetler Birligi ni isgal etme planini tehdit etmesi sebebiyle Hitler Macarlarin Yugoslavya nin isgalinde destek vermelerini istedi Bu ortakligin sonucunda da Birinci Dunya Savasi sonunda kaybedilen Macar topraklarinin geri verilecegi sozunu verdi Macaristan in savasta Almanlarla birlikte olmasina engel olamayan Teleki intihar etti Asiri sagci Laszlo Bardossy de bir sonraki basbakan oldu Sonucta bugunku Slovenya Hirvatistan ve Sirbistan da bulunan ufak topraklar Macaristan a katildi Dogu Cephesi nde savasin baslamasiyla savasa katilma konusu Macar yetkililer arasinda tartismalara sebep oldu Sonuc olarak Macaristan 1 Haziran 1941 de Almanlarin yonetimi altinda savasa girdi Macar elit askerlerinden olusan Karpat Grubu guney Rusya da oldukca ilerleme kaydetti Uman Muharebesi sirasinda Karpat Grubu 6 ve 12 Sovyet Ordulari nin cevrelenmesinde gorev aldi 20 Sovyet tumeni ele gecirildi veya yok edildi Macaristan in Almanya ya olan bagliligindan endiselenen Amiral Horthy Bardossy yi istifaya zorladi ve yerine Miklos Kallay i getirdi Miklos Kallay Bethlen hukumetinde gorev almisti ve muhafazakar bir cizgiye sahipti Kallay Bardossy nin Kizil Ordu karsisinda Almanya yi destekleme politikasina devam ederken gizlice Batili guclerle muzakerelere basladi Stalingrad Muharebesi nde Macaristan Ikinci Ordusu cok ciddi kayiplar verdi Stalingrad in Ocak 1943 te dusmesinden kisa bir sure sonra Ikinci Ordu varligini devam ettiremedi Amerikalilar ve Ingilizlerle gizli muzakereler devam etmekteydi Ancak bunun farkinda olan Hitler Nazi guclerine Margarethe Operasyonu na baslamalari emrini verdi ve Mart 1944 te Macaristani isgal etti Hirsli bir Nazi destekcisi olan Dome Sztojay Nazi Ordulari yoneticisi Edmund Veesenmayer in destegiyle yeni basbakan oldu Kotu sohretli SS Albayi Adolf Eichmann Macaristan a Yahudilerin isgal edilmis Polonya daki Alman olum kamplarina gonderilmesini denetlemeye gitti 1944 yilinda 15 Mayis 9 Temmuz arasinda 437 402 Yahudi Auschwitz Toplama Kampi na gonderildi 1944 Agustos unda Horthy Sztojay in yerine anti fasist General Geza Lakatos u getirdi Lakatos yonetiminin icisleri bakani olan Bela Horvath jandarmaya Macar vatandaslarinin surgun edilmesini engellemeleri emrini verdi Eylul 1944 te Sovyet gucleri Macar sinirini gectiler 15 Ekim 1944 te Horthy Macaristan in Sovyetler Birligi ile ateskes imzaladigini ilan etti Ancak Macar Ordusu ateskesi gormezden geldi Almanlar Panzerfaust Operasyonu ile Horhy nin oglunu kacirarak onu ateskesi feshetmesine Lakatos un yerine Ok Hac Partisi nin lideri olan Ferenc Szalasi yi getirmesine zorladilar Ferenc Szalasi Milli Birlik Devleti nin basbakani oldu ve Horthy politikadan cekildi Szalasi Nazilerin destegiyle basta Budapeste dekiler olmak uzere Yahudilerin surgununu tekrar baslatti Binlercesi de Ok Hac Partisi uyelerince olduruldu 28 Aralik 1944 te Bela Miklos basbakanliginda Macaristan gecici hukumeti kuruldu Ancak Miklos da ve Szalasi de hukumetlerinin mesruiyetini iddia etmekteydi Ok Hac Partisi nin yonetim alani gittikce daralirken Almanlar ve Szalasi destekcileri Ruslara karsi savasmaya devam ettiler Kizil Ordu 29 Kasim 1944 te Budapeste yi kusatti ve Subat 1945 e kadar surecek olan Budapeste Muharebesi basladi Macaristan Birinci Ordusu ndan kalan birliklerin cogu ise 1 Ocak ile 16 Subat 1945 arasinda Budapeste nin 200 km kuzeyinde imha edildi Sonuc olarak 13 Subat 1945 te Budapeste kosulsuz bir sekilde teslim oldu 20 Ocak 1945 te Macar gecici hukumetinin temsilcileri Moskova da ateskes imzaladilar Szalasi hukumeti uyeleri ise ulkeyi mart sonunda terk ettiler Resmi olarak Macaristan daki Sovyet operasyonlari 4 Nisan 1945 te son Alman birlikleri de ulkeden cikana kadar devam etti 7 Mayis 1945 te General Alfred Jodl Alman kuvvetlerinin kosulsuz teslimini kabul etti Macar Bilimler Akademisi nden Tamas Stark in degerlendirmesine gore Macaristan in 1941 1945 arasindaki kaybi 110 120 000 i olu 200 000 i kayip ve savas esiri olmak uzere toplam 300 000 310 000 dir Macaristan in kayiplari Slovakya Romanya ve Yugoslavya dan katilan topraklardan askere alinan 110 000 kisi ve askere alinan 20 25 000 Yahudi yi de icermektedir 45 000 i 1944 1945 arasindaki hava operasyonlari sonucu ve 20 000 i soykirimda oldurulen Romanlar olmak uzere 80 000 sivil kayip verilmistir Holokost sebebiyle hayatini kaybeden Yahudilerin sayisi ise 600 000 dir Savas sonrasi komunist donemBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Komunizme gecis 1944 1949 Paris Antlasmasi nin imzalanmasiyla Macaristan 1938 1941 arasinda elde ettigi topraklari kaybetti Macaristan in savasa katilmasindaki temel motivasyonu bu topraklari geri almak olmasina ragmen savasin ardindan ne Sovyetler Birligi ne de Batili devletler Macaristan in 1938 sinirlarinda bir degisikligi destekledi 10 Subat 1947 de imzalanan baris antlasmasinda 2 Kasim 1938 nde alinan kararlar gecersiz sayilmis Macar sinirlari sadece Cekoslovakya sinirindaki ufak bir toprak kaybi disinda 1 Ocak 1938 oncesi haline cekilmistir 1919 daki bircok komunist lider ulkeye geri donmustur Sayilari 240 000 i bulan Alman azinligin yarisi Almanya yi ve Nazi yanlisi hareketi desteklememis olmalarina ragmen Almanya ya sinir disi edilmistir Diger yandan Macaristan ve Cekoslovakya arasinda da mubadele gercekleltirilmistir Bunun sonucunda Cekoslovakya sinirlari icerisinde kalan 70 000 Macar Macaristan a tasinmistir Sovyetler Macaristan a komunist rejimin yavas yavas yerlestirmeyi planladi ve 21 Aralik 1944 te Debrecen de gecici hukumet kurdu Ancak bu gecici hukumette ilimli partilerden temsilciler de bulundurdular Diger yandan Batili devletler in demokratik bir secim yapilmasina yonelik israrlari sonucu Kasim 1945 te Sovyetler Dogu Avrupa daki tek serbest secimlerin Macaristan da yapilmasina izin verdi Secmenler bu secimlerde bagimsiz adaylara degil parti listelerine verebilmekteydi Secimleri oylarin 57 sini alan merkez sagi temsil eden Bagimsiz Kucuk Isletmeciler Tarim Iscileri ve Sehirliler Partisi Macarca Fuggetlen Kisgazda Foldmunkas es Polgari Part kazandi Komunistlerin ve Sovyetlerin ozellikle aristokratlarin mallarini fakir koylulere dagitmalarinin da etkisiyle secimden beklentilerinin yuksek olmasina ragmen Macaristan Komunist Partisi oylarin sadece 17 sini almistir Ancak Macaristan daki Sovyetler komutani secimleri kazanan partinin hukumeti kurmasina izin vermedi Voroshilov un baskisiyla secimleri kazanan parti ancak komunistler sosyal demokratlar ve Milli Koylu Partisi ile koalisyon yaparak hukumeti kurabildi Fakat bu hukumette onemli ve kilit pozisyonlara komunistler yerlestirilmisti 1 Subat 1946 da ise Macaristan da Cumhuriyet ilan edildi ve basbakan olan Bagimsiz Kucuk Isletmeciler Tarim Iscileri ve Sehirliler Partisi baskani baskani oldu Yeni basbakan ise iydi Yardimcisi ise Komunist Parti nin lideri Matyas Rakosiolmustur Onde gelen komunistlerden Laszlo Rajk ise icisleri bakani olarak atanmistir Bu surecte komunistler Kucuk Isletmeciler Partisi ni hem hukumette hem de hukumetin disinda baski altinda tutmuslardir Sanayi sirketleri millilestirilmis dini sosyal orgutlenmeler yasaklanmistir Subat 1947 de ise bu partinin liderlerini Cumhuriyet e karsi komplo kurmak iddiasiyla tutuklamislardir Iclerinde basbakan olmak uzere bu siyasal hareketin ileri gelenleri yurtdisina iltica etmisler veya yurtdisina kacmaya zorlanmislardir Daha sonralari Matyas Rakosibu hukumetteki calisma arkadaslarini salami dilimler gibi birer birer ortadan kaldirdigiyla ovunmustur Agustos 1947 de duzenlenen sonraki secimlerde komunistler bos oy pusulalari kullanarak secimlerde yaptiklari hilelere ragmen oylarini 17 den 24 e cikartabildiler Komunistlerle ittifak icerisinde olan sosyal demokratlar ise iki puan oy kaybederek oylarin 15 ini aldilar Kucuk Isletmeciler Partisi ise populerligini ciddi bir sekilde kaybetmis ve bu secimde oylarin ancak 15 ini kazanabilmistir Fakat bu partinin eski oylari komunistlerin baskisina karsi direnen uc yeni merkez sag partisi tarafindan paylasilmistir Ikinci secimlerin sonunda da ortaya cikan basarisizlik sonucu Moskova taktiklerini degistirerek demokratik bir algi yaratma planindan vazgecmis ve komunizme gecisi hizlandirmaya karar vermistir Haziran 1948 de Sosyal Demokrat Parti Komunist Parti ile birlesmeye zorlanarak Macaristan Isci Partisi kuruldu Karoly Peyer ve Anna Kethly gibi komunizm karsiti olan sosyal demokratlar da partiden atildilar ve surgune yollandilar Daha sonra da Baskan Zoltan Tildy de gorevinden alindi ve yerinde sosyal demokrat Arpad Szakasits getirildi Son olarak tum demokrat partiler Subat 1949 da sozde Halk Cephesi ni kurdular ve boylece tum ozerkliklerini kaybettiler Ve cephenin lideri Rakosi oldu Muhalefet partileri ise gayrimesru ilan edildi ve liderleri ya tutuklandilar ya da surgune yollandilar 18 Agustos 1949 da meclis Sovyetler Birligi nin 1936 anayasasini model alan yeni anayasayi kabul etti Ulkenin ismi de Macaristan Halk Cumhuriyeti olarak degistirildi Sosyalizm ise milletin ana hedefi olarak belirtildi Orak cekic ve kizil yildiz iceren yeni bir devlet nisani benimsendi Stalinist donem Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz 1956 Devrimi Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Janos Kadar yonetiminde gelismeler Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Demokrasiye gecisBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Ozgur genel secimler ve demokratik MacaristanBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz GaleriAtilla Atilla meeting Pope Leo Bela IV The Seven Chieftains The laying siege to a city King St Laszlo and his horn The invasion of theNotlar John F Montgomery Hungary The Unwilling Satellite Devin Adair Company New York 1947 Reprint Simon Publications 2002 Ayrica bakiniz20 yuzyil Macaristan tarihiKaynakcaDis baglantilar Ingilizce History of Hungary Primary Documents20 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde