Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed Rızâ Pehlevî (Farsça: محمد رضا شاه پهلوی; d. 26 Ekim 1919, Tahran - ö. 27 Temmuz 1980, Kahire), 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son monarşik lideridir. Şehinşah (Kralların Kralı) ve Sayeh-eh-Hodah (Allah'ın Yeryüzündeki Gölgesi) gibi imparatorluk unvanları vardır.
| Muhammed Rızâ Pehlevî | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Şahenşah | |||||
 | |||||
| İran Şahı | |||||
| Hüküm süresi | 16 Eylül 1941 - 11 Şubat 1979 | ||||
| Taç giymesi | 26 Ekim 1967 | ||||
| Önce gelen | Rıza Pehlevi | ||||
| Sonra gelen | Monarşi kaldırıldı Ruhullah Humeyni (Yüce lider olarak) | ||||
| Doğum | 26 Ekim 1919 Tahran, İran | ||||
| Ölüm | 27 Temmuz 1980 (60 yaşında) Kahire, Mısır | ||||
| Eş(ler)i |
| ||||
| Çocuk(lar)ı | |||||
| |||||
| Hanedan | Pehlevî Hanedanı | ||||
| Babası | Rıza Pehlevi | ||||
| Annesi | Tâcülmülûk | ||||
| Dini | İsnâaşeriyye | ||||
Askeri kariyer | |||||
| Branşı | İran Ordusu | ||||
| Hizmet yılları | 1936-1941 | ||||
| Rütbesi | Yüzbaşı | ||||
| Komutası | Ordu Teftiş Dairesi | ||||
| İmza | |||||
 | |||||
II. Dünya Savaşı sırasında İran'ı işgal eden Britanya ve Sovyetler Birliği'nin baskısıyla tahttan çekilen babası Rıza Şah'ın yerine iktidara geldi. İktidarı sırasında İran petrol endüstrisi demokratik yollarla seçilmiş olan ve ABD-Britanya destekli bir darbeyle görevinden uzaklaştırılacak başbakan Muhammed Musaddık tarafından kısa süreliğine millileştirildi.
İktidarına, Pers İmparatorluğu'nun 2.500. kuruluş yıl dönümü kutlamaları damga vurdu. Hükümdar olarak, İran'ı küresel bir güç ve modern bir ülkeye dönüştürme iddiasıyla, içinde kadınlara oy hakkının tanınması ve çeşitli endüstrilerin ulusallaştırılmasının da dahil olduğu bir dizi ekonomik, sosyal ve siyasi reformu içeren Beyaz Devrim adlı programı uygulamaya koydu.
Zamanla, seküler bir Müslüman olarak, izlediği güçlü modernleşme ve sekülerleşme siyaseti, İsrail ile olan ilişkileri, Bazaari denilen geleneksel tüccar sınıfıyla çatışması, kendisi, ailesi ve yönetici elitle ilgili yolsuzluk konuları nedeniyle Şii ruhban sınıfının yanı sıra çalışan sınıfların da desteğini kaybetmeye başladı. Bunlara ek olarak komünist Tudeh Partisi'nin yasaklanması, istihbarat örgütü SAVAK'ın siyasi muhalifler üzerinde uyguladığı baskı, ABD ve Britanya'nın iktidarına olan desteği, İslamcı ve yükselen komünist faaliyetlerle çatışması iktidarına karşı oluşan güçlü muhalefetin diğer nedenleri oldu.
1979 yılına gelindiğinde, siyasi huzursuzluk bir devrime dönüşerek Muhammed Rızâ Pehlevî'nin 16 Ocak günü İran'ı terk etmek zorunda kalmasına neden oldu. Daha sonra ülkede monarşiye son verilerek Ruhullah Humeyni önderliğinde cumhuriyet ilan edildi. Gıyabında idam cezasına çarptırılan Şah, siyasi sığınmacı olarak kabul edildiği Mısır'da 1980 yılında öldü.
Gençliği
Pehlevi Hanedanı'nın kurucusu Rıza Pehlevi'nin en büyük oğluydu. İsviçre'de öğrenim gördükten sonra 1935-1938 arasında İran'da Askerî Akademi'de eğitim aldı. Sovyetler Birliği ve Britanya, Rıza Pehlevi'nin Nazi Almanyası ile işbirliğini önlemek için İran'ı işgal etti. Büyük devletlerin baskısı sonucu babası Rıza Pehlevi'nin tahttan çekilmesi üzerine tahta çıktı (16 Eylül 1941).
Hükümdarlığı
Bu ülkelerle, işgal kuvvetlerinin kısa sürede geri çekilmesi karşılığında bir antlaşma imzalayarak 1943'te Almanya'ya savaş açtı. Bu arada sarsılan şahlık otoritesini Büyük Britanya desteğiyle ayakta tutmayı başardı.
Petrol millileştirmeleri ve 1953 darbesi
İkinci Dünya Savaşı sonrasında petrol yataklarının yabancı şirketlere açma politikası, Muhammed Musaddık önderliğinde güçlü bir milliyetçi hareketin doğmasına yol açtı. Mart 1951'de 'nin (AIOC) İran'daki mal varlığını millileştirmeye ilişkin bir yasayı meclisten geçirmeyi başaran Musaddık hızla güçlenmeye başladı. Nisan ayı sonunda Muhammed Rıza Şah, Muhammed Musaddık'ı başbakanlığa atamak zorunda kaldı. Ağustos 1953'te Musaddık'ı başbakanlıktan uzaklaştırma girişimi boşa çıktıktan sonra İran'dan kaçtı. Ancak kısa süre sonra güç dengesi Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) desteğiyle Şah'ın lehine değişti. ABD'nin desteklediği Musaddık karşıtlarının yarattığı karışıklıkların ardından geri dönerek yeniden iktidarı devraldı ve Musaddık tutuklandı (Ajax Operasyonu). Ardından Musaddık'ın millileştirme politikasına son verdi ve bir dizi antlaşma imzaladı. Batı'yla ekonomik ve siyasi iş birliğini artırmaya özen gösterdi. 1955'te İran'ın Bağdat Paktı'na katılma kararını aldı. 1957'de CIA destekli gizli polis örgütü SAVAK'ı kurdurdu.
Batı dünyasından aldığı destekle konumunu pekiştirdikten sonra 1961'de meclisi de dağıtarak bütün yetkileri elinde toplayan Muhammed Rıza, 1963'te, büyük toprak sahipleri ve Şii din adamlarının gücünü kırmak amacıyla, ABD desteğiyle Beyaz Devrim adını verdiği bir ulusal kalkınma programı uygulamaya girişti. Toprak sahiplerinin sanayi kuruluşlarına ortak olması karşılığında devletleştirilen araziler parçalanarak köylülere dağıtıldı. Ayrıca hava, kara ve demir yolları ağının genişletilmesini, bir dizi baraj ve sulama projesini, sıtma gibi hastalıkların kökünün kazınmasını, sanayinin geliştirilmesini ve toprak reformunu kapsayan bu programla birlikte kırsal alanlara sağlık ve eğitim hizmetlerini götürecek bir örgütlenmeyi başlattı. Beyaz Devrim'in mutlak hedefi; kapitalizmin oluşması için; "bazargan" adı verilen ve geleneksel olarak İran'ın siyasal, toplumsal yaşamında büyük önem taşıyan küçük ve orta sınıf esnafın sistem dışı bırakılarak; zenginlerin sanayi yatırımlarına yönlendirilmesiydi. Beyaz Devrim kırsal kesimde mülkiyet yapısını değiştirdiyse de tarımsal üretimde beklenen atılımı yaratamadı.
'nin çokuluslu bir Batı konsorsiyumuyla iş birliği yaparak yürüttüğü çalışmalar petrol ve petrokimya sanayilerinde önemli bir gelişme sağladı. Petrolden elde edilen yüksek gelir değişik sanayi alanlarında (petrokimya, nükleer santraller, demir-çelik kompleksleri, büyük altyapı çalışmaları vb.) büyük çaplı yatırımlara ve çok büyük askeri harcamalara (batılı devletlerden, özellikle ABD'den çok gelişmiş silahların satın alınması) olanak verdi.
Dış politikada ABD doğrultusunda bir çizgi izlemekle birlikte başka ülkelerle de ticari ve kültürel ilişkilerin geliştiren İran, Merkezi Antlaşma Teşkilatı (CENTO) ve Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği (RCD) gibi kuruluşlarda da önemli bir rol üstlendi. Yemen İç Savaşı'nda cumhuriyetçilere karşı kraliyet yanlılarını destek verdi. 1971'de, Basra Körfezi'ndeki bazı adalar üzerinde hak talep edip işgal etmesi körfez emirlikleri ile gerginlik yaşanmasına neden oldu; İran ordusu, bölgede giderek artan bir şekilde Batılılar'ın çıkarları yönünde jandarma rolünü oynadı. 1960'larda ve 1970'lerde daha bağımsız bir dış politikaya yönelerek SSCB ve Doğu Bloğu ülkeleriyle de iyi ilişkiler kurdu. Petrol sahaları ve Şatt-ül-Arap su yolu nedeniyle Irak ile yaşadığı sorunu bu ülkedeki Kürt ayrılıkçıları destekleyerek çözmeye çalıştı. Muhammed Rıza Şah iktidarı sırasında İran, Türkiye ile beraber İsrail'i tanıyan iki Müslüman ülkeden biriydi.
1967'de Şehinşah (Kralların Kralı) unvanını aldı ve 1971'de Pers İmparatorluğu'nun 2,500. yıldönümü kutlamak üzere bir tören düzenledi. Bu törende İran tarihinde yeni bir uygulama başlatarak karısı Farah Diba'ya imparatoriçe (şahbanu) tacı giydirdi. 1975'te çok partili siyasi yapıyı ortadan kaldırarak Rastahiz (Diriliş) Partisi'ni tek yasal parti ilan etti.
İran İslam Devrimi
Modernleşme programını otoriter ve baskıcı bir yönetimle yürüten ve rejime karşı her türlü muhalefeti acımasızca bastıran Muhammed Rıza, kırsal kesimdeki hoşnutsuzlukları gideremediği gibi kentleşmenin yarattığı yeni sorunların da üstesinden gelemedi. 1970'lerin başında yaşanan petrol kriziyle İran'ın kasaları dolmasına rağmen, kırsaldan şehirlere olan yoğun göç şehirlerde bir işsiz kitlesi ortaya çıkardı. İşsizlik ve hayat pahalılığını azaltmaya yönelik alınan sert önlemler, toplumdaki genel hoşnutsuzluğu ticaret ve sanayi çevrelerine de yaydı. Beyaz Devrim reformlarını yetersiz bulan ve yavaş uygulanmasından yakınan liberal (öğrenciler, aydınlar, ticaret burjuvazisi) ve ilerici (işçiler, Tudeh, marksist-leninist Halkın Mücahitleri Örgütü) çevrelerin yanı sıra batılılaşmanın İslama karşı olduğunu savunan dini çevrelerin tepkileriyle karşılaştı. Bunlar dışında baskıcı yönetim biçimi, hükûmetteki yolsuzluklar, petrol ihracından sağlanan gelirlerin dengesiz dağılımı ve bir korku figürü sayılan siyasi polis örgütü SAVAK'ın uygulamalarından dolayı, doğrudan Muhammed Rızâ Pehlevî'yi hedef alan bir muhalefet de gelişti. Büyük ölçüde yeraltına geçen muhalefeti sindirmek için başvurduğu baskıcı yöntemler içeride ve dışarıda şahlık rejimi karşıtı güçlü bir birikim yarattı.
Şah yönetiminin 1977'de baskıları bir ölçüde yumuşatmasıyla başlayan açık siyasal etkinlikler ve protesto gösterileri ertesi yıl yaygınlaşarak kitlesel bir karakter kazandı. Bu sırada İran Şiiliği, ulusal kimliğin dinsel alanda ortaya çıkışı olarak yavaş yavaş kendini gösterdi. Dini çevreler, halkın toplumsal adaletsizliklere, despotluğa ve yabancı egemenliğine karşı mücadeleye çağırarak muhalefeti bir araya toplamayı başardılar. Şii din adamları arasında on binlerce molla, dini muhalefeti etkili bir örgütlenmeye kavuşturdu. Ayrıca, Devrimci İslamiyet anlayışını yaymaya çalışan Halkın Mücahitleri Örgütü yönetiminde gerilla hareketi gelişti.
Ocak 1978'de, on beş yıl önce İran'dan sürülen Şii topluluğun ruhani önderi Ruhullah Humeyni'ye karşı hakaret dolu bir makalenin yayımlanması, Kum kentinde bir protesto yürüyüşüne yol açtı. SAVAK kalabalığa ateş açarak yaklaşık yüz kişinin ölümüne neden oldu (9 Ocak). Bu olaydan sonra gittikçe daha fazla protestocuyu bir araya getiren gösteriler belli aralıklarla yinelendi (her kırk günde bir, Şiilerin yas süresi). Büyük kitle gösterilerinin ülke ekonomisini felç etmesiyle yeniden sertleşen yönetim, 8 Eylül 1978'de büyük kentlerde sıkıyönetim ilan etti. Kanlı bir şekilde bastırılmasına karşın gösteriler durmadı. Toplumda geniş destek bulan muhalefet, 1964'te sürgün edildikten sonra önce Irak'ta, ardından Fransa'da İslamcı hareketi yöneten Ayetullah Ruhullah Humeyni çevresinde toplandı.
Muhammed Rıza, reform vaatlerinde bulunarak ve ılımlı muhalefete açılarak rejimi kurtarmaya çalıştı. Ocak 1979'da bu muhalefetin temsilcilerinden Şahpur Bahtiyar başbakan olmayı kabul etti ama bu girişim, artık monarşi rejimiyle her tür uzlaşmayı reddeden tüm muhalefet tarafından kınandı. Durumunun ümitsizliğini gören Muhammed Rızâ Pehlevî, 16 Ocak 1979'da kesin olarak ülkeyi terk etti; Şahpur Bahtiyar'ın muhalefetle uzlaşma çabaları da sonuçsuz kaldı. Humeyni'nin 1 Şubat 1979'da ülkeye dönüşüyle, son direnci de yıkılan şahlık rejimi çöktü. 1 Nisan 1979'da yapılan halk oylamasıyla, İran ilan edildi. Bu arada mart ayında yeni rejim tarafından gıyabında idam cezasına çarptırıldı.
Sürgün hayatı ve ölümü
Bir süre Mısır, Fas, Bahamalar ve Meksika'da kalan şah, yakalandığı pankreas kanserinin tedavisi için 22 Ekim 1979'da ABD'ye gitti. İki hafta sonra İran'da hükûmetten destek alan militan gruplar ABD Büyükelçiliği'ni basarak 52 Amerikalıyı rehin aldılar ve rehinelere karşılık Muhammed Rızâ Pehlevî'nin İran'a iade edilmesini istediler. Bu isteğin kabul edilmemesine karşın, ABD'den ayrılarak Panama'ya giden Şah, Enver Sedat'ın çağrısı üzerine Kahire'ye geçti ve orada öldü (1980).
Evlilikleri ve çocukları
Üç kez evlenen Muhammed Rızâ Pehlevî ilk evliliğini 1939'da Mısır Kralı I. Fuad'ın kızı Fevziye, ikinci evliliğini de 1951'de Süreyya İsfendiyari Bahtiyari ile yapmıştır. Ancak iki evliliğini de erkek vâris olmadığı için bitirmiştir. 1959'da evlendiği üçüncü karısı Farah Diba'nın 1960'ta Rıza Pehlevi'yi doğurması ile Pehlevi Hanedanı bir erkek vâris kazandı. Toplam 5 çocuğu vardır.
Onurları ve amblemleri
Muhammed Rıza, İran'da birçok tarikatın hükümdarıydı ve dünyanın dört bir yanından onur ve nişanlar aldı. Muhammed Rıza, 1967'deki imparatorluk taç giyme törenine kadar Majesteleri stilini kullandı ve İmparatorluk Majesteleri tarzını benimsediğinde Şehinşah unvanına yükseldi. 15 Eylül 1965'te Muhammed Rıza, Parlamento Binalarının olağanüstü oturumuyla Aryamehr ('Aryanların Işığı') unvanını aldı.
Armaları
24 Nisan 1926'dan üyeliğine kadar, Muhammed Rıza'nın arması, özellikle Ahameniş döneminde ortak bir sembol olan ortadaki iki Şahbaz kuşundan oluşuyordu ve üzerlerine Pehlevi Tacı vardı. İlk çeyrekte Aslan ve Güneş sembolünden oluşan bir kalkan, ikinci çeyrekte Faravahar, üçüncü çeyrekte Ali'nin iki uçlu kılıcı (Zülfikar) ve Simurgh'ü de içeren babasının arması vardı. Dördüncü çeyrekte ise ortada genel olarak Pehlevi hanedanının sembolü olan Damavand Dağı'na yükselen bir güneşle tasvir eden bir daire vardı.
-
![image]()
İran Veliaht Prensi'nin İmparatorluk arması -
![image]()
İran'ın İmparatorluk Arması
İmparatorluk Sembolü
Pehlevi imparatorluk ailesi, saltanatlarını ve eski Pers mirasını sembolize etmek için zengin hanedanlık armaları kullandı. Silahlı kuvvetlerin rozetlerinden kağıt paraya ve madeni paraya kadar her resmi devlet belgesine ve sembolüne imparatorluk tacının bir görüntüsü dahil edildi. Tacın görüntüsü, Şah'ın imparatorluk standardının en önemli parçasıydı.
Kişisel standartlar, ortasına bireyin hanedan motifinin yerleştirildiği, İran imparatorluk ailesinin geleneksel rengi olan soluk mavi bir alandan oluşuyordu. İran İmparatorluk ulusal bayrağı, her standardın sol üst çeyreğine yerleştirildi. Kişi mevcut olduğunda ulusal bayrağın yanında uygun imparatorluk standardı uçtu. 1971'de yeni tasarımlar kabul edildi.
-
![image]()
İran Şehinşahının İmparatorluk bayrağı (1926–1941) -
![image]()
Pers Şahının İmparatorluk bayrağı (1926-71) -
![image]()
İran şehinşah bayrağı (1971–1979)
Galeri
-
![image]()
Muhammed Rıza Pehlevi ve eşi Kraliçe Farah, 1977 -
![image]()
Muhammed Rıza Pehlevi ve ailesi -
![image]()
Şehinşahlık arması -
![image]()
Muhammed Rıza Pehlevi ve ABD Başkanı Gerald Ford, 1975 -
![image]()
Muhammed Rıza Pehlevi ve ailesi Niavaran Sarayı'nda, 1970'ler
Kaynakça
- ^ . 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011.
- ^ . 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2011.
- ^ "İran'da Şah'ın Devrilmesi: Yeni Rejim". 5 Kasım 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2011.
- ^ "İran İstihbarat Örgütü'nün Anatomisi". 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2011.
- ^ Ansari, Ali M. (2012). The politics of nationalism in modern Iran. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . OCLC 811060227.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Rıza Pehlevi |  İran Şahı 1941-1979 | Sonra gelen: Ebu'l-Hasan Beni Sadr (İran Cumhurbaşkanı) |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed Riza Pehlevi Farsca محمد رضا شاه پهلوی d 26 Ekim 1919 Tahran o 27 Temmuz 1980 Kahire 1941 den ulkesini terk ettigi 1979 a kadar tahtta kalan Iran sahidir Bati yanlisi bir dis politika izleyen Pehlevi Iran in son monarsik lideridir Sehinsah Krallarin Krali ve Sayeh eh Hodah Allah in Yeryuzundeki Golgesi gibi imparatorluk unvanlari vardir Muhammed Riza PehleviSahensahIran SahiHukum suresi16 Eylul 1941 11 Subat 1979Tac giymesi26 Ekim 1967Once gelenRiza PehleviSonra gelenMonarsi kaldirildi Ruhullah Humeyni Yuce lider olarak Dogum26 Ekim 1919 1919 10 26 Tahran IranOlum27 Temmuz 1980 60 yasinda Kahire MisirEs ler iFevziye bint Fuad e 1939 b 1948 Sureyya Isfendiyari Bahtiyari e 1951 b 1958 Farah Pehlevi e 1959 Cocuk lar iRiza Pehlevi Ali Riza Pehlevi Leyla PehleviTam adiMuhammed Riza Sah محمدرضا شاهHanedanPehlevi HanedaniBabasiRiza PehleviAnnesiTaculmulukDiniIsnaaseriyyeAskeri kariyerBransiIran OrdusuHizmet yillari1936 1941RutbesiYuzbasiKomutasiOrdu Teftis DairesiImza II Dunya Savasi sirasinda Iran i isgal eden Britanya ve Sovyetler Birligi nin baskisiyla tahttan cekilen babasi Riza Sah in yerine iktidara geldi Iktidari sirasinda Iran petrol endustrisi demokratik yollarla secilmis olan ve ABD Britanya destekli bir darbeyle gorevinden uzaklastirilacak basbakan Muhammed Musaddik tarafindan kisa sureligine millilestirildi Iktidarina Pers Imparatorlugu nun 2 500 kurulus yil donumu kutlamalari damga vurdu Hukumdar olarak Iran i kuresel bir guc ve modern bir ulkeye donusturme iddiasiyla icinde kadinlara oy hakkinin taninmasi ve cesitli endustrilerin ulusallastirilmasinin da dahil oldugu bir dizi ekonomik sosyal ve siyasi reformu iceren Beyaz Devrim adli programi uygulamaya koydu Zamanla sekuler bir Musluman olarak izledigi guclu modernlesme ve sekulerlesme siyaseti Israil ile olan iliskileri Bazaari denilen geleneksel tuccar sinifiyla catismasi kendisi ailesi ve yonetici elitle ilgili yolsuzluk konulari nedeniyle Sii ruhban sinifinin yani sira calisan siniflarin da destegini kaybetmeye basladi Bunlara ek olarak komunist Tudeh Partisi nin yasaklanmasi istihbarat orgutu SAVAK in siyasi muhalifler uzerinde uyguladigi baski ABD ve Britanya nin iktidarina olan destegi Islamci ve yukselen komunist faaliyetlerle catismasi iktidarina karsi olusan guclu muhalefetin diger nedenleri oldu 1979 yilina gelindiginde siyasi huzursuzluk bir devrime donuserek Muhammed Riza Pehlevi nin 16 Ocak gunu Iran i terk etmek zorunda kalmasina neden oldu Daha sonra ulkede monarsiye son verilerek Ruhullah Humeyni onderliginde cumhuriyet ilan edildi Giyabinda idam cezasina carptirilan Sah siyasi siginmaci olarak kabul edildigi Misir da 1980 yilinda oldu GencligiPehlevi Hanedani nin kurucusu Riza Pehlevi nin en buyuk ogluydu Isvicre de ogrenim gordukten sonra 1935 1938 arasinda Iran da Askeri Akademi de egitim aldi Sovyetler Birligi ve Britanya Riza Pehlevi nin Nazi Almanyasi ile isbirligini onlemek icin Iran i isgal etti Buyuk devletlerin baskisi sonucu babasi Riza Pehlevi nin tahttan cekilmesi uzerine tahta cikti 16 Eylul 1941 HukumdarligiBu ulkelerle isgal kuvvetlerinin kisa surede geri cekilmesi karsiliginda bir antlasma imzalayarak 1943 te Almanya ya savas acti Bu arada sarsilan sahlik otoritesini Buyuk Britanya destegiyle ayakta tutmayi basardi Petrol millilestirmeleri ve 1953 darbesi Muhammed Riza ikiz kiz kardesi Esref ile 1940 larda Ikinci Dunya Savasi sonrasinda petrol yataklarinin yabanci sirketlere acma politikasi Muhammed Musaddik onderliginde guclu bir milliyetci hareketin dogmasina yol acti Mart 1951 de nin AIOC Iran daki mal varligini millilestirmeye iliskin bir yasayi meclisten gecirmeyi basaran Musaddik hizla guclenmeye basladi Nisan ayi sonunda Muhammed Riza Sah Muhammed Musaddik i basbakanliga atamak zorunda kaldi Agustos 1953 te Musaddik i basbakanliktan uzaklastirma girisimi bosa ciktiktan sonra Iran dan kacti Ancak kisa sure sonra guc dengesi Amerika Birlesik Devletleri nin ABD destegiyle Sah in lehine degisti ABD nin destekledigi Musaddik karsitlarinin yarattigi karisikliklarin ardindan geri donerek yeniden iktidari devraldi ve Musaddik tutuklandi Ajax Operasyonu Ardindan Musaddik in millilestirme politikasina son verdi ve bir dizi antlasma imzaladi Bati yla ekonomik ve siyasi is birligini artirmaya ozen gosterdi 1955 te Iran in Bagdat Pakti na katilma kararini aldi 1957 de CIA destekli gizli polis orgutu SAVAK i kurdurdu Sah Muhammed Riza Pehlevitac giyme toreni sirasinda esi Farah Diba ya imparatorice unvani verirken Bati dunyasindan aldigi destekle konumunu pekistirdikten sonra 1961 de meclisi de dagitarak butun yetkileri elinde toplayan Muhammed Riza 1963 te buyuk toprak sahipleri ve Sii din adamlarinin gucunu kirmak amaciyla ABD destegiyle Beyaz Devrim adini verdigi bir ulusal kalkinma programi uygulamaya giristi Toprak sahiplerinin sanayi kuruluslarina ortak olmasi karsiliginda devletlestirilen araziler parcalanarak koylulere dagitildi Ayrica hava kara ve demir yollari aginin genisletilmesini bir dizi baraj ve sulama projesini sitma gibi hastaliklarin kokunun kazinmasini sanayinin gelistirilmesini ve toprak reformunu kapsayan bu programla birlikte kirsal alanlara saglik ve egitim hizmetlerini goturecek bir orgutlenmeyi baslatti Beyaz Devrim in mutlak hedefi kapitalizmin olusmasi icin bazargan adi verilen ve geleneksel olarak Iran in siyasal toplumsal yasaminda buyuk onem tasiyan kucuk ve orta sinif esnafin sistem disi birakilarak zenginlerin sanayi yatirimlarina yonlendirilmesiydi Beyaz Devrim kirsal kesimde mulkiyet yapisini degistirdiyse de tarimsal uretimde beklenen atilimi yaratamadi nin cokuluslu bir Bati konsorsiyumuyla is birligi yaparak yuruttugu calismalar petrol ve petrokimya sanayilerinde onemli bir gelisme sagladi Petrolden elde edilen yuksek gelir degisik sanayi alanlarinda petrokimya nukleer santraller demir celik kompleksleri buyuk altyapi calismalari vb buyuk capli yatirimlara ve cok buyuk askeri harcamalara batili devletlerden ozellikle ABD den cok gelismis silahlarin satin alinmasi olanak verdi Dis politikada ABD dogrultusunda bir cizgi izlemekle birlikte baska ulkelerle de ticari ve kulturel iliskilerin gelistiren Iran Merkezi Antlasma Teskilati CENTO ve Kalkinma Icin Bolgesel Isbirligi RCD gibi kuruluslarda da onemli bir rol ustlendi Yemen Ic Savasi nda cumhuriyetcilere karsi kraliyet yanlilarini destek verdi 1971 de Basra Korfezi ndeki bazi adalar uzerinde hak talep edip isgal etmesi korfez emirlikleri ile gerginlik yasanmasina neden oldu Iran ordusu bolgede giderek artan bir sekilde Batililar in cikarlari yonunde jandarma rolunu oynadi 1960 larda ve 1970 lerde daha bagimsiz bir dis politikaya yonelerek SSCB ve Dogu Blogu ulkeleriyle de iyi iliskiler kurdu Petrol sahalari ve Satt ul Arap su yolu nedeniyle Irak ile yasadigi sorunu bu ulkedeki Kurt ayrilikcilari destekleyerek cozmeye calisti Muhammed Riza Sah iktidari sirasinda Iran Turkiye ile beraber Israil i taniyan iki Musluman ulkeden biriydi 1967 de Sehinsah Krallarin Krali unvanini aldi ve 1971 de Pers Imparatorlugu nun 2 500 yildonumu kutlamak uzere bir toren duzenledi Bu torende Iran tarihinde yeni bir uygulama baslatarak karisi Farah Diba ya imparatorice sahbanu taci giydirdi 1975 te cok partili siyasi yapiyi ortadan kaldirarak Rastahiz Dirilis Partisi ni tek yasal parti ilan etti Iran Islam DevrimiDevrim sirasinda Tahran Universitesi ogrencileri sahin heykelini indirirken Modernlesme programini otoriter ve baskici bir yonetimle yuruten ve rejime karsi her turlu muhalefeti acimasizca bastiran Muhammed Riza kirsal kesimdeki hosnutsuzluklari gideremedigi gibi kentlesmenin yarattigi yeni sorunlarin da ustesinden gelemedi 1970 lerin basinda yasanan petrol kriziyle Iran in kasalari dolmasina ragmen kirsaldan sehirlere olan yogun goc sehirlerde bir issiz kitlesi ortaya cikardi Issizlik ve hayat pahaliligini azaltmaya yonelik alinan sert onlemler toplumdaki genel hosnutsuzlugu ticaret ve sanayi cevrelerine de yaydi Beyaz Devrim reformlarini yetersiz bulan ve yavas uygulanmasindan yakinan liberal ogrenciler aydinlar ticaret burjuvazisi ve ilerici isciler Tudeh marksist leninist Halkin Mucahitleri Orgutu cevrelerin yani sira batililasmanin Islama karsi oldugunu savunan dini cevrelerin tepkileriyle karsilasti Bunlar disinda baskici yonetim bicimi hukumetteki yolsuzluklar petrol ihracindan saglanan gelirlerin dengesiz dagilimi ve bir korku figuru sayilan siyasi polis orgutu SAVAK in uygulamalarindan dolayi dogrudan Muhammed Riza Pehlevi yi hedef alan bir muhalefet de gelisti Buyuk olcude yeraltina gecen muhalefeti sindirmek icin basvurdugu baskici yontemler iceride ve disarida sahlik rejimi karsiti guclu bir birikim yaratti Sah yonetiminin 1977 de baskilari bir olcude yumusatmasiyla baslayan acik siyasal etkinlikler ve protesto gosterileri ertesi yil yayginlasarak kitlesel bir karakter kazandi Bu sirada Iran Siiligi ulusal kimligin dinsel alanda ortaya cikisi olarak yavas yavas kendini gosterdi Dini cevreler halkin toplumsal adaletsizliklere despotluga ve yabanci egemenligine karsi mucadeleye cagirarak muhalefeti bir araya toplamayi basardilar Sii din adamlari arasinda on binlerce molla dini muhalefeti etkili bir orgutlenmeye kavusturdu Ayrica Devrimci Islamiyet anlayisini yaymaya calisan Halkin Mucahitleri Orgutu yonetiminde gerilla hareketi gelisti Ocak 1978 de on bes yil once Iran dan surulen Sii toplulugun ruhani onderi Ruhullah Humeyni ye karsi hakaret dolu bir makalenin yayimlanmasi Kum kentinde bir protesto yuruyusune yol acti SAVAK kalabaliga ates acarak yaklasik yuz kisinin olumune neden oldu 9 Ocak Bu olaydan sonra gittikce daha fazla protestocuyu bir araya getiren gosteriler belli araliklarla yinelendi her kirk gunde bir Siilerin yas suresi Buyuk kitle gosterilerinin ulke ekonomisini felc etmesiyle yeniden sertlesen yonetim 8 Eylul 1978 de buyuk kentlerde sikiyonetim ilan etti Kanli bir sekilde bastirilmasina karsin gosteriler durmadi Toplumda genis destek bulan muhalefet 1964 te surgun edildikten sonra once Irak ta ardindan Fransa da Islamci hareketi yoneten Ayetullah Ruhullah Humeyni cevresinde toplandi Muhammed Riza reform vaatlerinde bulunarak ve ilimli muhalefete acilarak rejimi kurtarmaya calisti Ocak 1979 da bu muhalefetin temsilcilerinden Sahpur Bahtiyar basbakan olmayi kabul etti ama bu girisim artik monarsi rejimiyle her tur uzlasmayi reddeden tum muhalefet tarafindan kinandi Durumunun umitsizligini goren Muhammed Riza Pehlevi 16 Ocak 1979 da kesin olarak ulkeyi terk etti Sahpur Bahtiyar in muhalefetle uzlasma cabalari da sonucsuz kaldi Humeyni nin 1 Subat 1979 da ulkeye donusuyle son direnci de yikilan sahlik rejimi coktu 1 Nisan 1979 da yapilan halk oylamasiyla Iran ilan edildi Bu arada mart ayinda yeni rejim tarafindan giyabinda idam cezasina carptirildi Surgun hayati ve olumuBir sure Misir Fas Bahamalar ve Meksika da kalan sah yakalandigi pankreas kanserinin tedavisi icin 22 Ekim 1979 da ABD ye gitti Iki hafta sonra Iran da hukumetten destek alan militan gruplar ABD Buyukelciligi ni basarak 52 Amerikaliyi rehin aldilar ve rehinelere karsilik Muhammed Riza Pehlevi nin Iran a iade edilmesini istediler Bu istegin kabul edilmemesine karsin ABD den ayrilarak Panama ya giden Sah Enver Sedat in cagrisi uzerine Kahire ye gecti ve orada oldu 1980 Evlilikleri ve cocuklariUc kez evlenen Muhammed Riza Pehlevi ilk evliligini 1939 da Misir Krali I Fuad in kizi Fevziye ikinci evliligini de 1951 de Sureyya Isfendiyari Bahtiyari ile yapmistir Ancak iki evliligini de erkek varis olmadigi icin bitirmistir 1959 da evlendigi ucuncu karisi Farah Diba nin 1960 ta Riza Pehlevi yi dogurmasi ile Pehlevi Hanedani bir erkek varis kazandi Toplam 5 cocugu vardir Onurlari ve amblemleriMuhammed Riza Iran da bircok tarikatin hukumdariydi ve dunyanin dort bir yanindan onur ve nisanlar aldi Muhammed Riza 1967 deki imparatorluk tac giyme torenine kadar Majesteleri stilini kullandi ve Imparatorluk Majesteleri tarzini benimsediginde Sehinsah unvanina yukseldi 15 Eylul 1965 te Muhammed Riza Parlamento Binalarinin olaganustu oturumuyla Aryamehr Aryanlarin Isigi unvanini aldi Armalari 24 Nisan 1926 dan uyeligine kadar Muhammed Riza nin armasi ozellikle Ahamenis doneminde ortak bir sembol olan ortadaki iki Sahbaz kusundan olusuyordu ve uzerlerine Pehlevi Taci vardi Ilk ceyrekte Aslan ve Gunes sembolunden olusan bir kalkan ikinci ceyrekte Faravahar ucuncu ceyrekte Ali nin iki uclu kilici Zulfikar ve Simurgh u de iceren babasinin armasi vardi Dorduncu ceyrekte ise ortada genel olarak Pehlevi hanedaninin sembolu olan Damavand Dagi na yukselen bir gunesle tasvir eden bir daire vardi Iran Veliaht Prensi nin Imparatorluk armasi Iran in Imparatorluk Armasi Imparatorluk Sembolu Pehlevi imparatorluk ailesi saltanatlarini ve eski Pers mirasini sembolize etmek icin zengin hanedanlik armalari kullandi Silahli kuvvetlerin rozetlerinden kagit paraya ve madeni paraya kadar her resmi devlet belgesine ve sembolune imparatorluk tacinin bir goruntusu dahil edildi Tacin goruntusu Sah in imparatorluk standardinin en onemli parcasiydi Kisisel standartlar ortasina bireyin hanedan motifinin yerlestirildigi Iran imparatorluk ailesinin geleneksel rengi olan soluk mavi bir alandan olusuyordu Iran Imparatorluk ulusal bayragi her standardin sol ust ceyregine yerlestirildi Kisi mevcut oldugunda ulusal bayragin yaninda uygun imparatorluk standardi uctu 1971 de yeni tasarimlar kabul edildi Iran Sehinsahinin Imparatorluk bayragi 1926 1941 Pers Sahinin Imparatorluk bayragi 1926 71 Iran sehinsah bayragi 1971 1979 GaleriMuhammed Riza Pehlevi ve esi Kralice Farah 1977 Muhammed Riza Pehlevi ve ailesi Sehinsahlik armasi Muhammed Riza Pehlevi ve ABD Baskani Gerald Ford 1975 Muhammed Riza Pehlevi ve ailesi Niavaran Sarayi nda 1970 lerKaynakca 1 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2011 1 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2011 Iran da Sah in Devrilmesi Yeni Rejim 5 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2011 Iran Istihbarat Orgutu nun Anatomisi 19 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2011 Ansari Ali M 2012 The politics of nationalism in modern Iran Cambridge Cambridge University Press ISBN 978 1 139 54917 2 OCLC 811060227 Resmi unvanlarOnce gelen Riza Pehlevi Iran Sahi 1941 1979 Sonra gelen Ebu l Hasan Beni Sadr Iran Cumhurbaskani