Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yahudi-Romen dilleri Latin dillerinden türemiş Yahudi dilleridir. Romen dillerinin çoğunluk tarafından konuşulduğu bölgelerde yaşayan çeşitli Yahudi toplulukları (ve nesilleri) tarafından konuşulmakta olan Romen dilleridir ve zamanla öyle bir boyuta kadar değiştirilmişlerdirki dil olarak kabul edilmeye başlanmışlardır.
Diller
Katalanik
Katalanik veya Yahudi Katalancası Katalonya ve Balear adalarında Yahudilerin 1492 yılındaki kovulma olayından önce konuşulan bir Katalan lehçesiydi. Kovulan Yahudilerin bu tarihten ne kadar sonra bu dili konuşmayı bıraktıkları bilinmemektedir.
Yahudi İtalyancası
Yahudi İtalyancası dilleri (bazen tarafından 1942'de türetilmiş bir kelime İtalkiyan ile de tanımlanır) bugün 200'den daha az kişi tarafından akıcı bir şekilde konuşulmaktadır. Bu kişiler İtalya, Korfu ve Adriatik ve İyonya Deniz'lerinin doğu kıyılarında çok çeşitleri konuşulan Yahudi İtalyancası dillerinin son kalıntılarıdır.
Yahudi Aragoncası
Yahudi Aragoncası orta kuzey İspanya'da 700'lerin ortasından İspanya'dan kovulmalarına kadar konuşulmuştur. Daha sonra ya çeşitli Yahudi İspanyolcası lehçeleri ile karışmıştır ya da İspanya'nın güneyinde, özellikle Valensiya, Murcia ve Endülüs bölgelerinde, şekillenmiş olan daha etkili Yahudi İspanyolcası lehçelerinin kullanımına başlanması ile unutulmuştur.
Yahudi Latincesi veya La‘az
Teknik olarak , Yahudi Roman'dan farklı olarak Yahudi Latincesi coğrafi bir alanı kaplar ve Roma İmparatorluğu'nda yaşayan Yahudi toplulukları tarafından kabul edilmiş çeşitli Latin lehçelerini kapsar.
Yahudi Portekizcesi veya Lusitanik
Yahudi Portekizcesi Portekiz'deki gizli-Yahudi topluluğu içinde yayılmış olan dildir. Birçok Yahudi dillerinde olduğu gibi, şu an Portekizcede bulunmayan artık kullanılmayan birçok söz veya terimi korumaktadır. Günümüze gelen durumunda Portekiz'de bulunan gizli-Yahudi topluluklarının konuşmalarında ancak işlevini kaybetmiş biçimlerde kalmıştır, özellikle kuzeyde Belmonte ve Algarve'de.
Ladino
Farklı isimlerle bilinen ve çeşitli bölgesel lehçeleri olan Ladino İspanyol Musevileri tarafından konuşulan İspanyolcanın soyundan gelen modern bir akrabasıdır. Sefaradların İspanya'dan kovulmadan önce İspanya'da büyük ve etkili bir nüfusa sahip Yahudi topluluğunun neslinden gelenlerdir.
Şuadit
Şuadit veya Yahudi Provençal dili, Yahudice'den etkilenmiş Oksitan Yahudi dilidir. Yalnız Provence'de değil, tüm Orta Çağ güney Fransa'sında konuşulmuştur. İbraniceden alınan bazı kelimelerde kendine has ses değişiklikleri sergilemektedir.
Zarphatik
Zarphatik veya Yahudi Fransızcası, kuzey Fransa'da, 'de (Aşağı Ülkeler) ve batı Almanya'da konuşulmuş olan ölü Yahudi dilidir.
Tarihi ve gelişimi
Yahudi-Romen dillerinin tam gelişimi açık değildir. İki hakim kuram vardır, ilkine göre Yahudi Latincesi'nden türemiştir ve gelişimleri Latin dilleri ile paralel olarak olmuştur, diğer kurama göre ise kendi dil topluluklarından bağımsız olarak gelişmiş dillerdir. Diğer bir kuram ise her ikisinin bazı parçalarını alır, bazı Yahudi-Romen dilleri (çeşitli biçimlerde, Zarphatik, Şuadit, İtalkiyan and Katalanik) Yahudi Latincesi'nden türemiştir, fakat diğerleri (çeşitli biçimlerde, Zarphatik, Katalanik, Ladino, Yahudi Portekizcesi) bağımsız gelişmenin ürünleridir.
Şu anki durumu
Yahudi Latincesi, Zarphatik, Şuadit, Katalanik ve Yahudi Aragoncası dillerinin tümü şu anda ölü dillerdir. Yahudi Latincesi antik çağlardan, Zarphatik ve Yahudi Aragoncası Orta Çağlar'da ve Şuadit 1977'de son konuşanın ölümünden sonra ölü dil durumuna gelmiştir.
Yahudi Portekizcesi İber Yarımadası'nda bulunan gizli-Yahudi topluluklarının konuşmalarında sadece kalıntı olarak kalmıştır.
İtalkiyan, sadece iki nesil önce 5.000 İtalyan Yahudi tarafından konuşulmaktaydı, bugün ise birçoğu yaşlı olan 200'den daha az kişi tarafından konuşulmaktadır.
Ladino ise Mağrip'in kalan Sefarad toplulukları tarafından kuzey Afrika, Orta Doğu ve özellikle Türkiye'de yaklaşık 150.000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Dili konuşanların büyük çoğunluğu iki dillidir.
Birçok Yahudi dilinde olduğu gibi, Yahudi-Romen dillerinin geleceği açık değildir. İbranicenin Orta Doğu'daki Yahudi topluluklarının iletişiminde yükselen üstünlüğü, İngilizcenin artan itibarı ve yerli konuşma dillerinin (özellikle Türkçenin) ekonomik önemleri nedeniyle durum umutsuz görünmektedir.
Kaynakça
- Judeo-Aragonese: Revista de Filología Española (Cited as RFH:Hispánica?) 8.136-41 (1946) cited in Current Trends in Linguistics 9.1025
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yahudi Romen dilleri Latin dillerinden turemis Yahudi dilleridir Romen dillerinin cogunluk tarafindan konusuldugu bolgelerde yasayan cesitli Yahudi topluluklari ve nesilleri tarafindan konusulmakta olan Romen dilleridir ve zamanla oyle bir boyuta kadar degistirilmislerdirki dil olarak kabul edilmeye baslanmislardir DillerKatalanik Katalanik veya Yahudi Katalancasi Katalonya ve Balear adalarinda Yahudilerin 1492 yilindaki kovulma olayindan once konusulan bir Katalan lehcesiydi Kovulan Yahudilerin bu tarihten ne kadar sonra bu dili konusmayi biraktiklari bilinmemektedir Yahudi Italyancasi Yahudi Italyancasi dilleri bazen tarafindan 1942 de turetilmis bir kelime Italkiyan ile de tanimlanir bugun 200 den daha az kisi tarafindan akici bir sekilde konusulmaktadir Bu kisiler Italya Korfu ve Adriatik ve Iyonya Deniz lerinin dogu kiyilarinda cok cesitleri konusulan Yahudi Italyancasi dillerinin son kalintilaridir Yahudi Aragoncasi Yahudi Aragoncasi orta kuzey Ispanya da 700 lerin ortasindan Ispanya dan kovulmalarina kadar konusulmustur Daha sonra ya cesitli Yahudi Ispanyolcasi lehceleri ile karismistir ya da Ispanya nin guneyinde ozellikle Valensiya Murcia ve Endulus bolgelerinde sekillenmis olan daha etkili Yahudi Ispanyolcasi lehcelerinin kullanimina baslanmasi ile unutulmustur Yahudi Latincesi veya La az Teknik olarak Yahudi Roman dan farkli olarak Yahudi Latincesi cografi bir alani kaplar ve Roma Imparatorlugu nda yasayan Yahudi topluluklari tarafindan kabul edilmis cesitli Latin lehcelerini kapsar Yahudi Portekizcesi veya Lusitanik Yahudi Portekizcesi Portekiz deki gizli Yahudi toplulugu icinde yayilmis olan dildir Bircok Yahudi dillerinde oldugu gibi su an Portekizcede bulunmayan artik kullanilmayan bircok soz veya terimi korumaktadir Gunumuze gelen durumunda Portekiz de bulunan gizli Yahudi topluluklarinin konusmalarinda ancak islevini kaybetmis bicimlerde kalmistir ozellikle kuzeyde Belmonte ve Algarve de Ladino Farkli isimlerle bilinen ve cesitli bolgesel lehceleri olan Ladino Ispanyol Musevileri tarafindan konusulan Ispanyolcanin soyundan gelen modern bir akrabasidir Sefaradlarin Ispanya dan kovulmadan once Ispanya da buyuk ve etkili bir nufusa sahip Yahudi toplulugunun neslinden gelenlerdir Suadit Suadit veya Yahudi Provencal dili Yahudice den etkilenmis Oksitan Yahudi dilidir Yalniz Provence de degil tum Orta Cag guney Fransa sinda konusulmustur Ibraniceden alinan bazi kelimelerde kendine has ses degisiklikleri sergilemektedir Zarphatik Zarphatik veya Yahudi Fransizcasi kuzey Fransa da de Asagi Ulkeler ve bati Almanya da konusulmus olan olu Yahudi dilidir Tarihi ve gelisimiYahudi Romen dillerinin tam gelisimi acik degildir Iki hakim kuram vardir ilkine gore Yahudi Latincesi nden turemistir ve gelisimleri Latin dilleri ile paralel olarak olmustur diger kurama gore ise kendi dil topluluklarindan bagimsiz olarak gelismis dillerdir Diger bir kuram ise her ikisinin bazi parcalarini alir bazi Yahudi Romen dilleri cesitli bicimlerde Zarphatik Suadit Italkiyan and Katalanik Yahudi Latincesi nden turemistir fakat digerleri cesitli bicimlerde Zarphatik Katalanik Ladino Yahudi Portekizcesi bagimsiz gelismenin urunleridir Su anki durumuYahudi Latincesi Zarphatik Suadit Katalanik ve Yahudi Aragoncasi dillerinin tumu su anda olu dillerdir Yahudi Latincesi antik caglardan Zarphatik ve Yahudi Aragoncasi Orta Caglar da ve Suadit 1977 de son konusanin olumunden sonra olu dil durumuna gelmistir Yahudi Portekizcesi Iber Yarimadasi nda bulunan gizli Yahudi topluluklarinin konusmalarinda sadece kalinti olarak kalmistir Italkiyan sadece iki nesil once 5 000 Italyan Yahudi tarafindan konusulmaktaydi bugun ise bircogu yasli olan 200 den daha az kisi tarafindan konusulmaktadir Ladino ise Magrip in kalan Sefarad topluluklari tarafindan kuzey Afrika Orta Dogu ve ozellikle Turkiye de yaklasik 150 000 kisi tarafindan konusulmaktadir Dili konusanlarin buyuk cogunlugu iki dillidir Bircok Yahudi dilinde oldugu gibi Yahudi Romen dillerinin gelecegi acik degildir Ibranicenin Orta Dogu daki Yahudi topluluklarinin iletisiminde yukselen ustunlugu Ingilizcenin artan itibari ve yerli konusma dillerinin ozellikle Turkcenin ekonomik onemleri nedeniyle durum umutsuz gorunmektedir KaynakcaJudeo Aragonese Revista de Filologia Espanola Cited as RFH Hispanica 8 136 41 1946 cited in Current Trends in Linguistics 9 1025