Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Puma (Puma concolor), Dağ aslanı veya kugar, Kuzey ve Güney Amerika'da yaşayan; kedigiller (Felidae) familyasından yırtıcı bir hayvan türüdür. Bu büyük ve yalnız dolaşan kedi kuzeyde Kanada'nın Yukon bölgesinden güneyde And Dağları'nın güneyine kadar oldukça geniş bir alanda yaşar. Bulunduğu çevreye uyum sağlayabilen puma, Amerika kıtasındaki belli başlı her habitatta yer alır. Aşırı avlanma ve doğal yaşam alanlarındaki insan yerleşmeleri sonucu tarihi olarak bulundukları bölgelerde sayıları azalmıştır. Bazı alanlarda son zamanlarda yapılan koruma çalışmaları ile popülasyonlarının arttığına rastlanmıştır.
| Puma | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Puma concolor Linnaeus, 1771 | ||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||
| Metne bakınız. | ||||||||||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||||||||||
| Felis concolor |
Çok geniş bir alana yayılan puma değişik habitatlarda çok çeşitli renklerde ve cüssededir. Amerika kıtasında jaguardan sonra ikinci en büyük kedi olan puma, kaplan, aslan,jaguar ve leopar dan sonra Dünya'nın en büyük beşinci kedisidir. Kuzey Amerika'daki pumalar tropik leoparlardan daha da büyük olsa bile puma kükreyemediği için Panthera cinsi içinde değil, Puma cinsi içinde sınıflandırılır.
Hem pusu hem de takip avını yapabilen pumanın avları da epey çeşitlidir. Ana besini geyiktir fakat aynı zamanda fare, tavşan, evcil kedi ve köpek, alpaka, sürü hayvanlarını da avlar. Sürekli olarak saklanan bir kedi olan puma insanlardan uzak durur fakat çok nadir de olsa insanlara saldırdığı görülmüştür.
İsim ve kökbilgisi
Puma adı Güney Amerika'nın yerli dillerinden olan Quechua diline dayanır. Bulunduğu bölgelerde çok sayıda başka adla da anılır. Nahuatl dilinde miztli, Tupi-Guarani dilinde de suçuarana denir. İngilizcesi cougar olan ve bu dilde kırka yakın farklı ad verilen pumanın, yerel adlarının bir kısmı Türkçeye şöyle çevrilebilir: panter, Amerikan aslanı, Meksika aslanı, Florida panteri, gümüş aslan, kızıl aslan, kızıl panter, kızıl kaplan, kahverengi kaplan, geyik kaplanı, hayalet kedi, dağ çığlıkçısı, Yerli şeytanı, sinsi kedi, kral kedi ve boyalı kedi.
Kuzey Amerika'da özellikle ABD'de konu içinde yerel türlerden söz edildiğinde panter puma anlamında kullanılır. Güney Amerika'da ise panter, jaguarın benekli ve siyah türleri için kullanılır.
Özellikleri
Aslında aslan, kaplan gibi büyük kediler ile yakın akraba olmayıp daha çok küçük kediler sınıfına girse de, en büyük kedilerden biridir. Omuz yüksekliği 70 santimetre civarındadır. Boyu erkeklerde 180, dişilerde 150 santimetreyi bulur ve bunlara ek olarak 66 ila 78 santimetre arası uzunluğunda bir kuyruk gelir. Erkekleri 100 kilogram ağırlığa ulaşırlar, dişileri ise istisnalar dışında 50 kilogramdan fazla çekmez. Ekvator çevresinde yaşayan pumalar, türlerinin en küçükleri olup, kutuplara doğru gidildikçe büyüklük artar.
Postu kısa, tüyleri sık, rengi ise değişkendir. Sıklıkla sarımsı kahverengi ya da gümüş-gri olurlar. Gırtlak kısmı ve göğsü her zaman beyaza çalar. Alt bölümdeki tüyler daha soluk renklidir. Kulakları küçüktür ve uçları siyahımsı tüylerle kaplıdır. Küçük kulaklarına rağmen iyi işitir. Burnu ise siyah renktedir. Yeni doğanlar lekeli olup bu lekeler puma 9 aylıkken solmaya başlar 24 veya 30 ay sonrasında tamamen yok olur.Leoparlardaki gibi melanizm belirtisi göstermez.
Pumanın ön pençelerinde dört, arkada ise üç parmağı vardır. Pençelerinin büyük olması, yere sağlam basmasını sağlar. Bu yüzden yaklaştığını fark etmek zordur. Pençe tırnaklarını içeri çekebilir. Çok çeviktir ve kuvvetli şekilde sıçrar. Dört metre yükseğe ve on metre kadar uzağa sıçrayabilir.
Bu hayvanlar çok geniş yelpazede, cinsiyetler arasında ayrılan, farklı sesler çıkarırlar. Bununla birlikte hakiki büyük kedilerden farklı olarak bu sesler arasında kükreme sesi yoktur. Truman Everts gibi Kuzey Amerikalı araştırmacılar Puma çığlığını insanınkine benzer olarak tarif etmişlerdir.
Pumalar vahşi hayatta 12 ile 13 yaşa kadar ulaşırken, esaret altında 21 yaşını bulabilirler.
Yaşam alanları
Pumalar önceleri tüm Kuzey ve Güney Amerika'da dağılmışlardı. Her iki kıtaya dağılmış olan diğer hiçbir memeli hayvan ile mukayese edilemeyecek geniş bir alana yayılan, dağılım bölgesine sahiptiler. Alanları, kuzeyde Kanada'dan, Orta Amerika üzerinden Patagonya'nın güneyine kadar uzanıyordu. Bugün varlıkları zayıflamış ve insanlar tarafından az yerleşilmiş bölgelere indirgenmiştir. Pumalar ABD'de neredeyse yok edilme dalgaları sonucunda, Kayalık Dağları'nda, güneybatının çöl ve yarı çöllerinde, Florida'nın Everglades bataklıkları çevresinde kalmışlardı. Alaska ve Kuzey Kanada'da hiç bulunmadılar, ancak Avrupalı yerleşimcilerin gelmesinden önce yaşam alanları kuzeye doğru genişletmeye başlamışlardı. Koruma tedbirleri sonucunda yayılma alanları tekrar genişleyen pumalar, ABD'nin batısındaki bazı bölgelerde, şehirlere yaklaşmaktan da artık çekinmemektedirler.
Bozkırlar, ılıman ve tropik ormanlar, yarı çöller ve yüksek dağlar bu kediler için habitat oluşturur.
Yaşam şekli
Pumalar gündüzleri görünseler de genelde gece hareket ederler. Sıcak ya da soğuk her türlü iklimde yaşayabilirler. Erkek puma dişiye oranla daha uzun mesafe yol alabilir. Dişiler 20 mili geçmezken, erkekler 30 mil katedebilir. Avlanma sahası ise geniş olup 100 milkareye kadar ulaşabilir.
Beslenme
Pumalar hemen hemen her büyüklükte memelileri avlarlar. Geyik, Amerika antilobu gibi iri hayvanlar ile birlikte fare, sıçan, sincap, kokarca, rakun, samur gibi küçük hayvanlar menülerini oluşturur. Ayrıca koyun ve genç sığır tarzında evcil hayvan sınıfındaki canlılarıda avlayabilirler. Bununla birlikte koyote, vaşak gibi yırtıcı hayvanlar da pumalar tarafından avlanabilirler. Memeli hayvanların yanında kuş ve bazı bölgelerde balık da yerler.
Büyük bir hayvanı avlamak için puma önce usulca sokulur. Kısa mesafeden avının sırtına atlar. Omuriliğini kuvvetli bir ısırık ile kopararak öldürür.
Üreme
Pumalar yalnız dolaşan hayvanlardır. Yalnızca, genelde Kasım ile Haziran arasında olan çiftleşme zamanında, en fazla 6 gün için bir araya gelirler. Dişiyi, yavruları doğurmadan birkaç hafta önce erkek terk eder. Gebelik yaklaşık 3 ay sürer ve bir batında bir ile altı arası yavru dünyaya gelir. Ama genelde bu sayı iki ile üç yavrudur.Yavrular benekli doğarlar. Yavruların ağırlığı 230 ile 450 gram arasında olup, boyları 20– 30 cm kadardır. Yavrular 6- 7 hafta sonra katı besinler almaya başlarlar ve yaklaşık 20 aydan sonra annelerinin yanından ayrılırlar.
Düşmanları
Pumaların insanlardan başka pek fazla düşmanı yoktur. Sadece kurtlar ve ayılar zaman zaman yavru veya hasta pumaları avlayabilirler. Ancak sağlıklı bir yetişkinin de 8 kişilik bir kurt sürüsü ya da dev bir erkek Grizzly ayısı karşısında pek şansı olmaz. Tür koruması altında olmasına rağmen bazı çiftçiler sahip oldukları hayvanları korumak amacıyla pumaları avlarlar. Yine de türün tümü tehlikede değildir.
İnsanlar için yarattığı tehlike
Puma ürkek bir kedi olup, alışılmış olarak insanlara yakın yerlerden kaçınır, insanlardan kaçarlar. Buna rağmen ara sıra insanlara saldırdığı durumlar görülür. ABD'de yıllık ortalama bu tür dört vaka olsa da, bunlar çok ender ölümle sonuçlanır. 1890 ve 1990 yılları arasındaki Kuzey Amerika'da puma saldırılarından meydana gelen ölüm vakası 10'dur. Saldırıların kurbanları genelde çocuklar olup, sadece istisnai hallerde yetişkinlere saldırırlar.
Kültürdeki yeri
Kızılderililerde puma çok saygı görmüştür. Bu hayvana liderlik, güç, beceriklilik, sadakat, bağlılık ve cesaret gibi karakterler yüklenmiştir.
Kuzey Amerika'da beyaz sömürgeciler pumalarla savaşmışlardır. Sadece evcil hayvanlarını pumalardan korumak istediklerinden değil, aynı zaman da bu hayvan sevilen bir ganimet olduğundan pumaları avlamışlardır.
İroquce konuşan Kuzey Amerika kızılderili halkı Erie adını, Türkçe uzun kuyruk anlamına gelen ve puma kastedilen Erielhonan kelimesinin kısa şeklinden alır. Bu halk o yüzden Fransızlar'da Nation du Chat, Türkçe Kedi Ulusu olarak bilinirdi.
Sistematik
Puma'nın en yakın akrabası en yeni sistematikde aynı cinse, yani pumalara dahil edilen yaguarundidir. Daha önceleri, kedigiller içinde filogenik yüz noktaları doğru olarak alınmadan sınıflanarak ayrı bir alt familyaya yerleştirlmiş çita ile de görece yakın bir akrabalık oluşur.
Yeni gen incelemeleri pumanın, bugünkü çitaların yerleştirildiği Acinonychinae alt familyasına dahil olmayan, nesli tükenmiş Kuzey Amerika çitaları Miracinonyx ile görece yakın akraba olduğu sonucunu verir.
Alt türler
Pumalar geleneksel olarak 24 ile 32 kadar alt türe ayrılırlar. Anavatanı Kuzey Amerika'nın doğusu olan iki alt tür nesli tükenmiş olarak geçer. Everglades Bataklıkları'ndaki neslini kurutma dalgalarına rağmen hayatta kalmayı başarmış Florida puması (P. c. coryi), özellikle tehdit altında olarak kabul edilir. Hâlen bu türden sadece 80 civarında hayvan vahşi hayatta yaşamaktadır. Pumanın bu yoğun kırmızı kodlu alt türünün kurtarılması, şu anda yerel koruma kuruluşlarının ana hedefidir. Korumak ve incelemek için her hayvan, elektronik kimlikleme ve yer belirleme boyun bandıyla donatılmıştır.
Yeni moleküler genetik incelemeler, gerçekte sadece altı alt türün olduğunu ve bilimsel temelli daha çok alt tür ayrımından yoksun olunduğu sonucunu verir. ABD'nin kuzey batısındaki bir popülasyonun (Kuzey Amerika puması, Puma concolor couguar) istisnasıyla, Kuzey Amerika'nın bütün pumaları homojen bir yapı gösterir. Orta ve Güney Amerika'da ise bu durum daha büyük bir değişkenlik gösterir. Bu bulgular pumaların yaşam alanlarının, ABD'nin kuzeybatısındaki buzul olmayan yerleşim bölgesi istisna tutulduğunda, son buzul çağı boyunca Güney Amerika'da sınırlanmış olduğu sonucuna götürür. Bu çalışma ile nesli tükenmiş ve tehdit altında alt türlerin yeni bir değerlendirmesi yapılır.
Konuyla ilgili yayınlar
- D. E. Brown, H. G. Shaw: Soul Among Lions: The Cougar As Peaceful Adversary, Univ. of Arizona Press, 2000,
- R. H. Busch: The Cougar Almanac, Lyons & Burford, 1996,
- H. P. Danz: Cougar!, Ohio Univ. Press, 1999,
- J. Kobalenko: T. Kitchin, W. Hurst, Forest Cats of North America, Firefly Books, 1997,
- R. M. Nowak: Walker's Mammals of the World, Vol. 1, Johns Hopkins University Press, 1999, S. 818f
- M. Culver, W. E. Johnson, J. Pecon-Slattery, S. J. O'Brien: Genomic ancestry of the American puma (Puma concolor)
Kaynakça
- ^ a b M., Culver (2000). (PDF). The Journal of Heredity. s. 186. 13 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
- ^ Kemper, Steve (Eylül 2006). . Smithsonian magazine. 9 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ Breton, R. Roger. . Tiger Touch. 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2008.
- ^ . Lioncrusher. 2008. 4 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ "List of Confirmed Cougar Attacks In the United States and Canada 2001 - Now (ABD ve Kanada'da doğrulanmış puma saldırıları. 2001 - günümüz". 13 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2007.
- ^ a b . Awake!. 22 Nisan 1998. ss. 25-7. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
- ^ a b "Puma, cougar, mountain lion, Florida panther, red tiger-Puma concolor". BBC. 10 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ (İngilizce). Sri Lanka: Sunday Observer. 30 Mart 2008. 6 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2008.
- ^ . The Cougar Fund. 2006. 20 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2008.
- ^ Hartwell, Sarah (11 Eylül 2007). "Mysterious 'big cat' seen in garden". Local London. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ a b . 22 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2007.
- ^ a b c d Knight, James E. (2005). . Montana State University. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2008.
- ^ Kevin, MacDonell (2001). . Outdoor Nova Scotia. 9 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ M. Paul, Keesler (2004). . paulkeeslerbooks.com. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ Connor, Steve (9 Ağustos 2005). "Revealed: the feline family ties that bind all cats". The Independent. 10 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ Weaver, Diana (28 Şubat 2007). "Comments sought on eastern cougar". U.S. Fish & Wildlife Service. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ . Cerntral Florida Animal Reserve. 2007. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2008.
Dış bağlantılar
- IUCN Kırmızı Liste'de Puma concolor 17 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (İngilizce)
- Dağ Aslanları 13 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Puma Puma concolor Dag aslani veya kugar Kuzey ve Guney Amerika da yasayan kedigiller Felidae familyasindan yirtici bir hayvan turudur Bu buyuk ve yalniz dolasan kedi kuzeyde Kanada nin Yukon bolgesinden guneyde And Daglari nin guneyine kadar oldukca genis bir alanda yasar Bulundugu cevreye uyum saglayabilen puma Amerika kitasindaki belli basli her habitatta yer alir Asiri avlanma ve dogal yasam alanlarindaki insan yerlesmeleri sonucu tarihi olarak bulunduklari bolgelerde sayilari azalmistir Bazi alanlarda son zamanlarda yapilan koruma calismalari ile populasyonlarinin arttigina rastlanmistir Puma PreYeYeOSDCPTJKPgN Korunma durumuAsgari endise altinda IUCN 2 3 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataAlt sube VertebrataInfa sube GnathostomataSinif MammaliaTakim Carnivora Etciller Alt takim Feliformia Kedimsiler Familya Felidae Kedigiller Alt familya Felinae Kucuk kediler Cins PumaTur P concolorIkili adlandirmaPuma concolor Linnaeus 1771Alt turleriMetne bakiniz SinonimlerFelis concolor Cok genis bir alana yayilan puma degisik habitatlarda cok cesitli renklerde ve cussededir Amerika kitasinda jaguardan sonra ikinci en buyuk kedi olan puma kaplan aslan jaguar ve leopar dan sonra Dunya nin en buyuk besinci kedisidir Kuzey Amerika daki pumalar tropik leoparlardan daha da buyuk olsa bile puma kukreyemedigi icin Panthera cinsi icinde degil Puma cinsi icinde siniflandirilir Hem pusu hem de takip avini yapabilen pumanin avlari da epey cesitlidir Ana besini geyiktir fakat ayni zamanda fare tavsan evcil kedi ve kopek alpaka suru hayvanlarini da avlar Surekli olarak saklanan bir kedi olan puma insanlardan uzak durur fakat cok nadir de olsa insanlara saldirdigi gorulmustur Isim ve kokbilgisiPuma adi Guney Amerika nin yerli dillerinden olan Quechua diline dayanir Bulundugu bolgelerde cok sayida baska adla da anilir Nahuatl dilinde miztli Tupi Guarani dilinde de sucuarana denir Ingilizcesi cougar olan ve bu dilde kirka yakin farkli ad verilen pumanin yerel adlarinin bir kismi Turkceye soyle cevrilebilir panter Amerikan aslani Meksika aslani Florida panteri gumus aslan kizil aslan kizil panter kizil kaplan kahverengi kaplan geyik kaplani hayalet kedi dag ciglikcisi Yerli seytani sinsi kedi kral kedi ve boyali kedi Kuzey Amerika da ozellikle ABD de konu icinde yerel turlerden soz edildiginde panter puma anlaminda kullanilir Guney Amerika da ise panter jaguarin benekli ve siyah turleri icin kullanilir OzellikleriAslinda aslan kaplan gibi buyuk kediler ile yakin akraba olmayip daha cok kucuk kediler sinifina girse de en buyuk kedilerden biridir Omuz yuksekligi 70 santimetre civarindadir Boyu erkeklerde 180 disilerde 150 santimetreyi bulur ve bunlara ek olarak 66 ila 78 santimetre arasi uzunlugunda bir kuyruk gelir Erkekleri 100 kilogram agirliga ulasirlar disileri ise istisnalar disinda 50 kilogramdan fazla cekmez Ekvator cevresinde yasayan pumalar turlerinin en kucukleri olup kutuplara dogru gidildikce buyukluk artar Postu kisa tuyleri sik rengi ise degiskendir Siklikla sarimsi kahverengi ya da gumus gri olurlar Girtlak kismi ve gogsu her zaman beyaza calar Alt bolumdeki tuyler daha soluk renklidir Kulaklari kucuktur ve uclari siyahimsi tuylerle kaplidir Kucuk kulaklarina ragmen iyi isitir Burnu ise siyah renktedir Yeni doganlar lekeli olup bu lekeler puma 9 aylikken solmaya baslar 24 veya 30 ay sonrasinda tamamen yok olur Leoparlardaki gibi melanizm belirtisi gostermez Pumanin on pencelerinde dort arkada ise uc parmagi vardir Pencelerinin buyuk olmasi yere saglam basmasini saglar Bu yuzden yaklastigini fark etmek zordur Pence tirnaklarini iceri cekebilir Cok ceviktir ve kuvvetli sekilde sicrar Dort metre yuksege ve on metre kadar uzaga sicrayabilir Bu hayvanlar cok genis yelpazede cinsiyetler arasinda ayrilan farkli sesler cikarirlar Bununla birlikte hakiki buyuk kedilerden farkli olarak bu sesler arasinda kukreme sesi yoktur Truman Everts gibi Kuzey Amerikali arastirmacilar Puma cigligini insaninkine benzer olarak tarif etmislerdir Pumalar vahsi hayatta 12 ile 13 yasa kadar ulasirken esaret altinda 21 yasini bulabilirler Yasam alanlariPumalar onceleri tum Kuzey ve Guney Amerika da dagilmislardi Her iki kitaya dagilmis olan diger hicbir memeli hayvan ile mukayese edilemeyecek genis bir alana yayilan dagilim bolgesine sahiptiler Alanlari kuzeyde Kanada dan Orta Amerika uzerinden Patagonya nin guneyine kadar uzaniyordu Bugun varliklari zayiflamis ve insanlar tarafindan az yerlesilmis bolgelere indirgenmistir Pumalar ABD de neredeyse yok edilme dalgalari sonucunda Kayalik Daglari nda guneybatinin col ve yari collerinde Florida nin Everglades batakliklari cevresinde kalmislardi Alaska ve Kuzey Kanada da hic bulunmadilar ancak Avrupali yerlesimcilerin gelmesinden once yasam alanlari kuzeye dogru genisletmeye baslamislardi Koruma tedbirleri sonucunda yayilma alanlari tekrar genisleyen pumalar ABD nin batisindaki bazi bolgelerde sehirlere yaklasmaktan da artik cekinmemektedirler Bozkirlar iliman ve tropik ormanlar yari coller ve yuksek daglar bu kediler icin habitat olusturur Dag aslaniYasam sekliPumalar gunduzleri gorunseler de genelde gece hareket ederler Sicak ya da soguk her turlu iklimde yasayabilirler Erkek puma disiye oranla daha uzun mesafe yol alabilir Disiler 20 mili gecmezken erkekler 30 mil katedebilir Avlanma sahasi ise genis olup 100 milkareye kadar ulasabilir Beslenme Pumalar hemen hemen her buyuklukte memelileri avlarlar Geyik Amerika antilobu gibi iri hayvanlar ile birlikte fare sican sincap kokarca rakun samur gibi kucuk hayvanlar menulerini olusturur Ayrica koyun ve genc sigir tarzinda evcil hayvan sinifindaki canlilarida avlayabilirler Bununla birlikte koyote vasak gibi yirtici hayvanlar da pumalar tarafindan avlanabilirler Memeli hayvanlarin yaninda kus ve bazi bolgelerde balik da yerler Buyuk bir hayvani avlamak icin puma once usulca sokulur Kisa mesafeden avinin sirtina atlar Omuriligini kuvvetli bir isirik ile kopararak oldurur Ureme Yavru pumalar Pumalar yalniz dolasan hayvanlardir Yalnizca genelde Kasim ile Haziran arasinda olan ciftlesme zamaninda en fazla 6 gun icin bir araya gelirler Disiyi yavrulari dogurmadan birkac hafta once erkek terk eder Gebelik yaklasik 3 ay surer ve bir batinda bir ile alti arasi yavru dunyaya gelir Ama genelde bu sayi iki ile uc yavrudur Yavrular benekli dogarlar Yavrularin agirligi 230 ile 450 gram arasinda olup boylari 20 30 cm kadardir Yavrular 6 7 hafta sonra kati besinler almaya baslarlar ve yaklasik 20 aydan sonra annelerinin yanindan ayrilirlar Dusmanlari Pumalarin insanlardan baska pek fazla dusmani yoktur Sadece kurtlar ve ayilar zaman zaman yavru veya hasta pumalari avlayabilirler Ancak saglikli bir yetiskinin de 8 kisilik bir kurt surusu ya da dev bir erkek Grizzly ayisi karsisinda pek sansi olmaz Tur korumasi altinda olmasina ragmen bazi ciftciler sahip olduklari hayvanlari korumak amaciyla pumalari avlarlar Yine de turun tumu tehlikede degildir Insanlar icin yarattigi tehlikeArizona daki nda bir uyari isareti Puma urkek bir kedi olup alisilmis olarak insanlara yakin yerlerden kacinir insanlardan kacarlar Buna ragmen ara sira insanlara saldirdigi durumlar gorulur ABD de yillik ortalama bu tur dort vaka olsa da bunlar cok ender olumle sonuclanir 1890 ve 1990 yillari arasindaki Kuzey Amerika da puma saldirilarindan meydana gelen olum vakasi 10 dur Saldirilarin kurbanlari genelde cocuklar olup sadece istisnai hallerde yetiskinlere saldirirlar Kulturdeki yeriKizilderililerde puma cok saygi gormustur Bu hayvana liderlik guc beceriklilik sadakat baglilik ve cesaret gibi karakterler yuklenmistir Kuzey Amerika da beyaz somurgeciler pumalarla savasmislardir Sadece evcil hayvanlarini pumalardan korumak istediklerinden degil ayni zaman da bu hayvan sevilen bir ganimet oldugundan pumalari avlamislardir Iroquce konusan Kuzey Amerika kizilderili halki Erie adini Turkce uzun kuyruk anlamina gelen ve puma kastedilen Erielhonan kelimesinin kisa seklinden alir Bu halk o yuzden Fransizlar da Nation du Chat Turkce Kedi Ulusu olarak bilinirdi SistematikPuma nin en yakin akrabasi en yeni sistematikde ayni cinse yani pumalara dahil edilen yaguarundidir Daha onceleri kedigiller icinde filogenik yuz noktalari dogru olarak alinmadan siniflanarak ayri bir alt familyaya yerlestirlmis cita ile de gorece yakin bir akrabalik olusur Yeni gen incelemeleri pumanin bugunku citalarin yerlestirildigiAcinonychinae alt familyasina dahil olmayan nesli tukenmis Kuzey Amerika citalari Miracinonyx ile gorece yakin akraba oldugu sonucunu verir Alt turlerFlorida panteri Pumalar geleneksel olarak 24 ile 32 kadar alt ture ayrilirlar Anavatani Kuzey Amerika nin dogusu olan iki alt tur nesli tukenmis olarak gecer Everglades Batakliklari ndaki neslini kurutma dalgalarina ragmen hayatta kalmayi basarmis Florida pumasi P c coryi ozellikle tehdit altinda olarak kabul edilir Halen bu turden sadece 80 civarinda hayvan vahsi hayatta yasamaktadir Pumanin bu yogun kirmizi kodlu alt turunun kurtarilmasi su anda yerel koruma kuruluslarinin ana hedefidir Korumak ve incelemek icin her hayvan elektronik kimlikleme ve yer belirleme boyun bandiyla donatilmistir Yeni molekuler genetik incelemeler gercekte sadece alti alt turun oldugunu ve bilimsel temelli daha cok alt tur ayrimindan yoksun olundugu sonucunu verir ABD nin kuzey batisindaki bir populasyonun Kuzey Amerika pumasi Puma concolor couguar istisnasiyla Kuzey Amerika nin butun pumalari homojen bir yapi gosterir Orta ve Guney Amerika da ise bu durum daha buyuk bir degiskenlik gosterir Bu bulgular pumalarin yasam alanlarinin ABD nin kuzeybatisindaki buzul olmayan yerlesim bolgesi istisna tutuldugunda son buzul cagi boyunca Guney Amerika da sinirlanmis oldugu sonucuna goturur Bu calisma ile nesli tukenmis ve tehdit altinda alt turlerin yeni bir degerlendirmesi yapilir Konuyla ilgili yayinlarD E Brown H G Shaw Soul Among Lions The Cougar As Peaceful Adversary Univ of Arizona Press 2000 ISBN 0 8165 2084 4 R H Busch The Cougar Almanac Lyons amp Burford 1996 ISBN 1 55821 403 8 H P Danz Cougar Ohio Univ Press 1999 ISBN 0 8040 1014 5 J Kobalenko T Kitchin W Hurst Forest Cats of North America Firefly Books 1997 ISBN 1 55209 172 4 R M Nowak Walker s Mammals of the World Vol 1 Johns Hopkins University Press 1999 S 818f M Culver W E Johnson J Pecon Slattery S J O Brien Genomic ancestry of the American puma Puma concolor Kaynakca a b M Culver 2000 PDF The Journal of Heredity s 186 13 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2008 Kemper Steve Eylul 2006 Smithsonian magazine 9 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Haziran 2008 Breton R Roger Tiger Touch 30 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2008 Lioncrusher 2008 4 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Haziran 2008 List of Confirmed Cougar Attacks In the United States and Canada 2001 Now ABD ve Kanada da dogrulanmis puma saldirilari 2001 gunumuz 13 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Nisan 2007 a b Awake 22 Nisan 1998 ss 25 7 29 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2008 a b Puma cougar mountain lion Florida panther red tiger Puma concolor BBC 10 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2008 Ingilizce Sri Lanka Sunday Observer 30 Mart 2008 6 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2008 The Cougar Fund 2006 20 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Haziran 2008 Hartwell Sarah 11 Eylul 2007 Mysterious big cat seen in garden Local London Erisim tarihi 17 Haziran 2008 a b 22 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2007 a b c d Knight James E 2005 Montana State University 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Haziran 2008 Kevin MacDonell 2001 Outdoor Nova Scotia 9 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2008 M Paul Keesler 2004 paulkeeslerbooks com 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2008 Connor Steve 9 Agustos 2005 Revealed the feline family ties that bind all cats The Independent 10 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2008 Weaver Diana 28 Subat 2007 Comments sought on eastern cougar U S Fish amp Wildlife Service 14 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2008 Cerntral Florida Animal Reserve 2007 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2008 Dis baglantilarIUCN Kirmizi Liste de Puma concolor 17 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Dag Aslanlari 13 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce