Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Polonya Matematik Okulu, 20. yüzyılda Polonya'da, özellikle I. ve II. Dünya Savaşları arasındaki dönem (interbellum) sırasında gelişen matematik topluluğuydu.
Genel bakış
Polonya Matematik Okulu aşağıdakileri kapsar:
- Lwów Matematik Okulu - çoğunlukla fonksiyonel analize odaklandı;
- Varşova Matematik Okulu - çoğunlukla küme teorisi, matematiksel mantık ve topolojiye odaklandı ve
- Kraków Matematik Okulu - çoğunlukla diferansiyel denklemlere, analitik fonksiyonlara, diferansiyel geometriye odaklandı.
Tarihçe
Józef Maria Hoene-Wroński (1778-1853) diferansiyel denklemler teorisine bazı fonksiyonel belirleyicilerin değerli bir uygulamasıyla matematik tarihine girdi; bugün bu tür belirleyiciler wronskians olarak biliniyor. Polonyalılar, 19. yüzyılın ikinci yarısına damgasını vuran matematiğin çok yönlü önemli gelişiminde aktif bir rol almadılar. Polonyalıların dilinin ayrımcılığa maruz kaldığı zamanlarda yazılan Polonya edebiyatının şef aşçılarının sayısı kaçtı! Buna karşılık, aynı dönemde Polonya matematiksel üretimi gerçekten önemsizdi. Ancak Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden kısa bir süre önce durum değişmeye başladı.
Yurt dışında okumak, o dönemin genç Polonyalı bilim adamlarının ilgi alanları, zihinleri ve olgunlukları üzerinde önemli bir etkiye sahipti. Polonya matematik okulunun gelecekteki tüm kurucuları, yurt dışında eğitim almak için biraz zaman harcadılar: Mazurkiewicz, Steinhaus ve Sierpiński Göttingen'de, Janiszewski Paris'te ve Kuratowski Glasgow'da eğitim aldı.
Yirminci yüzyıl matematiğinin herhangi bir incelemesi, matematik disiplinine Polonya katkılarının şaşırtıcı derinliğini, özgünlüğünü ve miktarını gösterir. Benzer şekilde, önemli yirminci yüzyıl matematikçilerinin herhangi bir listesi, ülkenin büyüklüğüyle orantılı olmayan bir sıklıkta Polonyalı isimleri içerir. Bu tür yaratıcılık ve matematiksel etki, araştırma geleneği çok az olan, 1795'ten I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar yabancı egemenliği altında bölünen ve eğitim kurumları yabancı güçler tarafından bastırılan bir ülkede nasıl gelişti? Şaşırtıcı bir şekilde planlanmıştı! Polonya Matematik Okulu olarak bilinecek olan şey, tarafından önerilen bir planın ardından kuruldu.
1795-1918 döneminde Polonya, Rusya, Prusya ve Avusturya kontrolünde parçalarla bölündü. Her üç ülke, Polonya dili ve Polonya eğitim kurumlarının özel ilgi görmesiyle Polonya milliyetçiliğini bastırmaya çalıştı. Bununla birlikte, Polonya halkı, Polonya'nın nihai dirilişine güçlü bir inanca sahipti ve Polonya kültürünü ve Polonya eğitimini zorunlu olarak gayri resmi ve göze çarpmayan bir şekilde destekledi; sonuç olarak, Polonya'ya vatansız millet denildi. Mianowski Vakfı, tek başına olmasa da, Polonya bilimini ve matematiğini desteklemek için mümkün olduğunca çok şey yaptı, ancak Ruslar bunu tamamen hayırsever bir rol olması gereken kısıtlı bir rolle sınırladı. Önemli mali kaynakları (Kafkasya'daki bir petrol sahası dahil) ile yurt dışında okuyan doktora öğrencilerini, önemli araştırmalar yapan akademisyenleri, öğrenci burslarını ve yayınları destekledi. Örneğin, Poradnik dla Samoukow (Guidebooks for Self-Instruction, Kendi Kendine Eğitim Rehberi) adlı bir dizi kitabı destekledi. Bunlar, Rus ve Alman eğitim kısıtlamalarını aşmak için tasarlandı ve Janiszewski, Sierpinski ve Zaremba gibi önde gelen matematikçiler tarafından yazıldı; seriler, diferansiyel ve integral denklemler ve topoloji gibi konuları kapsadılar. Desteklediği bir diğer seri ise Nauka Polska jej Potrzeby Organizacja I Rozwój (Sciences and Letters in Poland, Their Needs, Organization and Progress, Polonya'da Bilim ve Mektuplar, İhtiyaçları, Organizasyonu ve İlerlemesi); ilk sayı (1917), Polonya Matematik Okulu'nun kurulması için çok önemli olan iki makale içeriyordu.
İlk makale, bazı ortaokul öğretmenlerinin geleceğin akademisyenleri olma potansiyeline sahip olduğunu belirten Stanislaw Zaremba'ya aitti; onları daha ileri çalışmalar için yurt dışına göndermenin bir yolu bulunmasını istedi. Zygmunt Janiszewski'nin Polonya'da Matematiğin İhtiyaçları Üzerine (On the Needs of Mathematics in Poland) adlı ikinci makalesi, Polonya Matematik Okulu'nun ne olacağına dair planı ana hatlarıyla açıkladı. Matematiğin organizasyonunu üstlenmek için bir komisyon kurulmasını, yetenekli öğrencileri ortaokul kadar erken bir zamanda tespit etmek ve elde tutmak için çaba gösterilmesi gerektiğini ve bir matematiksel araştırma merkezi oluşturulması gerektiğini; uyarıcı bir matematiksel atmosfer yaratmanın ve meslektaşlar arasındaki matematiksel ilişkileri geliştirmenin önemli olduğunu hissetti (Bunun bir etkisi, birçok Polonyalı makalenin çok yazarlı olmasıydı; bugünkü, İnternet işbirliğinin benzer bir etkisi vardır). Bununla birlikte, iki ana tavsiyesi özellikle yenilikçiydi ve sonunda oldukça etkili olacaktı: Birincisi, Polonya matematikçilerinin çoğunun çalışmalarını matematiğin tek bir dalında yoğunlaştırması; ikincisi, matematiğin dar bir alanına yoğunlaşan uluslararası bir matematik dergisinin (İngilizce, Fransızca, Almanca ve İtalyanca makaleleri kabul eden) oluşturulması. Bu, o zamanlar neredeyse devrim niteliğindeydi ve sempatik destekçisi Henri Lebesgue bile tek bir alanda dergiyi sürdürmek için yeterli makale bulmanın mümkün olmayabileceği konusunda uyardı. Ertesi yıl Nauka Polska’da Stefan Mazurkiewicz tarafından yazılan ve büyük ölçüde Janiszewki'nin tamamlayıcısı olan üçüncü bir makale yayınlandı. Mazurkiewicz, özellikle bir yerine iki matematiksel araştırma merkezi olmasını ve dergiye ek olarak bir monografi dizisi de yayınlanması gerektiğini vurguladı. Bu planların ne kadar eksiksiz uygulanacağı şaşırtıcıdır.
Ulus, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Polonya'ya geri getirildi. Çarlık orduları, Ağustos 1918'de Varşova'yı sonsuza dek terk etti. O yıl Kasım ayında iki Polonya üniversitesi öğrencilere açıldı: Varşova Üniversitesi ve Varşova Teknoloji Enstitüsü. Varşova Üniversitesi 1918'de matematik profesörleri Janiszewski, Mazurkiewicz ve Sierpinski ile açıldı. Üçü, Janiszewki'nin önerilerini, Varşova'nın önerilen matematiksel araştırma merkezi olarak hizmet vermesi ve topoloji ve gerçek analizin bölümleri gibi ilgili alanlar dahil olmak üzere küme teorisi ile başlattı ve konsantrasyon alanı olarak seçildi. Yeni ulusta eğitim için uzun süredir tatminkâr olmayan talep, çoğu matematiksel olarak yetenekli olan büyük bir öğrenci kaydına yol açtı; hevesli ve yetenekli öğretim üyelerinin birleşimi, öğrencilerde aynı niteliklerin yansıttığı, aktif ve canlı bir matematiksel atmosfere yol açtı.
Mazurkiewicz hem harika bir öğretmendi hem de çok aktif bir araştırmacıydı, Janiszewski bilgi ve marifet konusunda ondan farklı değildi, ancak kesinlik ve düzenli akıl konusunda ona galip geldi. Her ikisi de esas olarak topolojide çalıştı. Sierpiński, küme teorisi ve sayı teorisinde zaten tanınan bir uzmandı. Cebir öğreten Dickstein, genç matematik öğrencilerine başarıyla coşku ve tutku kattı. Pek çok genç yurtdışında okurken olgunlaşmıştı ve o yılların atmosferini yaratan öğrenciler ya da öğretmenler, bir asırlık aradan sonra Polonya'daki bir üniversitede öğrenme ve öğretme ayrıcalığının kendilerine sunulan ilk nesil olduklarını fark ettiler.
Bronisław Knaster, Stanisław Saks, Antoni Zygmund, Kazimierz Kuratowski, Alfred Tarski ve Kazimierz Zarankiewicz gibi gençler, kısa süre sonra Avrupa matematiği üzerinde dikkate değer bir etki yaratan önemli sonuçlara ulaştı.
1919'da The Mathematical Society, Krakov'da kuruldu ve yakında tüm Polonya'yı kapsadı. I. Dünya Savaşı'ndan önce zaten bilinen, Lvov'daki matematiksel topluluk olan Vilnius ve Poznań'da araştırma merkezleri ortaya çıktı ve şimdi yeni bir hızda gelişiyordu. Polonyalı matematikçiler, yurt dışındaki matematikçilerle yoğun bir fikir alışverişini büyük ölçüde teşvik eden Fundamenta Mathematicae karşılığında dünyanın her yerinden önemli matematik dergileri aldı. 1920'lerin başında oldukça fakir bir ülke olan Polonya'da, tüm önemli dergilerin satın alınması neredeyse imkansızdı.
Planın ikinci bölümü, 1920'de Fundamenta Mathematicae’nın ilk cildinin yayınlanmasıyla meyve verdi; ne yazık ki Janiszewski ilk sayı çıkmadan 1920'de Avrupa'yı kasıp kavuran özellikle kötü bir grip hastalığının kurbanı oldu. Fundamenta uluslararası bir dergi olarak tasarlanırken, ilk cilt kasıtlı olarak sadece Polonyalı yazarların makalelerini içeriyordu. Özel bir dergi olarak Fundamenta’nın orijinal planı, ciltlerin küme teorisi (ve ilgili alanlar) ile mantık ve temeller (aslında başlık seçimi kasıtlıydı) arasında dönüşümlü olarak değişmesiydi, ancak kısa süre içinde küme teorik alanlarındaki makale sayısı mantık ve temelde olanları büyük ölçüde aştı ve planın bu kısmı terk edildi. Sonuç olarak, topolojideki birçok temel teorem ilk olarak Fundamenta’da basıldı. Bir bakış açısına göre, konsantrasyon alanı olarak küme teorik alanların seçimi mükemmel ama doğal bir seçim gibi görünmektedir; Ancak, o zamanlar bu alanların matematik camiası tarafından tam olarak kabul görmediği unutulmamalıdır. Seçim hem içgörüyü hem de cesareti yansıtıyordu.
Bununla birlikte, Polonya matematiğinin altın çağı, 1920'lerin ortasında Lvov'da yaratıcı matematiksel düşüncenin yeni bir "patlaması" meydana geldiğinde başladı. Lvov'daki matematikçiler, tıpkı Varşova'dakiler gibi, faaliyetlerini matematiğin bir alanına düşürdüler ve şimdi bu fonksiyonel analizdi - ilgisiz olmasa da Varşova seçimine çok yakın değildi. Bu matematik dalının takdire şayan bir gelişimi, Hugo Steinhaus (1887-1972), Stefan Banach (1892-1945), Stanisław Mazur (1905-1981), Władysław Orlicz (1903-1990), Juliusz Schauder (1896-1943) gibi matematikçilerin ve onların müritlerinin çalışmaları ile sonuçlandı. Temel kavramlar 20. yüzyılın başında ve genellikle daha önce bilinse bile, Banach'ın muhteşem çalışması sayesinde fonksiyonel analiz, modern matematiğin temel alanlarından biri haline geldi. Günümüzde sadece matematikçiler için faydalı olmakla kalmıyor, fizikte ve özellikle kuantum mekaniğinde ve fizik uygulamalarında özel bir önem kazanıyor.
1922'de Polonya Matematik Derneği'nin yıllıkları ilk olarak Fransızca olarak yayınlandı ve kısa süre sonra diğer yayınlar da Fransızca olarak düzenlendi. Polonyalıların matematik dünyasındaki konumu güçleniyordu.
Yaklaşık on yıl sonra, sayıların artmasıyla ve meslektaşlığı sürdürmek amacıyla, Mazurkiewicz'in Janiszewski'nin planına olan koşullarını uygulamaya karar verildi. Banach ve Steinhaus'un profesör olduğu Lwow'da fonksiyonel analize odaklanan ikinci bir merkez açıldı ve 1929'da Studia Mathematica dergisi de fonksiyonel analize adandı. Banach'ın tezinin Fundamenta Mathematicae’nın 3. cildinde yayınlanması, bir disiplin olarak fonksiyonel analizin başlangıcına işaret etmişti ve gelişiminin çoğu Studia Mathematica’da kaydedildi. Her iki merkez de çok güçlüyken, aralarındaki işbirliği de çok iyiydi ve kimlikleri Polonya Matematik Okulu ile birleşti. Örneğin, 1931'de Monografie Matematyczne (Mathematical Monographs) dizisi adı altında tasarlanan monografi serisi başlatıldığında, editör Varşova'daki Waclaw Sierpinski'ydi ve ilk cilt Lwów'da Stefan Banach'ın Théorie Opérations Linéares’iydi. İzlenecek ciltlerin çoğu gibi, yaygın olarak tanınan bir klasik haline geldi.
1936'ya gelindiğinde, Polonya Dergileri ve Monografileri geniş çapta okunmuş ve büyük saygı görmüştür, Polonyalı matematikçilerin başarıları uluslararası tanınırlık kazanmıştır ve ülkenin matematiksel topluluğu canlı ve aktif hale gelmiştir. Uzmanlaşma alanlarında yoğunlaşmanın okulun başarısında önemli bir faktör olduğu kabul edilirken, okulun çok dar olduğu ve genişletme zamanının geldiğine dair artan bir duygu vardı; soyut cebir ve uygulamalı matematik gibi alanlar ciddi şekilde temsil edilmedi. 1936'da Tam ve Uygulamalı Bilimler Konseyi toplandı ve Polonya'daki matematiğin durumunu incelemek için bir komite atandı; Sierpinski (başkan), Banach (başkan yardımcısı), Teknik Bilimler Akademisi'ni temsilen Zaremba, Pogorzelski, Zygmund ve Banachiewicz'den oluşuyordu. II. Dünya Savaşı, komitenin çalışması bitmeden ve kısmi tavsiyelerinin herhangi biri uygulanmadan önce patlak verdi, bu nedenle okulun kesintiye uğramadan nasıl gelişeceğini ancak tahmin edebiliriz. Polonya, Savaş sırasında matematik camiasında büyük kayıplar yaşayacaktı.
Polonya Matematik Okulu hakkında daha fazla bilgi için Kuratowski ve Kuzawa tarafından yazılan ilginç kitaplara bakın.
Polonya'nın posta pullarında onurlandırdığı matematikçiler yukarıda belirtildiği gibi, Janiszewski, Stefan Banach, Waclaw Sierpinski ve Stanislaw Zaremba ile birlikte Polonya Matematik Okulu'nun gelişiminde etkili oldu; Polonya, aslında 1983'te Varşova'da düzenlenen 1982 Uluslararası Matematikçiler Kongresi vesilesiyle onurlarına pullar basmıştır. Yakın tarihli bir Philamath makalesi, Uluslararası Matematikçiler Kongreleri hakkında ilginç bir tartışma vermektedir. Gök bilimci , Janiszewski'nin yaklaşık 20 yıllık planını izledikten sonra Polonya matematiğinin durumunu değerlendirmek üzere 1936'da atanan komitenin bir üyesiydi; 1983 yılında onuruna bir pul basıldı. Polonya, Kopernik onuruna birçok pul basmış olsa da, Jan Sniadecki yirminci yüzyıl öncesi Polonya'nın onurlandırdığı diğer tek matematikçi gibi görünmektedir.
İsimlendirme
Polonyalı matematikçiler, ve isim verdi.
Evveliyat
I. Dünya Savaşı'ndan sonra Polonya'da matematiğin olağanüstü çiçeklenmesini neyin tetiklediği tartışıldı. Felaketle sonuçlanan 1863 Ocak Ayaklanmasının ardından tarafından önemli hazırlık çalışmaları yapıldı. Pozitivistler bilim ve teknolojiyi yücelttiler ve "organik çalışma" ve "temellerden inşa etme" sloganlarını popülerleştirdiler. 20. yüzyılda matematik, Polonya'nın interbellum döneminde yönettiği sınırlı kaynaklarla bile başarıyla sürdürülebilen bir çalışma alanıydı.
Tarihsel Etkiler
Yüzyıllar boyunca, Polonyalı matematikçiler tarihin akışını etkiledi. Copernicus, devrim niteliğindeki güneş merkezli teorisini desteklemek için matematiği kullandı. Dört yüz yıl sonra, Marian Rejewski - sonradan dostu matematikçi- Jerzy Różycki ve Henryk Zygalski'nin yardımıyla Aralık 1932'de ilk kez Alman Enigma makinesinin şifresini kırdı, böylece İngilizlerin II. Dünya Savaşında Enigma şifrelerini ("Ultra") okumasının temellerini attı. Savaştan sonra Stanisław Ulam, Edward Teller'e uygulanabilir bir hidrojen bombasının nasıl yapılacağını gösterdi.
Ayrıca bakınız
- .
Notlar
- ^ "Młody Technik", 11 (1978), 27-33, Polska szkoła matematyczna 24 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ K. Kuratowski, A Half Century of Polish Mathematics, Pergamon, New York, 1980.
- ^ M. G. Kuzawa, Modern Mathematics: The Genesis of a School in Poland, College and University Press, New Haven, 1968.
- ^ M. Tanoff, International Congresses of Mathematicians, Philamath XVII (July, 1995), 4-10.
Kaynakça
- Kazimierz Kuratowski (1980) A Half Century of Polish Mathematics: Remembrances and Reflections, Oxford, Pergamon Press, . (Polonya Matematiğinin Yarım Yüzyılı: Hatıralar ve Yansımalar)
- Murawski, Roman (2014). The philosophy of mathematics and logic in the 1920s and 1930s in Poland (Polonya'da 1920'ler ve 1930'larda Mantığın Felsefesi ve Matematiği). Maria Kantor tarafından çevrildi. Basel: Birkhäuser. ISBN . OCLC 890014911.
- Grace, Mary (Nisan 1967), "Poland's Contribution to Mathematics", The Mathematics Teacher, National Council of Teachers of Mathematics, 60 (4), ss. 383-386, JSTOR 27957583
- Duda, Roman (2013), "Leaders of Polish mathematics between the two world wars" (PDF), Commentationes Mathematicae, 53 (2), ss. 5-12
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Polonya Matematik Okulu 20 yuzyilda Polonya da ozellikle I ve II Dunya Savaslari arasindaki donem interbellum sirasinda gelisen matematik topluluguydu Genel bakisPolonya Matematik Okulu asagidakileri kapsar Lwow Matematik Okulu cogunlukla fonksiyonel analize odaklandi Varsova Matematik Okulu cogunlukla kume teorisi matematiksel mantik ve topolojiye odaklandi ve Krakow Matematik Okulu cogunlukla diferansiyel denklemlere analitik fonksiyonlara diferansiyel geometriye odaklandi TarihceJozef Maria Hoene Wronski 1778 1853 diferansiyel denklemler teorisine bazi fonksiyonel belirleyicilerin degerli bir uygulamasiyla matematik tarihine girdi bugun bu tur belirleyiciler wronskians olarak biliniyor Polonyalilar 19 yuzyilin ikinci yarisina damgasini vuran matematigin cok yonlu onemli gelisiminde aktif bir rol almadilar Polonyalilarin dilinin ayrimciliga maruz kaldigi zamanlarda yazilan Polonya edebiyatinin sef ascilarinin sayisi kacti Buna karsilik ayni donemde Polonya matematiksel uretimi gercekten onemsizdi Ancak Birinci Dunya Savasi nin patlak vermesinden kisa bir sure once durum degismeye basladi Yurt disinda okumak o donemin genc Polonyali bilim adamlarinin ilgi alanlari zihinleri ve olgunluklari uzerinde onemli bir etkiye sahipti Polonya matematik okulunun gelecekteki tum kuruculari yurt disinda egitim almak icin biraz zaman harcadilar Mazurkiewicz Steinhaus ve Sierpinski Gottingen de Janiszewski Paris te ve Kuratowski Glasgow da egitim aldi Yirminci yuzyil matematiginin herhangi bir incelemesi matematik disiplinine Polonya katkilarinin sasirtici derinligini ozgunlugunu ve miktarini gosterir Benzer sekilde onemli yirminci yuzyil matematikcilerinin herhangi bir listesi ulkenin buyukluguyle orantili olmayan bir siklikta Polonyali isimleri icerir Bu tur yaraticilik ve matematiksel etki arastirma gelenegi cok az olan 1795 ten I Dunya Savasi nin sonuna kadar yabanci egemenligi altinda bolunen ve egitim kurumlari yabanci gucler tarafindan bastirilan bir ulkede nasil gelisti Sasirtici bir sekilde planlanmisti Polonya Matematik Okulu olarak bilinecek olan sey tarafindan onerilen bir planin ardindan kuruldu 1795 1918 doneminde Polonya Rusya Prusya ve Avusturya kontrolunde parcalarla bolundu Her uc ulke Polonya dili ve Polonya egitim kurumlarinin ozel ilgi gormesiyle Polonya milliyetciligini bastirmaya calisti Bununla birlikte Polonya halki Polonya nin nihai dirilisine guclu bir inanca sahipti ve Polonya kulturunu ve Polonya egitimini zorunlu olarak gayri resmi ve goze carpmayan bir sekilde destekledi sonuc olarak Polonya ya vatansiz millet denildi Mianowski Vakfi tek basina olmasa da Polonya bilimini ve matematigini desteklemek icin mumkun oldugunca cok sey yapti ancak Ruslar bunu tamamen hayirsever bir rol olmasi gereken kisitli bir rolle sinirladi Onemli mali kaynaklari Kafkasya daki bir petrol sahasi dahil ile yurt disinda okuyan doktora ogrencilerini onemli arastirmalar yapan akademisyenleri ogrenci burslarini ve yayinlari destekledi Ornegin Poradnik dla Samoukow Guidebooks for Self Instruction Kendi Kendine Egitim Rehberi adli bir dizi kitabi destekledi Bunlar Rus ve Alman egitim kisitlamalarini asmak icin tasarlandi ve Janiszewski Sierpinski ve Zaremba gibi onde gelen matematikciler tarafindan yazildi seriler diferansiyel ve integral denklemler ve topoloji gibi konulari kapsadilar Destekledigi bir diger seri ise Nauka Polska jej Potrzeby Organizacja I Rozwoj Sciences and Letters in Poland Their Needs Organization and Progress Polonya da Bilim ve Mektuplar Ihtiyaclari Organizasyonu ve Ilerlemesi ilk sayi 1917 Polonya Matematik Okulu nun kurulmasi icin cok onemli olan iki makale iceriyordu Ilk makale bazi ortaokul ogretmenlerinin gelecegin akademisyenleri olma potansiyeline sahip oldugunu belirten Stanislaw Zaremba ya aitti onlari daha ileri calismalar icin yurt disina gondermenin bir yolu bulunmasini istedi Zygmunt Janiszewski nin Polonya da Matematigin Ihtiyaclari Uzerine On the Needs of Mathematics in Poland adli ikinci makalesi Polonya Matematik Okulu nun ne olacagina dair plani ana hatlariyla acikladi Matematigin organizasyonunu ustlenmek icin bir komisyon kurulmasini yetenekli ogrencileri ortaokul kadar erken bir zamanda tespit etmek ve elde tutmak icin caba gosterilmesi gerektigini ve bir matematiksel arastirma merkezi olusturulmasi gerektigini uyarici bir matematiksel atmosfer yaratmanin ve meslektaslar arasindaki matematiksel iliskileri gelistirmenin onemli oldugunu hissetti Bunun bir etkisi bircok Polonyali makalenin cok yazarli olmasiydi bugunku Internet isbirliginin benzer bir etkisi vardir Bununla birlikte iki ana tavsiyesi ozellikle yenilikciydi ve sonunda oldukca etkili olacakti Birincisi Polonya matematikcilerinin cogunun calismalarini matematigin tek bir dalinda yogunlastirmasi ikincisi matematigin dar bir alanina yogunlasan uluslararasi bir matematik dergisinin Ingilizce Fransizca Almanca ve Italyanca makaleleri kabul eden olusturulmasi Bu o zamanlar neredeyse devrim niteligindeydi ve sempatik destekcisi Henri Lebesgue bile tek bir alanda dergiyi surdurmek icin yeterli makale bulmanin mumkun olmayabilecegi konusunda uyardi Ertesi yil Nauka Polska da Stefan Mazurkiewicz tarafindan yazilan ve buyuk olcude Janiszewki nin tamamlayicisi olan ucuncu bir makale yayinlandi Mazurkiewicz ozellikle bir yerine iki matematiksel arastirma merkezi olmasini ve dergiye ek olarak bir monografi dizisi de yayinlanmasi gerektigini vurguladi Bu planlarin ne kadar eksiksiz uygulanacagi sasirticidir Ulus Birinci Dunya Savasi nin sonunda Polonya ya geri getirildi Carlik ordulari Agustos 1918 de Varsova yi sonsuza dek terk etti O yil Kasim ayinda iki Polonya universitesi ogrencilere acildi Varsova Universitesi ve Varsova Teknoloji Enstitusu Varsova Universitesi 1918 de matematik profesorleri Janiszewski Mazurkiewicz ve Sierpinski ile acildi Ucu Janiszewki nin onerilerini Varsova nin onerilen matematiksel arastirma merkezi olarak hizmet vermesi ve topoloji ve gercek analizin bolumleri gibi ilgili alanlar dahil olmak uzere kume teorisi ile baslatti ve konsantrasyon alani olarak secildi Yeni ulusta egitim icin uzun suredir tatminkar olmayan talep cogu matematiksel olarak yetenekli olan buyuk bir ogrenci kaydina yol acti hevesli ve yetenekli ogretim uyelerinin birlesimi ogrencilerde ayni niteliklerin yansittigi aktif ve canli bir matematiksel atmosfere yol acti Mazurkiewicz hem harika bir ogretmendi hem de cok aktif bir arastirmaciydi Janiszewski bilgi ve marifet konusunda ondan farkli degildi ancak kesinlik ve duzenli akil konusunda ona galip geldi Her ikisi de esas olarak topolojide calisti Sierpinski kume teorisi ve sayi teorisinde zaten taninan bir uzmandi Cebir ogreten Dickstein genc matematik ogrencilerine basariyla cosku ve tutku katti Pek cok genc yurtdisinda okurken olgunlasmisti ve o yillarin atmosferini yaratan ogrenciler ya da ogretmenler bir asirlik aradan sonra Polonya daki bir universitede ogrenme ve ogretme ayricaliginin kendilerine sunulan ilk nesil olduklarini fark ettiler Bronislaw Knaster Stanislaw Saks Antoni Zygmund Kazimierz Kuratowski Alfred Tarski ve Kazimierz Zarankiewicz gibi gencler kisa sure sonra Avrupa matematigi uzerinde dikkate deger bir etki yaratan onemli sonuclara ulasti 1919 da The Mathematical Society Krakov da kuruldu ve yakinda tum Polonya yi kapsadi I Dunya Savasi ndan once zaten bilinen Lvov daki matematiksel topluluk olan Vilnius ve Poznan da arastirma merkezleri ortaya cikti ve simdi yeni bir hizda gelisiyordu Polonyali matematikciler yurt disindaki matematikcilerle yogun bir fikir alisverisini buyuk olcude tesvik eden Fundamenta Mathematicae karsiliginda dunyanin her yerinden onemli matematik dergileri aldi 1920 lerin basinda oldukca fakir bir ulke olan Polonya da tum onemli dergilerin satin alinmasi neredeyse imkansizdi Planin ikinci bolumu 1920 de Fundamenta Mathematicae nin ilk cildinin yayinlanmasiyla meyve verdi ne yazik ki Janiszewski ilk sayi cikmadan 1920 de Avrupa yi kasip kavuran ozellikle kotu bir grip hastaliginin kurbani oldu Fundamenta uluslararasi bir dergi olarak tasarlanirken ilk cilt kasitli olarak sadece Polonyali yazarlarin makalelerini iceriyordu Ozel bir dergi olarak Fundamenta nin orijinal plani ciltlerin kume teorisi ve ilgili alanlar ile mantik ve temeller aslinda baslik secimi kasitliydi arasinda donusumlu olarak degismesiydi ancak kisa sure icinde kume teorik alanlarindaki makale sayisi mantik ve temelde olanlari buyuk olcude asti ve planin bu kismi terk edildi Sonuc olarak topolojideki bircok temel teorem ilk olarak Fundamenta da basildi Bir bakis acisina gore konsantrasyon alani olarak kume teorik alanlarin secimi mukemmel ama dogal bir secim gibi gorunmektedir Ancak o zamanlar bu alanlarin matematik camiasi tarafindan tam olarak kabul gormedigi unutulmamalidir Secim hem icgoruyu hem de cesareti yansitiyordu Bununla birlikte Polonya matematiginin altin cagi 1920 lerin ortasinda Lvov da yaratici matematiksel dusuncenin yeni bir patlamasi meydana geldiginde basladi Lvov daki matematikciler tipki Varsova dakiler gibi faaliyetlerini matematigin bir alanina dusurduler ve simdi bu fonksiyonel analizdi ilgisiz olmasa da Varsova secimine cok yakin degildi Bu matematik dalinin takdire sayan bir gelisimi Hugo Steinhaus 1887 1972 Stefan Banach 1892 1945 Stanislaw Mazur 1905 1981 Wladyslaw Orlicz 1903 1990 Juliusz Schauder 1896 1943 gibi matematikcilerin ve onlarin muritlerinin calismalari ile sonuclandi Temel kavramlar 20 yuzyilin basinda ve genellikle daha once bilinse bile Banach in muhtesem calismasi sayesinde fonksiyonel analiz modern matematigin temel alanlarindan biri haline geldi Gunumuzde sadece matematikciler icin faydali olmakla kalmiyor fizikte ve ozellikle kuantum mekaniginde ve fizik uygulamalarinda ozel bir onem kazaniyor 1922 de Polonya Matematik Dernegi nin yilliklari ilk olarak Fransizca olarak yayinlandi ve kisa sure sonra diger yayinlar da Fransizca olarak duzenlendi Polonyalilarin matematik dunyasindaki konumu gucleniyordu Yaklasik on yil sonra sayilarin artmasiyla ve meslektasligi surdurmek amaciyla Mazurkiewicz in Janiszewski nin planina olan kosullarini uygulamaya karar verildi Banach ve Steinhaus un profesor oldugu Lwow da fonksiyonel analize odaklanan ikinci bir merkez acildi ve 1929 da Studia Mathematica dergisi de fonksiyonel analize adandi Banach in tezinin Fundamenta Mathematicae nin 3 cildinde yayinlanmasi bir disiplin olarak fonksiyonel analizin baslangicina isaret etmisti ve gelisiminin cogu Studia Mathematica da kaydedildi Her iki merkez de cok gucluyken aralarindaki isbirligi de cok iyiydi ve kimlikleri Polonya Matematik Okulu ile birlesti Ornegin 1931 de Monografie Matematyczne Mathematical Monographs dizisi adi altinda tasarlanan monografi serisi baslatildiginda editor Varsova daki Waclaw Sierpinski ydi ve ilk cilt Lwow da Stefan Banach in Theorie Operations Lineares iydi Izlenecek ciltlerin cogu gibi yaygin olarak taninan bir klasik haline geldi 1936 ya gelindiginde Polonya Dergileri ve Monografileri genis capta okunmus ve buyuk saygi gormustur Polonyali matematikcilerin basarilari uluslararasi taninirlik kazanmistir ve ulkenin matematiksel toplulugu canli ve aktif hale gelmistir Uzmanlasma alanlarinda yogunlasmanin okulun basarisinda onemli bir faktor oldugu kabul edilirken okulun cok dar oldugu ve genisletme zamaninin geldigine dair artan bir duygu vardi soyut cebir ve uygulamali matematik gibi alanlar ciddi sekilde temsil edilmedi 1936 da Tam ve Uygulamali Bilimler Konseyi toplandi ve Polonya daki matematigin durumunu incelemek icin bir komite atandi Sierpinski baskan Banach baskan yardimcisi Teknik Bilimler Akademisi ni temsilen Zaremba Pogorzelski Zygmund ve Banachiewicz den olusuyordu II Dunya Savasi komitenin calismasi bitmeden ve kismi tavsiyelerinin herhangi biri uygulanmadan once patlak verdi bu nedenle okulun kesintiye ugramadan nasil gelisecegini ancak tahmin edebiliriz Polonya Savas sirasinda matematik camiasinda buyuk kayiplar yasayacakti Polonya Matematik Okulu hakkinda daha fazla bilgi icin Kuratowski ve Kuzawa tarafindan yazilan ilginc kitaplara bakin Polonya nin posta pullarinda onurlandirdigi matematikciler yukarida belirtildigi gibi Janiszewski Stefan Banach Waclaw Sierpinski ve Stanislaw Zaremba ile birlikte Polonya Matematik Okulu nun gelisiminde etkili oldu Polonya aslinda 1983 te Varsova da duzenlenen 1982 Uluslararasi Matematikciler Kongresi vesilesiyle onurlarina pullar basmistir Yakin tarihli bir Philamath makalesi Uluslararasi Matematikciler Kongreleri hakkinda ilginc bir tartisma vermektedir Gok bilimci Janiszewski nin yaklasik 20 yillik planini izledikten sonra Polonya matematiginin durumunu degerlendirmek uzere 1936 da atanan komitenin bir uyesiydi 1983 yilinda onuruna bir pul basildi Polonya Kopernik onuruna bircok pul basmis olsa da Jan Sniadecki yirminci yuzyil oncesi Polonya nin onurlandirdigi diger tek matematikci gibi gorunmektedir Isimlendirme Polonyali matematikciler ve isim verdi Evveliyat I Dunya Savasi ndan sonra Polonya da matematigin olaganustu ciceklenmesini neyin tetikledigi tartisildi Felaketle sonuclanan 1863 Ocak Ayaklanmasinin ardindan tarafindan onemli hazirlik calismalari yapildi Pozitivistler bilim ve teknolojiyi yucelttiler ve organik calisma ve temellerden insa etme sloganlarini populerlestirdiler 20 yuzyilda matematik Polonya nin interbellum doneminde yonettigi sinirli kaynaklarla bile basariyla surdurulebilen bir calisma alaniydi Tarihsel Etkiler Yuzyillar boyunca Polonyali matematikciler tarihin akisini etkiledi Copernicus devrim niteligindeki gunes merkezli teorisini desteklemek icin matematigi kullandi Dort yuz yil sonra Marian Rejewski sonradan dostu matematikci Jerzy Rozycki ve Henryk Zygalski nin yardimiyla Aralik 1932 de ilk kez Alman Enigma makinesinin sifresini kirdi boylece Ingilizlerin II Dunya Savasinda Enigma sifrelerini Ultra okumasinin temellerini atti Savastan sonra Stanislaw Ulam Edward Teller e uygulanabilir bir hidrojen bombasinin nasil yapilacagini gosterdi Ayrica bakiniz Notlar Mlody Technik 11 1978 27 33 Polska szkola matematyczna 24 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde K Kuratowski A Half Century of Polish Mathematics Pergamon New York 1980 M G Kuzawa Modern Mathematics The Genesis of a School in Poland College and University Press New Haven 1968 M Tanoff International Congresses of Mathematicians Philamath XVII July 1995 4 10 KaynakcaKazimierz Kuratowski 1980 A Half Century of Polish Mathematics Remembrances and Reflections Oxford Pergamon Press 0 08 023046 6 Polonya Matematiginin Yarim Yuzyili Hatiralar ve Yansimalar Murawski Roman 2014 The philosophy of mathematics and logic in the 1920s and 1930s in Poland Polonya da 1920 ler ve 1930 larda Mantigin Felsefesi ve Matematigi Maria Kantor tarafindan cevrildi Basel Birkhauser ISBN 978 3 0348 0830 9 OCLC 890014911 Grace Mary Nisan 1967 Poland s Contribution to Mathematics The Mathematics Teacher National Council of Teachers of Mathematics 60 4 ss 383 386 JSTOR 27957583 Duda Roman 2013 Leaders of Polish mathematics between the two world wars PDF Commentationes Mathematicae 53 2 ss 5 12