Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çin Halk Cumhuriyeti tarihi, 1 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın Çin Komünist Partisi tarafından kazanılmasının ardından Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilan edilmesiyle itibaren başlamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti birkaç on yıl boyunca "Çin" ile eşanlamlıydı, ancak Çin Cumhuriyeti'ni ve öncesinde binlerce yıllık imparatorluk hanedanlıkları tarafından yönetilen Çin anakarasını yöneten son siyasi varlıktır.
Mao dönemi (1949-1976)
Binlerce yıl süren hanedanlar yönetimi, 1912'de milliyetçilerin yönetimi ele geçirmesi ile son bulmuştur. 1949'da Çin İç Savaşı sırasında Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintang) yönetimindeki milliyetçi Çin hükûmetini yenmeyi başaran Çin Komünist Partisi (ÇKP) ve Komünist Ordu, Mao Zedong liderliğinde Çin yönetimini ele geçirdi. Çin İç Savaşı'nı komünistlerin kazanmasıyla birlikte 1 Ekim 1949 tarihinde Mao Zedong Pekin'in Tiananmen Meydanı'nda Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etti. Ardından Mao, sosyalist ve Marksist-Leninist bir devlet kurmak için çalışmaya başladı. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa ülkeleri tarafından hemen tanındı.
1950 yılında çıkan Kore Savaşı sırasında Çin Halk Cumhuriyeti Kuzey Kore'yi Güney Kore'ye karşı destekledi. Mao BM güçlerinin yaptığı çıkartmayı Batı ile savaşmak için fırsat olarak gördü. Çin güçleri BM güçlerine saldırı düzenlemesine karşın yaşanan ağır kayıplar sonucu geri çekildi. 1951 yılında Çin Tibet'i işgal etti ve topraklarına kattı.
Stalin'in ölümüyle ülkede bir süre daha özgürlükçü bir atmosfer hakim oldu. Ama zamanla eleştirilere kapalı ve birleştirmeyi öngören düzenlemeleri büyük başarısızlığa uğrayan Mao politik açıdan zor durumda kaldı ve Büyük İleri Atılım (1958-1962) olarak bilinen ekonomik ve sosyal planın başarısızlıkla sonuçlanması milyonlarca kişinin ölümüne neden oldu. Bu başarısızlığı 1960'larda partinin Maoistler ve pragmatistler olarak ikiye ayrılmasına neden oldu.
Mao bir süre arka plana çekilse de halk arasında bir kült olmaya devam etti. Fakat ülkenin kurucusu devrimi tamamlamak istiyordu ve hala özellikle ordu tarafından destekleniyordu. Bu nedenle "Kültür Devrimi" adıyla yeni bir dizi çalışmayla politik hayata aktif olarak geri döndü. Mao, kültürel devrim üzerine düşüncelerini "Küçük Kırmızı Kitap" başlığıyla yayımladı. Bu kitap, ordunun da desteğiyle (tabi ordu içinde muhaliflere rağmen) kısa sürede milyonlarca kopya olarak çoğaltılarak halka dağıtıldı. Ona göre "kapitalist yol"u seçen herkese karşı bir çeşit savaş açan Mao, edebiyat ve sanat alanında da yoğunlukla propaganda içerikli sosyalist gerçekçilik akımını savundu. Zamanla çevresindeki hemen herkesle arası açılsa da, parti içindeki iktidar mücadeleleri ve Sovyetler Birliği korkusu ile birlikte Kültür Devrimi Çin toplumunda büyük bir kargaşaya yol açtı. Buna rağmen Mao, 1976 yılında ölene kadar kültürel devrimine devam etti.
1972'de Çin-Sovyet ayrılığının zirvesinde Mao ve Zhou Enlai, ABD Başkanı Richard Nixon ile Pekin'de bir araya gelerek ABD ile diplomatik ilişkiler kurdu. Aynı yıl Çin Cumhuriyeti yerine Birleşmiş Milletler'e ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeliğine kabul edildi.
Yeniden yapılanma dönemi (1976-1989)
1976'da Mao'nun ölümünden sonra Zhou Enlai başbakan oldu. Zhou, 8 Ocak 1976 tarihinde 78 yaşında öldüğünde, Çin Komünist Partisi içinde "ılımlılar" ve "radikaller" olmak üzere iki kutup oluştu. Radikalleri; 82 yaşındaki Mao Zedong'un eşi Jiang Qing yönetiyordu. Zhou ölünce, Başbakanlığa Deng Şiaoping'in gelmesi beklenirken, Hua Guofeng Başbakan oldu. Mao, 9 Eylül 1976'da 72 yaşında ölünce, eşi Jiang yönetiminde etkinliğini devam ettirmek istedi. Ancak, Başbakan Hua, hem parti başkanlığını ve hem de Askeri Komite Başkanlığını ele geçirdi. Bunun sonucu olarak Mao'nun eşi ve üç taraftarı (kolektif olarak "Dörtlü Çete"), Kültür Devrimi'ndeki aşırılıklar ile suçlanarak tutuklandı. Bu, radikallerin mücadeleyi kaybetmesi ve Kültür Devrimi'nin sona ermesi demekti.
Mao'nun halefi Hua Guofeng'i tasfiye ederek iktidara gelen Deng Şiaoping döneminde ülkede önemli ekonomik reformlar yaparak planlı ekonomiden Çin değerleri ile sosyalizm adı verilen karma ekonomi veya piyasa sosyalizmine geçildi.
Çin Millî Kongresi, Şubat 1978'de, 1985 yılına kadar gerçekleştirilecek "Dört Modernizasyon Programı"nı kabul etti. Bu program ile; tarım, endüstri, bilim, teknoloji ve savunma alanlarının, 1985'e kadar çağdaş şartlara kavuşturulması öngörülmekteydi. Fakat, programın maliyeti 600 milyar doları bulmaktaydı. Bu maliyet Çin'i yabancı sermaye teminine yöneltti. Komünist Partinin Mart 1978'de Deng Şaoping'i Başbakan yardımcılığına seçmesi sonucu Çin, önce Japonya yanaştı ve iki devlet arasında Şubat 1978'de 60 milyar dolarlık bir ticaret antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Çin ve Japonya arasında 1937'den beri devam eden savaş halini de sona erdirmiş oldu.
Ağustos 1978'de Çin ile Japonya arasında " Barış ve Dostluk" antlaşması imzalandı ve Ekim 1978'de de Deng Şaoping Japonya'yı ziyaret etti. Böylece, Mao'nun ölümünden iki yıl sonra Çin, batıya açılmaya başladı. 1978 yılından itibaren de Amerika ile yakınlaşmaya başlayan Çin, bu ülkeden silah satın alımını başlattı. Bir başka deyişle halk tarafından hoş görülmeyen bu ticaret kızgınlık yarattı ancak bir devrime yol açmadı.
1979'da aşırı nüfus artışının önlenmesi amacıyla tek çocuk politikası uygulanmaya başlandı.
1989'da eski genel sekreter Hu Yaobang'ın ölümü, öğrencilerin birkaç ay boyunca kampanya yürüttüğü, demokratik haklar ve konuşma özgürlüğü gibi daha büyük politik reformları desteklemek için gerçekleşen gösteriler kanlı bir şekilde bastırıldı.
Yükselen güç (1989-2002)
1990'lardan itibaren Çin ekonomisi yıllık ortalama %11.2 civarında büyümüştür. 2001 yılında Çin resmi olarak Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldı.
1996 yılında Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan ile birlikte Şanghay Beşlisi'ni kurdu. 2001 yılında Özbekistan'ın da örgüte katılmasıyla adı Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) olarak değiştirildi.
1 Haziran 1997 tarihinde Birleşik Krallık Hong Kong'u ve 20 Aralık 1999 tarihinde de Portekiz Makao'yu Çin Halk Cumhuriyeti'ne devretti. Devredilen bölgeler tek ülke, iki sistem politikası ile özel idarî bölge statüsü almışlardır ve çoğunlukla ekonomik, sosyal ve adli sistemlerinde bağımsızlığını koruyarak kendi yönetimlerini sürdürmeye devam ettiler.
7 Mayıs 1999 tarihinde Kosova Savaşı sırasında ABD uçaklarının Yugoslavya'nın başkenti Belgrad'daki Çin elçiliğini bombalaması iki ülke arasında kriz yarattı.
Günümüz dönem (2002-günümüze)
2000'li yıllarda Çin'in ekonomik kalkınması tüm dünyada önemli bir konu haline geldi.
Çin'in terörizm ile savaştaki tutumu ülkeyi diplomatik yolla ABD ile işbirliğine yöneltti.
Tayvan'ın siyasi durumu ve geleceği belirsizliğini korumakla birlikte Çin Komünist Partisi başta eski rakibi Kuomintang olmak üzere Çin'e karşı daha az düşmanca yaklaşan Tayvan partileri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi yönünde adımlar atıldı.
Mayıs 2008'de, Sichuan eyaletinde Richter ölçeğine göre 8.0 derecesinde kaydedilen büyük bir deprem sonucu yaklaşık 70.000 kişi hayatını kaybetti.
2008 Yaz Olimpiyatları Çin Halk Cumhuriyeti'nin başkenti Pekin'de düzenlenmiştir.
2012 yılında Japonya'nın Çin ile ihtilaflı olan Senkaku Adaları'nı kamulaştırması iki ülke arasında gerginliğe neden oldu. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Güney Çin Denizi'ndeki adalar konusunda diğer ülkelerle yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle gerginlikler yaşandı.
2013 yılında Xi Jinping devlet başkanlığına seçildi.
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta History of People's Republic of China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
- ^ The Chinese people have stood up 18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. UCLA Center for East Asian Studies. 5 Ocak 2017 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Almond, Mark (1996). Revolution:500 Years of Struggle for Change (İngilizce). Londra: De Agostini Editions. ss. 149-150.
- ^ "Nation bucks trend of global poverty". China Daily. 11 Temmuz 2003. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2017.
- ^ . People's Daily. 1 Mart 2000. 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017.
Dış bağlantılar
- Internet Archive'de Çin Halk Cumhuriyeti tarihi by P.M. Calabrese
- by Gerhard K. Heilig
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cin Halk Cumhuriyeti tarihi 1 Ekim 1949 tarihinde Cin Ic Savasi nin Cin Komunist Partisi tarafindan kazanilmasinin ardindan Cin Halk Cumhuriyeti nin kurulusunun ilan edilmesiyle itibaren baslamaktadir Cin Halk Cumhuriyeti birkac on yil boyunca Cin ile esanlamliydi ancak Cin Cumhuriyeti ni ve oncesinde binlerce yillik imparatorluk hanedanliklari tarafindan yonetilen Cin anakarasini yoneten son siyasi varliktir Mao donemi 1949 1976 Mao Zedong Cin Halk Cumhuriyeti nin kurulusunu ilan ederken Binlerce yil suren hanedanlar yonetimi 1912 de milliyetcilerin yonetimi ele gecirmesi ile son bulmustur 1949 da Cin Ic Savasi sirasinda Cin Milliyetci Partisi Kuomintang yonetimindeki milliyetci Cin hukumetini yenmeyi basaran Cin Komunist Partisi CKP ve Komunist Ordu Mao Zedong liderliginde Cin yonetimini ele gecirdi Cin Ic Savasi ni komunistlerin kazanmasiyla birlikte 1 Ekim 1949 tarihinde Mao Zedong Pekin in Tiananmen Meydani nda Cin Halk Cumhuriyeti nin kurulusunu ilan etti Ardindan Mao sosyalist ve Marksist Leninist bir devlet kurmak icin calismaya basladi Cin Halk Cumhuriyeti nin kurulusu Sovyetler Birligi ve Dogu Avrupa ulkeleri tarafindan hemen tanindi 1950 yilinda cikan Kore Savasi sirasinda Cin Halk Cumhuriyeti Kuzey Kore yi Guney Kore ye karsi destekledi Mao BM guclerinin yaptigi cikartmayi Bati ile savasmak icin firsat olarak gordu Cin gucleri BM guclerine saldiri duzenlemesine karsin yasanan agir kayiplar sonucu geri cekildi 1951 yilinda Cin Tibet i isgal etti ve topraklarina katti Cin Halk Cumhuriyeti nin kurucusu Cin Komunist Partisi amblemi Stalin in olumuyle ulkede bir sure daha ozgurlukcu bir atmosfer hakim oldu Ama zamanla elestirilere kapali ve birlestirmeyi ongoren duzenlemeleri buyuk basarisizliga ugrayan Mao politik acidan zor durumda kaldi ve Buyuk Ileri Atilim 1958 1962 olarak bilinen ekonomik ve sosyal planin basarisizlikla sonuclanmasi milyonlarca kisinin olumune neden oldu Bu basarisizligi 1960 larda partinin Maoistler ve pragmatistler olarak ikiye ayrilmasina neden oldu Mao bir sure arka plana cekilse de halk arasinda bir kult olmaya devam etti Fakat ulkenin kurucusu devrimi tamamlamak istiyordu ve hala ozellikle ordu tarafindan destekleniyordu Bu nedenle Kultur Devrimi adiyla yeni bir dizi calismayla politik hayata aktif olarak geri dondu Mao kulturel devrim uzerine dusuncelerini Kucuk Kirmizi Kitap basligiyla yayimladi Bu kitap ordunun da destegiyle tabi ordu icinde muhaliflere ragmen kisa surede milyonlarca kopya olarak cogaltilarak halka dagitildi Ona gore kapitalist yol u secen herkese karsi bir cesit savas acan Mao edebiyat ve sanat alaninda da yogunlukla propaganda icerikli sosyalist gercekcilik akimini savundu Zamanla cevresindeki hemen herkesle arasi acilsa da parti icindeki iktidar mucadeleleri ve Sovyetler Birligi korkusu ile birlikte Kultur Devrimi Cin toplumunda buyuk bir kargasaya yol acti Buna ragmen Mao 1976 yilinda olene kadar kulturel devrimine devam etti 1972 de Cin Sovyet ayriliginin zirvesinde Mao ve Zhou Enlai ABD Baskani Richard Nixon ile Pekin de bir araya gelerek ABD ile diplomatik iliskiler kurdu Ayni yil Cin Cumhuriyeti yerine Birlesmis Milletler e ve BM Guvenlik Konseyi nin daimi uyeligine kabul edildi Yeniden yapilanma donemi 1976 1989 Deng Xiaoping ile Amerika Birlesik Devletleri baskani Jimmy Carter Ocak 1979 1976 da Mao nun olumunden sonra Zhou Enlai basbakan oldu Zhou 8 Ocak 1976 tarihinde 78 yasinda oldugunde Cin Komunist Partisi icinde ilimlilar ve radikaller olmak uzere iki kutup olustu Radikalleri 82 yasindaki Mao Zedong un esi Jiang Qing yonetiyordu Zhou olunce Basbakanliga Deng Siaoping in gelmesi beklenirken Hua Guofeng Basbakan oldu Mao 9 Eylul 1976 da 72 yasinda olunce esi Jiang yonetiminde etkinligini devam ettirmek istedi Ancak Basbakan Hua hem parti baskanligini ve hem de Askeri Komite Baskanligini ele gecirdi Bunun sonucu olarak Mao nun esi ve uc taraftari kolektif olarak Dortlu Cete Kultur Devrimi ndeki asiriliklar ile suclanarak tutuklandi Bu radikallerin mucadeleyi kaybetmesi ve Kultur Devrimi nin sona ermesi demekti Mao nun halefi Hua Guofeng i tasfiye ederek iktidara gelen Deng Siaoping doneminde ulkede onemli ekonomik reformlar yaparak planli ekonomiden Cin degerleri ile sosyalizm adi verilen karma ekonomi veya piyasa sosyalizmine gecildi Cin Milli Kongresi Subat 1978 de 1985 yilina kadar gerceklestirilecek Dort Modernizasyon Programi ni kabul etti Bu program ile tarim endustri bilim teknoloji ve savunma alanlarinin 1985 e kadar cagdas sartlara kavusturulmasi ongorulmekteydi Fakat programin maliyeti 600 milyar dolari bulmaktaydi Bu maliyet Cin i yabanci sermaye teminine yoneltti Komunist Partinin Mart 1978 de Deng Saoping i Basbakan yardimciligina secmesi sonucu Cin once Japonya yanasti ve iki devlet arasinda Subat 1978 de 60 milyar dolarlik bir ticaret antlasmasi imzalandi Bu antlasma Cin ve Japonya arasinda 1937 den beri devam eden savas halini de sona erdirmis oldu Agustos 1978 de Cin ile Japonya arasinda Baris ve Dostluk antlasmasi imzalandi ve Ekim 1978 de de Deng Saoping Japonya yi ziyaret etti Boylece Mao nun olumunden iki yil sonra Cin batiya acilmaya basladi 1978 yilindan itibaren de Amerika ile yakinlasmaya baslayan Cin bu ulkeden silah satin alimini baslatti Bir baska deyisle halk tarafindan hos gorulmeyen bu ticaret kizginlik yaratti ancak bir devrime yol acmadi 1979 da asiri nufus artisinin onlenmesi amaciyla tek cocuk politikasi uygulanmaya baslandi 1989 da eski genel sekreter Hu Yaobang in olumu ogrencilerin birkac ay boyunca kampanya yuruttugu demokratik haklar ve konusma ozgurlugu gibi daha buyuk politik reformlari desteklemek icin gerceklesen gosteriler kanli bir sekilde bastirildi Yukselen guc 1989 2002 1990 lardan itibaren Cin ekonomisi yillik ortalama 11 2 civarinda buyumustur 2001 yilinda Cin resmi olarak Dunya Ticaret Orgutu ne katildi 1996 yilinda Cin Kazakistan Kirgizistan Rusya ve Tacikistan ile birlikte Sanghay Beslisi ni kurdu 2001 yilinda Ozbekistan in da orgute katilmasiyla adi Sanghay Isbirligi Orgutu SIO olarak degistirildi 1 Haziran 1997 tarihinde Birlesik Krallik Hong Kong u ve 20 Aralik 1999 tarihinde de Portekiz Makao yu Cin Halk Cumhuriyeti ne devretti Devredilen bolgeler tek ulke iki sistem politikasi ile ozel idari bolge statusu almislardir ve cogunlukla ekonomik sosyal ve adli sistemlerinde bagimsizligini koruyarak kendi yonetimlerini surdurmeye devam ettiler 7 Mayis 1999 tarihinde Kosova Savasi sirasinda ABD ucaklarinin Yugoslavya nin baskenti Belgrad daki Cin elciligini bombalamasi iki ulke arasinda kriz yaratti Gunumuz donem 2002 gunumuze 2000 li yillarda Cin in ekonomik kalkinmasi tum dunyada onemli bir konu haline geldi Cin in terorizm ile savastaki tutumu ulkeyi diplomatik yolla ABD ile isbirligine yoneltti Tayvan in siyasi durumu ve gelecegi belirsizligini korumakla birlikte Cin Komunist Partisi basta eski rakibi Kuomintang olmak uzere Cin e karsi daha az dusmanca yaklasan Tayvan partileri arasindaki iliskilerin gelistirilmesi yonunde adimlar atildi Mayis 2008 de Sichuan eyaletinde Richter olcegine gore 8 0 derecesinde kaydedilen buyuk bir deprem sonucu yaklasik 70 000 kisi hayatini kaybetti 2008 Yaz Olimpiyatlari Cin Halk Cumhuriyeti nin baskenti Pekin de duzenlenmistir 2012 yilinda Japonya nin Cin ile ihtilafli olan Senkaku Adalari ni kamulastirmasi iki ulke arasinda gerginlige neden oldu Cin Halk Cumhuriyeti nin Guney Cin Denizi ndeki adalar konusunda diger ulkelerle yasadigi anlasmazliklar nedeniyle gerginlikler yasandi 2013 yilinda Xi Jinping devlet baskanligina secildi Ayrica bakinizWikimedia Commons ta History of People s Republic of China ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurKaynakca The Chinese people have stood up 18 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde UCLA Center for East Asian Studies 5 Ocak 2017 tarihinde erisilmistir Almond Mark 1996 Revolution 500 Years of Struggle for Change Ingilizce Londra De Agostini Editions ss 149 150 Nation bucks trend of global poverty China Daily 11 Temmuz 2003 14 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ocak 2017 People s Daily 1 Mart 2000 1 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2017 Dis baglantilarInternet Archive de Cin Halk Cumhuriyeti tarihi by P M Calabrese by Gerhard K Heilig