Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çölyak hastalığı (ya da gluten enteropatisi); bağırsaklardaki besin emilimini sağlayan villus denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Belirtileri
Küçük çocuklarda kusma, ishal, karın şişliği, iştahsızlık, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabileceği gibi daha ileri yaşlarda sadece kansızlık, boy kısalığı, kemik zayıflığı ve nedeni bilinemeyen karaciğer hastalığı, şiddetli karın ağrıları, gaz problemleri gibi çok değişik belirtilerle de kendini gösterir.
Çölyak hastası olan kişiler buğdayda, arpada, çavdarda ve kesin olmamakla birlikte yulafta bulunan ve glüten olarak adlandırılan bir proteine tahammül edememektedir. Eğer glütenli bir ürün tüketirlerse karın ağrıları olabilir. Çölyaklı hastalar glüten içeren yiyecekler yediklerinde, onların bağışıklık sistemleri bunu ince bağırsaklara zarar vererek yanıtlar. Özellikle çok küçük ve parmak şekline benzeyen villus olarak adlandırılan ince bağırsaktaki emilimi sağlayan yapılar kaybolur (düzleşir ve görevini yapamaz hale gelir).
Yiyeceklerdeki besinler bu villuslardan geçerek kan dolaşımı içine emilirler. Villuslar olmadan kişi; ne kadar yiyecek yerse yesin; beslenemez.
Vücudun kendi bağışıklık sistemine zarar vermesinden dolayı çölyak hastalığı oto-immün sistem rahatsızlığı olarak düşünülmektedir. Bununla birlikte, yiyeceklerin emilememesinden dolayı sindirim rahatsızlığı olarak da sınıflandırılabilmektedir.
Tanı yöntemi
Çölyak hastalığının kesin tanısı ancak deneyimli bir gastroenterolog tarafından yapılacak kan tahlilleri ve ince bağırsak biyopsisi ile tanımlanabilir.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır, yani ailevi kalıtım söz konusudur. Bazen hastalık bir ameliyat, çocuk doğumu, hamilelik, viral enfeksiyon ya da şiddetli duygusal stresten sonra tetiklenebildiği gibi ilk seferde de aktif olabilir. Hastalık yaşamının herhangi bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Çölyak kimi kişilerde çocukluk, kimilerinde ergenlik, kimilerinde ise orta yaş grubunda ortaya çıkabilmektedir.
Tedavi şekli
Tanı konulduktan sonraki aşamada uyulması gereken tek tedavi yöntemi ise size uzman hekim tarafından önerilen glüten içermeyen besinlerle beslenmektir. Glüten buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunduğu için bu gıdalardan ömür boyu uzak durmak gereklidir.
Çölyaklı kişiler normal ekmek, makarna, pasta, börek, bisküvi ve benzeri çok sayıda gıdayı yememek durumundadır.
Çölyak Hastalığı Engel Oranı
Çölyak hastalığında, hastanın yaşam zorluğu, günlük işlev kaybı, kilo ve boy gibi etkileri kapsamlı bir şekilde değerlendirilir. Çölyak hastalığı engel oranı üst sindirim kanalının kalıcı bozukluklarına dair sınıflandırma kriterleri de göz önünde bulundurulur.
| Sınıf 1 | Sınıf 2 | Sınıf 3 | Sınıf 4 |
| Engel Oranı % 10 | Engel Oranı % 25 | Engel Oranı % 50 | Engel Oranı % 75 |
| Üst sindirim kanalına ait semptom ve bulgular veya anatomik kayıp ya da değişim ve Sürekli tedavinin gerek olmaması ve İstenilen düzeyde kiloyu sürdürebilme veya Operasyon sonrası sekel olmaması. | Üst sindirim kanalına ait semptom ve bulgular veya anatomik kayıp ya da değişim ve Semptom ve işaretlerin kontrolünde uygun diyet kısıtlaması ve ilaç tedavisi gerektirmesi veya nütrisyonel yetmezlik ve ideal kilonun en fazla %10 altında olma. | Üst sindirim kanalına ait semptom ve bulgular veya anatomik kayıp ya da değişim ve Uygun diyet kısıtlaması ve ilaç tedavisi ile tamamen düzelmeyen semptom, işaret ve beslenme durumu veya Üst sindirim kanalı rahatsızlığı nedeniyle ideal kilonun %10-20 altında olma. | Üst sindirim kanalına ait semptom ve bulgular veya anatomik kayıp ya da değişim ve Tedaviyle kontrol altına alınamayan semptomlar veya Üst sindirim kanalı Rahatsızlığı nedeniyle İdeal kilonun >%20 altında olma. |
Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler
- Tüm sebzeler.
- Tüm meyveler.
- Tüm bakliyatlar.
- Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar.
- Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin.
- Et, balık, tavuk (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmadığı sürece güvenle tüketilebilir.)
- Una batırılmamış konserve çeşitleri.
- Mısır, pirinç ve patates. Bunlar hem tüketilebilir hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, tek başına tüketilebileceği gibi unları da güvenle tüketilebilir.
- Karabuğday unu.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Marmouz, F. (Ocak 2007). "Adult coeliac disease". European Annals of Allergy and Clinical Immunology. 39 (1): 23-25. ISSN 1764-1489. (PMID) 17375738. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ Catassi, Carlo; Verdu, Elena F.; Bai, Julio Cesar; Lionetti, Elena (25 Haziran 2022). "Coeliac disease". Lancet (London, England). 399 (10344): 2413-2426. doi:10.1016/S0140-6736(22)00794-2. ISSN 1474-547X. (PMID) 35691302. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ Laurikka, Pilvi; Kivelä, Laura; Kurppa, Kalle; Kaukinen, Katri (Temmuz 2022). "Review article: Systemic consequences of coeliac disease". Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 56 Suppl 1 (Suppl 1): S64-S72. doi:10.1111/apt.16912. ISSN 1365-2036. (PMC) 9543231 $2. (PMID) 35815828. 18 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ Shiha, Mohamed G.; Chetcuti Zammit, Stefania; Elli, Luca; Sanders, David S.; Sidhu, Reena (2023). "Updates in the diagnosis and management of coeliac disease". Best Practice & Research. Clinical Gastroenterology. 64-65: 101843. doi:10.1016/j.bpg.2023.101843. ISSN 1532-1916. (PMID) 37652646. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ Aljada, Bara; Zohni, Ahmed; El-Matary, Wael (9 Kasım 2021). "The Gluten-Free Diet for Celiac Disease and Beyond". Nutrients. 13 (11): 3993. doi:10.3390/nu13113993. ISSN 2072-6643. (PMC) 8625243 $2. (PMID) 34836247. 19 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
Dış bağlantılar
- http://www.colyak.org.tr5 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Colyak hastaligi ya da gluten enteropatisi bagirsaklardaki besin emilimini saglayan villus denilen yapilarin bozulmasina sebep olan ve dolayisiyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bagirsakta hasarlar olusturan bir sindirim sistemi hastaligidir BelirtileriKucuk cocuklarda kusma ishal karin sisligi istahsizlik kilo alamama ve boy uzamasinda yavaslama gibi tipik belirtilerle ortaya cikabilecegi gibi daha ileri yaslarda sadece kansizlik boy kisaligi kemik zayifligi ve nedeni bilinemeyen karaciger hastaligi siddetli karin agrilari gaz problemleri gibi cok degisik belirtilerle de kendini gosterir Colyak hastasi olan kisiler bugdayda arpada cavdarda ve kesin olmamakla birlikte yulafta bulunan ve gluten olarak adlandirilan bir proteine tahammul edememektedir Eger glutenli bir urun tuketirlerse karin agrilari olabilir Colyakli hastalar gluten iceren yiyecekler yediklerinde onlarin bagisiklik sistemleri bunu ince bagirsaklara zarar vererek yanitlar Ozellikle cok kucuk ve parmak sekline benzeyen villus olarak adlandirilan ince bagirsaktaki emilimi saglayan yapilar kaybolur duzlesir ve gorevini yapamaz hale gelir Yiyeceklerdeki besinler bu villuslardan gecerek kan dolasimi icine emilirler Villuslar olmadan kisi ne kadar yiyecek yerse yesin beslenemez Vucudun kendi bagisiklik sistemine zarar vermesinden dolayi colyak hastaligi oto immun sistem rahatsizligi olarak dusunulmektedir Bununla birlikte yiyeceklerin emilememesinden dolayi sindirim rahatsizligi olarak da siniflandirilabilmektedir Tani yontemiColyak hastaliginin kesin tanisi ancak deneyimli bir gastroenterolog tarafindan yapilacak kan tahlilleri ve ince bagirsak biyopsisi ile tanimlanabilir Colyak hastaligi genetik bir hastaliktir yani ailevi kalitim soz konusudur Bazen hastalik bir ameliyat cocuk dogumu hamilelik viral enfeksiyon ya da siddetli duygusal stresten sonra tetiklenebildigi gibi ilk seferde de aktif olabilir Hastalik yasaminin herhangi bolumunde ortaya cikabilmektedir Colyak kimi kisilerde cocukluk kimilerinde ergenlik kimilerinde ise orta yas grubunda ortaya cikabilmektedir Tedavi sekliTani konulduktan sonraki asamada uyulmasi gereken tek tedavi yontemi ise size uzman hekim tarafindan onerilen gluten icermeyen besinlerle beslenmektir Gluten bugday arpa cavdar ve yulafta bulundugu icin bu gidalardan omur boyu uzak durmak gereklidir Colyakli kisiler normal ekmek makarna pasta borek biskuvi ve benzeri cok sayida gidayi yememek durumundadir Colyak Hastaligi Engel OraniColyak hastaliginda hastanin yasam zorlugu gunluk islev kaybi kilo ve boy gibi etkileri kapsamli bir sekilde degerlendirilir Colyak hastaligi engel orani ust sindirim kanalinin kalici bozukluklarina dair siniflandirma kriterleri de goz onunde bulundurulur Sinif 1 Sinif 2 Sinif 3 Sinif 4Engel Orani 10 Engel Orani 25 Engel Orani 50 Engel Orani 75Ust sindirim kanalina ait semptom ve bulgular veya anatomik kayip ya da degisim ve Surekli tedavinin gerek olmamasi ve Istenilen duzeyde kiloyu surdurebilme veya Operasyon sonrasi sekel olmamasi Ust sindirim kanalina ait semptom ve bulgular veya anatomik kayip ya da degisim ve Semptom ve isaretlerin kontrolunde uygun diyet kisitlamasi ve ilac tedavisi gerektirmesi veya nutrisyonel yetmezlik ve ideal kilonun en fazla 10 altinda olma Ust sindirim kanalina ait semptom ve bulgular veya anatomik kayip ya da degisim ve Uygun diyet kisitlamasi ve ilac tedavisi ile tamamen duzelmeyen semptom isaret ve beslenme durumu veya Ust sindirim kanali rahatsizligi nedeniyle ideal kilonun 10 20 altinda olma Ust sindirim kanalina ait semptom ve bulgular veya anatomik kayip ya da degisim ve Tedaviyle kontrol altina alinamayan semptomlar veya Ust sindirim kanali Rahatsizligi nedeniyle Ideal kilonun gt 20 altinda olma Colyak hastalari icin guvenli yiyeceklerTum sebzeler Tum meyveler Tum bakliyatlar Tum katkisiz kati ve sivi yaglar Yumurta bal recel basit toz seker zeytin Et balik tavuk Bu urunler katkili olmadiklari gibi daha once unla kizartilmis bir yagda kizartilip isleme tabi tutulmadigi surece guvenle tuketilebilir Una batirilmamis konserve cesitleri Misir pirinc ve patates Bunlar hem tuketilebilir hem de unlari besin hazirlamada kullanilabilir Ayrica kestane unu nohut unu soya unu tek basina tuketilebilecegi gibi unlari da guvenle tuketilebilir Karabugday unu Ayrica bakinizGlutensiz ve kazeinsiz diyetKaynakca Marmouz F Ocak 2007 Adult coeliac disease European Annals of Allergy and Clinical Immunology 39 1 23 25 ISSN 1764 1489 PMID 17375738 18 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2024 Catassi Carlo Verdu Elena F Bai Julio Cesar Lionetti Elena 25 Haziran 2022 Coeliac disease Lancet London England 399 10344 2413 2426 doi 10 1016 S0140 6736 22 00794 2 ISSN 1474 547X PMID 35691302 2 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2024 Laurikka Pilvi Kivela Laura Kurppa Kalle Kaukinen Katri Temmuz 2022 Review article Systemic consequences of coeliac disease Alimentary Pharmacology amp Therapeutics 56 Suppl 1 Suppl 1 S64 S72 doi 10 1111 apt 16912 ISSN 1365 2036 PMC 9543231 2 PMID 35815828 18 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2024 Shiha Mohamed G Chetcuti Zammit Stefania Elli Luca Sanders David S Sidhu Reena 2023 Updates in the diagnosis and management of coeliac disease Best Practice amp Research Clinical Gastroenterology 64 65 101843 doi 10 1016 j bpg 2023 101843 ISSN 1532 1916 PMID 37652646 18 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2024 Aljada Bara Zohni Ahmed El Matary Wael 9 Kasim 2021 The Gluten Free Diet for Celiac Disease and Beyond Nutrients 13 11 3993 doi 10 3390 nu13113993 ISSN 2072 6643 PMC 8625243 2 PMID 34836247 19 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Subat 2024 Dis baglantilarhttp www colyak org tr5 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde