Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İdil Bulgar Devleti, 9. yüzyılda kurulmuş bir Türk Devleti. Büyük Bulgarya Hanlığı'nın Hazarlar tarafından dağıtılıp Ön Bulgarlar halkının bölünmesinden sonra meydana gelmiştir ve 13. yüzyılda Moğollar devleti yıkıncaya kadar ayakta kalmayı başaran bir devlet olmuştur. İslamiyeti kabul eden ilk müslüman Türk devletidir.
| 9.yy. sonu-1236 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Tür | Türk Devleti | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Başkent | Bulgar (şehir) Bilär | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | İdil Bulgarcası | ||||||||||
| Resmî din | Tengrizm, daha sonra İslam (Almış Han'dan sonra) | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Ön Bulgarların güneybatıya göç eden Tuna Ön Bulgarları bölümü 9. yüzyılda Hristiyanlığı, İdil Ön Bulgarları ise 922 yılında, Karahanlı Devletinden 2 yıl kadar önce, İslam'ı devlet dini olarak kabul etti.
İdil Ön Bulgarlarının kuzeyde kurdukları hanlık, bölgede önemli ticari güce sahip olmuştur. Sonradan bu devletin kültürel mirası, Cengiz Han'ın Altın Ordu'suna akmış ve en sonunda Kazan Tatarları tarafından sürdürülmüştür.
Kazan Tatarları 19. yüzyıla kadar kendilerine hala "Tatarlar" değil "Ön Bolgarlar" denilmesine önem vermişlerdir. Çuvaşlar da kendilerini İdil Ön Bulgarlarının torunları olarak görürler. Günümüzün milliyetçi Çuvaşları, hala ülkelerine "Çuvaş Cumhuriyeti" yerine "Bolgar Cumhuriyeti" adı verilmesi gerektiğini vurgularlar.
Tarih
Kubrat Han'ın kurduğu ilk Büyük Bulgarya Hanlığı'nın 668 yılında Hazarlar tarafından mağlup edilmesi sonucu Ön Bulgarlar iki büyük kola ayrılıp Karadeniz'in kuzeyindeki eski memleketlerini terk etmişlerdir. Kubrat'in oğlu Asparuh ile güneybatıya göç eden kol Balkanlar'da kurdukları Birinci Bulgar Devleti günümüz Bulgaristan'ının temeli olurken, Kotrak Han ile kuzeye göç edenler Volga Nehri'ne bitişik bir hanlık kurarak İdil Ön Bulgarlarını oluşturmuşlardır. Ön Bulgarların, Kubrat'ın diğer bir oğlu olan Batbayan'ın yanında kalan bölümü, Hazarların kontrolü altında yaşamayı kabul etmişlerdir. Bu yüzden Hazar Kağanlığı'nda kalanlara "Kara Bulgar" ve İdil Ön Bulgarlarına "Ak Bulgar" da denilir.
Büyük Bulgarya Hanlığı'nın parçalanması üzerine, İtil bölgesine göçen Ön Bulgar kabileleri, ilk zamanlar Hazarlarla dost geçindiler. Beş yüzyıllık tarihi ile sağlam siyasi ve askeri teşkilata sahip oldukları anlaşılmaktadır. Yerleştikleri toprakların verimli olması, ticareti iyi bilmeleri bu devlete güç kattı. Devletin başkenti olan “Bulgar” şehri, 11. ve 12. yüzyılda Avrupa'nın en önemli ticaret şehirlerinden biriydi.
İdil Bulgar tüccarlar Hazar ülkesinde, Müslüman tüccarlarla karşılaşmaları, İtil Ön Bulgarlarının 10. yüzyılda İslam dinini benimsemelerinde etkili olmuştur. Bulgar Hakanı Almuş; 920 yılında halife El-Muktedir’den ülkesine din adamları ile mescit inşası için mimarlar göndermesini istedi. İtil Ön Bulgarları, İslamiyeti kabul etmeye başladılar. Almış Han İslam dinini benimsedikten sonra Cäğfär bine Ğabdulla (جعفر ابن عبدالله, Ja'afar ibn Abdullah) ismini almıştır.
İdil Ön Bulgarları'nın bağımsız bir devlet kurmaları, Rus Çarı I. Svyatoslav 966 yılında Peçenekleri mağlup edip Hazar Kağanlığı'nı da dağıtmasına kadar beklemiştir.
İdil Ön Bulgarları 922 yılında, Almış Han'ın (Almuş, Almas, Alamuş) hükümdarlığı sırasında İslam'a geçmişlerdir.
Almış Han, bir kale yapımı içim Bağdat'taki Muktedir halifesinden yardım istemiş ve halife, kale mimarları ile birlikte din adamları da gönderip, İslam'a geçişini kale yapımı yardımı için şart kılmıştır. Böylece İdil Ön Bulgarları, daha Karahanlılardan bile önce toplu halde İslama geçerek, İslam'a topluca geçen Türk halkı olmuşlardır.[] İdil Ön Bulgarlarının Müslüman olmasından dolayı, daha güneyde bulunan İslami halklarla iletişimleri ve alışverişleri artmış ve böylece arap ülkelerinden Ruslara giden lüks malların ticaretini kontrol etmeye başlamışlardır.
İdil Ön Bulgarları başarılı bir tarımcılık geliştirip, Bulgar, Bilär (2. başkentleri), Suar (Suvar), Kaşan, Çükätav (Juketav), Aşlı (Oshel), Tuxcın (Tukçın), İbrahim (Bryakhimov) ve Tavile gibi birçok kentler kurmuşlardır. Ayrıca birçok cami ve kervansaray inşa etmişlerdir. 10. yüzyıla kadar hala, en azından yaz aylarında tahta evleri terk edip çadırlarda oturmuş oldukları bilinir.
Ayrıca İdil Ön Bulgarları Kürk ticareti de yapmışlar ve Kürk Yolunu kullanmışlardır.
İdil Ön Bulgarları için en mühim komşuları, Hazar hanlığının 966 yılında yıkılmasından sonra Ruslar ve Peçenekler olmuşlardır. 11. yüzyılın ortalarında İdil Nehrinin güneyinde yaşamış olan Peçeneklerin yerini Kıpçaklar (ya da Kumanlar) almıştır.
1006 yılında İdil Ön Bulgarları, ticari amaçlardan dolayı ilk kez Ruslarla diplomatik bağlantılar kurmuşlardır. döneminde (1006-1025) bu bağlantılar Horasan'a kadar uzanmıştır. 12. yüzyılda ama Rus prensleri İdil Bulgar tüccarlarının yolunu kestirip onları soydurdukları ve hatta onlara işkence ettirdikleri için, Ruslar ile aralarında ciddi sorunlar yaşanmıştır. 1117 yılında Prens Yuri Dolgoruki (hükümdarlık süresi: 1125-1157) ve Kıpçak Han'ı Ayepa arasında bir birleşme anlaşması gerçekleşmiştir. Ön Bulgarlar ama Ayepa Han'ı ve diğer Prensleri zehirleyerek bu anlaşmayı dağıtmayı başarmışlardır.
Andrei Bogoljubski (h. 1157-1174) hükümdarlık zamanında İdil Ön Bulgarlarına saldırmış ve devletlerini tekrar tehdit etmiştir. Ruslara karşı sürdürülen bu savaşların birisi Gadbulla Çalbir Han (h. 1178-1225) zamanında gerçekleşmiş ve bundan kısa süre sonra Moğollar 'yı yağmalamalarından dönüşlerinde İdil Ön Bulgarları basmışlardır. Moğolların gücü artması devam sürdükçe İdil Ön Bulgarları devletinin sonu kaçınılmaz olmaya başlamıştır.
1236 yılının sonbaharında Batu Han gelmiştir; Volga Nehri'nin civarında Ruslara karşı saldırmak için toplanan dev ordusu İdil Bulgar kentini talan etmiştir. Böylece büyük bir katliam ile İdil Ön Bulgarları hanlığının sonu gelmiştir. Hayatta kalan İdil Ön Bulgarları Moğol ordusuna katılmaya zorunlu tutulmuşlardır. Cengiz Han'ın Altın Orda döneminde İdil Ön Bulgarları toprakları ve inşa ettikleri kentler Cengiz Han'ın aristokratları için bir merkez haline gelmiş ve 14. yüzyıla kadar bu önemini korumuştur.
1237 yılında Moğol hükümdarı Batuhan tarafından ortadan kaldırdılar. Yüksek medeniyete sahip olan Kazan Ön Bulgarları, Moğolların ve Altın Orda Devleti'nin Türkleşmesine neden oldu.
1399 yılında Rus istilasına uğrayan İdil Bulgar Devleti, Altın Orda Devleti yıkılınca 1437 yılından itibaren “Kazan Hanlığı” bünyesinde varlıklarına devam ettiler.
Demografik yapı
Tarihi kayıtlara göre İdil Bulgar Hanlığı Bulgarlar, Suvarlar, Bersulalar, Barancarlar, Burtaslar, Başgırtlar ve Eskiller gibi boylardan oluşmaktadır. Bunlardan Bolgar şehrinde yaşayan Bulgarlar, Suvar'da yaşayan Suvarlar, Bersulalar ve Barancarların Bulgarlarla aynı dili konuştuğu bilinirken, bir Göktürk boyu olan Eskiller ve Başgırtların Genel Türkçenin bir kolunu konuştuğu bilinmektedir. Burtaslar ise Fin-Ugor halkıdır.
İdil Bulgar Devleti çok uluslu bir yapıya sahipti. Bulgarların yoğun olarak yaşadığı Bolgar şehri, devletin başkentiydi ve başka boyların boy beyleri buradaki Bulgar beyine bağlı idi. Bolgar şehrinde yoğun olarak Karadeniz'in kuzeyinden ve Kuzey Kafkasya'dan göç etmiş Bulgarlar yaşıyordu. Suvar şehrinde de Bulgarlar vardı. Bulgarların arasında Bulgar şehrinden biraz uzakta yanında nüfusları 5000 olarak açıklanmış Barancarlar yaşamakta idi. Barancarlar Hazarların Balancar şehrinden göç etmiş bir Hazar kabilesiydi. Bir başka Hazar kabilesi Suvarlar ise, Hazarların Sabar olarak bilenen Türk topluluğuydu. Suvarlar Suvar şehrini merkez alarak yerleşmişti. Yine bir Hazar boyu olan Barsiller, ile arasındaydı. Batı Göktürk boyu olan Esgiller, Macarlarla Bulgarların arasında yaşıyordu. Başgırtlar Oğuz Yabguluğu ile İdil Bulgarlarının arasında kalıyordu. Bir kısmı İdil Bulgarlarına bağlıydı. Burtaslar İdil Bulgar Devleti'nin güneybatısındaydı.
İdil Bulgar Hanları
Volga (İdil) Nehri boylarında kurulan İdil Bulgar Hanlığı 965 yılına dek Hazar Devleti'ne tâbi olmuş, anılan tarihten 1237'ye kadar bağımsız kalmıştır. Hanlar 922 yılında resmen Müslüman oldular. 1237'den itibaren Altın Orda Devleti'ni metbû olarak tanıyan İdil Bulgar Hanları döneminde devlet iyice küçüldü ve 15. yüzyılın hemen başında tamamen Altın Orda Devleti'ne ilhak olundu.
Tespit edilebilen hanları sırasıyla şu şekildedir:
- Tokı (770-)
- Aydar
- Zübeyr
- Şelkey Yaltavar (-900?)
- Almış Cafer Yaltavar (900?-925?)
- Mikâil (925?-930?)
- Ahmed (930?-948)
- Talib (948-958)
- Mümin (958-980)
- Hasan Yaltavar (980-)
- Muhammed
- Said (-1020?)
- Barak
- İbrahim (-1170?)
- Selim (1170?-)
- İlham (-1230?)
- Pulat Temür (1230?-)
- Abdullah I
- Hasan II (-1380?)
- Mahmud (1380?-)
- Abdullah II (-1400?)
Kaynakça
- ^ a b Akinci, Meltem (31 Temmuz 2020). "MÜSLÜMAN TÜCCARLARIN ORTA İTİL'DEKİ İSLAMLAŞMAYA ETKİSİ". Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21 (39): 1129-1153. doi:10.21550/sosbilder.703593. ISSN 2564-6834. 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2023.
- ^ Habertürk. "İslamiyet'i Kabul Eden İlk Türk Devleti Nedir? İlk Müslüman Türk Devleti İslamiyet'i Ne Zaman Kabul Etti?". Habertürk. 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2023.
- ^ Taşağıl, Ahmet (2000). "İdil Bulgar Hanlığı". İslam Ansiklopedisi. 21. ss. 472-474. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ağustos 2021.
- ^ a b Koç, Dinçer. İdil Bulgarları. Selenge Yayınları. ss. 113-120. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mart 2023.
- ^ Öztuna, Yılmaz, "Devletler ve Hanedanlar" Cilt:1, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara (1996), s.539
Dış bağlantılar
- Wolgabulgaren 15 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Волжские монеты Бунт Емельяна Пугачева 1773 - 1775 годов История Суваро Булгары 13 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Idil Bulgar Devleti 9 yuzyilda kurulmus bir Turk Devleti Buyuk Bulgarya Hanligi nin Hazarlar tarafindan dagitilip On Bulgarlar halkinin bolunmesinden sonra meydana gelmistir ve 13 yuzyilda Mogollar devleti yikincaya kadar ayakta kalmayi basaran bir devlet olmustur Islamiyeti kabul eden ilk musluman Turk devletidir 9 yy sonu 1236TurTurk DevletiBaskentBulgar sehir BilarYaygin dil ler Idil BulgarcasiResmi dinTengrizm daha sonra Islam Almis Han dan sonra Tarihce Kurulusu9 yy sonu Dagilisi1236Onculler ArdillarBuyuk Bulgar Hanligi Kazan HanligiMogol ImparatorluguOn Bulgarlarin dagilimi VI VII yuzyil On Bulgarlarin guneybatiya goc eden Tuna On Bulgarlari bolumu 9 yuzyilda Hristiyanligi Idil On Bulgarlari ise 922 yilinda Karahanli Devletinden 2 yil kadar once Islam i devlet dini olarak kabul etti Idil On Bulgarlarinin kuzeyde kurduklari hanlik bolgede onemli ticari guce sahip olmustur Sonradan bu devletin kulturel mirasi Cengiz Han in Altin Ordu suna akmis ve en sonunda Kazan Tatarlari tarafindan surdurulmustur Kazan Tatarlari 19 yuzyila kadar kendilerine hala Tatarlar degil On Bolgarlar denilmesine onem vermislerdir Cuvaslar da kendilerini Idil On Bulgarlarinin torunlari olarak gorurler Gunumuzun milliyetci Cuvaslari hala ulkelerine Cuvas Cumhuriyeti yerine Bolgar Cumhuriyeti adi verilmesi gerektigini vurgularlar TarihIdil On Bulgarlarindan kalan minare Kubrat Han in kurdugu ilk Buyuk Bulgarya Hanligi nin 668 yilinda Hazarlar tarafindan maglup edilmesi sonucu On Bulgarlar iki buyuk kola ayrilip Karadeniz in kuzeyindeki eski memleketlerini terk etmislerdir Kubrat in oglu Asparuh ile guneybatiya goc eden kol Balkanlar da kurduklari Birinci Bulgar Devleti gunumuz Bulgaristan inin temeli olurken Kotrak Han ile kuzeye goc edenler Volga Nehri ne bitisik bir hanlik kurarak Idil On Bulgarlarini olusturmuslardir On Bulgarlarin Kubrat in diger bir oglu olan Batbayan in yaninda kalan bolumu Hazarlarin kontrolu altinda yasamayi kabul etmislerdir Bu yuzden Hazar Kaganligi nda kalanlara Kara Bulgar ve Idil On Bulgarlarina Ak Bulgar da denilir Buyuk Bulgarya Hanligi nin parcalanmasi uzerine Itil bolgesine gocen On Bulgar kabileleri ilk zamanlar Hazarlarla dost gecindiler Bes yuzyillik tarihi ile saglam siyasi ve askeri teskilata sahip olduklari anlasilmaktadir Yerlestikleri topraklarin verimli olmasi ticareti iyi bilmeleri bu devlete guc katti Devletin baskenti olan Bulgar sehri 11 ve 12 yuzyilda Avrupa nin en onemli ticaret sehirlerinden biriydi Idil Bulgar tuccarlar Hazar ulkesinde Musluman tuccarlarla karsilasmalari Itil On Bulgarlarinin 10 yuzyilda Islam dinini benimsemelerinde etkili olmustur Bulgar Hakani Almus 920 yilinda halife El Muktedir den ulkesine din adamlari ile mescit insasi icin mimarlar gondermesini istedi Itil On Bulgarlari Islamiyeti kabul etmeye basladilar Almis Han Islam dinini benimsedikten sonra Cagfar bine Gabdulla جعفر ابن عبدالله Ja afar ibn Abdullah ismini almistir Idil On Bulgarlari nin bagimsiz bir devlet kurmalari Rus Cari I Svyatoslav 966 yilinda Pecenekleri maglup edip Hazar Kaganligi ni da dagitmasina kadar beklemistir Idil On Bulgarlari 922 yilinda Almis Han in Almus Almas Alamus hukumdarligi sirasinda Islam a gecmislerdir Almis Han bir kale yapimi icim Bagdat taki Muktedir halifesinden yardim istemis ve halife kale mimarlari ile birlikte din adamlari da gonderip Islam a gecisini kale yapimi yardimi icin sart kilmistir Boylece Idil On Bulgarlari daha Karahanlilardan bile once toplu halde Islama gecerek Islam a topluca gecen Turk halki olmuslardir kaynak belirtilmeli Idil On Bulgarlarinin Musluman olmasindan dolayi daha guneyde bulunan Islami halklarla iletisimleri ve alisverisleri artmis ve boylece arap ulkelerinden Ruslara giden luks mallarin ticaretini kontrol etmeye baslamislardir Idil On Bulgarlari basarili bir tarimcilik gelistirip Bulgar Bilar 2 baskentleri Suar Suvar Kasan Cukatav Juketav Asli Oshel Tuxcin Tukcin Ibrahim Bryakhimov ve Tavile gibi bircok kentler kurmuslardir Ayrica bircok cami ve kervansaray insa etmislerdir 10 yuzyila kadar hala en azindan yaz aylarinda tahta evleri terk edip cadirlarda oturmus olduklari bilinir Ayrica Idil On Bulgarlari Kurk ticareti de yapmislar ve Kurk Yolunu kullanmislardir Idil On Bulgarlari icin en muhim komsulari Hazar hanliginin 966 yilinda yikilmasindan sonra Ruslar ve Pecenekler olmuslardir 11 yuzyilin ortalarinda Idil Nehrinin guneyinde yasamis olan Peceneklerin yerini Kipcaklar ya da Kumanlar almistir 1006 yilinda Idil On Bulgarlari ticari amaclardan dolayi ilk kez Ruslarla diplomatik baglantilar kurmuslardir doneminde 1006 1025 bu baglantilar Horasan a kadar uzanmistir 12 yuzyilda ama Rus prensleri Idil Bulgar tuccarlarinin yolunu kestirip onlari soydurduklari ve hatta onlara iskence ettirdikleri icin Ruslar ile aralarinda ciddi sorunlar yasanmistir 1117 yilinda Prens Yuri Dolgoruki hukumdarlik suresi 1125 1157 ve Kipcak Han i Ayepa arasinda bir birlesme anlasmasi gerceklesmistir On Bulgarlar ama Ayepa Han i ve diger Prensleri zehirleyerek bu anlasmayi dagitmayi basarmislardir Andrei Bogoljubski h 1157 1174 hukumdarlik zamaninda Idil On Bulgarlarina saldirmis ve devletlerini tekrar tehdit etmistir Ruslara karsi surdurulen bu savaslarin birisi Gadbulla Calbir Han h 1178 1225 zamaninda gerceklesmis ve bundan kisa sure sonra Mogollar yi yagmalamalarindan donuslerinde Idil On Bulgarlari basmislardir Mogollarin gucu artmasi devam surdukce Idil On Bulgarlari devletinin sonu kacinilmaz olmaya baslamistir 1236 yilinin sonbaharinda Batu Han gelmistir Volga Nehri nin civarinda Ruslara karsi saldirmak icin toplanan dev ordusu Idil Bulgar kentini talan etmistir Boylece buyuk bir katliam ile Idil On Bulgarlari hanliginin sonu gelmistir Hayatta kalan Idil On Bulgarlari Mogol ordusuna katilmaya zorunlu tutulmuslardir Cengiz Han in Altin Orda doneminde Idil On Bulgarlari topraklari ve insa ettikleri kentler Cengiz Han in aristokratlari icin bir merkez haline gelmis ve 14 yuzyila kadar bu onemini korumustur 1237 yilinda Mogol hukumdari Batuhan tarafindan ortadan kaldirdilar Yuksek medeniyete sahip olan Kazan On Bulgarlari Mogollarin ve Altin Orda Devleti nin Turklesmesine neden oldu 1399 yilinda Rus istilasina ugrayan Idil Bulgar Devleti Altin Orda Devleti yikilinca 1437 yilindan itibaren Kazan Hanligi bunyesinde varliklarina devam ettiler Demografik yapiTarihi kayitlara gore Idil Bulgar Hanligi Bulgarlar Suvarlar Bersulalar Barancarlar Burtaslar Basgirtlar ve Eskiller gibi boylardan olusmaktadir Bunlardan Bolgar sehrinde yasayan Bulgarlar Suvar da yasayan Suvarlar Bersulalar ve Barancarlarin Bulgarlarla ayni dili konustugu bilinirken bir Gokturk boyu olan Eskiller ve Basgirtlarin Genel Turkcenin bir kolunu konustugu bilinmektedir Burtaslar ise Fin Ugor halkidir Idil Bulgar Devleti cok uluslu bir yapiya sahipti Bulgarlarin yogun olarak yasadigi Bolgar sehri devletin baskentiydi ve baska boylarin boy beyleri buradaki Bulgar beyine bagli idi Bolgar sehrinde yogun olarak Karadeniz in kuzeyinden ve Kuzey Kafkasya dan goc etmis Bulgarlar yasiyordu Suvar sehrinde de Bulgarlar vardi Bulgarlarin arasinda Bulgar sehrinden biraz uzakta yaninda nufuslari 5000 olarak aciklanmis Barancarlar yasamakta idi Barancarlar Hazarlarin Balancar sehrinden goc etmis bir Hazar kabilesiydi Bir baska Hazar kabilesi Suvarlar ise Hazarlarin Sabar olarak bilenen Turk topluluguydu Suvarlar Suvar sehrini merkez alarak yerlesmisti Yine bir Hazar boyu olan Barsiller ile arasindaydi Bati Gokturk boyu olan Esgiller Macarlarla Bulgarlarin arasinda yasiyordu Basgirtlar Oguz Yabgulugu ile Idil Bulgarlarinin arasinda kaliyordu Bir kismi Idil Bulgarlarina bagliydi Burtaslar Idil Bulgar Devleti nin guneybatisindaydi Idil Bulgar HanlariVolga Idil Nehri boylarinda kurulan Idil Bulgar Hanligi 965 yilina dek Hazar Devleti ne tabi olmus anilan tarihten 1237 ye kadar bagimsiz kalmistir Hanlar 922 yilinda resmen Musluman oldular 1237 den itibaren Altin Orda Devleti ni metbu olarak taniyan Idil Bulgar Hanlari doneminde devlet iyice kuculdu ve 15 yuzyilin hemen basinda tamamen Altin Orda Devleti ne ilhak olundu Tespit edilebilen hanlari sirasiyla su sekildedir Toki 770 Aydar Zubeyr Selkey Yaltavar 900 Almis Cafer Yaltavar 900 925 Mikail 925 930 Ahmed 930 948 Talib 948 958 Mumin 958 980 Hasan Yaltavar 980 Muhammed Said 1020 Barak Ibrahim 1170 Selim 1170 Ilham 1230 Pulat Temur 1230 Abdullah I Hasan II 1380 Mahmud 1380 Abdullah II 1400 Kaynakca a b Akinci Meltem 31 Temmuz 2020 MUSLUMAN TUCCARLARIN ORTA ITIL DEKI ISLAMLASMAYA ETKISI Uludag Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi 21 39 1129 1153 doi 10 21550 sosbilder 703593 ISSN 2564 6834 7 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2023 Haberturk Islamiyet i Kabul Eden Ilk Turk Devleti Nedir Ilk Musluman Turk Devleti Islamiyet i Ne Zaman Kabul Etti Haberturk 7 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2023 Tasagil Ahmet 2000 Idil Bulgar Hanligi Islam Ansiklopedisi 21 ss 472 474 1 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Agustos 2021 a b Koc Dincer Idil Bulgarlari Selenge Yayinlari ss 113 120 6 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mart 2023 Oztuna Yilmaz Devletler ve Hanedanlar Cilt 1 Kultur Bakanligi Yayinlari Ankara 1996 s 539Dis baglantilarWolgabulgaren 15 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Volzhskie monety Bunt Emelyana Pugacheva 1773 1775 godov Istoriya Suvaro Bulgary 13 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde