Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tat sistemi veya tat duyusu, tat (lezzet) algı’sından kısmen sorumlu olan duyu sistemi'dir. Tat, ağızdaki bir maddenin, çoğunlukla dil'de olmak üzere ağız boşluğu'ndaki tat tomurcuklarında bulunan hücreleriyle kimyasal olarak reaksiyona girmesiyle uyarılan algıdır. Koku alma ve trigeminal sinir stimülasyonu (doku, ağrı ve sıcaklığı kaydetme) ile birlikte tat, gıda ve diğer maddelerin belirler. İnsanlar tat tomurcuklarında ve dil ile epiglottis'in üst yüzeyi dahil olmak üzere diğer alanlarda tat reseptörlerine sahiptir., tat algısından sorumludur.
Dil, çıplak gözle görülebilen papilla adı verilen binlerce küçük çıkıntıyla kaplıdır. Her papillanın içinde yüzlerce tat tomurcuğu vardır. Bunun istisnası, tat tomurcukları içermeyen ipliksi papillalar'dır. Dilin arkasında ve önünde bulunan sayıları 2000 ile 5000 adet arası tat tomurcukları vardır. Diğerleri ağzın tavanında, yanlarında, arkasında ve boğazdadırlar. Her tat tomurcuğu 50 ila 100 tat reseptör hücresi içerir.
Kara omurgalılarında da tat alma, dildeki tat tomurcuğuyla gerçekleştirilir. Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülüdürler ve ağızdaki kimyasallar tat tomurcuğuna tat gözenekleri vasıtasıyla erişir.
Ağızdaki tat reseptörleri beş tat şeklini algılar: tatlılık, ekşilik, tuzluluk, acılık ve lezzet ("tuzlu" veya "umami" olarak da bilinir). Bilimsel deneyler, bu beş tadın var olduğunu ve birbirinden farklı olduğunu göstermiştir. Tat tomurcukları, farklı moleküller veya iyonlarla etkileşimi tespit ederek farklı tatlar arasında ayrım yapabilir. Tatlı, lezzet ve acı tatlar, moleküllerin tat tomurcuklarının hücre zarı üzerindeki G protein-bağlı reseptörlere bağlanmasıyla tetiklenir. Tuzluluk ve ekşilik, sırasıyla alkali metal veya hidrojen iyonları tat tomurcuklarına girdiğinde algılanır.
Temel tat modaliteleri gıdanın ağızdaki hissine ve tadına yalnızca kısmen katkıda bulunur - diğer faktörler arasında koku, burnun tarafından belirlenir; çeşitli mekanoreseptörler, kas sinirleri vb. sıcaklık, belirlenir; ve "soğukluk" (mentol gibi) ve "sıcaklık" (), aracılığıyla belirlenir.
Tat sistemi hem zararlı hem de yararlı şeyleri algıladığından, tüm temel tat modaliteleri, hissettikleri şeylerin vücudumuz üzerindeki etkisine bağlı olarak ya caydırıcı veya iştah açıcı olarak sınıflandırılır. Tatlılık, enerji açısından zengin yiyecekleri tanımlamaya yardımcı olurken, acılık, zehirlerin bir uyarı işareti olarak işlev görür.
İnsanlar arasında, tat algısı, dil papillasının kaybı ve tükürük üretiminde genel bir düşüş nedeniyle 50 yaş civarında azalmaya başlar. İnsanlar da yoluyla zevklerinde bozulmalara sahip olabilirler. Memelilerin tümü aynı tat yöntemlerini paylaşmaz: Bazı kemirgen ler nişasta' nın tadına bakabilir (insanlar bunu yapamaz), kedi tatlılığı tadamaz ve diğer etoburlar sırtlan, yunus ve da dahil olmak üzere atalarının beş tat modelinden dördüne kadarını algılama yeteneğini kaybetmiştir.
Temel tatlar
Besinlerin tatları geleneksel olarak 5 grupta toplanmaktadır: Tatlı, ekşi, acı, tuzlu, umami. Bu tatlar iki grupta da incelenebilmektedir. Birinci grupta iyon kanallarında işlev yapan tuzlu ve ekşi, diğer grupta ise tatlı, acı ve umami tatlar yer almaktadır.
Tatlı
Tatlılık, dile temas eden nesnelerde şeker ve bazı diğer maddelerin bulunması sonucu ortaya çıkar. Şekerlemeler, baklava gibi tatlılar ve elma, muz gibi meyveler, ağırlıklı olarak tatlı olan gıdalara örnek verilebilir.
Tuzlu
Tuzluluk, nesnelerde başlıca olarak sodyum iyonları bulunması sonucu ortaya çıkar. Bazı diğer alkali metaller de tuzlu tat verirler.
Ekşi
Ekşilik, nesnelerdeki asit oranına bağlı bir durumdur. Ekşilik, hidroklorik asit baz alınarak ölçülür. Hidroklorik asitin ekşilik indeksi 1'dir. Vişne ve limon ağırlıklı olarak ekşi tada sahip yiyeceklere örnek gösterilebilir.
Bitter
Bitter, buruk veya acımtırak olarak tanımlanabilecek bir tattır. Zaman zaman gıdalara kasıtlı olarak eklenmekle birlikte genellikle hoş olmayan bir lezzet olarak kabul edilir. Bitter tat veren nesnelere örnek olarak limon kabuğu, bira, zeytin ve kahve verilebilir. Doğadaki pek çok zehirli bitki bitter tada sahiptir ve evrim biyologları insanda düşük eşikli (keskin) bir bitter tat alma duyusunun bulunmasının evrimsel avantajları olduğunu düşünmektedir.
Umami
Umami, "lezzetli" anlamına gelen Japonca kökenli bir sözcüktür ve 20. yüzyılda insanın algıladığı ana tatlardan biri olduğu anlaşılmıştır. Umami, şekerli olmayan, etimsi tatları tarif etmek için kullanılır. Ağırlıklı olarak umami tada sahip gıdalara örnek olarak domates, tahıllar ve kuru fasulye verilebilir. Gıda katkısı monosodyum glutamat (MSG), kuvvetli bir umami tada sahiptir.
Dil haritası yanılgısı
Dil haritası veya tat haritası, dilin farklı kısımlarının farklı tatları algıladığı yönünde, yaygın bir yanılgıdır. Kökü 1901'de Zur Psychophysik des Geschmackssinnes isimli bir Alman gazetesinde yazılmış bir makaleye dayanır. Günümüzde, duyarlılık eşiği değişebilmekle birlikte dilin tüm bölümlerinin tüm tatları algıladığı bilinmektedir. Dilde tatlı, tuzlu, ekşi ve acı olmak üzere dört farklı tat için özelleşmiş tat tomurcukları bulunur. Farklılaşmış bu tat tomurcukları dilin her bölgesine yayılmıştır. Ancak farklı tat tomurcukları, dilin farklı bölgelerinde yoğun olarak yer alır. Bu nedenle dilin her kısmı her tadı alabilse de bazı bölgeler bazı tatlara karşı daha duyarlıdır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d Trivedi, Bijal P. (2012). "Gustatory system: The finer points of taste". Nature. 486 (7403): S2-S3. Bibcode:2012Natur.486S...2T. doi:10.1038/486s2a. ISSN 0028-0836. (PMID) 22717400.
- ^ a b c Witt, Martin (2019). "Anatomy and development of the human taste system". Smell and Taste. Handbook of Clinical Neurology. 164. ss. 147-171. doi:10.1016/b978-0-444-63855-7.00010-1. ISBN . ISSN 0072-9752. (PMID) 31604544.
- ^ Human biology (Page 201/464) 28 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Daniel D. Chiras. Jones & Bartlett Learning, 2005.
- ^ Schacter, Daniel (2009). Psychology Second Edition. United States of America: Worth Publishers. s. 169. ISBN .
- ^ Boron, W.F., E.L. Boulpaep. 2003. Medical Physiology. 1st ed. Elsevier Science USA.
- ^ a b "taste bud." 18 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.
- ^ Kean, Sam (Sonbahar 2015). "The science of satisfaction". Distillations Magazine. 1 (3): 5. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2018.
- ^ "How does our sense of taste work?". PubMed. 6 Ocak 2012. 9 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2016.
- ^ Human Physiology: An integrated approach 5th Edition -Silverthorn, Chapter-10, Page-354
- ^ Smell - The Nose Knows 13 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. washington.edu, Eric H. Chudler.
- ^ * Food texture: measurement and perception (page 36/311) 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Andrew J. Rosenthal. Springer, 1999.
- Food texture: measurement and perception (page 3/311) 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Andrew J. Rosenthal. Springer, 1999.
- ^ Food texture: measurement and perception (page 4/311) 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Andrew J. Rosenthal. Springer, 1999.
- ^ Why do two great tastes sometimes not taste great together? 28 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. scientificamerican.com. Dr. Tim Jacob, Cardiff University. 22 May 2009.
- ^ Miller, Greg (2 Eylül 2011). "Sweet here, salty there: Evidence of a taste map in the mammilian brain". Science. 333 (6047): 1213. Bibcode:2011Sci...333.1213M. doi:10.1126/science.333.6047.1213. (PMID) 21885750.
- ^ Henry M Seidel; Jane W Ball; Joyce E Dains (1 Şubat 2010). Mosby's Guide to Physical Examination. Elsevier Health Sciences. s. 303. ISBN . 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ Scully, Simone M. (9 Haziran 2014). "The Animals That Taste Only Saltiness". Nautilus. 14 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2014.
- ^ "Tat Çeşitleri" (PDF). 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Dil haritası miti çürütüldü. 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Livescience.com. Erişim: 18 Şubat 2014.
- ^ İddia: Dil dört tat bölümüne ayrılır. 27 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NY Times. Erişim: 18 Şubat 2014.
 | Biyoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tat sistemi veya tat duyusu tat lezzet algi sindan kismen sorumlu olan duyu sistemi dir Tat agizdaki bir maddenin cogunlukla dil de olmak uzere agiz boslugu ndaki tat tomurcuklarinda bulunan hucreleriyle kimyasal olarak reaksiyona girmesiyle uyarilan algidir Koku alma ve trigeminal sinir stimulasyonu doku agri ve sicakligi kaydetme ile birlikte tat gida ve diger maddelerin belirler Insanlar tat tomurcuklarinda ve dil ile epiglottis in ust yuzeyi dahil olmak uzere diger alanlarda tat reseptorlerine sahiptir tat algisindan sorumludur Bir tat tomurcugu Dil ciplak gozle gorulebilen papilla adi verilen binlerce kucuk cikintiyla kaplidir Her papillanin icinde yuzlerce tat tomurcugu vardir Bunun istisnasi tat tomurcuklari icermeyen ipliksi papillalar dir Dilin arkasinda ve onunde bulunan sayilari 2000 ile 5000 adet arasi tat tomurcuklari vardir Digerleri agzin tavaninda yanlarinda arkasinda ve bogazdadirlar Her tat tomurcugu 50 ila 100 tat reseptor hucresi icerir Kara omurgalilarinda da tat alma dildeki tat tomurcuguyla gerceklestirilir Baliklarda tat tomurcugu dudaklarda yuzgeclerde ve bazi turlerde kuyrukta bulunur Tat tomurcuklari dil yuzeyinde gomuludurler ve agizdaki kimyasallar tat tomurcuguna tat gozenekleri vasitasiyla erisir Agizdaki tat reseptorleri bes tat seklini algilar tatlilik eksilik tuzluluk acilik ve lezzet tuzlu veya umami olarak da bilinir Bilimsel deneyler bu bes tadin var oldugunu ve birbirinden farkli oldugunu gostermistir Tat tomurcuklari farkli molekuller veya iyonlarla etkilesimi tespit ederek farkli tatlar arasinda ayrim yapabilir Tatli lezzet ve aci tatlar molekullerin tat tomurcuklarinin hucre zari uzerindeki G protein bagli reseptorlere baglanmasiyla tetiklenir Tuzluluk ve eksilik sirasiyla alkali metal veya hidrojen iyonlari tat tomurcuklarina girdiginde algilanir Temel tat modaliteleri gidanin agizdaki hissine ve tadina yalnizca kismen katkida bulunur diger faktorler arasinda koku burnun tarafindan belirlenir cesitli mekanoreseptorler kas sinirleri vb sicaklik belirlenir ve sogukluk mentol gibi ve sicaklik araciligiyla belirlenir Tat sistemi hem zararli hem de yararli seyleri algiladigindan tum temel tat modaliteleri hissettikleri seylerin vucudumuz uzerindeki etkisine bagli olarak ya caydirici veya istah acici olarak siniflandirilir Tatlilik enerji acisindan zengin yiyecekleri tanimlamaya yardimci olurken acilik zehirlerin bir uyari isareti olarak islev gorur Insanlar arasinda tat algisi dil papillasinin kaybi ve tukuruk uretiminde genel bir dusus nedeniyle 50 yas civarinda azalmaya baslar Insanlar da yoluyla zevklerinde bozulmalara sahip olabilirler Memelilerin tumu ayni tat yontemlerini paylasmaz Bazi kemirgen ler nisasta nin tadina bakabilir insanlar bunu yapamaz kedi tatliligi tadamaz ve diger etoburlar sirtlan yunus ve da dahil olmak uzere atalarinin bes tat modelinden dordune kadarini algilama yetenegini kaybetmistir Temel tatlarBesinlerin tatlari geleneksel olarak 5 grupta toplanmaktadir Tatli eksi aci tuzlu umami Bu tatlar iki grupta da incelenebilmektedir Birinci grupta iyon kanallarinda islev yapan tuzlu ve eksi diger grupta ise tatli aci ve umami tatlar yer almaktadir Tatli Tatlilik dile temas eden nesnelerde seker ve bazi diger maddelerin bulunmasi sonucu ortaya cikar Sekerlemeler baklava gibi tatlilar ve elma muz gibi meyveler agirlikli olarak tatli olan gidalara ornek verilebilir Tuzlu Tuzluluk nesnelerde baslica olarak sodyum iyonlari bulunmasi sonucu ortaya cikar Bazi diger alkali metaller de tuzlu tat verirler Eksi Eksilik nesnelerdeki asit oranina bagli bir durumdur Eksilik hidroklorik asit baz alinarak olculur Hidroklorik asitin eksilik indeksi 1 dir Visne ve limon agirlikli olarak eksi tada sahip yiyeceklere ornek gosterilebilir Bitter Bitter buruk veya acimtirak olarak tanimlanabilecek bir tattir Zaman zaman gidalara kasitli olarak eklenmekle birlikte genellikle hos olmayan bir lezzet olarak kabul edilir Bitter tat veren nesnelere ornek olarak limon kabugu bira zeytin ve kahve verilebilir Dogadaki pek cok zehirli bitki bitter tada sahiptir ve evrim biyologlari insanda dusuk esikli keskin bir bitter tat alma duyusunun bulunmasinin evrimsel avantajlari oldugunu dusunmektedir Umami Umami lezzetli anlamina gelen Japonca kokenli bir sozcuktur ve 20 yuzyilda insanin algiladigi ana tatlardan biri oldugu anlasilmistir Umami sekerli olmayan etimsi tatlari tarif etmek icin kullanilir Agirlikli olarak umami tada sahip gidalara ornek olarak domates tahillar ve kuru fasulye verilebilir Gida katkisi monosodyum glutamat MSG kuvvetli bir umami tada sahiptir Yakin zamana kadar okullarda hatali olarak ogretilen dil tat haritasi 1 bitter 2 eksi 3 tuzlu 4 tatli Dil haritasi yanilgisiDil haritasi veya tat haritasi dilin farkli kisimlarinin farkli tatlari algiladigi yonunde yaygin bir yanilgidir Koku 1901 de Zur Psychophysik des Geschmackssinnes isimli bir Alman gazetesinde yazilmis bir makaleye dayanir Gunumuzde duyarlilik esigi degisebilmekle birlikte dilin tum bolumlerinin tum tatlari algiladigi bilinmektedir Dilde tatli tuzlu eksi ve aci olmak uzere dort farkli tat icin ozellesmis tat tomurcuklari bulunur Farklilasmis bu tat tomurcuklari dilin her bolgesine yayilmistir Ancak farkli tat tomurcuklari dilin farkli bolgelerinde yogun olarak yer alir Bu nedenle dilin her kismi her tadi alabilse de bazi bolgeler bazi tatlara karsi daha duyarlidir Ayrica bakinizAromaKaynakca a b c d Trivedi Bijal P 2012 Gustatory system The finer points of taste Nature 486 7403 S2 S3 Bibcode 2012Natur 486S 2T doi 10 1038 486s2a ISSN 0028 0836 PMID 22717400 a b c Witt Martin 2019 Anatomy and development of the human taste system Smell and Taste Handbook of Clinical Neurology 164 ss 147 171 doi 10 1016 b978 0 444 63855 7 00010 1 ISBN 978 0 444 63855 7 ISSN 0072 9752 PMID 31604544 Human biology Page 201 464 28 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Daniel D Chiras Jones amp Bartlett Learning 2005 Schacter Daniel 2009 Psychology Second Edition United States of America Worth Publishers s 169 ISBN 978 1 4292 3719 2 Boron W F E L Boulpaep 2003 Medical Physiology 1st ed Elsevier Science USA a b taste bud 18 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Britannica com Erisim 17 Subat 2014 Kean Sam Sonbahar 2015 The science of satisfaction Distillations Magazine 1 3 5 17 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2018 How does our sense of taste work PubMed 6 Ocak 2012 9 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Nisan 2016 Human Physiology An integrated approach 5th Edition Silverthorn Chapter 10 Page 354 Smell The Nose Knows 13 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi washington edu Eric H Chudler Food texture measurement and perception page 36 311 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Andrew J Rosenthal Springer 1999 Food texture measurement and perception page 3 311 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Andrew J Rosenthal Springer 1999 Food texture measurement and perception page 4 311 22 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Andrew J Rosenthal Springer 1999 Why do two great tastes sometimes not taste great together 28 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi scientificamerican com Dr Tim Jacob Cardiff University 22 May 2009 Miller Greg 2 Eylul 2011 Sweet here salty there Evidence of a taste map in the mammilian brain Science 333 6047 1213 Bibcode 2011Sci 333 1213M doi 10 1126 science 333 6047 1213 PMID 21885750 Henry M Seidel Jane W Ball Joyce E Dains 1 Subat 2010 Mosby s Guide to Physical Examination Elsevier Health Sciences s 303 ISBN 978 0 323 07357 8 22 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2021 Scully Simone M 9 Haziran 2014 The Animals That Taste Only Saltiness Nautilus 14 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2014 Tat Cesitleri PDF 26 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Dil haritasi miti curutuldu 22 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Livescience com Erisim 18 Subat 2014 Iddia Dil dort tat bolumune ayrilir 27 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi NY Times Erisim 18 Subat 2014 Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz