Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yahudilerin 2000 yıldan fazla yaşadığı Afganistan'da dış göçler nedeniyle nüfus zamanla büyük miktarda azalmıştır. Afgan Yahudi cemaatleri bugün en çok İsrail'de ve bir kısmı da ABD'de varlıklarını sürdürmektedir. Bugün Afganistan'da Zablon Simintov isimli tek bir Yahudi kalmıştır. Zablon, Afganistan'ın başkenti Kâbil'deki köhne sinagogun bakımıyla ilgilenmektedir; dünyanın çeşitli yerlerindeki Müslüman ve Yahudilerden gelen yardımlarla yaşamını sürdürmektedir.
Tarihçe
2500 senelik Afganistan'daki Yahudilerin varlığı Babil Sürgünü ve Perslerin fethine kadar dayanmaktadır. Yahudi nüfusunun varlığı 'nin 7.yy'daki kayıtlarında bahsedilmiştir; bu kayıtlarda Gur'da Beni İsrail halkından bahsedilmektedir. Paştun halkının bazıları Kayıp On Kabile'den geldikleri efsanesine inanırlar. Ayrıca, Kâbil isminin Habil ve Kabil'den geldiğini ve Afgan isminin Şaul'un torunu Afgana'dan geldiğini savunurlar. V. Minorsky, W.K. Frazier Tyler ve M.C. Gillet gibi tarihçiler Afgan isminin 982 tarihli Hudûd el-âlem isimli kitaptan geldiğini belirtir:
Saul, dağda hoş bir köy. İçinde Afganlar yaşar.
Saul köyü muhtemelen Ghazni'nin doğusundaki Gardez'in yakınlarındadır. Kitapta ayrıca, bugün Celalabat'ın bulunduğu yerin yakınlarında bir köyde, yerli kralın Hindu, Müslüman ve Afgan eşleri olduğundan bahseder.
1080'de , Ghazni'ye haraç ödeyen 40.000 Yahudi'den, 12. yüzyılda da 80.000 Yahudi'den bahseder.
Cengiz Han'ın 1222'deki istilâsıyla azalan nüfus 1839'da İran'dan gelen göçlerle tekrar 40.000'e çıktı.
1948'de nüfusu 5000 olan Yahudilerin yurtdışına çıkma yasağı 1951'de kaldırılınca birçoğu İsrail ve ABD'ye yerleşti. 1969'da ülkede sadece 300 Yahudi kaldı ve bunların çoğu 1979'daki Sovyet istilâsıyla evlerini terk etti. 1996'da çoğu Kabil'de olmak üzere 10 tane Yahudi kaldı. Bugün Afgan asıllı Yahudilerin 10.000'i İsrail'de 200'den fazla aile de New York'ta yaşamaktadır.
Yakın tarih
2004'ün sonlarına doğru Zablon Simintov ve (d.~1920) isimli sadece iki Yahudi kaldı. Levy bağışlarla hayatta kalmayı başarırken Simentov geçimini 2001 yılına kadar halı ve mücevher satarak sağlıyordu. Kâbil'deki köhne sinagogun iki ayrı uçlarında yaşıyorlardı. Her biri sinagogun ana sorumlusu dolayısıyla Tora'nın gerçek sahibi olduğunu savunup diğerini hırsızlık ve sahtecilikle suçladı. Birbirlerini otoritelere şikayet edince ikisi de Taliban hapishanelerinde yattı, Taliban Tora'ya el koydu. Simentov'u tanıyanlardan birinin dediğine göre "(ona) viski getirirsen (Simentov'un) başı göğe erer."
ABD'nin Taliban rejimini ortadan kaldırmak için Afganistan'a girdiği zamanlarda uluslararası medyada boy gösteren kavgalı Simentov ve Levy'nin durumu bir tiyatro oyununa ilham oldu. tarafından yazılan "The Last Two Jews of Kabul" (Kâbil'in Son İki Yahudisi) New York'ta 2002'de sahneye taşındı.
Ocak 2005'te Levy doğal nedenlerden öldü. 30 milyonluk Afganistan nüfusunda Simentov tek başına kalınca 33 ppb oranıyla dünya çapındaki en düşük Yahudi nüfus oranı gerçekleşmiş oldu. Simentov, el konulmuş Tora'yı tekrar eline geçirmek için çaba sarf etmektedir. İbranice bilmeyen Simentov'a göre Tora'yı çalanlar şu anda Guantanamo Kampındalar. Simentov'un eşi ve çocukları şu anda İsrail'de yaşamaktadır ve dediğine göre onlara katılmayı düşünmektedir. Yakın zamanda yapılan bir röportajda ise "İsrail'e gitmek mi? Ne işim var benim orada? Neden terk edeyim?" demiştir.
İsrail'in kayıp on kabilesi
Birçok Müslüman ve bazı Yahudi dinbilimciler Afganistan'ın en büyük etnik grubu olan Paştunların Kayıp On Kabile'den geldiklerine inanır. Bu teori 'nin 1612'de yazdığı Afganların Tarihi eserinde de bulunur. Buna delil olarak ise sözlü gelenekler ve klanlarındaki isimlerinin 2700 yıl önce Asurlular tarafından sürülen kabilelerin isimlerine olan benzerliği kullanılır. Fakat yapılan genetik araştırmalarda Paştunlar ile Yahudiler arasında bir bağ bulunamamıştır.
- Daha fazla bilgi için:
Bugünün Afgan Yahudileri
Bugün, 10.000'den fazla Afgan asıllı Yahudi İsrail'dedir. İkinci en kalabalık Afgan Yahudi nüfusu ise 200 aileyle New York'un Queens ve çevre muhitlerinde yaşamaktadır. Birçoğu Peştuca ve Darice konuşamazken kendilerinin teknik olarak "Afgan" olmadığı sadece bir zamanlar orada yaşadıklarını söylemektedir.Haham tek bir Afgan sinagogu bulunan isimli ortodoks cemaatin liderliğini yapmaktadır. Cemaatin üyeleri arasında Afgan Yahudilerinin yanı sıra Yemen, Suriye, Rusya, Irak, Fas ve Lübnan kökenli Yahudiler de bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d NEW YORK, June 19, 2007 (RFE/RL), U.S.: Afghan Jews Keep Traditions Alive Far From Home 12 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ Nancy Hatch Dupree - An Historical Guide to Kabul. The Name 8 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Sir Alexander Burnes tells us, for instance, that when he was in Kabul in 1834, it was popularly believed that two sons of Noah, Cakool and Habool, were the founders of the Afghan race. When it came to naming their greatest city, the two brothers quarreled bitterly until at last a compromise was reached: each would give to the city one syllable of his name. Thus it was that the city came to be called Ca-bool. Legend has taken considerable license here. In Persian, Adam's two sons, Cain and Abel, are known as Cabil and Habil. The Moghul Emperor Babur tells us Cain was the founder of Kabul and that he visited his tomb soon after his arrival. It was situated, he said, in the gardens south of Bala Hissar in the area now known as Shohada-i-Salehin."
- ^ a b Willem Vogelsang, The Afghans, Edition: illustrated Published by Wiley-Blackwell, 2002, sayfa 18, , 9780631198413 (LINK 4 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ a b c "The last Jew in Afghanistan / ALONE ON FLOWER STREET: He survived Soviets, Taliban - and outlasted even his despised peer". 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ Niamatullah’s History of the Afghans = Makhzan-I Afghāni, by Nirodbhusan Roy, Lahore : Sang-e-meel, 2002
- ^ http://www.rferl.org/featuresarticle/2007/6/c837c590-c06b-4c30-9017-36f29fc98437.html 12 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . U.S.: Afghan Jews Keep Traditions Alive Far From Home
Dış bağlantılar
- Jews of Afghanistan 8 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yahudilerin 2000 yildan fazla yasadigi Afganistan da dis gocler nedeniyle nufus zamanla buyuk miktarda azalmistir Afgan Yahudi cemaatleri bugun en cok Israil de ve bir kismi da ABD de varliklarini surdurmektedir Bugun Afganistan da Zablon Simintov isimli tek bir Yahudi kalmistir Zablon Afganistan in baskenti Kabil deki kohne sinagogun bakimiyla ilgilenmektedir dunyanin cesitli yerlerindeki Musluman ve Yahudilerden gelen yardimlarla yasamini surdurmektedir Herat Afganistan da bir Yahudi mezarligiTarihce2500 senelik Afganistan daki Yahudilerin varligi Babil Surgunu ve Perslerin fethine kadar dayanmaktadir Yahudi nufusunun varligi nin 7 yy daki kayitlarinda bahsedilmistir bu kayitlarda Gur da Beni Israil halkindan bahsedilmektedir Pastun halkinin bazilari Kayip On Kabile den geldikleri efsanesine inanirlar Ayrica Kabil isminin Habil ve Kabil den geldigini ve Afgan isminin Saul un torunu Afgana dan geldigini savunurlar V Minorsky W K Frazier Tyler ve M C Gillet gibi tarihciler Afgan isminin 982 tarihli Hudud el alem isimli kitaptan geldigini belirtir Saul dagda hos bir koy Icinde Afganlar yasar Saul koyu muhtemelen Ghazni nin dogusundaki Gardez in yakinlarindadir Kitapta ayrica bugun Celalabat in bulundugu yerin yakinlarinda bir koyde yerli kralin Hindu Musluman ve Afgan esleri oldugundan bahseder 1080 de Ghazni ye harac odeyen 40 000 Yahudi den 12 yuzyilda da 80 000 Yahudi den bahseder Cengiz Han in 1222 deki istilasiyla azalan nufus 1839 da Iran dan gelen goclerle tekrar 40 000 e cikti 1948 de nufusu 5000 olan Yahudilerin yurtdisina cikma yasagi 1951 de kaldirilinca bircogu Israil ve ABD ye yerlesti 1969 da ulkede sadece 300 Yahudi kaldi ve bunlarin cogu 1979 daki Sovyet istilasiyla evlerini terk etti 1996 da cogu Kabil de olmak uzere 10 tane Yahudi kaldi Bugun Afgan asilli Yahudilerin 10 000 i Israil de 200 den fazla aile de New York ta yasamaktadir Yakin tarih2004 un sonlarina dogru Zablon Simintov ve d 1920 isimli sadece iki Yahudi kaldi Levy bagislarla hayatta kalmayi basarirken Simentov gecimini 2001 yilina kadar hali ve mucevher satarak sagliyordu Kabil deki kohne sinagogun iki ayri uclarinda yasiyorlardi Her biri sinagogun ana sorumlusu dolayisiyla Tora nin gercek sahibi oldugunu savunup digerini hirsizlik ve sahtecilikle sucladi Birbirlerini otoritelere sikayet edince ikisi de Taliban hapishanelerinde yatti Taliban Tora ya el koydu Simentov u taniyanlardan birinin dedigine gore ona viski getirirsen Simentov un basi goge erer ABD nin Taliban rejimini ortadan kaldirmak icin Afganistan a girdigi zamanlarda uluslararasi medyada boy gosteren kavgali Simentov ve Levy nin durumu bir tiyatro oyununa ilham oldu tarafindan yazilan The Last Two Jews of Kabul Kabil in Son Iki Yahudisi New York ta 2002 de sahneye tasindi Ocak 2005 te Levy dogal nedenlerden oldu 30 milyonluk Afganistan nufusunda Simentov tek basina kalinca 33 ppb oraniyla dunya capindaki en dusuk Yahudi nufus orani gerceklesmis oldu Simentov el konulmus Tora yi tekrar eline gecirmek icin caba sarf etmektedir Ibranice bilmeyen Simentov a gore Tora yi calanlar su anda Guantanamo Kampindalar Simentov un esi ve cocuklari su anda Israil de yasamaktadir ve dedigine gore onlara katilmayi dusunmektedir Yakin zamanda yapilan bir roportajda ise Israil e gitmek mi Ne isim var benim orada Neden terk edeyim demistir Israil in kayip on kabilesiBircok Musluman ve bazi Yahudi dinbilimciler Afganistan in en buyuk etnik grubu olan Pastunlarin Kayip On Kabile den geldiklerine inanir Bu teori nin 1612 de yazdigi Afganlarin Tarihi eserinde de bulunur Buna delil olarak ise sozlu gelenekler ve klanlarindaki isimlerinin 2700 yil once Asurlular tarafindan surulen kabilelerin isimlerine olan benzerligi kullanilir Fakat yapilan genetik arastirmalarda Pastunlar ile Yahudiler arasinda bir bag bulunamamistir Daha fazla bilgi icin Bugunun Afgan YahudileriBugun 10 000 den fazla Afgan asilli Yahudi Israil dedir Ikinci en kalabalik Afgan Yahudi nufusu ise 200 aileyle New York un Queens ve cevre muhitlerinde yasamaktadir Bircogu Pestuca ve Darice konusamazken kendilerinin teknik olarak Afgan olmadigi sadece bir zamanlar orada yasadiklarini soylemektedir Haham tek bir Afgan sinagogu bulunan isimli ortodoks cemaatin liderligini yapmaktadir Cemaatin uyeleri arasinda Afgan Yahudilerinin yani sira Yemen Suriye Rusya Irak Fas ve Lubnan kokenli Yahudiler de bulunmaktadir Ayrica bakinizYu Aw SinagoguKaynakca a b c d NEW YORK June 19 2007 RFE RL U S Afghan Jews Keep Traditions Alive Far From Home 12 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arsivlenmis kopya 25 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2020 Nancy Hatch Dupree An Historical Guide to Kabul The Name 8 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sir Alexander Burnes tells us for instance that when he was in Kabul in 1834 it was popularly believed that two sons of Noah Cakool and Habool were the founders of the Afghan race When it came to naming their greatest city the two brothers quarreled bitterly until at last a compromise was reached each would give to the city one syllable of his name Thus it was that the city came to be called Ca bool Legend has taken considerable license here In Persian Adam s two sons Cain and Abel are known as Cabil and Habil The Moghul Emperor Babur tells us Cain was the founder of Kabul and that he visited his tomb soon after his arrival It was situated he said in the gardens south of Bala Hissar in the area now known as Shohada i Salehin a b Willem Vogelsang The Afghans Edition illustrated Published by Wiley Blackwell 2002 sayfa 18 ISBN 0 631 19841 5 9780631198413 LINK 4 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c The last Jew in Afghanistan ALONE ON FLOWER STREET He survived Soviets Taliban and outlasted even his despised peer 25 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2020 Niamatullah s History of the Afghans Makhzan I Afghani by Nirodbhusan Roy Lahore Sang e meel 2002 http www rferl org featuresarticle 2007 6 c837c590 c06b 4c30 9017 36f29fc98437 html 12 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde U S Afghan Jews Keep Traditions Alive Far From HomeDis baglantilarJews of Afghanistan 8 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde