Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antik göl, bir milyon yıldan fazla süredir kalıcı olarak su barındıran göllere denir. Antik göllerin birçoğu, tam Kuvaterner Dönemi'nden itibaren yani 2,6 milyon yıldan fazla süredir var olmaya devam etmektedir. Antik göllerin varlığını sürdürmeye devam etmelerinin sebebi aktif bir yarık bölgesindeki levha tektoniğidir. Bu aktif yarık bölgesi, son derece derin ve doğal olarak tortu ile doldurulması zor göller oluşturur. Antik göller uzun ömürlü göller olduklarından, izole edilmiş evrimsel özellikler ve türleşme için model görevi görmektedirler. Dünyadaki su kütlelerinin çoğu 18.000 yaşından küçüktür. 1 milyon yaşın üzerinde sadece 20 antik göl bulunmaktadır.
Baykal Gölü genellikle en eski göl olarak kabul edilmektedir, çünkü elde edilmiş bulgular bu gölün 25-30 milyon yaşında olduğunu gösterir.Zaysan Gölü'nün daha da eski olabileceği düşünülmektedir; bu göl Kretase kökenlidir ve en az 66 milyon yaşında olduğu tahmin edilmektedir (büyük olasılıkla 70 milyon yıl civarında ), ancak kesin yaşı tartışmalıdır ve bazı belirsizlikler söz konusudur. Antik göllere başka bir örnek olarak, 20-36 milyon yaşında olduğu tahmin edilen Maracaibo Gölü söylenebilir. Antik çağlarda bu göl tartışmasız gerçek bir göldü, ancak bugün tuzlu ve doğrudan denize bağlı olması birçok kişinin onu büyük bir lagün veya koy olarak görmesine neden olmaktadır.
Antik göller ve genç göller
Altı ana göl türü vardır (bunlar aşağıda listelenmiştir). Göllerin çoğu, binlerce yıl boyunca bir nehirden göle biriken tortuların göl tortuları ile doldurulması sonucu kurur. Su seviyesinin düşmesini etkileyen faktörler arasında akarsu-gölsel tortu oluşumu, buharlaşma, doğal drenaj ve jeofizik süreçler yer almaktadır. Antik Göller, daha genç ve sıradan göllere kıyasla, yerel aktif yarık bölgeleri ve graben adı verilen çökük arazi bölümleri nedeniyle daha uzun bir ömre sahiptir.
Örneğin, dünyanın en derin gölü olan Rusya'daki Baykal Gölü, 25-30 milyon yıllık ve 5.387 fit (1.642 m) derinliğindeki Baykal Yarık Bölgesi tarafından oluşmuş eski bir göldür. Bu sonuca, son buzul döneminde buzul taraması ve 14.000 yıllık erimiş suyun birikmesiyle oluşan ve 200-1.300 fit (60–400 m) derinliğinde maksimum derinliğe sahip olan Kuzey Amerika Büyük Gölleri ile karşılaştırılarak varılmıştır.
- Yarık gölleri
- Heyelan ve buz baraj gölleri
- Tuz gölleri
- Akmaz Göller
- Krater gölleri
- Buzul gölleri
- Buzulaltı gölleri
Antik göllerin oluşumu
Antik göl oluşumu yarık vadisine benzer. Oluşum, aktif bir yarık bölgesinde yer alan bir graben içinde gerçekleşir. Grabenler, iki paralel plaka arasında çöken, farklı plaka sınırları boyunca oluşan arazi bölümleridir. Grabenin aktif yarık bölgesinin üzerindeki konumu, derinliği sürekli düşen bir göl tabanına ve duvarların yüksekliğinin artmasına neden olur.
Evrim için önemi
Antik göller, bilim adamlarının buzul-buzullar arası zaman çizelgeleri üzerindeki çevresel değişikliklerin mekanizmalarını incelemesine olanak tanır. Eşeyli seçilim, uyarlanabilir radyasyon ve noktalı denge gibi evrimsel özellikler, uzun süredir varlıklarını sürdürmeleri ve genel coğrafi izolasyonları nedeniyle antik göllerde incelenmiştir. Araştırmaların çoğu, Baykal Gölü, Hazar Denizi ve Afrika Büyük Gölleri üzerinde yoğunlaşan bu izole göllerde bulunan endemik fauna ve diatomlarla ilişkilendirilmiştir.
Antik göller listesi
Bunlar, 1 milyon yıldan uzun süredir var olan dünyadaki 20 antik göllerdir:
| İsim | Köken | Tür | Yaş | Alan (km2) | Hacim (km³) | Max Derinlik | Ortalama Derinlik | Ülkeler | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aral Gölü | tektonik | tuzlu, kalıcı | 5.5 milyon | 64500 | 625 | 67 | 16 | Kazakistan, Özbekistan | 68.000 km² (26.300 sq mi) alanıyla eskiden dünyanın dördüncü en büyük gölüydü. 1997'ye gelindiğinde, Sovyet döneminde yön değiştiren su nedeniyle orijinal boyutunun %10'una kadar küçüldü. Şimdi 4 küçük göle ayrılmıştır. |
| Baykal Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 25+ milyon | 31500 | 23000 | 1741 | 740 | Rusya | |
| Biwa Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 5–6 milyon | 674 | 27.5 | 104 | 41 | Japonya | |
| Bosumtvi Gölü | göktaşı çarpması | sodyum karbonat, kalıcı, krater | 1–2 milyon | 49 | 2.24 | 81 | 45 | Gana | |
| Hazar Denizi | tektonik | tuzlu, kalıcı, endorheik | 5.5 milyon | 374000 | 78200 | 1025 | 182 | Azerbaycan, İran, Kazakistan, Rusya, Türkmenistan | |
| Hövsgöl Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 2–5 milyon | 2770 | 381 | 267 | 138 | Moğolistan | |
| Issık Göl | tektonik | tuzlu, kalıcı | 25 milyon | 6236 | 1738 | 668 | 270 | Kırgızistan | |
| Eyre Gölü | tektonik | tuzlu, aralıklı, endorik | 2.5-5 milyon | 9690 | 30.1 | 6 | 3 | Avustralya | |
| Lake Lanao | volkanik | taze, kalıcı | 2 milyon | 375 | 112 | 60.3 | Filipinler | ||
| Malavi Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 2–5 milyon | 29600 | 8400 | 705 | 292 | Malavi, Mozambik, Tanzanya | |
| Maracaibo Gölü | tektonik | tuzlu, kalıcı, kıyı körfezi | 20+ milyon | 13010 | 280 | 60 | 25.9 | Venezuela | Tarihsel olarak, antik bir göldü. Artık geleneksel anlamda bir gölden ziyade büyük bir gelgit körfezi/girişi. Tuzludur ve doğrudan Karayip Denizi'ne bağlıdır, bu da birçok kişinin onu büyük bir lagün veya körfez olarak görmesine neden olur. |
| Ohri Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 1.5-5 milyon | 358.18 | 53.63 | 286.7 | 163.71 | Arnavutluk, Kuzey Makedonya | |
| Pingualuk Gölü | göktaşı çarpması | taze, kalıcı, krater | 1.5 milyon | 8 | 267 | Kanada | |||
| Prespa Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 1.5-5 milyon | 259 | 4.8 | 54 | 18.7 | Arnavutluk, Yunanistan, Kuzey Makedonya | |
| Tahoe Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 1–2 milyon | 499 | 156 | 505 | 313 | Amerika Birleşik Devletleri | |
| Tanganika Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 3–6 milyon | 32000 | 17800 | 1471 | 572 | Burundi, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Tanzanya, Zambiya | |
| Titikaka Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 3 milyon | 8372 | 893 | 281 | 107 | Bolivya, Peru | |
| Tule Gölü | tektonik | taze, kalıcı | 3–15 milyon | 53 | 40 | Amerika Birleşik Devletleri | |||
| Vostok Gölü | buzul altı | taze, kalıcı, buzul altı | 15–35 milyon | 12500 | 5400 | 510 | 432 | Antarktika | |
| Zaysan Gölü | yapay | taze, kalıcı | 65+ milyon | 5510 | 53 | 10 | 5 | Kazakistan |
Kaynakça
- ^ a b . Christopher M. Free. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (website) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2020.
- ^ . 8 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018.
- ^ . ScienceDaily. 26 Temmuz 2017. 25 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018.
- ^ Lucas (2012). "Dinosaur eggshell and Cretaceous-Paleogene Boundary in the Zaysan Basin, eastern Kazakhstan". Journal of Stratigraphy. 36 (2): 1376-1382. doi:10.1016/j.proenv.2011.09.220.
- ^ Dorfman, B.F. (2011). "Zaysan-the Only Surviving Cretaceous Lake-May be Lost". Procedia Environmental Sciences. 10 (B): 1376-1382. doi:10.1016/j.proenv.2011.09.220.
- ^ . World Atlas. 25 Ağustos 2017. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018.
- ^ . World Atlas. 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2018.
- Stoermer, Eugene F. ve JP Smol. "11.1–11.2." Diatomlar: Çevre ve Yer Bilimleri Uygulamaları . Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge UP, 2001. 209–12. Yazdır.
- Wilke, Thomas, Risto Väinölä ve F. Riedel. Antik Göllerde Türleşme Örüntüleri ve Süreçleri: Antik Göllerde Türleşme Üzerine Dördüncü Sempozyum Tutanakları, Berlin, Almanya, 4-8 Eylül 2006 . Dordrecht, Hollanda: Springer, 2009. 126–28. Yazdır.
- Vaillant, JJ, GD Haffner ve ME Cristescu. "Endonezya'nın Antik Gölleri: Türleşme Üzerine Bütünleşik Araştırmaya Doğru." Bütünleştirici ve Karşılaştırmalı Biyoloji 51.4 (2011): 634-43. Ağ. Kasım 2015
- Carroll, Alan R. ve Kevin M. Bohacs. "Eski Göllerin Stratigrafik Sınıflandırılması: Tektonik ve İklimsel Kontrollerin Dengelenmesi." Jeol Jeoloji 27.2 (1999): 99. ağ
- Hoffmann, N., K. Reicherter, T. Fernández-Steeger ve C. Grützner. "Antik Ohri Gölü'nün Evrimi: Tektonik Bir Perspektif." Biogeosciences 7.10 (2010): 3377–386. Ağ. Kasım 2015.
Dış bağlantılar
- Antik Göllerdeki Türler (SIAL) 29 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Antik gol bir milyon yildan fazla suredir kalici olarak su barindiran gollere denir Antik gollerin bircogu tam Kuvaterner Donemi nden itibaren yani 2 6 milyon yildan fazla suredir var olmaya devam etmektedir Antik gollerin varligini surdurmeye devam etmelerinin sebebi aktif bir yarik bolgesindeki levha tektonigidir Bu aktif yarik bolgesi son derece derin ve dogal olarak tortu ile doldurulmasi zor goller olusturur Antik goller uzun omurlu goller olduklarindan izole edilmis evrimsel ozellikler ve turlesme icin model gorevi gormektedirler Dunyadaki su kutlelerinin cogu 18 000 yasindan kucuktur 1 milyon yasin uzerinde sadece 20 antik gol bulunmaktadir Kazakistan daki Zaysan Golu dunyanin en eski gollerinden biridir Baykal Golu genellikle en eski gol olarak kabul edilmektedir cunku elde edilmis bulgular bu golun 25 30 milyon yasinda oldugunu gosterir Zaysan Golu nun daha da eski olabilecegi dusunulmektedir bu gol Kretase kokenlidir ve en az 66 milyon yasinda oldugu tahmin edilmektedir buyuk olasilikla 70 milyon yil civarinda ancak kesin yasi tartismalidir ve bazi belirsizlikler soz konusudur Antik gollere baska bir ornek olarak 20 36 milyon yasinda oldugu tahmin edilen Maracaibo Golu soylenebilir Antik caglarda bu gol tartismasiz gercek bir goldu ancak bugun tuzlu ve dogrudan denize bagli olmasi bircok kisinin onu buyuk bir lagun veya koy olarak gormesine neden olmaktadir Antik goller ve genc gollerAlti ana gol turu vardir bunlar asagida listelenmistir Gollerin cogu binlerce yil boyunca bir nehirden gole biriken tortularin gol tortulari ile doldurulmasi sonucu kurur Su seviyesinin dusmesini etkileyen faktorler arasinda akarsu golsel tortu olusumu buharlasma dogal drenaj ve jeofizik surecler yer almaktadir Antik Goller daha genc ve siradan gollere kiyasla yerel aktif yarik bolgeleri ve graben adi verilen cokuk arazi bolumleri nedeniyle daha uzun bir omre sahiptir Ornegin dunyanin en derin golu olan Rusya daki Baykal Golu 25 30 milyon yillik ve 5 387 fit 1 642 m derinligindeki Baykal Yarik Bolgesi tarafindan olusmus eski bir goldur Bu sonuca son buzul doneminde buzul taramasi ve 14 000 yillik erimis suyun birikmesiyle olusan ve 200 1 300 fit 60 400 m derinliginde maksimum derinlige sahip olan Kuzey Amerika Buyuk Golleri ile karsilastirilarak varilmistir Yarik golleri Heyelan ve buz baraj golleri Tuz golleri Akmaz Goller Krater golleri Buzul golleri Buzulalti golleriAntik gollerin olusumuAntik gol olusumu yarik vadisine benzer Olusum aktif bir yarik bolgesinde yer alan bir graben icinde gerceklesir Grabenler iki paralel plaka arasinda coken farkli plaka sinirlari boyunca olusan arazi bolumleridir Grabenin aktif yarik bolgesinin uzerindeki konumu derinligi surekli dusen bir gol tabanina ve duvarlarin yuksekliginin artmasina neden olur Evrim icin onemiAntik goller bilim adamlarinin buzul buzullar arasi zaman cizelgeleri uzerindeki cevresel degisikliklerin mekanizmalarini incelemesine olanak tanir Eseyli secilim uyarlanabilir radyasyon ve noktali denge gibi evrimsel ozellikler uzun suredir varliklarini surdurmeleri ve genel cografi izolasyonlari nedeniyle antik gollerde incelenmistir Arastirmalarin cogu Baykal Golu Hazar Denizi ve Afrika Buyuk Golleri uzerinde yogunlasan bu izole gollerde bulunan endemik fauna ve diatomlarla iliskilendirilmistir Antik goller listesiBunlar 1 milyon yildan uzun suredir var olan dunyadaki 20 antik gollerdir Isim Koken Tur Yas Alan km2 Hacim km Max Derinlik Ortalama Derinlik Ulkeler NotlarAral Golu tektonik tuzlu kalici 5 5 milyon 64500 625 67 16 Kazakistan Ozbekistan 68 000 km 26 300 sq mi alaniyla eskiden dunyanin dorduncu en buyuk goluydu 1997 ye gelindiginde Sovyet doneminde yon degistiren su nedeniyle orijinal boyutunun 10 una kadar kuculdu Simdi 4 kucuk gole ayrilmistir Baykal Golu tektonik taze kalici 25 milyon 31500 23000 1741 740 RusyaBiwa Golu tektonik taze kalici 5 6 milyon 674 27 5 104 41 JaponyaBosumtvi Golu goktasi carpmasi sodyum karbonat kalici krater 1 2 milyon 49 2 24 81 45 GanaHazar Denizi tektonik tuzlu kalici endorheik 5 5 milyon 374000 78200 1025 182 Azerbaycan Iran Kazakistan Rusya TurkmenistanHovsgol Golu tektonik taze kalici 2 5 milyon 2770 381 267 138 MogolistanIssik Gol tektonik tuzlu kalici 25 milyon 6236 1738 668 270 KirgizistanEyre Golu tektonik tuzlu aralikli endorik 2 5 5 milyon 9690 30 1 6 3 AvustralyaLake Lanao volkanik taze kalici 2 milyon 375 112 60 3 FilipinlerMalavi Golu tektonik taze kalici 2 5 milyon 29600 8400 705 292 Malavi Mozambik TanzanyaMaracaibo Golu tektonik tuzlu kalici kiyi korfezi 20 milyon 13010 280 60 25 9 Venezuela Tarihsel olarak antik bir goldu Artik geleneksel anlamda bir golden ziyade buyuk bir gelgit korfezi girisi Tuzludur ve dogrudan Karayip Denizi ne baglidir bu da bircok kisinin onu buyuk bir lagun veya korfez olarak gormesine neden olur Ohri Golu tektonik taze kalici 1 5 5 milyon 358 18 53 63 286 7 163 71 Arnavutluk Kuzey MakedonyaPingualuk Golu goktasi carpmasi taze kalici krater 1 5 milyon 8 267 KanadaPrespa Golu tektonik taze kalici 1 5 5 milyon 259 4 8 54 18 7 Arnavutluk Yunanistan Kuzey MakedonyaTahoe Golu tektonik taze kalici 1 2 milyon 499 156 505 313 Amerika Birlesik DevletleriTanganika Golu tektonik taze kalici 3 6 milyon 32000 17800 1471 572 Burundi Kongo Demokratik Cumhuriyeti Tanzanya ZambiyaTitikaka Golu tektonik taze kalici 3 milyon 8372 893 281 107 Bolivya PeruTule Golu tektonik taze kalici 3 15 milyon 53 40 Amerika Birlesik DevletleriVostok Golu buzul alti taze kalici buzul alti 15 35 milyon 12500 5400 510 432 AntarktikaZaysan Golu yapay taze kalici 65 milyon 5510 53 10 5 KazakistanKaynakca a b Christopher M Free 9 Subat 2020 tarihinde kaynagindan website arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2020 8 Aralik 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2018 ScienceDaily 26 Temmuz 2017 25 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2018 Lucas 2012 Dinosaur eggshell and Cretaceous Paleogene Boundary in the Zaysan Basin eastern Kazakhstan Journal of Stratigraphy 36 2 1376 1382 doi 10 1016 j proenv 2011 09 220 Dorfman B F 2011 Zaysan the Only Surviving Cretaceous Lake May be Lost Procedia Environmental Sciences 10 B 1376 1382 doi 10 1016 j proenv 2011 09 220 World Atlas 25 Agustos 2017 30 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2018 World Atlas 27 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2018 Stoermer Eugene F ve JP Smol 11 1 11 2 Diatomlar Cevre ve Yer Bilimleri Uygulamalari Cambridge Birlesik Krallik Cambridge UP 2001 209 12 Yazdir Wilke Thomas Risto Vainola ve F Riedel Antik Gollerde Turlesme Oruntuleri ve Surecleri Antik Gollerde Turlesme Uzerine Dorduncu Sempozyum Tutanaklari Berlin Almanya 4 8 Eylul 2006 Dordrecht Hollanda Springer 2009 126 28 Yazdir Vaillant JJ GD Haffner ve ME Cristescu Endonezya nin Antik Golleri Turlesme Uzerine Butunlesik Arastirmaya Dogru Butunlestirici ve Karsilastirmali Biyoloji 51 4 2011 634 43 Ag Kasim 2015 Carroll Alan R ve Kevin M Bohacs Eski Gollerin Stratigrafik Siniflandirilmasi Tektonik ve Iklimsel Kontrollerin Dengelenmesi Jeol Jeoloji 27 2 1999 99 ag Hoffmann N K Reicherter T Fernandez Steeger ve C Grutzner Antik Ohri Golu nun Evrimi Tektonik Bir Perspektif Biogeosciences 7 10 2010 3377 386 Ag Kasim 2015 Dis baglantilarAntik Gollerdeki Turler SIAL 29 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde