Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malavi ya da resmî adı ile Malavi Cumhuriyeti (İngilizce: Republic of Malawi, Chewa dili: Dziko la Malaŵi), Afrika kıtasının güneydoğu bölümünde yer alan ve denize kıyısı bulunmayan bir kara ülkesidir. Ülke 6 Temmuz 1964 tarihinde Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazanmıştır. Ülkenin başkenti Lilongwe'dir.
Malavi | |||
|---|---|---|---|
Slogan Birlik ve Özgürlük | |||
 | |||
 | |||
| Başkent ve en büyük şehir | Lilongwe 13°57′G 33°42′D / 13.950°G 33.700°D | ||
| Resmî dil(ler) | İngilizce ve Çevaca | ||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||
| |||
| Tarihçe | |||
| |||
| Yüzölçümü | |||
• Toplam | 118.480 km2 (99.) | ||
• Su (%) | 25 | ||
| Nüfus | |||
• 2020 tahminî | 19.129.952 (62..) | ||
• 2018 sayımı | 17.563.749 | ||
• Yoğunluk | 153,1/km2 (56.) | ||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||
• Toplam | 20,774 milyar $ (140.) | ||
• Kişi başına | 995 $ (182..) | ||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||
• Toplam | 8,330 milyar $ (146.) | ||
• Kişi başına | 399 $ (185.) | ||
| Gini (2010) | 43.9 orta | ||
| İGE (2019) |  0.483düşük · 174. | ||
| Para birimi | Malavi kwachası (MWK) | ||
| Zaman dilimi | UTC+2 (CAT) | ||
| Telefon kodu | 265 | ||
| İnternet alan adı | .mw | ||
Ülke ismi
Ülkenin ismi yerel bir kelime olan Maravi'den (Türkçe: Alev) gelmekte olup, güneşin Malavi Gölü üzerinden batışı esnasında oluşan görüntünün aleve benzetilmesinden esinlenilmiştir. Günümüzde bu kelime tüm ülkenin adı olarak kullanılmakta olup, güneş sembolü ülke bayrağında da kullanılmaktadır.
Coğrafya
Malavi, Afrika kıtasının güneydoğu bölümünde kuzey-güney yönünde uzanan, uzun ve dar topraklara sahiptir. Kuzeyde Tanzanya, batıda Zambiya, güney, güneydoğu ve güneybatıda ise Mozambik ile komşu konumundadır. Ülkenin kuzey-güney yönündeki uzunluğu 850 km, batı-doğu yönündeki uzunluğu ise 350 km'dir. Tüm sınır uzunluğu toplamda 2.881 km olup, bunun 475 km'si Tanzanya, 1.569 km'si Mozambik ve 837 km'si ise Zambiya ile oluşmaktadır. Ayrıca Malavi gölü'nde yer alan ve adaları Malavi devletinin hakimiyeti altındadır.
Ülkenin sahip olduğu 118.484 km²'lik toprakların %31'i ormandan, %25'i sulak alandan, %20'si tarım alanından ve %15'i ise meralardan oluşmaktadır. Kuzey kesimleri diğer bölgelere göre daha dağlık olup, yükseltiler deniz seviyesinden 3.000 m yüksekliğe kadar çıkabilmektedir. Ülkenin en yüksek dağı 3.002 m ile . Ülkenin doğu kısmının neredeyse tamamını kaplayan ve çok büyük bir bölümü Malavi egemenliği altında olan Malavi Gölü, toplamda 29.600 km² yüzölçümü, 570 km uzunluğu ve 80 km genişliği ile Malavi'nin en büyük gölü ve aynı zamanda Afrika kıtasının en büyük üçüncü iç gölü konumundadır. Ülkenin en uzun akarsuyunu 402 km'lik uzunluğu ile oluşturmaktadır.
İklim
Malavi genelinde tropikal bir iklim gözlemlenmektedir. Ülkenin sıcaklığın yüksek olduğu aylar Ağustos ortası ile Kasım ayları arasındadır. Mayıs ile Ağustos ayın ortasına kadar soğuk bir dönem geçiren ülkede, yağmur mevsimi Kasım ile Nisan ayları arasında olup, bu dönem nem oranı sabahları %100'e kadar çıkabilmektedir. Nisan ve Mayıs ayları ise yağmur sonrası dönemleri oluşturmaktadır. Ülkenin yüksek kesimlerinde iklim genel itibarıyla soğuk ve yağmurlu iken, alçak kesimlerde sıcak ve bunaltıcıdır. Malavi gölü civarında da yüksek olan sıcaklık, esen rüzgarlar ile düşebilmektedir. Ülke genelinde en soğuk Temmuz ayıdır. Yıl genelinde sıcaklıklar Kasım-Nisan döneminde 19 °C ve 32 °C arasında, Mayıs-Ekim döneminde ise 14 °C ve 24 °C arasında değişebilmektedir.
Nüfus
Ülkede, 2016 tahmini verilerine göre yaşayan 18,570,321 nüfusun büyük bir kısmı değişik Bantu halklarından oluşmaktadır. Buna rağmen Malavi'de, bölgede bulunan diğer ülkelere kıyasla çok daha az etnik grup yaşamaktadır. Ülke genelinde farklı kültür ve dili olan 13 etnik grup yaşamaktadır.
En büyük etnik grubu, ismini ülkeye de veren ve nüfusun neredeyse %53,2'sini oluşturan ve Tonga, Nyanja, Chewa ve Tumbuka gruplarının ortak etnik grup ismi olan . Maravileri %16,3 ile Lomwe etnik grubu izlerken, Yao etnik grubu %13,4 ile ülkedeki üçüncü büyük etnik grup konumundadır. Bu üç grup dışındakiler, %10'un üzerinde bir orana sahip olmazken bu üç gruba en yakın etnik grup %8,7 ile Ngoni etnik grubudur. Geri kalan %8,4 ise diğer Malavi'de yaşayan diğer grupları kapsamaktadır.
Malavi genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %66,38'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %2,68'i 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %45.87 (erkek 4,843,107/kadın 4,878,983)
15-24 yaş: %20.51 (erkek 2,151,417/kadın 2,195,939)
25-54 yaş: %27.96 (erkek 2,944,936/kadın 2,982,195)
55-64 yaş: %2.98 (erkek 303,803/kadın 328,092)
65 yaş ve üzeri: %2.68 (erkek 249,219/kadın 318,938)
Kentsel bölgelerde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %18 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,34 düzeyindedir.
Dil
Ülke genelinde Bantuların çoğunlukta olması, kendisini dilde de göstermekte olup, en çok konuşulan diller Bantu dilleridir. Sömürge dönemi sonrası Birleşik Krallık'ın miras olarak bıraktığı İngilizce ile birlikte ülkenin resmi dilli olan Chewa dili, birçok kişi tarafından konuşulmaktadır. Bunun haricinde; yerel olarak Lomwe, Chiyao, Tumbuka, Chinkhonde, Chisena, Chitonga, Chinyakyusa, Chimambya, Chisenga, Chisukwa, Chingoni, Chimambwe ve Chinamwanga dilleri de konuşulmaktadır. Birçok dilin önünde bulunan Chi ön eki, yerel dilde -nin/nın dili anlamına gelmektedir.
| Dil | Toplam | Kırsal alanda | Şehirde | Kuzey Bölgesi | Merkez Bölgesi | Güney Bölgesi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toplam | 9.933.868 | 8.498.432 | 1.435.436 | 1.233.560 | 4.066.340 | 4.633.968 |
| Chichewa | 5.679.482 | 4.633.360 | 1.016.152 | 66.977 | 3.697.115 | 1.915.390 |
| Chinyanja | 1.272.205 | ca. 1.178.000 | 94.225 | 10.647 | 34.253 | 1.227.305 |
| Chiyao | 999.024 | 921.709 | 77.319 | 9.915 | 112.087 | 877.022 |
| Chitumbuka | 939.109 | 812.930 | 126.179 | 793.610 | 120.350 | 25.149 |
| Chilomwe | 241.576 | 224.337 | 17.239 | 2.102 | 10.939 | 228.535 |
| Chinkhonde | 84.000 | 66.086 | 17.914 | 76.154 | 3.258 | 4.588 |
| Chingoni | 74.198 | 56.499 | 17.699 | 4.189 | 18.525 | 51.484 |
| Chisena | 264.172 | 242.646 | 21.526 | 543 | 5.742 | 257.887 |
| Chitonga | 165.654 | 148.352 | 17.302 | 128.296 | 28.739 | 8.619 |
| Chinyakusa | 24.824 | 22.956 | 1.868 | 17.260 | 3.867 | 3.697 |
| Chilambya | 44.385 | 39.143 | 5.242 | 39.879 | 2.740 | 1.766 |
| Chisenga | 19.959 | 18.554 | 1.405 | 317 | 17.301 | 2.341 |
| İngilizce | 17.479 | 6.314 | 11.165 | 835 | 7.192 | 9.452 |
| Portekizce | 2.458 | 1.669 | 789 | 250 | 699 | 1.509 |
| Diğer | 105.343 | 95.931 | 9.412 | 82.586 | 3.533 | 19.224 |
Din
2015 tahmini verilerine göre ülke nüfusunun %86,9u Hristiyan dini inançlarına göre yaşamaktadır. Malavi'de İslam dini inancına göre yaşayanların oranı olan %12,5, Afrika kıtasının bu bölgesi için yüksek sayılabilecek bir orandır. Diğer nüfus ise yerel dinlere inanmaktadır. İslamiyet daha çok ülkenin güney bölgelerinde Yao etnik grubu arasında yaygındır. Bu topraklara ilk olarak 1890'lı yıllarda Arap tüccarlar ile Mozambik üzerinden gelen din, daha sonraları özellikle Yaolar tarafında benimsenmiş ve uygulanmıştır. Ülkede 2015 tahmini verilerine göre Hristiyan nüfusunun %26,9'u Protestan, %18,1'i de Katolik mezhebine inanmakta olup, %41'i ise ve Avrupalıların misyonerlik faaliyeti sonucu öğrettiği Afrika Hristiyanlığı başta olmak üzere diğer Hristiyan inançlarını benimsemektedir.
Tarih
Bölgenin sömürge ve koloni dönemi öncesinde, hakimiyeti altında olduğu ifade edilmektedir. 1859 yılında David Livingstone Malavi Gölü'ne ulaşmış; 1891 yılında ise Malavi, Birleşik Krallık'ın Britanya Orta Afrika Protektorası adı ile himayesi altına aldığı bir bölge konumuna gelmiştir. Himaye bölgelsi, 1907 yılında Nyasaland adı ile sömürge sisteminin bir parçası haline getirilmiştir. 1915 yılında İngiliz hükûmeti, bölgede bulunan yerlilerin askerlik hizmetini yapmasını mecburi kılması sebebiyle, Baptist dini önderi liderliğinde ayaklanma başlatılmış ve sömürgeci ülke birimlerine karşı özgürlük mücadelesi verilmiştir. Bu olay nedeniyle günümüzde de Chilembwe, Malavi ulusal kahramanı olarak görülmektedir.
1953 yılında, komşu bölgeler Kuzey Rodezya ve Güney Rodezya ile birleştirilerek Rodezya ve Nyasaland Federasyonu sömürge sisteminin bir parçası haline getirilmiştir. Federasyon içerisinde yaşayan ve çoğunlukta olan siyahilerin, beyaz azınlığa karşı başlattığı mücadele neticesinde Britanya, Kuzey Rodezya'nın haricinde Nyasaland'ın da bağımsızlığını kabul etmiştir.
6 Temmuz 1964 tarihinde ülke, Hastings Kamuzu Banda yönetiminde Birleşik Krallık'tan Malavi adı ile bağımsızlığını kazanmış, bağımsızlık ilanından iki yıl sonra da cumhuriyet ilan edilerek Banda yeni cumhuriyetin ilk devlet başkanı olarak seçilmiştir. Bu olay sonrası Banda yıllarca ülkeyi mensubu olduğu (Malawi Congress Party - MCP) ile tek partili bir sistem ile diktatör bir rejim ile yönetmiş, bu rejim ancak 1994 tarihinde yapılan referandum ile sonlandırılabilmiştir. Referandumun yapılmasına yol açan olay ise 1992 yılında birkaç Hristiyan din görevlisinin ülkede siyasi reformların zamanının geldiğini belirten bir mektubu Banda'ya yazarak konuyu aktardıkları olay ile başlamıştır.
1994 yılında yapılan ilk özgür ve bağımsız seçimlerde, United Democratic Front (UDF) partisinden Bakili Muluzi devlet başkanlığı görevine seçilmiş, aynı görevi 1999 yılında yapılan seçimlerde de üstlenmeyi başarmıştır.
Muluzi her ne kadar devlet başkanlığı görev süresini uzatan anayasa değişikliğini yapamasa da, kendisinden sonra görevi devralmasını istediği (UDF) 2004 yılında seçimlerde kazanarak devlet başkanı olmuştur. 2004 yılında yapılan bu seçimlerde Mutharika'nın seçilmesinin en önemli nedeni ise muhalefet partilerinin bir aday üzerinde anlaşma sağlamaması ve Mutharika'nın rakibi olarak desteklememesinden kaynaklanmıştır.
Mutharika 2009 yılında ikinci bir defa seçilmesinden sonra selefi Muluzi gibi görev süresini uzatmaya yönelik hamlelerde bulunmuş ancak Anayasa mahkemesi böyle bir değişim girişimini yasaklamıştır. 5 Nisan 2012 yılında geçirdiği kalp krizi sonrası hayatını kaybeden Mutharika'nın yerine vekaleten atanan Joyce Banda, 7 Nisan 2012 tarihinde yemin ederek görevine başlamıştır.
Politika
1966 yılında ele alınan anayasaya göre ülke başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olan ülkede, 1993 yılında değiştirilen bu anayasaya göre, izin verilen tek parti Malawi Congress Party (MCP) partisi olmuştur. 1993 yılında gerçekleştirilen referandum ile tek partili sistemden, çok partili sisteme geçişin imkânı sağlanmıştır. Malavi parlamentosunda her beş yılda bir seçilen toplam 177 milletvekili bulunmaktadır. Milletvekilleri gibi devlet başkanı da her beş yılda bir seçilmekte, bir başkan en fazla iki dönem üst üste seçilebilmektedir.
İdari yapılanma
Ülke idari açıdan üç bölgeye ayrılmıştır. Bu üç bölge, kendi içerisinde ayrıca 28 ilçeye bölünmüştür.
- Kuzey Bölgesi, idari başkenti Mzuzu
- Merkez Bölgesi, idari başkenti Lilongwe
- Güney Bölgesi, idari başkenti Blantyre
- 13 İlçe: Balaka, Blantyre, Chikwawa, Chiradzulu, Machinga, Mangochi, Mulanje, Mwanza, Neno, Nsanje, Phalombe, Thyolo, Zomba.
Şehirler
Malavi'de en çok nüfusu barındıran şehir, başkent Lilongwe'dir. Lilongwe ile birlikte gelişmiş bir ulaşım ağına yerel hizmete sahip şehirler ise Blantyre ve Mzuzu'dur. Ülkenin en büyük beş şehri şu şekilde sıralanmaktadır: Lilongwe (723.576), Blantyre (694.499), Mzuzu (138.325), Zomba (91.860) ve (46.569)
Ekonomi
Malavi, dünyanın en az gelişmiş ülkelerinden bir tanesi olarak kabul edilmektedir. Ülke genelinde kişi başına düşen millî gelir 320 $ düzeyindedir. Ülke ekonomisi, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası gibi kuruluşlar üzerinden gelen fonlara bağımlı bir konumdadır. İnsani Gelişim Endeksi'nin 2012 verilerine göre ülke, toplamda 187 ülke içerisinde 170. sırada bulunmuştur. Nüfusun %85'i kırsal bölgelerde yaşamakta olup, ekonomi ağırlıklı olarak tarıma dayılıdır. Gayrısafî yurt içi hâsılasının üçte biri ve ihracat gelirlerin %90'ı tarımdan kaynaklanır.
Ülke genelinde rüşvet çok yaygın bir konumdadır. Malavi'de var olan rüşvet dağıtımı geleneksel hak, imtiyaz ve egemen konumlarına dayalı bir durumdadır. Bu şekilde, ülkenin genel bütçesinin yanı sıra sağlam bir ülke yapısı ve devamlılık için gerekli olan ancak tartışılan ikinci bir kaynak daha oluşturulmaktadır. Ülke genelinde 2008 yılında itibaren birçok Çinli iş insanı yatırımlarda bulunmuş, ancak bu durum yerli halk tarafından kabul gören bir girişim olmamıştır. Yerli üreticiyi korumak adına devlet başkanı tarafından 2012 yılında kabul edilen yasa ile tüm yabancı girişimcilerin ülkenin dört büyük şehir merkezi dışında kalan küçük yerleşim yerleri ve kırsal kesimlerde iş yapması yasaklanmıştır.
En fazla ihraç ettiği ürünler, tütün, çay ve şeker kamışı, pamuk, kömür, boksit ve uranyum'dur.
Ulaşım
Malavi genelinde uluslararası standartlara uygun toplam altı adet havaalanı bulunmaktadır. İniş ve kalkış pistlerinin gerekli uzunlukta, sağlam ve asfaltlı olduğu bu havaalanlarının iki tanesi başkent Lilongwe'de ve Blantyre'de bulunmaktadır. Bunların haricinde pistlerinin uzunluğu daha kısa olan ve asfaltlı olmayan 37 havaalanı daha mevcuttur. Ülkenin üç uçağı ile hizmet veren ulusal havayolu şirketi 'dir. Başkent Lilongwe'ye, ülke içi uçuşlarının yanı sıra Ethiopian Airlines ile Addis Abeba, ile Nairobi ve South African Airways ile de Johannesburg şehirlerinden de seferler gerçekleştirilmektedir.
Malavi genelinde trafik soldan akmaktadır. Ülke içerisinde bulunan toplam 14.597 km karayolunun 2001 verilerine göre 2.773 km'si asfaltlanmış, 11.821 km'si ise iş makinalarının çakıl taşlarının üzerinden geçerek ve yolları düzleştirerek oluşturduğu yollar konumundadır. Ülkenin nüfusu yoğun şehirleri arasındaki bağlantı yolları genelde asfaltlanmış olup, rahat bir ulaşım sağlamaktadır.
Ülke genelinde otobüs hatları şehirler arası yolcu taşımacılığında sık kullanılmaktadır. Ülkenin ilk üç büyük şehri olan Lilongwe, Blantyre ve Mzuzu arasında günlük olarak hızlı otobüs seferleri düzenlenmektedir. Bu üç şehir dışıdaki yerleşim bölgelerinde ulaşım minibüs ile sağlanmaktadır. Ülke içi bağlantıların yanı sıra Lilongwe ve Blantyre'den Johannesburg (Güney Afrika Cumhuriyeti), Lusaka (Zambiya) ve Harare'ye (Zimbabve) günlük olarak otobüs seferleri düzenlenmektedir.
Deniz taşımacılığı Malavi Gölü nedeniyle ülkede yaygın olarak kullanılan bir ulaşım aracıdır. MS Ilala ile özellikle Mozambik egemenliği altında olan Malavi Gölü üzerinde bulunan ve Malavi'ye ait olan Likoma ve adalarına seferler düzenlenmektedir. Ülkenin en güney ucunda bulunan şehrinde bulunan iç liman Shine Nehri ve Zambezi Nehri bağlantılarını kullanarak ülkenin kıyısı olmasa da Hint Okyanusu'na açılabilme imkânı sağlamaktadır. Ancak bu seferler 2012 yılında Mozambik ile Zambezi Nehri'nin kullanımıyla ilgili yaşanan sorun nedeniyle durdurulmuştur.
Kaynakça
- ^ . population.un.org. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Census2018isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
- ^ . World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ a b c d Malavi nüfus bilgileri 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Edrinnie Lora-Kayambazinthu: Language Rights and the Role of Minority Languages in National Development in Malawi, in Current Issues in Language Planning (2003)
- ^ Malavi hakkında bilgiler 28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
- ^ Joyce Banda yemin etti 13 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ İnsani Gelişim Endeksi 2012 raporu 12 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Malavi'de yabancılara getirilen ticaret yasağı hakkında 19 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Malawi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Facts and Figures. Africa > Malawi Nation Master13 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- The World Factbook. CIA24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Malavi ya da resmi adi ile Malavi Cumhuriyeti Ingilizce Republic of Malawi Chewa dili Dziko la Malaŵi Afrika kitasinin guneydogu bolumunde yer alan ve denize kiyisi bulunmayan bir kara ulkesidir Ulke 6 Temmuz 1964 tarihinde Birlesik Krallik tan bagimsizligini kazanmistir Ulkenin baskenti Lilongwe dir MalaviDziko la Malaŵi Cevaca Republic of Malawi Ingilizce Malavi CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Birlik ve OzgurlukMilli mars Mulungu dalitsa Malaŵi source source track track Baskent ve en buyuk sehirLilongwe 13 57 G 33 42 D 13 950 G 33 700 D 13 950 33 700Resmi dil ler Ingilizce ve CevacaHukumetCumhuriyet Devlet BaskaniLazarus ChakweraTarihce Bagimsizlik Buyuk Britanya dan 6 Temmuz 1964Yuzolcumu Toplam118 480 km2 99 Su 25Nufus 2020 tahmini19 129 952 62 2018 sayimi17 563 749 Yogunluk153 1 km2 56 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam20 774 milyar 140 Kisi basina995 182 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam8 330 milyar 146 Kisi basina399 185 Gini 2010 43 9 ortaIGE 2019 0 483 dusuk 174 Para birimiMalavi kwachasi MWK Zaman dilimiUTC 2 CAT Telefon kodu265Internet alan adi mwUlke ismiUlkenin ismi yerel bir kelime olan Maravi den Turkce Alev gelmekte olup gunesin Malavi Golu uzerinden batisi esnasinda olusan goruntunun aleve benzetilmesinden esinlenilmistir Gunumuzde bu kelime tum ulkenin adi olarak kullanilmakta olup gunes sembolu ulke bayraginda da kullanilmaktadir CografyaMalavi Afrika kitasinin guneydogu bolumunde kuzey guney yonunde uzanan uzun ve dar topraklara sahiptir Kuzeyde Tanzanya batida Zambiya guney guneydogu ve guneybatida ise Mozambik ile komsu konumundadir Ulkenin kuzey guney yonundeki uzunlugu 850 km bati dogu yonundeki uzunlugu ise 350 km dir Tum sinir uzunlugu toplamda 2 881 km olup bunun 475 km si Tanzanya 1 569 km si Mozambik ve 837 km si ise Zambiya ile olusmaktadir Ayrica Malavi golu nde yer alan ve adalari Malavi devletinin hakimiyeti altindadir Ulkenin sahip oldugu 118 484 km lik topraklarin 31 i ormandan 25 i sulak alandan 20 si tarim alanindan ve 15 i ise meralardan olusmaktadir Kuzey kesimleri diger bolgelere gore daha daglik olup yukseltiler deniz seviyesinden 3 000 m yukseklige kadar cikabilmektedir Ulkenin en yuksek dagi 3 002 m ile Ulkenin dogu kisminin neredeyse tamamini kaplayan ve cok buyuk bir bolumu Malavi egemenligi altinda olan Malavi Golu toplamda 29 600 km yuzolcumu 570 km uzunlugu ve 80 km genisligi ile Malavi nin en buyuk golu ve ayni zamanda Afrika kitasinin en buyuk ucuncu ic golu konumundadir Ulkenin en uzun akarsuyunu 402 km lik uzunlugu ile olusturmaktadir IklimMalavi genelinde tropikal bir iklim gozlemlenmektedir Ulkenin sicakligin yuksek oldugu aylar Agustos ortasi ile Kasim aylari arasindadir Mayis ile Agustos ayin ortasina kadar soguk bir donem geciren ulkede yagmur mevsimi Kasim ile Nisan aylari arasinda olup bu donem nem orani sabahlari 100 e kadar cikabilmektedir Nisan ve Mayis aylari ise yagmur sonrasi donemleri olusturmaktadir Ulkenin yuksek kesimlerinde iklim genel itibariyla soguk ve yagmurlu iken alcak kesimlerde sicak ve bunalticidir Malavi golu civarinda da yuksek olan sicaklik esen ruzgarlar ile dusebilmektedir Ulke genelinde en soguk Temmuz ayidir Yil genelinde sicakliklar Kasim Nisan doneminde 19 C ve 32 C arasinda Mayis Ekim doneminde ise 14 C ve 24 C arasinda degisebilmektedir NufusAnneler aile planlamasi hizmetlerini bekliyor Ulkede 2016 tahmini verilerine gore yasayan 18 570 321 nufusun buyuk bir kismi degisik Bantu halklarindan olusmaktadir Buna ragmen Malavi de bolgede bulunan diger ulkelere kiyasla cok daha az etnik grup yasamaktadir Ulke genelinde farkli kultur ve dili olan 13 etnik grup yasamaktadir En buyuk etnik grubu ismini ulkeye de veren ve nufusun neredeyse 53 2 sini olusturan ve Tonga Nyanja Chewa ve Tumbuka gruplarinin ortak etnik grup ismi olan Maravileri 16 3 ile Lomwe etnik grubu izlerken Yao etnik grubu 13 4 ile ulkedeki ucuncu buyuk etnik grup konumundadir Bu uc grup disindakiler 10 un uzerinde bir orana sahip olmazken bu uc gruba en yakin etnik grup 8 7 ile Ngoni etnik grubudur Geri kalan 8 4 ise diger Malavi de yasayan diger gruplari kapsamaktadir Malavi genc bir nufusa sahip olup 2020 tahmini verilerine gore 66 38 i 0 24 yas araligindadir Ulkenin sadece 2 68 i 65 yas ve uzerindedir 0 14 yas 45 87 erkek 4 843 107 kadin 4 878 983 15 24 yas 20 51 erkek 2 151 417 kadin 2 195 939 25 54 yas 27 96 erkek 2 944 936 kadin 2 982 195 55 64 yas 2 98 erkek 303 803 kadin 328 092 65 yas ve uzeri 2 68 erkek 249 219 kadin 318 938 Kentsel bolgelerde yasayanlarin orani 2022 verilerine gore 18 olan ulkede nufusun yillik artis orani 2022 tahmini verilerine gore 2 34 duzeyindedir DilUlke genelinde Bantularin cogunlukta olmasi kendisini dilde de gostermekte olup en cok konusulan diller Bantu dilleridir Somurge donemi sonrasi Birlesik Krallik in miras olarak biraktigi Ingilizce ile birlikte ulkenin resmi dilli olan Chewa dili bircok kisi tarafindan konusulmaktadir Bunun haricinde yerel olarak Lomwe Chiyao Tumbuka Chinkhonde Chisena Chitonga Chinyakyusa Chimambya Chisenga Chisukwa Chingoni Chimambwe ve Chinamwanga dilleri de konusulmaktadir Bircok dilin onunde bulunan Chi on eki yerel dilde nin nin dili anlamina gelmektedir Dil Toplam Kirsal alanda Sehirde Kuzey Bolgesi Merkez Bolgesi Guney BolgesiToplam 9 933 868 8 498 432 1 435 436 1 233 560 4 066 340 4 633 968Chichewa 5 679 482 4 633 360 1 016 152 66 977 3 697 115 1 915 390Chinyanja 1 272 205 ca 1 178 000 94 225 10 647 34 253 1 227 305Chiyao 999 024 921 709 77 319 9 915 112 087 877 022Chitumbuka 939 109 812 930 126 179 793 610 120 350 25 149Chilomwe 241 576 224 337 17 239 2 102 10 939 228 535Chinkhonde 84 000 66 086 17 914 76 154 3 258 4 588Chingoni 74 198 56 499 17 699 4 189 18 525 51 484Chisena 264 172 242 646 21 526 543 5 742 257 887Chitonga 165 654 148 352 17 302 128 296 28 739 8 619Chinyakusa 24 824 22 956 1 868 17 260 3 867 3 697Chilambya 44 385 39 143 5 242 39 879 2 740 1 766Chisenga 19 959 18 554 1 405 317 17 301 2 341Ingilizce 17 479 6 314 11 165 835 7 192 9 452Portekizce 2 458 1 669 789 250 699 1 509Diger 105 343 95 931 9 412 82 586 3 533 19 224DinZomba da bir cami 2015 tahmini verilerine gore ulke nufusunun 86 9u Hristiyan dini inanclarina gore yasamaktadir Malavi de Islam dini inancina gore yasayanlarin orani olan 12 5 Afrika kitasinin bu bolgesi icin yuksek sayilabilecek bir orandir Diger nufus ise yerel dinlere inanmaktadir Islamiyet daha cok ulkenin guney bolgelerinde Yao etnik grubu arasinda yaygindir Bu topraklara ilk olarak 1890 li yillarda Arap tuccarlar ile Mozambik uzerinden gelen din daha sonralari ozellikle Yaolar tarafinda benimsenmis ve uygulanmistir Ulkede 2015 tahmini verilerine gore Hristiyan nufusunun 26 9 u Protestan 18 1 i de Katolik mezhebine inanmakta olup 41 i ise ve Avrupalilarin misyonerlik faaliyeti sonucu ogrettigi Afrika Hristiyanligi basta olmak uzere diger Hristiyan inanclarini benimsemektedir TarihBolgenin somurge ve koloni donemi oncesinde hakimiyeti altinda oldugu ifade edilmektedir 1859 yilinda David Livingstone Malavi Golu ne ulasmis 1891 yilinda ise Malavi Birlesik Krallik in Britanya Orta Afrika Protektorasi adi ile himayesi altina aldigi bir bolge konumuna gelmistir Himaye bolgelsi 1907 yilinda Nyasaland adi ile somurge sisteminin bir parcasi haline getirilmistir 1915 yilinda Ingiliz hukumeti bolgede bulunan yerlilerin askerlik hizmetini yapmasini mecburi kilmasi sebebiyle Baptist dini onderi liderliginde ayaklanma baslatilmis ve somurgeci ulke birimlerine karsi ozgurluk mucadelesi verilmistir Bu olay nedeniyle gunumuzde de Chilembwe Malavi ulusal kahramani olarak gorulmektedir 1953 yilinda komsu bolgeler Kuzey Rodezya ve Guney Rodezya ile birlestirilerek Rodezya ve Nyasaland Federasyonu somurge sisteminin bir parcasi haline getirilmistir Federasyon icerisinde yasayan ve cogunlukta olan siyahilerin beyaz azinliga karsi baslattigi mucadele neticesinde Britanya Kuzey Rodezya nin haricinde Nyasaland in da bagimsizligini kabul etmistir 6 Temmuz 1964 tarihinde ulke Hastings Kamuzu Banda yonetiminde Birlesik Krallik tan Malavi adi ile bagimsizligini kazanmis bagimsizlik ilanindan iki yil sonra da cumhuriyet ilan edilerek Banda yeni cumhuriyetin ilk devlet baskani olarak secilmistir Bu olay sonrasi Banda yillarca ulkeyi mensubu oldugu Malawi Congress Party MCP ile tek partili bir sistem ile diktator bir rejim ile yonetmis bu rejim ancak 1994 tarihinde yapilan referandum ile sonlandirilabilmistir Referandumun yapilmasina yol acan olay ise 1992 yilinda birkac Hristiyan din gorevlisinin ulkede siyasi reformlarin zamaninin geldigini belirten bir mektubu Banda ya yazarak konuyu aktardiklari olay ile baslamistir 1994 yilinda yapilan ilk ozgur ve bagimsiz secimlerde United Democratic Front UDF partisinden Bakili Muluzi devlet baskanligi gorevine secilmis ayni gorevi 1999 yilinda yapilan secimlerde de ustlenmeyi basarmistir Muluzi her ne kadar devlet baskanligi gorev suresini uzatan anayasa degisikligini yapamasa da kendisinden sonra gorevi devralmasini istedigi UDF 2004 yilinda secimlerde kazanarak devlet baskani olmustur 2004 yilinda yapilan bu secimlerde Mutharika nin secilmesinin en onemli nedeni ise muhalefet partilerinin bir aday uzerinde anlasma saglamamasi ve Mutharika nin rakibi olarak desteklememesinden kaynaklanmistir Mutharika 2009 yilinda ikinci bir defa secilmesinden sonra selefi Muluzi gibi gorev suresini uzatmaya yonelik hamlelerde bulunmus ancak Anayasa mahkemesi boyle bir degisim girisimini yasaklamistir 5 Nisan 2012 yilinda gecirdigi kalp krizi sonrasi hayatini kaybeden Mutharika nin yerine vekaleten atanan Joyce Banda 7 Nisan 2012 tarihinde yemin ederek gorevine baslamistir Politika1966 yilinda ele alinan anayasaya gore ulke baskanlik sistemi ile yonetilmektedir Ingiliz Milletler Toplulugu uyesi olan ulkede 1993 yilinda degistirilen bu anayasaya gore izin verilen tek parti Malawi Congress Party MCP partisi olmustur 1993 yilinda gerceklestirilen referandum ile tek partili sistemden cok partili sisteme gecisin imkani saglanmistir Malavi parlamentosunda her bes yilda bir secilen toplam 177 milletvekili bulunmaktadir Milletvekilleri gibi devlet baskani da her bes yilda bir secilmekte bir baskan en fazla iki donem ust uste secilebilmektedir Idari yapilanmaMalavi haritasi Ulke idari acidan uc bolgeye ayrilmistir Bu uc bolge kendi icerisinde ayrica 28 ilceye bolunmustur Kuzey Bolgesi idari baskenti Mzuzu6 Ilce Chitipa Karonga Likoma Mzimba Nkhata Bay Rumphi Merkez Bolgesi idari baskenti Lilongwe9 Ilce Dedza Dowa Kasungu Lilongwe Mchinji Nkhotakota Ntcheu Ntchisi Salima Guney Bolgesi idari baskenti Blantyre13 Ilce Balaka Blantyre Chikwawa Chiradzulu Machinga Mangochi Mulanje Mwanza Neno Nsanje Phalombe Thyolo Zomba Sehirler Malavi de en cok nufusu barindiran sehir baskent Lilongwe dir Lilongwe ile birlikte gelismis bir ulasim agina yerel hizmete sahip sehirler ise Blantyre ve Mzuzu dur Ulkenin en buyuk bes sehri su sekilde siralanmaktadir Lilongwe 723 576 Blantyre 694 499 Mzuzu 138 325 Zomba 91 860 ve 46 569 EkonomiMalavi dunyanin en az gelismis ulkelerinden bir tanesi olarak kabul edilmektedir Ulke genelinde kisi basina dusen milli gelir 320 duzeyindedir Ulke ekonomisi Uluslararasi Para Fonu Dunya Bankasi gibi kuruluslar uzerinden gelen fonlara bagimli bir konumdadir Insani Gelisim Endeksi nin 2012 verilerine gore ulke toplamda 187 ulke icerisinde 170 sirada bulunmustur Nufusun 85 i kirsal bolgelerde yasamakta olup ekonomi agirlikli olarak tarima dayilidir Gayrisafi yurt ici hasilasinin ucte biri ve ihracat gelirlerin 90 i tarimdan kaynaklanir Ulke genelinde rusvet cok yaygin bir konumdadir Malavi de var olan rusvet dagitimi geleneksel hak imtiyaz ve egemen konumlarina dayali bir durumdadir Bu sekilde ulkenin genel butcesinin yani sira saglam bir ulke yapisi ve devamlilik icin gerekli olan ancak tartisilan ikinci bir kaynak daha olusturulmaktadir Ulke genelinde 2008 yilinda itibaren bircok Cinli is insani yatirimlarda bulunmus ancak bu durum yerli halk tarafindan kabul goren bir girisim olmamistir Yerli ureticiyi korumak adina devlet baskani tarafindan 2012 yilinda kabul edilen yasa ile tum yabanci girisimcilerin ulkenin dort buyuk sehir merkezi disinda kalan kucuk yerlesim yerleri ve kirsal kesimlerde is yapmasi yasaklanmistir En fazla ihrac ettigi urunler tutun cay ve seker kamisi pamuk komur boksit ve uranyum dur UlasimLilongwe Johannesburg seferi yapan otobus Malavi genelinde uluslararasi standartlara uygun toplam alti adet havaalani bulunmaktadir Inis ve kalkis pistlerinin gerekli uzunlukta saglam ve asfaltli oldugu bu havaalanlarinin iki tanesi baskent Lilongwe de ve Blantyre de bulunmaktadir Bunlarin haricinde pistlerinin uzunlugu daha kisa olan ve asfaltli olmayan 37 havaalani daha mevcuttur Ulkenin uc ucagi ile hizmet veren ulusal havayolu sirketi dir Baskent Lilongwe ye ulke ici ucuslarinin yani sira Ethiopian Airlines ile Addis Abeba ile Nairobi ve South African Airways ile de Johannesburg sehirlerinden de seferler gerceklestirilmektedir Malavi genelinde trafik soldan akmaktadir Ulke icerisinde bulunan toplam 14 597 km karayolunun 2001 verilerine gore 2 773 km si asfaltlanmis 11 821 km si ise is makinalarinin cakil taslarinin uzerinden gecerek ve yollari duzlestirerek olusturdugu yollar konumundadir Ulkenin nufusu yogun sehirleri arasindaki baglanti yollari genelde asfaltlanmis olup rahat bir ulasim saglamaktadir Ulke genelinde otobus hatlari sehirler arasi yolcu tasimaciliginda sik kullanilmaktadir Ulkenin ilk uc buyuk sehri olan Lilongwe Blantyre ve Mzuzu arasinda gunluk olarak hizli otobus seferleri duzenlenmektedir Bu uc sehir disidaki yerlesim bolgelerinde ulasim minibus ile saglanmaktadir Ulke ici baglantilarin yani sira Lilongwe ve Blantyre den Johannesburg Guney Afrika Cumhuriyeti Lusaka Zambiya ve Harare ye Zimbabve gunluk olarak otobus seferleri duzenlenmektedir Malavi Golu uzerinde deniz tasimaciligi Deniz tasimaciligi Malavi Golu nedeniyle ulkede yaygin olarak kullanilan bir ulasim aracidir MS Ilala ile ozellikle Mozambik egemenligi altinda olan Malavi Golu uzerinde bulunan ve Malavi ye ait olan Likoma ve adalarina seferler duzenlenmektedir Ulkenin en guney ucunda bulunan sehrinde bulunan ic liman Shine Nehri ve Zambezi Nehri baglantilarini kullanarak ulkenin kiyisi olmasa da Hint Okyanusu na acilabilme imkani saglamaktadir Ancak bu seferler 2012 yilinda Mozambik ile Zambezi Nehri nin kullanimiyla ilgili yasanan sorun nedeniyle durdurulmustur Kaynakca population un org 15 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Census2018 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b Report for Selected Countries and Subjects www imf org 29 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ocak 2021 World Bank 2 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2011 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 a b c d Malavi nufus bilgileri 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Edrinnie Lora Kayambazinthu Language Rights and the Role of Minority Languages in National Development in Malawi in Current Issues in Language Planning 2003 Malavi hakkinda bilgiler 28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Joyce Banda yemin etti 13 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Insani Gelisim Endeksi 2012 raporu 12 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Malavi de yabancilara getirilen ticaret yasagi hakkinda 19 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Dis baglantilarWikimedia Commons ta Malawi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Facts and Figures Africa gt Malawi Nation Master13 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce The World Factbook CIA24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce Ingilizce