Bahaeddin Şakir (Osmanlıca: بهاء الدین شاکر, 1874 - 17 Nisan 1922), Türk hekim ve siyasetçi.
Bahaeddin Şakir | |
---|---|
Doğum | 1874 İslimiye, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 17 Nisan 1922 (48 yaşında) Berlin |
Ölüm sebebi | Suikast |
Meslek | Hekim ve siyasetçi |
II. Meşrutiyet döneminde, mebus veya nazır unvanı taşımamış olmakla birlikte, İttihat ve Terakkî’nin Kâtib-i Mes’ullerinden biri olarak devrin önde gelen siyasetçileri arasında yer almıştır. İttihat ve Terakkî içindeki ünlü "Doktorlar grubu"nun üç önemli isminden birisi olmuş (diğerleri Doktor Nâzım ile Doktor Rüsuhi Dikmen’dir); Cemiyet’in Türkçü-Turancı kanadında yer almış, bir ideolog olmaktan çok teşkilatçı kimliğiyle ön plana çıkmıştır.
Teşkilât-ı Mahsusa’nın kurucularından olan Bahaddin Şakir, örgütün siyasi bölüm şefi olarak görev yapmıştır.
Türkiye’de adlî tıpın kurucularındandır ve ülkedeki ilk telif Adlî Tıp ders kitabının yazarıdır.
I. Dünya Savaşı’nın ardından Ermeni Kırımı'nda oynadığı rol nedeniyle İtilaf Devletleri etkisindeki mahkeme tarafından idama mahkûm edilince yurt dışına çıkmış, Berlin’de Ermeni suikastçılar tarafından öldürülmüştür.
Hayatı
1874, 1870’te (?) Bulgaristan’ın İslimiye kasabasında dünyaya geldi.
Tıp Eğitimi
Askeri Tıbbiye’yi 1896’da, 1894’te (?) tabip yüzbaşı olarak bitirdikten sonra Fransa’da Adlî Tıp alanında uzmanlık eğitimi aldı. 1900’de aynı okulda Adlî Tıp Muavini oldu. O yıllarda adlî tıp ve ruh sağlığı birlikte ele alınıyordu. Dr. Mustafa Hayrullah Bey (Diker) ile birlikte bu yeni alanın öncülerinden birisi oldu.
, adlı eserinde Bahaeddin Şakir Bey’i 1896 yılında mezun olan doktorlar arasında göstermekte ve şu ifadeleri kullanmaktadır:
"1312 (1896) Senesinde Neşet Eden (yetişen, mezun olan) Etıbba (hekimler) Bahaeddin Şakir Efendi."
Sürgüne gönderilmesi ve Paris’e kaçış
Bahaeddin Şakir, Tıbbiye’deki görevine ek olarak Şehzade Yusuf İzzettin Efendi’nin özel hekimliğini de yapıyordu. Bu arada Ahmed Celalettin Paşa’nın maiyetine girdi. Ahmed Rıza ve İttihat ve Terakkî Cemiyeti ileri gelenleri ile ilişki kurdu. Ahmed Celalettin Paşa’nın muhalefete katılmasından sonra İttihatçılarla ilişkili olmasından ve meşrutiyeti savunuyor olmasından dolayı Erzincan’a sürgüne gönderildi. Cemiyete gönderdiği yardımın ortaya çıkması üzerine tutuklandı, ardından da Trabzon’a sürüldü. 1905’te Mısır’a, oradan da Paris’e kaçtı.
Doktor Nazım ile tanışması bütün hayatını değiştirdi; yaşamı artık İttihat ve Terakkî teşkilatı ile bütünleşti. Paris’te ve bir ara gizlice geldiği İstanbul’da İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin çalışmalarının canlandırılmasında Ahmet Rıza ile birlikte etkin rol oynadı.
II. Meşrutiyet
1908’de II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a ve Askeri Tıbbiye’deki eski görevine döndü. Türkiye’nin ilk telif adlî tıp ders kitabını yazdı. 1909’da askeri ve sivil tıbbiyelerin birleştirilmesi ile kurulan Haydarpaşa Tıp Fakültesi’nde adlî tıp müderrisi oldu. Ertesi yıl tıp fakültesi ikinci reisliğine seçildi.
Daha önce Kahire ve Paris’te çıkan Şurayı Ümmet gazetesinin yayımını 1910-1921 yıllarında İstanbul’da sürdürdü. Bu arada "Ali Kemal Davası" ve "Kanuni Esasimizi İhlal Edenler" adlarıyla imzasız olarak yayımladığı kitaplarında karşıtlarını sert bir dille eleştirdi.
Balkan Savaşı
Balkan Savaşında Edirne’nin Bulgarlar tarafından kuşatılması sırasında oradaki hastanede başhekim olarak çalıştı (1912). Edirne’nin işgali üzerine tutsak düştüyse de bir süre sonra serbest bırakıldı.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın kuruluşu
1913’te kurulan Teşkilat-ı Mahsusa adlı gizli örgütün siyasî bölüm şefliğine getirildi. Aynı yıl Sıhhiye Müdüriyet-i Umumiyesi’ne bağlı olarak kurulan Müdürlüğü’ne ve Tababet-i Adliye Encümeni reisliğine getirildi.
Ermeni Kırımı'ndaki rolü
Hükûmet tarafından 14 Mayıs 1915’te çıkarılan Tehcir Kanunu’nu uygulama görevi Teşkilat-ı Mahsusa örgütüne verilmişti. Teşkilatın bölüm şefi Bahaddin Şakir, 1910’daki Jön Türk Kongresi’nde Ermeni Kırımı'nı gündeme getiren kişi idi. Kanunun çıkmasından sonra tehciri planlayıp uygulayan asıl kişi oldu.
Berlin’e kaçışı
Mondros Mütarekesi’ndan sonra "Nemrud Mustafa Divanı" adıyla anılan mahkeme tarafından gıyabında yargılanarak "savaş çıkarmak" ve Ermeni Katliamı nedeniyle idama mahkûm edildi. 2 Kasım 1918’de Enver Paşa ve Talat Paşa ile birlikte bir Alman savaş gemisiyle Sivastopol üzerinden Berlin’e kaçtı.
Rusya
Berlin’den Rusya’ya gitmeye karar veren Enver Paşa ile birlikte uçakla Moskova’ya gitmek üzere hepsi çeşitli kazalarla sonuçlanan birçok deneme yaptıktan sonra Cemâl Paşa ile bir Rus esir kafilesine katıldı ve bu yolla Moskova’ya gitmeyi başardı.
Eylül 1920’de Bakü’de toplanan Birinci Doğu Halkları Kurultayı’na katıldı. ’nın Bakü temsilcisi oldu. 1921 ilkbaharında bu örgütün Moskova’da yapılan kongresine katıldıktan sonra Almanya’ya döndü.
Öldürülmesi
17 Nisan 1922 günü Berlin’de Cemâl Azmi Bey ile birlikte Ermeni suikastçılar tarafından öldürüldü. Mezarı, ’ndedir.
Ölümünden sonra
1926’da Türkiye Cumhuriyeti hükûmeti, Ermeni suikastçılar tarafından siyasî nedenlerle öldürülenlerin ailelerine yardım etmek için bir yasa çıkardı. Meclisin kabul ettiği listede Talat Paşa, Cemâl Paşa, Cemal Azmi, Cemâl Paşa’nın yaveri Süreyya ve Nusret Beyler ve Said Halim Paşa ile birlikte Bahaddin Şakir de yer aldı.
Hayatı, tarafından "Dr. Bahattin Şakir: İttihat ve Terakki’den Teşkilatı Mahsusa’ya Bir Türk Jakobeni" adıyla 2004 yılında kitap olarak yayınlandı.
Kaynakça
- ^ a b (PDF). 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ a b İttihad ve Terakki liderlerinden Doktor Bahaeddin Şakir Bey, 1. cilt. İttihad ve Terakki liderlerinden Doktor Bahaeddin Şakir Bey, 1. cilt. Kömen Yayınları. 2015. s. 12. ISBN . 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ a b (PDF). 16 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ Mirʹat-i Mekteb-i Tibbiye, İkinci Kitap. Mirʹat-i Mekteb-i Tibbiye, 1-2. ciltler. Dersaadet-İstikbal Matbaası. 1912. s. 128. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ . 30 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
|başlık=
dış bağlantı ()
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bahaeddin Sakir Osmanlica بهاء الدین شاکر 1874 17 Nisan 1922 Turk hekim ve siyasetci Bahaeddin SakirDogum1874 Islimiye Osmanli ImparatorluguOlum17 Nisan 1922 48 yasinda BerlinOlum sebebiSuikastMeslekHekim ve siyasetci II Mesrutiyet doneminde mebus veya nazir unvani tasimamis olmakla birlikte Ittihat ve Terakki nin Katib i Mes ullerinden biri olarak devrin onde gelen siyasetcileri arasinda yer almistir Ittihat ve Terakki icindeki unlu Doktorlar grubu nun uc onemli isminden birisi olmus digerleri Doktor Nazim ile Doktor Rusuhi Dikmen dir Cemiyet in Turkcu Turanci kanadinda yer almis bir ideolog olmaktan cok teskilatci kimligiyle on plana cikmistir Teskilat i Mahsusa nin kurucularindan olan Bahaddin Sakir orgutun siyasi bolum sefi olarak gorev yapmistir Turkiye de adli tipin kurucularindandir ve ulkedeki ilk telif Adli Tip ders kitabinin yazaridir I Dunya Savasi nin ardindan Ermeni Kirimi nda oynadigi rol nedeniyle Itilaf Devletleri etkisindeki mahkeme tarafindan idama mahkum edilince yurt disina cikmis Berlin de Ermeni suikastcilar tarafindan oldurulmustur Hayati1874 1870 te Bulgaristan in Islimiye kasabasinda dunyaya geldi Tip Egitimi 1 Ekim 1909 tarihli Servet i Funun dergisinde Bahaeddin Sakir Bey Askeri Tibbiye yi 1896 da 1894 te tabip yuzbasi olarak bitirdikten sonra Fransa da Adli Tip alaninda uzmanlik egitimi aldi 1900 de ayni okulda Adli Tip Muavini oldu O yillarda adli tip ve ruh sagligi birlikte ele aliniyordu Dr Mustafa Hayrullah Bey Diker ile birlikte bu yeni alanin onculerinden birisi oldu adli eserinde Bahaeddin Sakir Bey i 1896 yilinda mezun olan doktorlar arasinda gostermekte ve su ifadeleri kullanmaktadir 1312 1896 Senesinde Neset Eden yetisen mezun olan Etibba hekimler Bahaeddin Sakir Efendi Surgune gonderilmesi ve Paris e kacis Bahaeddin Sakir Tibbiye deki gorevine ek olarak Sehzade Yusuf Izzettin Efendi nin ozel hekimligini de yapiyordu Bu arada Ahmed Celalettin Pasa nin maiyetine girdi Ahmed Riza ve Ittihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenleri ile iliski kurdu Ahmed Celalettin Pasa nin muhalefete katilmasindan sonra Ittihatcilarla iliskili olmasindan ve mesrutiyeti savunuyor olmasindan dolayi Erzincan a surgune gonderildi Cemiyete gonderdigi yardimin ortaya cikmasi uzerine tutuklandi ardindan da Trabzon a suruldu 1905 te Misir a oradan da Paris e kacti Doktor Nazim ile tanismasi butun hayatini degistirdi yasami artik Ittihat ve Terakki teskilati ile butunlesti Paris te ve bir ara gizlice geldigi Istanbul da Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin calismalarinin canlandirilmasinda Ahmet Riza ile birlikte etkin rol oynadi II Mesrutiyet 1908 de II Mesrutiyet in ilanindan sonra Istanbul a ve Askeri Tibbiye deki eski gorevine dondu Turkiye nin ilk telif adli tip ders kitabini yazdi 1909 da askeri ve sivil tibbiyelerin birlestirilmesi ile kurulan Haydarpasa Tip Fakultesi nde adli tip muderrisi oldu Ertesi yil tip fakultesi ikinci reisligine secildi Daha once Kahire ve Paris te cikan Surayi Ummet gazetesinin yayimini 1910 1921 yillarinda Istanbul da surdurdu Bu arada Ali Kemal Davasi ve Kanuni Esasimizi Ihlal Edenler adlariyla imzasiz olarak yayimladigi kitaplarinda karsitlarini sert bir dille elestirdi Balkan Savasi Balkan Savasinda Edirne nin Bulgarlar tarafindan kusatilmasi sirasinda oradaki hastanede bashekim olarak calisti 1912 Edirne nin isgali uzerine tutsak dustuyse de bir sure sonra serbest birakildi Teskilat i Mahsusa nin kurulusu 1913 te kurulan Teskilat i Mahsusa adli gizli orgutun siyasi bolum sefligine getirildi Ayni yil Sihhiye Muduriyet i Umumiyesi ne bagli olarak kurulan Mudurlugu ne ve Tababet i Adliye Encumeni reisligine getirildi Ermeni Kirimi ndaki rolu Bahaddin Sakir 4 Haziran 1915 te telegram ile sorar Oradan tehcir edilen Ermeniler ortadan kaldirildi mi Tehcir yoluyla oradan uzaklastirilan o zararli unsurlar tasfiye mi edildi yoksa basitce tehcir mi edildi Lutfen konuyla ilgili raporunuzda acik ve net olun kardesim Orijinali Taner Akcam dan bulunmustur Hukumet tarafindan 14 Mayis 1915 te cikarilan Tehcir Kanunu nu uygulama gorevi Teskilat i Mahsusa orgutune verilmisti Teskilatin bolum sefi Bahaddin Sakir 1910 daki Jon Turk Kongresi nde Ermeni Kirimi ni gundeme getiren kisi idi Kanunun cikmasindan sonra tehciri planlayip uygulayan asil kisi oldu Berlin e kacisi Mondros Mutarekesi ndan sonra Nemrud Mustafa Divani adiyla anilan mahkeme tarafindan giyabinda yargilanarak savas cikarmak ve Ermeni Katliami nedeniyle idama mahkum edildi 2 Kasim 1918 de Enver Pasa ve Talat Pasa ile birlikte bir Alman savas gemisiyle Sivastopol uzerinden Berlin e kacti Rusya Berlin den Rusya ya gitmeye karar veren Enver Pasa ile birlikte ucakla Moskova ya gitmek uzere hepsi cesitli kazalarla sonuclanan bircok deneme yaptiktan sonra Cemal Pasa ile bir Rus esir kafilesine katildi ve bu yolla Moskova ya gitmeyi basardi Eylul 1920 de Baku de toplanan Birinci Dogu Halklari Kurultayi na katildi nin Baku temsilcisi oldu 1921 ilkbaharinda bu orgutun Moskova da yapilan kongresine katildiktan sonra Almanya ya dondu Oldurulmesi 17 Nisan 1922 gunu Berlin de Cemal Azmi Bey ile birlikte Ermeni suikastcilar tarafindan olduruldu Mezari ndedir Olumunden sonra 1926 da Turkiye Cumhuriyeti hukumeti Ermeni suikastcilar tarafindan siyasi nedenlerle oldurulenlerin ailelerine yardim etmek icin bir yasa cikardi Meclisin kabul ettigi listede Talat Pasa Cemal Pasa Cemal Azmi Cemal Pasa nin yaveri Sureyya ve Nusret Beyler ve Said Halim Pasa ile birlikte Bahaddin Sakir de yer aldi Hayati tarafindan Dr Bahattin Sakir Ittihat ve Terakki den Teskilati Mahsusa ya Bir Turk Jakobeni adiyla 2004 yilinda kitap olarak yayinlandi Kaynakca a b PDF 22 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2012 a b Ittihad ve Terakki liderlerinden Doktor Bahaeddin Sakir Bey 1 cilt Ittihad ve Terakki liderlerinden Doktor Bahaeddin Sakir Bey 1 cilt Komen Yayinlari 2015 s 12 ISBN 9786055184360 16 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2022 a b PDF 16 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2012 Mirʹat i Mekteb i Tibbiye Ikinci Kitap Mirʹat i Mekteb i Tibbiye 1 2 ciltler Dersaadet Istikbal Matbaasi 1912 s 128 16 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2022 30 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2012 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2012 PDF 10 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2012 baslik dis baglanti yardim