Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Basra'nın Fethi, 1546 yılında Basra'nın Portekiz İmparatorluğu'nun eline geçme tehlikesine karşı Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilerek doğrudan Türk idaresine alınışı.
| Basra'nın Fethi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Portekiz Savaşları | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Portekiz İmparatorluğu | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Ayas Paşa | Şeyh Yahya Abd el-Hüseyin | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 1.000 piyade | 3.000 bedevi savaşçı | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Çok hafif | Ağır | ||||||||
Arka plan
Kanuni Sultan Süleyman’ın 1534’te Bağdat’ı alması ile Basra şeklen Osmanlı hakimiyetine girdi. O sırada Basra Hakimi olan oğlu Mani'yi padişahın huzuruna göndererek tâbiyetini bildirdi. Raşid'in 1543'te ölümünün ardından tahta geçen oğlu Mani de veziri Mir Mehmed ve kazaskerini Kanuni Sultan Süleyman’a itaatini sunmak üzere göndermiş; heyet Boğdan Seferinde bulunan Kanuni'nin huzuruna 25 Temmuz 1538'de çıkmış, Mani'nin , Basra'nın simgesel anahtarlarını ve bazı hediyeleri takdim etmişti. Kanuni de Raşid' sancakbeyi unvanı vermiş ve berat göndermişti.
Basra bu dönemde nüfus açısından orta büyüklükte bir kent olsa da (1552 tahririne göre şehirde, 11’i kalede olmak üzere toplam 20 mahalle mevcuttu ve kent nüfusu 15.000 civarında olup, bunun 5.000’i kale içinde yaşamaktaydı), Irak'ın Basra Körfezi'ne açılan limanı olması nedeniyle stratejik öneme sahipti.
1534-1546 yılları arasında Basra Körfezi'nin girişindeki Hürmüz'ü tutan Portekizliler buranın ekonomik olarak idamesinin de sağlanması amacıyla Basra ile temaslarını artırmışlardı. Bu dönemde ölmüş, yerine bir süre oğlu Mani geçmiş; ancak bir süre sonra o da idareyi kuzeni Beni Aman şeyhi Şeyh Yahya'ya terk etmek zorunda kalmıştı. Şeyh Yahya Osmanlı perspektifine göre başına buyruk bir idare sergilemeye başladı. Hürmüz'deki Portekiz komutanına başvurarak onu Türk tehdidine karşı uyarmış ayrıca Basra için de yardım istemişti. Ayrıca, Fırat ve Dicle üzerindeki seyrüseferi engellemeye başlamıştı. Osmanlı Devleti bölgenin stratejik önemini dikkate alarak kentin çevresinin yerel yöneticilerin idaresine bırakılmasındansa ve Portekizlilerin yerleşmesine fırsat vermektense doğrudan Türk yönetimi altına alınmasına karar verdi.
Askeri Harekat
Osmanlı Devleti harekâtın gerçekleştirilmesini teminen Bağdat Valisi Ayas Paşa'yı görevlendirdi. Ayas Paşa da yaklaşık 1.000 piyadeden oluşan bir askerî birlikle Basra'nın üzerine yürüdü. Birliğe 120 küçük deniz taşıtının taşıdığı kuşatma malzemeleri ve top mühimmatı da eşlik ediyordu. Bölgedeki Medine kentini ellerinde tutan Ulyanoğlu aşiretine bağlı 3.000 muharip de Abd el-Hüseyin komutasında kuşatma ordusuna saldırdıysa da yenilgiye uğrayarak çekildi.
Ayas Paşa Basra kapılarına dayanarak Şeyh Yahya'ya bir mektup göndererek kentin teslimini istediyse de, Şeyh Yahya bu mektubu Hürmüz'deki Portekiz komutanı Luiz Falcao'ya iletti ve yardım karşılığında Basra kalesini Portekizlilere vermeyi teklif etti. 30 Kasım 1546'da Hürmüz'deki komutanlık teklifin olumlu karşılanması görüşünü Goa'daki Portekiz Başkomutanlığına bildirdi, bir hafta sonra da Şey Yahya'ya yardım taahhüdü iletti. Ancak, 'nın püskürtülmesi için tüm kaynaklarını seferber etmiş Başkomutanlık yarım talebini yanıtsız bıraktı.
Türk birliği Basra'nın kilidi olarak kabul edilen Zekiyye kalesini kısa sürede düşürdü. Fırat kıyısındaki Kurne ve Fırat ile Dicle'ni birleştiği bölgedeki Şat biraz daha dirense de Türk ordusunun etkili ateş gücüne karşı koyamadı ve 15 Aralık 1546'da bu iki şehrin de düşmesiyle Basra'nın fethi tamamlandı. Basra'nın alınmasında önemli rol oynayan , teşkilatlandırılmaya başlanan eyaletin beylerbeyliğine atandı.
Sonuçlar
Osmanlı Devleti 1546 yılında bir yandan Yemen'deki askerî harekâtıyla merkezi otoriteyi güçlendirmiş, bir yandan Güney Arabistan'daki otoritesini güçlendirmiş, diğer yandan da Basra'yı fethederek diğer bir yandan da Hint Okyanusu'na açıldı.
Basra'nın fethinden sonra doğuda Safevi Devleti, Basra Körfezi'nde Portekizliler ve batıda bedevi Ulyanoğlu aşireti temel tehditler olarak ortaya çıktı. Ulyanoğlu aşiretinin başındaki Abd el-Hüseyin 1549 yılında Basra-Bağdat bağlantısını kesmeye çalıştıysa da üstüne yürüyen Bağdat Muhafızı Temerrüd Ali Paşa, Ulyanoğullarını yenilgiye uğrattığı gibi Medine şehrini de kuşatarak Abd el-Hüseyin'i teslim olmaya ve yıllık 15 altın vergi vermeye mecbur bıraktı.
Bu tehlikenin bir süreliğine bertaraf edilmesiyle Osmanlı birlikleri Lahsa Seferi ile bugünkü Katar'a kadarki toprakları da fethetti. D. Antao de Noronha komutasındaki bir Portekiz donanması 1551'de Katif'i geri alıp Basra'ya ilerlediyse de, saldırıya cesaret edemeden döndü. Bunun üzerine Piri Reis Basra Körfezi'nin girişindeki Hürmüz ve Maskat'ta üslenen Portekizleri tamamen bölgeden atmak için tarihe olarak geçen deniz harekâtını başlattı.
1552-1554 arasında Osmanlı donanmasının Hint Okyanusu'nda felakete uğramasını fırsat bilen Portekizliler 1556 yılında bu defa D. Alvaro de Silveira komutasındaki bir donanmayla Basra'ya yöneldilerse de çıkan fırtına nedeniyle Hürmüz'e geri dönmek zorunda kaldılar. Bu tarihten itibaren Portekiz'in Basra'yı hedef alan başka bir saldırısı olmadı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
- ^ The Ottoman Age of Exploration, Gianardo Casale, Oxfor University Press (2010), s. 77-78
- ^ Cartographie Historique du Golfe Persique Maḥmūd Ṭāliqānī, Dejanirah Couto, Jean-Louis Bacqué-Grammont, Peeters Publishers (2006), s.108 (Fransızca)
- ^ L'expedition de Portuguaise a Bassora en 1551, Dejanirah Couto, Paris (2002), 461-486 (Fransızca)
- ^ Revisiting Hormuz: Portuguese Interactions in the Persian Gulf Region in the Early Modern Period, Dejanirah Couto, Otto Harrassowitz Verlag (2008), s. 44
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Basra nin Fethi 1546 yilinda Basra nin Portekiz Imparatorlugu nun eline gecme tehlikesine karsi Osmanli Imparatorlugu tarafindan ele gecirilerek dogrudan Turk idaresine alinisi Basra nin FethiOsmanli Portekiz SavaslariTarih15 Aralik 1546BolgeBasra IrakSonucKesin Osmanli zaferiCografi DegisikliklerOsmanli Imparatorlugu Basra yi ele gecirerek dogrudan idare kurduTaraflarOsmanli ImparatorluguPortekiz ImparatorluguKomutanlar ve liderlerAyas PasaSeyh Yahya Abd el HuseyinGucler1 000 piyade3 000 bedevi savasciKayiplarCok hafifAgirArka planKanuni Sultan Suleyman in 1534 te Bagdat i almasi ile Basra seklen Osmanli hakimiyetine girdi O sirada Basra Hakimi olan oglu Mani yi padisahin huzuruna gondererek tabiyetini bildirdi Rasid in 1543 te olumunun ardindan tahta gecen oglu Mani de veziri Mir Mehmed ve kazaskerini Kanuni Sultan Suleyman a itaatini sunmak uzere gondermis heyet Bogdan Seferinde bulunan Kanuni nin huzuruna 25 Temmuz 1538 de cikmis Mani nin Basra nin simgesel anahtarlarini ve bazi hediyeleri takdim etmisti Kanuni de Rasid sancakbeyi unvani vermis ve berat gondermisti Basra bu donemde nufus acisindan orta buyuklukte bir kent olsa da 1552 tahririne gore sehirde 11 i kalede olmak uzere toplam 20 mahalle mevcuttu ve kent nufusu 15 000 civarinda olup bunun 5 000 i kale icinde yasamaktaydi Irak in Basra Korfezi ne acilan limani olmasi nedeniyle stratejik oneme sahipti 1534 1546 yillari arasinda Basra Korfezi nin girisindeki Hurmuz u tutan Portekizliler buranin ekonomik olarak idamesinin de saglanmasi amaciyla Basra ile temaslarini artirmislardi Bu donemde olmus yerine bir sure oglu Mani gecmis ancak bir sure sonra o da idareyi kuzeni Beni Aman seyhi Seyh Yahya ya terk etmek zorunda kalmisti Seyh Yahya Osmanli perspektifine gore basina buyruk bir idare sergilemeye basladi Hurmuz deki Portekiz komutanina basvurarak onu Turk tehdidine karsi uyarmis ayrica Basra icin de yardim istemisti Ayrica Firat ve Dicle uzerindeki seyruseferi engellemeye baslamisti Osmanli Devleti bolgenin stratejik onemini dikkate alarak kentin cevresinin yerel yoneticilerin idaresine birakilmasindansa ve Portekizlilerin yerlesmesine firsat vermektense dogrudan Turk yonetimi altina alinmasina karar verdi Askeri HarekatOsmanli Devleti harekatin gerceklestirilmesini teminen Bagdat Valisi Ayas Pasa yi gorevlendirdi Ayas Pasa da yaklasik 1 000 piyadeden olusan bir askeri birlikle Basra nin uzerine yurudu Birlige 120 kucuk deniz tasitinin tasidigi kusatma malzemeleri ve top muhimmati da eslik ediyordu Bolgedeki Medine kentini ellerinde tutan Ulyanoglu asiretine bagli 3 000 muharip de Abd el Huseyin komutasinda kusatma ordusuna saldirdiysa da yenilgiye ugrayarak cekildi Ayas Pasa Basra kapilarina dayanarak Seyh Yahya ya bir mektup gondererek kentin teslimini istediyse de Seyh Yahya bu mektubu Hurmuz deki Portekiz komutani Luiz Falcao ya iletti ve yardim karsiliginda Basra kalesini Portekizlilere vermeyi teklif etti 30 Kasim 1546 da Hurmuz deki komutanlik teklifin olumlu karsilanmasi gorusunu Goa daki Portekiz Baskomutanligina bildirdi bir hafta sonra da Sey Yahya ya yardim taahhudu iletti Ancak nin puskurtulmesi icin tum kaynaklarini seferber etmis Baskomutanlik yarim talebini yanitsiz birakti Turk birligi Basra nin kilidi olarak kabul edilen Zekiyye kalesini kisa surede dusurdu Firat kiyisindaki Kurne ve Firat ile Dicle ni birlestigi bolgedeki Sat biraz daha dirense de Turk ordusunun etkili ates gucune karsi koyamadi ve 15 Aralik 1546 da bu iki sehrin de dusmesiyle Basra nin fethi tamamlandi Basra nin alinmasinda onemli rol oynayan teskilatlandirilmaya baslanan eyaletin beylerbeyligine atandi SonuclarOsmanli Devleti 1546 yilinda bir yandan Yemen deki askeri harekatiyla merkezi otoriteyi guclendirmis bir yandan Guney Arabistan daki otoritesini guclendirmis diger yandan da Basra yi fethederek diger bir yandan da Hint Okyanusu na acildi Basra nin fethinden sonra doguda Safevi Devleti Basra Korfezi nde Portekizliler ve batida bedevi Ulyanoglu asireti temel tehditler olarak ortaya cikti Ulyanoglu asiretinin basindaki Abd el Huseyin 1549 yilinda Basra Bagdat baglantisini kesmeye calistiysa da ustune yuruyen Bagdat Muhafizi Temerrud Ali Pasa Ulyanogullarini yenilgiye ugrattigi gibi Medine sehrini de kusatarak Abd el Huseyin i teslim olmaya ve yillik 15 altin vergi vermeye mecbur birakti Bu tehlikenin bir sureligine bertaraf edilmesiyle Osmanli birlikleri Lahsa Seferi ile bugunku Katar a kadarki topraklari da fethetti D Antao de Noronha komutasindaki bir Portekiz donanmasi 1551 de Katif i geri alip Basra ya ilerlediyse de saldiriya cesaret edemeden dondu Bunun uzerine Piri Reis Basra Korfezi nin girisindeki Hurmuz ve Maskat ta uslenen Portekizleri tamamen bolgeden atmak icin tarihe olarak gecen deniz harekatini baslatti 1552 1554 arasinda Osmanli donanmasinin Hint Okyanusu nda felakete ugramasini firsat bilen Portekizliler 1556 yilinda bu defa D Alvaro de Silveira komutasindaki bir donanmayla Basra ya yoneldilerse de cikan firtina nedeniyle Hurmuz e geri donmek zorunda kaldilar Bu tarihten itibaren Portekiz in Basra yi hedef alan baska bir saldirisi olmadi Ayrica bakinizLahsa Seferi 1550 51 Kaynakca 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2014 The Ottoman Age of Exploration Gianardo Casale Oxfor University Press 2010 s 77 78 Cartographie Historique du Golfe Persique Maḥmud Ṭaliqani Dejanirah Couto Jean Louis Bacque Grammont Peeters Publishers 2006 s 108 Fransizca L expedition de Portuguaise a Bassora en 1551 Dejanirah Couto Paris 2002 461 486 Fransizca Revisiting Hormuz Portuguese Interactions in the Persian Gulf Region in the Early Modern Period Dejanirah Couto Otto Harrassowitz Verlag 2008 s 44