Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Suriye Selçukluları, 1092-1117 tarihleri arasında Suriye bölgesini yönetmiş Türk devletidir.
Kuruluşu ve İkiye Ayrılması
Suriye'yi fetheden ve 1078 yılından beri Büyük Selçuklu Devleti'nin Suriye meliki olan Tutuş (Sultan Alparslan'ın oğlu ve Sultan I. Melikşah'ın kardeşi), kendini sultan ilân ederek, yeğeni Sultan Berkyaruk'un üzerine yürümüş, Aralık 1094'te Bağdat'ı fethederek adına hutbe okutturmuş, fakat 1095'te Rey'de yeğenine yenilmişti. Oğullarından Tutuşoğlu Rıdvan Halep'te ve Tutuşoğlu Dukak Şam'da hâkimiyetlerini ilân ettiler. Halep hakimi Rıdvan Haçlılarla mücadele etti. Bir ara sınırlarını Güney Anadolu'ya kadar genişletti. 1117'de ise her iki bölgede de hâkimiyet, atabeylerin eline geçmişti.
Antakya’yı fetheden Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Suriye hakimiyetini ele geçirmek istedi. Bu maksatla 1085 yılında Halep’i ele geçirmek için hareket etti. Halep Valisi İbn-i Huteytî, Tutuş’tan yardım istedi. Melik Tutuş, yanında Artuk Bey olduğu halde, harekete geçti. İki hânedan üyesi Halep civarında mevkiinde karşılaştılar. 1086 yılında yapılan muharebede Kutalmışoğlu Süleyman Şah öldü. Tutuş, Halep'i ele geçirdiyse de, iç kaleyi alamadı. Suriye'deki hadiseler üzerine Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah, bölgeye sefer düzenledi. Tutuş, Şam'a çekildi.
Sultan Melikşah'ın Suriye’den ayrılmasından sonra Tutuş, harekete geçip 1090'da Humus'u ele geçirdi. Trablusşam kuşatması başarısızlıkla neticelendi. Melikşah'ın vefatı üzerine Sultan Berkyaruk ile saltanat mücadelesine girişen Tutuş, Rey yakınlarında yaptığı savaşta komutanlarının karşı tarafa geçmesi sebebiyle mağlup oldu ve 1095'te genç yaşta öldü. Melik Tutuş’un ölümünden sonra oğullarından Rıdvan Halep'te, Dukak ise Şam'da saltanatını ilan etti. Böylece Suriye Selçuklu Devleti, Halep Melikliği ve Şam Melikliği olmak üzere iki kola ayrıldı.
Halep Melikliği
Melik Rıdvan, Halep Selçuklu Melikliği'ni kurduktan sonra hükümdarlık sahasını genişletmeye çalıştı. İlk önce beraberinde Vezîr Cenâh ed-Devle olduğu hâlde Suruç üzerine yürümüş, fakat Artukoğlu Sökmen Bey'in başarılı savunması karşısında buradan çekilerek 1096'da Ermeni Toros idaresindeki Urfa'yı zaptetmişti. Melik Rıdvan şehri iç kalesinin idaresini Antakya valisi Yağı-Sayan'a vererek Halep'e döndü. Rıdvan Şam şehrini de alarak, babasının sağlığındaki topraklara sahip olmak istiyordu. Sonuçta Şam'ı kuşattı, fakat başarısız oldu.
İki kardeş arasındaki bu hâkimiyet mücadelesinden faydalanan Fâtımîler, Emîr el-Cüyûş Efdal kumandasındaki bir orduyu Kudüs'e gönderdi. Fâtımî ordusu 40 gün süren bir kuşatma ve savaştan sonra Ağustos 1096'da Kudüs'ü Artuk ailesinden teslim aldı. Melik Rıdvan ise aynı ay içinde Antakya yörelerine kadar uzanan yağma ve tahrip akınlarında bulundu, daha sonra Şam'ı ele geçirmek üzere hazırlıklara girişti ise de bu sadece başarısız bir teşebbüs oldu. Çok geçmeden Melik Dukak, Rıdvan'a mukabele olarak Halep üzerine yürümeye teşebbüs etti. İki taraf orduları Kinnesrin'de karşılaştılar. Rıdvan, 20 Mart 1097 tarihinde Dukak ve beraberindekileri ağır bir yenilgiye uğrattı. Dukak, Rıdvan'ın tabiiyetini tanımak zorunda kaldı.
Bu sırada Rıdvan Halep'deki hakimiyetini devam ettirebilmek için Fâtımîlerin desteğine ihtiyaç duymuş ve bu devletle işbirliği yapmıştı. Bunun neticesinde hakim olduğu yerlerde 4 hafta süreyle Mısır Fâtımî Halîfesi Müstalî adına hutbe okuttu. Ancak kendi çevresinin şiddetli tepkileri üzerine hutbe tekrar Abbâsî Halifesi adına okunmuş ve Rıdvan, 1097'de Halife Müstazhir'den af dilemişti.
Bu sırada Müslüman ülkelerine batıdan Haçlı Seferleri'nin başladı. Anadolu'yu geçen Haçlılar 1098 yılında Antakya'yı aldılar. Haçlılar bundan sonra hakimiyet sahalarını genişletmeye çalıştı, Antakya prensi I. Boemondo Halep'e bağlı bazı kaleleri işgal etti. Bir süre sonra Melik Rıdvan harekete geçerek Halep çevresinde Haçlıların eline geçen birçok yeri geri aldı, böylece bir süre için Haçlı tehlikesinden uzak kalınmıştı. Fakat bu çok kısa sürdü ve 1105'te Kınnesrin'de Rıdvan ile Haçlılar tekrar karşılaştılar. Ancak Rıdvan Haçlılar ile yapılan savaşı kaybederek Halep'e çekilmek zorunda kaldı. Haçlılar onun bu yenilgisinden yararlanarak Halep bölgesinde yağma ve istilaya giriştiler.
Büyük Selçuklu sultanı Muhammed Tapar 1106'da Musul bölgesine Emir Çavlı Sakavu'yu atamıştı. Çavlı Musul'a hâkim olabilmek için Türkiye Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan ile mücadeleye girişti ve Melik Rıdvan'dan da bu hususta yardım istedi. Rıdvan da askerleriyle birlikte ona katıldı. Yapılan savaşı kaybeden I. Kılıç Arslan, 1107'de Habur Çayı'nda boğuldu. Fakat daha sonra Rıdvan ile Çavlı'nın arası açıldı. Rıdvan bu durumda Antakya prensi Tancred'e mektup yazarak ondan yardım istedi. Ayrıca Çavlı'nın Halep'i tehdit ve onun Suriye'deki Haçlı hakimiyeti için de bir tehlike teşkil ettiğini bildirdi. Tancred, Melik Rıdvan ile anlaşırken, Çavlı da Urfa kontu Baudouin ile birleşti. İki taraf arasında Tilbaşar Kalesi'deki savaş Ekim 1108'de Tancred ve Rıdvan lehine neticelendi.
1110'da Emir Mevdud idaresindeki Selçuklu kuvvetlerinin Urfa'yı kuşatması, Haçlıları bu şehri kurtarmak maksadıyla bir süre için Suriye'den ayrılmalarına yol açtı. Melik Rıdvan bu fırsattan istifade ederek Antakya bölgesine kadar akınlarda bulundu. Daha sonra Antakya'ya dönen Tancred Rıdvan'a aralarındaki anlaşmanın bozulduğunu bildirerek karşı harekete geçti, önemli bazı kaleleri zapt ederek ve yağma akınları ile bölgeyi büyük zarara soktu. Melik Rıdvan, 1111'de Tancred ile daha ağır şartlarda bir barış yapmak zorunda kaldı.
Melik Rıdvan bir süre sonra Haçlıların Halep yöresindeki faaliyetleri sebebiyle güç duruma düşmüş ve yardım için Büyük Selçuklulara başvurmuştu. Sultan Muhammed Tapar'ın çağrısına birçok Müslüman emir uymuş ve Mevdud'un idaresindeki bu Selçuklu ordusu, I. Joselin'in elinde bulunan Tilbaşar Kalesi'ni kuşatmıştı. Fakat sonuç alınamamıştır. Melik Rıdvan ise Halep Selçuklu Melikliği'nin Haçlıların baskısı sonunda yok olmak tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğunu Emir Mevdud'a bildirerek, Selçuklu ordusunun Halep'e gelmesini istedi. Emir Mevdud bu arzuyu kabul ederek Halep bölgesine geldi. Ancak, muhtemelen Selçuklu askerlerinin sert hareketleri, Rıdvan'ın Halep kapılarını kapamasına sebep oldu. Neticede Selçuklu ordusu Eylül 1111'de Halep önünden ayrılmak zorunda kaldı.
Melik Rıdvan gittikçe artan Haçlı baskısı karşısında Şam hakimi Tuğ-Tegin'i Halep'e davet etti. Tuğ-Tegin buna uyarak Halep'e geldi. Neticede Rıdvan ve Tuğ-Tegin bir anlaşma yaptılar. Buna göre, 1112 yılında Tuğ-Tegin Rıdvan adına hutbe okutup, para bastıracaktı. Çok geçmeden bu anlaşmanın bozuldu. Tuğ-Tegin kendisini tehdit eden Haçlılara karşı birçok Selçuklu emirinden, bu arada Melik Rıdvan'dan da yardım istemişti. Rıdvan muhtemelen yıllık vergi ödediği Antakya Kontu Roger'den çekinerek bu davete uymadı. Ancak Tuğ-Tegin ve Mevdud'un Haçlılara karşı Taberiyye savaşını kazanmalarından sonra yüz atlı gönderdi. Tuğ-Tegin 1113 yılında onun bu çekingen davranışına kızarak, aralarındaki anlaşmayı bozdu. Melik Rıdvan bu olaydan sonra çok yaşamamış, şiddetli bir hastalığa yakalanarak 10 Aralık 1113'te Halep'te öldü.
Yıkılışı
Melik Rıdvan'ın ölümünden sonra Halep Melikliği'nin başına 16 yaşındaki oğlu Alp Arslan el-Ahras geçirildi. Ancak, idare tamamıyla atabegi olan Hadım Lülü'nün elinde bulunuyordu. Bu devrede Halep'deki Bâtınîlerden şikâyetler artmıştı. Sultan Muhammed Tapar bir elçi göndererek Bâtınîlere karşı harekete geçilmesi ve onların liderlerinin öldürülmesi için emir verilmesini istedi. Alp Arslan bu isteğe uyarak bir kısım reisleri öldürttü. Bâtınîlerden nefret eden Halep halkı da bu harekâta katılmıştı. Ancak Alp Arslan'ın meliklik devresi kısa sürdü. Yakınlarının tavsiyesi ile yardım için Tuğ-Tegin'e başvurdu, hatta Şam'a dostça bir ziyaret yaptı. Tuğ-Tegin de onun müracaatını müspet karşılamıştı. Diğer taraftan Atabeg Lülü onun sorumsuzca davranışlarından ve Atabeg Tuğ-Tegin'in isteğine göre hareket edebileceğinden korkmuş, ayrıca kendi hayatını da tehlikede görerek Eylül 1114'te Alp Arslan'ı öldürtmüştü.
Atabeg Lülü, Alp Arslan'ın yerine altı yaşındaki kardeşi 'ı tahta çıkardı. Böylece bir süre için devletin gerçek idarecisi oldu. Ancak kudretli bir melikin yokluğu ve ordusunun sayıca az olması, Halep Melikliği'ni sadece adı geçen şehri savunmak durumunda bırakmıştı. Lülü ise hükümranlığını sürdürebilmek için; Haçlılar, Tuğ-Tegin ve Sultan Muhammed'den destek ve aynı maksatla zaman zaman da Artuklu İlgazî'ye başvuruyordu. Nihâyet 1117'de Lülü bir yolculuk sırasında beraberindeki Türk müfrezesi tarafından öldürüldü. Daha sonra idareyi başka hadımlar ele geçirdi. Sultan-şâh zâten yaşça küçük olduğundan sadece ismen melikti. Halep şehri bu iç karışıklıklar sebebiyle Haçlıların yağma ve istilâsından kurtulamayacak bir durumda idi. Artuklu İlgazî 1117'de Halep'i geçici olarak almıştı. Ertesi yıl sıkıntı içindeki halkın çağrısı ile İlgazî Halep'e tamamen hâkim oldu ve 1118'de Sultan-şâh'ı da hapsetti. Bu suretle Halep Melikliği, dolayısıyla Suriye Selçuklu Devleti, sona ermiş oluyordu.
Şam Melikliği
Tutuş’un ölümünden sonra, oğlu Dukak, Suriye Selçuklularının Şam şehrini eline geçirmiş ve burada kurduğu tabi devlete Şam Selçuklu Melikliği adı verilmişti. Tutuş’un emrinde bulunan Emîr Zahiriddin Tuğtegin, Sultan Berkyaruk’un eline esir düşmüş, sonra serbest bırakılmıştı. Tuğtegin, Şam'a gelerek Dukak’ın hizmetine girdi ve ordu kumandanlığına getirildi. Ayrıca, Dukak’ın annesiyle evlendi ve ’i ortadan kaldırarak, melikliğin idaresini ele aldı. Dukak, Șam’ı ele geçirmek isteyen ağabeyi, Halep Meliki Rıdvan ile yaptığı mücadelede mağlup olunca, onun hakimiyetini kabul etti.
Melik Dukak, bundan sonra Haçlılarla mücadele etti. Fakat Haçlı kumandanı Toulouse Kontu Raymond de Saint-Gilles'la 1102 yılında Trablus önünde yaptığı savaşı kaybetti. Daha sonra Cenâhüddevle, Rahbe’yi zaptetmek için sefer düzenlediyse de, buranın, Melik Dukak tarafından ele geçirildiğini öğrenince, bölgeden ayrıldı. Cenâhüddevle, Dukak’ın 1104 yılında ölümünden sonra, Atabeg Tuğtegin, önce onun bir yaşındaki oğlu II. Tutuş adına hutbe okuttu. Daha sonra Dukak’ın on iki yaşındaki kardeşi Muhiddin Bektaş'ı tahta geçirdi. Fakat, Tuğtegin’den korkan Muhiddin Bektaş, 1104 yılında Şam'dan kaçtı. Böylece, Suriye Selçuklu Devleti'nin Şam Melikliği kolu sona erdi ve yerine Tuğtegin ailesi Şam Atabeyleri olarak Böriler Hânedânı kuruldu.
Melikler
- Tacüddevle Tutuş (1079-1095)
- Halep Melikleri
- Rıdvan (1095-1113)
- Alp Arslan el-Ahras (1113-1114)
- Sultanşah (1114-1117)
- Şam Melikleri
- Dukak (1095-1104)
- II. Tutuş (1104)
- Muhiddin Bektaş (1104)
Kaynakça
- ^ Ali Sevim, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTKY, Ankara 1983
- ^ Ali Sevim, Sıbt İbnü'l-Cevzî, Mir'âtü'z-zeman fî Tarihi'l-âyân, Selçuklularla ilgili bölümler. Ankara Üniversitesi DTCF, Ankara 1968.
- ^ Ali Sevim, Suriye Selçukluları Tarihi I (Fetihten Tutuşʾun Ölümüne Kadar), Ankara Üniversitesi DTCF, Ankara 1965.
- ^ Ali Sevim, Suriye Selçukluları Tarihi II (Tutuşʾun Ölümünden Sonra), Üniversitesi DTCF, Ankara 1983.
- ^ Ali Sevim-Erdoğan Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi: Siyaset, Teşkilât ve Kültür, TTKY, Ankara 1995, .
- ^ Gibb, H.A.R. The Damascus Chronicle of the Crusades: Extracted and Translated from the Chronicle of İbn al-Qalanisi, Londra 1932 (İngilizce).
- ^ Setton, Kenneth M.; Baldwin, Marshall W., (Ed.) (1969) [1955]. A History of the Crusades, Volume I: The First Hundred Years (İngilizce) (İkinci bas.). Madison, Milwaukee ve Londra: University of Wisconsin Press. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Suriye Selcuklulari 1092 1117 tarihleri arasinda Suriye bolgesini yonetmis Turk devletidir Kurulusu ve Ikiye AyrilmasiSuriye yi fetheden ve 1078 yilindan beri Buyuk Selcuklu Devleti nin Suriye meliki olan Tutus Sultan Alparslan in oglu ve Sultan I Meliksah in kardesi kendini sultan ilan ederek yegeni Sultan Berkyaruk un uzerine yurumus Aralik 1094 te Bagdat i fethederek adina hutbe okutturmus fakat 1095 te Rey de yegenine yenilmisti Ogullarindan Tutusoglu Ridvan Halep te ve Tutusoglu Dukak Sam da hakimiyetlerini ilan ettiler Halep hakimi Ridvan Haclilarla mucadele etti Bir ara sinirlarini Guney Anadolu ya kadar genisletti 1117 de ise her iki bolgede de hakimiyet atabeylerin eline gecmisti Antakya yi fetheden Kutalmisoglu Suleyman Sah Suriye hakimiyetini ele gecirmek istedi Bu maksatla 1085 yilinda Halep i ele gecirmek icin hareket etti Halep Valisi Ibn i Huteyti Tutus tan yardim istedi Melik Tutus yaninda Artuk Bey oldugu halde harekete gecti Iki hanedan uyesi Halep civarinda mevkiinde karsilastilar 1086 yilinda yapilan muharebede Kutalmisoglu Suleyman Sah oldu Tutus Halep i ele gecirdiyse de ic kaleyi alamadi Suriye deki hadiseler uzerine Buyuk Selcuklu Sultani Meliksah bolgeye sefer duzenledi Tutus Sam a cekildi Sultan Meliksah in Suriye den ayrilmasindan sonra Tutus harekete gecip 1090 da Humus u ele gecirdi Trablussam kusatmasi basarisizlikla neticelendi Meliksah in vefati uzerine Sultan Berkyaruk ile saltanat mucadelesine girisen Tutus Rey yakinlarinda yaptigi savasta komutanlarinin karsi tarafa gecmesi sebebiyle maglup oldu ve 1095 te genc yasta oldu Melik Tutus un olumunden sonra ogullarindan Ridvan Halep te Dukak ise Sam da saltanatini ilan etti Boylece Suriye Selcuklu Devleti Halep Melikligi ve Sam Melikligi olmak uzere iki kola ayrildi Halep MelikligiMelik Ridvan Halep Selcuklu Melikligi ni kurduktan sonra hukumdarlik sahasini genisletmeye calisti Ilk once beraberinde Vezir Cenah ed Devle oldugu halde Suruc uzerine yurumus fakat Artukoglu Sokmen Bey in basarili savunmasi karsisinda buradan cekilerek 1096 da Ermeni Toros idaresindeki Urfa yi zaptetmisti Melik Ridvan sehri ic kalesinin idaresini Antakya valisi Yagi Sayan a vererek Halep e dondu Ridvan Sam sehrini de alarak babasinin sagligindaki topraklara sahip olmak istiyordu Sonucta Sam i kusatti fakat basarisiz oldu Iki kardes arasindaki bu hakimiyet mucadelesinden faydalanan Fatimiler Emir el Cuyus Efdal kumandasindaki bir orduyu Kudus e gonderdi Fatimi ordusu 40 gun suren bir kusatma ve savastan sonra Agustos 1096 da Kudus u Artuk ailesinden teslim aldi Melik Ridvan ise ayni ay icinde Antakya yorelerine kadar uzanan yagma ve tahrip akinlarinda bulundu daha sonra Sam i ele gecirmek uzere hazirliklara giristi ise de bu sadece basarisiz bir tesebbus oldu Cok gecmeden Melik Dukak Ridvan a mukabele olarak Halep uzerine yurumeye tesebbus etti Iki taraf ordulari Kinnesrin de karsilastilar Ridvan 20 Mart 1097 tarihinde Dukak ve beraberindekileri agir bir yenilgiye ugratti Dukak Ridvan in tabiiyetini tanimak zorunda kaldi Bu sirada Ridvan Halep deki hakimiyetini devam ettirebilmek icin Fatimilerin destegine ihtiyac duymus ve bu devletle isbirligi yapmisti Bunun neticesinde hakim oldugu yerlerde 4 hafta sureyle Misir Fatimi Halifesi Mustali adina hutbe okuttu Ancak kendi cevresinin siddetli tepkileri uzerine hutbe tekrar Abbasi Halifesi adina okunmus ve Ridvan 1097 de Halife Mustazhir den af dilemisti Bu sirada Musluman ulkelerine batidan Hacli Seferleri nin basladi Anadolu yu gecen Haclilar 1098 yilinda Antakya yi aldilar Haclilar bundan sonra hakimiyet sahalarini genisletmeye calisti Antakya prensi I Boemondo Halep e bagli bazi kaleleri isgal etti Bir sure sonra Melik Ridvan harekete gecerek Halep cevresinde Haclilarin eline gecen bircok yeri geri aldi boylece bir sure icin Hacli tehlikesinden uzak kalinmisti Fakat bu cok kisa surdu ve 1105 te Kinnesrin de Ridvan ile Haclilar tekrar karsilastilar Ancak Ridvan Haclilar ile yapilan savasi kaybederek Halep e cekilmek zorunda kaldi Haclilar onun bu yenilgisinden yararlanarak Halep bolgesinde yagma ve istilaya giristiler Buyuk Selcuklu sultani Muhammed Tapar 1106 da Musul bolgesine Emir Cavli Sakavu yu atamisti Cavli Musul a hakim olabilmek icin Turkiye Selcuklu Sultani I Kilic Arslan ile mucadeleye giristi ve Melik Ridvan dan da bu hususta yardim istedi Ridvan da askerleriyle birlikte ona katildi Yapilan savasi kaybeden I Kilic Arslan 1107 de Habur Cayi nda boguldu Fakat daha sonra Ridvan ile Cavli nin arasi acildi Ridvan bu durumda Antakya prensi Tancred e mektup yazarak ondan yardim istedi Ayrica Cavli nin Halep i tehdit ve onun Suriye deki Hacli hakimiyeti icin de bir tehlike teskil ettigini bildirdi Tancred Melik Ridvan ile anlasirken Cavli da Urfa kontu Baudouin ile birlesti Iki taraf arasinda Tilbasar Kalesi deki savas Ekim 1108 de Tancred ve Ridvan lehine neticelendi 1110 da Emir Mevdud idaresindeki Selcuklu kuvvetlerinin Urfa yi kusatmasi Haclilari bu sehri kurtarmak maksadiyla bir sure icin Suriye den ayrilmalarina yol acti Melik Ridvan bu firsattan istifade ederek Antakya bolgesine kadar akinlarda bulundu Daha sonra Antakya ya donen Tancred Ridvan a aralarindaki anlasmanin bozuldugunu bildirerek karsi harekete gecti onemli bazi kaleleri zapt ederek ve yagma akinlari ile bolgeyi buyuk zarara soktu Melik Ridvan 1111 de Tancred ile daha agir sartlarda bir baris yapmak zorunda kaldi Melik Ridvan bir sure sonra Haclilarin Halep yoresindeki faaliyetleri sebebiyle guc duruma dusmus ve yardim icin Buyuk Selcuklulara basvurmustu Sultan Muhammed Tapar in cagrisina bircok Musluman emir uymus ve Mevdud un idaresindeki bu Selcuklu ordusu I Joselin in elinde bulunan Tilbasar Kalesi ni kusatmisti Fakat sonuc alinamamistir Melik Ridvan ise Halep Selcuklu Melikligi nin Haclilarin baskisi sonunda yok olmak tehlikesiyle karsi karsiya bulundugunu Emir Mevdud a bildirerek Selcuklu ordusunun Halep e gelmesini istedi Emir Mevdud bu arzuyu kabul ederek Halep bolgesine geldi Ancak muhtemelen Selcuklu askerlerinin sert hareketleri Ridvan in Halep kapilarini kapamasina sebep oldu Neticede Selcuklu ordusu Eylul 1111 de Halep onunden ayrilmak zorunda kaldi Melik Ridvan gittikce artan Hacli baskisi karsisinda Sam hakimi Tug Tegin i Halep e davet etti Tug Tegin buna uyarak Halep e geldi Neticede Ridvan ve Tug Tegin bir anlasma yaptilar Buna gore 1112 yilinda Tug Tegin Ridvan adina hutbe okutup para bastiracakti Cok gecmeden bu anlasmanin bozuldu Tug Tegin kendisini tehdit eden Haclilara karsi bircok Selcuklu emirinden bu arada Melik Ridvan dan da yardim istemisti Ridvan muhtemelen yillik vergi odedigi Antakya Kontu Roger den cekinerek bu davete uymadi Ancak Tug Tegin ve Mevdud un Haclilara karsi Taberiyye savasini kazanmalarindan sonra yuz atli gonderdi Tug Tegin 1113 yilinda onun bu cekingen davranisina kizarak aralarindaki anlasmayi bozdu Melik Ridvan bu olaydan sonra cok yasamamis siddetli bir hastaliga yakalanarak 10 Aralik 1113 te Halep te oldu Yikilisi Melik Ridvan in olumunden sonra Halep Melikligi nin basina 16 yasindaki oglu Alp Arslan el Ahras gecirildi Ancak idare tamamiyla atabegi olan Hadim Lulu nun elinde bulunuyordu Bu devrede Halep deki Batinilerden sikayetler artmisti Sultan Muhammed Tapar bir elci gondererek Batinilere karsi harekete gecilmesi ve onlarin liderlerinin oldurulmesi icin emir verilmesini istedi Alp Arslan bu istege uyarak bir kisim reisleri oldurttu Batinilerden nefret eden Halep halki da bu harekata katilmisti Ancak Alp Arslan in meliklik devresi kisa surdu Yakinlarinin tavsiyesi ile yardim icin Tug Tegin e basvurdu hatta Sam a dostca bir ziyaret yapti Tug Tegin de onun muracaatini muspet karsilamisti Diger taraftan Atabeg Lulu onun sorumsuzca davranislarindan ve Atabeg Tug Tegin in istegine gore hareket edebileceginden korkmus ayrica kendi hayatini da tehlikede gorerek Eylul 1114 te Alp Arslan i oldurtmustu Atabeg Lulu Alp Arslan in yerine alti yasindaki kardesi i tahta cikardi Boylece bir sure icin devletin gercek idarecisi oldu Ancak kudretli bir melikin yoklugu ve ordusunun sayica az olmasi Halep Melikligi ni sadece adi gecen sehri savunmak durumunda birakmisti Lulu ise hukumranligini surdurebilmek icin Haclilar Tug Tegin ve Sultan Muhammed den destek ve ayni maksatla zaman zaman da Artuklu Ilgazi ye basvuruyordu Nihayet 1117 de Lulu bir yolculuk sirasinda beraberindeki Turk mufrezesi tarafindan olduruldu Daha sonra idareyi baska hadimlar ele gecirdi Sultan sah zaten yasca kucuk oldugundan sadece ismen melikti Halep sehri bu ic karisikliklar sebebiyle Haclilarin yagma ve istilasindan kurtulamayacak bir durumda idi Artuklu Ilgazi 1117 de Halep i gecici olarak almisti Ertesi yil sikinti icindeki halkin cagrisi ile Ilgazi Halep e tamamen hakim oldu ve 1118 de Sultan sah i da hapsetti Bu suretle Halep Melikligi dolayisiyla Suriye Selcuklu Devleti sona ermis oluyordu Sam MelikligiTutus un olumunden sonra oglu Dukak Suriye Selcuklularinin Sam sehrini eline gecirmis ve burada kurdugu tabi devlete Sam Selcuklu Melikligi adi verilmisti Tutus un emrinde bulunan Emir Zahiriddin Tugtegin Sultan Berkyaruk un eline esir dusmus sonra serbest birakilmisti Tugtegin Sam a gelerek Dukak in hizmetine girdi ve ordu kumandanligina getirildi Ayrica Dukak in annesiyle evlendi ve i ortadan kaldirarak melikligin idaresini ele aldi Dukak Șam i ele gecirmek isteyen agabeyi Halep Meliki Ridvan ile yaptigi mucadelede maglup olunca onun hakimiyetini kabul etti Melik Dukak bundan sonra Haclilarla mucadele etti Fakat Hacli kumandani Toulouse Kontu Raymond de Saint Gilles la 1102 yilinda Trablus onunde yaptigi savasi kaybetti Daha sonra Cenahuddevle Rahbe yi zaptetmek icin sefer duzenlediyse de buranin Melik Dukak tarafindan ele gecirildigini ogrenince bolgeden ayrildi Cenahuddevle Dukak in 1104 yilinda olumunden sonra Atabeg Tugtegin once onun bir yasindaki oglu II Tutus adina hutbe okuttu Daha sonra Dukak in on iki yasindaki kardesi Muhiddin Bektas i tahta gecirdi Fakat Tugtegin den korkan Muhiddin Bektas 1104 yilinda Sam dan kacti Boylece Suriye Selcuklu Devleti nin Sam Melikligi kolu sona erdi ve yerine Tugtegin ailesi Sam Atabeyleri olarak Boriler Hanedani kuruldu MeliklerTacuddevle Tutus 1079 1095 Halep MelikleriRidvan 1095 1113 Alp Arslan el Ahras 1113 1114 Sultansah 1114 1117 Sam MelikleriDukak 1095 1104 II Tutus 1104 Muhiddin Bektas 1104 Kaynakca Ali Sevim Suriye ve Filistin Selcuklulari Tarihi TTKY Ankara 1983 Ali Sevim Sibt Ibnu l Cevzi Mir atu z zeman fi Tarihi l ayan Selcuklularla ilgili bolumler Ankara Universitesi DTCF Ankara 1968 Ali Sevim Suriye Selcuklulari Tarihi I Fetihten Tutusʾun Olumune Kadar Ankara Universitesi DTCF Ankara 1965 Ali Sevim Suriye Selcuklulari Tarihi II Tutusʾun Olumunden Sonra Universitesi DTCF Ankara 1983 Ali Sevim Erdogan Mercil Selcuklu Devletleri Tarihi Siyaset Teskilat ve Kultur TTKY Ankara 1995 ISBN 9789751606907 Gibb H A R The Damascus Chronicle of the Crusades Extracted and Translated from the Chronicle of Ibn al Qalanisi Londra 1932 Ingilizce Setton Kenneth M Baldwin Marshall W Ed 1969 1955 A History of the Crusades Volume I The First Hundred Years Ingilizce Ikinci bas Madison Milwaukee ve Londra University of Wisconsin Press ISBN 0 299 04834 9