Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede Besarabya'daki Yahudilerin tarihi ile ilgili bilgiler sunulmaktadır.
Erken tarih
Yahudilerin bölgedeki varlığı Moldova Prensliği'ne kadar dayanmaktadır fakat sayıları çok değildi. Moldova'da ticaretle uğraştılar fakat Levanten ticaret bilgisi ve ilişkileri olan Yunanlar ve Ermenilerle rekabete giremediler. Bazen kuzey Moldova'da yerel tekeller ele geçirdiler fakat bu sefer de Moldova liderleri tarafından Galiçya ve Podolya'ya geri gönderildiler; örneğin, 1583-1591 tarihleri arasında hükümdarlık yapan , önderliğindeki İngiliz tüccarları tercih etmekteydi.
18. yüzyılda daha fazla Yahudi Moldova'ya yerleşmeye başladı. Bazıları, önceden Moldovalı ve Yunanların kontrolünde olan Dinyester geçişinin kontrolünden sorumluydu; Kaptanı onları kovana kadar bu devam etti. Diğerleri distile edilmiş içkilerin ticaretiyle ilgilendi; önceleri Ukrayna'dan getiriyorlardı fakat sonradan boyarların köşklerinde, sanayi öncesi distilatör olan velniţalar inşa ettiler. 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'yla Podolya-Moldova sınırı açılınca Yahudilerin sayısı önemli ölçüde arttı.
1812'de savaş bittiğinde Moldova Prensliği'nin doğu yarısı olan Besarabya, Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edildi.
Besarabya Guberniyası (1812-1917)
Statü
Besarabya Guberniyası'nın 1818 Resmi Kanunu'na (Aşezământul) göre Yahudiler başlı başına ayrı bir sosyal statüdeydi ve kendi aralarında tüccar, esnaf ve toprak işçisi olarak alt sınıflara ayrılıyordu. Diğer devletlerin aksine, "tarım veya fabrika dikmek amacıyla devlete ait boş topraklar" dışında Yahudilerin toprak sahibi olmalarına izni yoktu. Yahudilerin, devlet veya özel köşklerde, "içki atölyesi, fabrikası ve benzer tüzellerin sahibi olma ve onları kontrol etme" hakkı vardı, fakat bir "Hristiyan'a hakim olması" yasaktı. 1817 nüfus sayımına göre Besarabya'da 3826 Yahudi ailesi vardı ve bu sayı yaklaşık 19,000 kişiye ve toplam nüfusun %4.2'sine tekabül ettiği düşünülmektedir.
Kırsal koloniler
Birkaç nesil içinde Yahudi nüfusu büyük oranda arttı. Rus İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinin aksine Yahudilerin Besarabya şehirlerine yerleşme hakkı vardı. Çar I. Nikolay bir ukaz (ferman) yayınlayıp "çok sayıda Yahudi'nin" Besarabya'ya yerleşmesine izin verip onları iki sene boyunca vergiden muaf tuttu. Aynı zamanda, Besarabya'ya gelmek için, Podolya ve Herson Eyaletlerinden gelip de Dinyester nehrinden geçenlere 5 yıl vergi muafiyeti tanıdı.
Sonuç olarak, Yahudilerin hayatlarını idame ettirebilmeleri için yeterince ticaret seçeneği yoktu. Bu da, Çar otoritelerinin yaratmasına sebep oldu:
Soroca Vilayeti
- Dumbrăveni
- Brăciova
- Mărculeşti
- Vârtojani
- Lublin
- Căpreşti
- Zguriţa
- Meremăuca
- Constantinovca
Orhei Vilayeti
- Şipca, Şoldăneşti
- Nicolaevca-Blagodaţi
- Teleneşti
Chişinău Vilayeti
- Grătieşti ve Hulboaca
Bălţi Vilayeti
- Alexăndreni
- Valea lui Vlad
Hotin Vilayeti
- Lomacinţa
Tighina Vilayeti
- Romanăuţi
10,589 Yahudiye denk gelen 1082 aile bu köylere yerleşti. Bu plan, Avusturya İmparatoru II. Joseph'in için yarattığı plandan esinlenerek yaratıldı fakat Bukovina Yahudileri köylerde yaşamaktansa Bukovina'yı terk etmeyi tercih etmişti. Yahudilerin kırsal alanlarda yaşamak istemeyecekleri intibasının yanlışlığı Rus Çarı tarafından ispatlandı. Kolonizasyon planı başta başarılı olmuştu fakat Besarabya'nın kırsal kesimlerinde yaşayan Yahudiler birkaç yıl sonra hayvan, deri, yün ve tütün ticaretine atıldı ve topraklarını Hristiyan çiftçilere kiraladı. Birkaç yıl sonra da Yahudiler şehirlere taşınıp topraklarını Moldovalılara sattı. 1856 nüfus sayımına göre Besarabya'da 78,751 Yahudi vardı ve bu 990,000 kişilik toplam nüfusun yaklaşık %8'ine eşitti.
19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başı
- 1889: 1,628,867 kişilik Besarabya nüfusunun %11.11'i olan 180,918 Yahudi yaşamaktaydı.
- 1897: artıp, 1,936,392 kişilik Besarabya nüfusunun %11.65'i olan 225,637 kişiye ulaştı.
- 1903: Rus Besarabyası'ndaki Kişinev'deki 110.000 kişinin %46'sını 50.000 kişiyle Yahudiler oluşturuyordu. Yalnız Kişinev'de 16 ve 2000'den fazla öğrencisi olan Yahudi cemaatinin yaşamı kalkındı.
Kişinev pogromu
16 Şubat 1903: Kişinev pogromu. 1903'te zamanında Besarabya'ya bağlı olmayan Kişinev'in 37 km kuzeydoğusunda ve Dinyester nehrinin sol yakasındaki Dabossary kasabasında (Rumence: Dubasari) Michael Ribalenko isimli Rus Hristiyan çocuğu öldürülmüş olarak bulundu. Çocuğun bir akrabası tarafından öldürüldüğü bilinmesine rağmen hükûmet bunu Yahudilerin dinleri gereği yaptığı duyurusunda bulundu. Kızgın güruhu tetikleyen kişi Rusça antisemit yazılarıyla bilinen "Bessarabian" gazetesinin editörü ve Ustrugov eyalet başkan yardımcısı 'dı. Yahudilere karşı kullanılan ve eski bir iftira olan Kan iftirası senaryosu düzenlendi. (Kan iftirası'na göre Yahudiler Hristiyan çocukları öldürüp kanlarını matsa yapımında kullanırlar).
Rivayete göre İçişleri bakanı ayaklanmanın durdurulmaması emrini verdi. Polisin araya girmemesiyle üç gün süren pogromda Yahudilerden 47'si (bazı kaynaklara göre 49) öldü, 92'si ağır ve 500'ü hafif yaralandı, 700 ev hasar gördü. Dünyanın diğer köşelerinden gelen tepkilere rağmen sadece iki kişi 5 ila 7 yıl ve yirmi iki kişi 1 ila 2 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bu pogrom 20. yüzyılda eyalet bazında Yahudilere karşı yapılan ilk olay olarak kabul edilir. Bu olayla on binlerce Rus İmparatorluğunu terk edip ABD ve Filistin'e göç etti.
Aralarında 'nin de bulunduğu çoğu genç cemaatin korunması için çaba gösterdi.
1917-1940
Moldova Demoktratik Cumhuriyeti
'de Besarabya Yahudi cemaatinin temsilcileri şunlardı:
- , 60 yaşında Kişinevli avukat
- , 58 yaşında Kişinevli avukat
- , 60 yaşında memur
- , 62 yaşında Kişinevli doktor
- , 40 yaşında memur
Bunlardan ilk dördü Besarabya'nın Romanya'ya bağlanması konusunda çekimser oy kullanırken son ikisi oylamaya katılmadı.
Büyük Romanya
- 1920: Yahudi nüfusu 267,000'e yükseldi.
- 1930: Romanya nüfus kayıtlarında 270,000 Yahudi gözükmekteydi.
Holokost
- 1941: Otto Ohlendorf kumandanlığında Alman gezici ölüm birlikleri Einsatzkommandolar Nazi SS'den getirilip Besarabya'ya sokuldu. Almanya'nın bölgeye girmesiyle buradan kaçmayan Yahudilerin ölmesindeki ana araçlardan biriydi.
- 8 Temmuz 1941: Romanya'nın zamanındaki lideri Ion Antonescu Bakanlar Konseyi önünde yaptığı açıklama:
- ...Aramızda da bulunabilecek bazı gelenekçilerin anlamama riskine rağmen, ben Besarabya ve Bukovina'daki Yahudi unsurların sınırların dışına atılmasından yani tehcirinden yanayım. Ayrıca, şu anda aramızda yeri olmayan Ukrayna unsurlarının da tehcirinden yanayım. Tarihte barbar olarak gözükmemiz umurumda değil. Roma İmparatorluğu da zamanında yapılması gereken barbar hareketlerde bulundu fakat bugün bile tarihin en büyük politik güçlerden biri olduğu kabul edilir. Bundan daha uygun bir zaman olmamıştır. Gerekirse makineli tüfeklerle vurun.
Ölüm birimleri Einsatzgruppe D, Alman Wehrmacht'a bağlı askeri olmayan özel birlikler ve Romanya ordularıyla birlikte Haziran-Temmuz 1941'de Transdinyester'e yapılan tehcirler sırasında bir ay gibi kısa bir sürede 10,000'den fazla kişiyi öldürdü. 1930 sayımına göre Besarabya'daki 207,000 Yahudi'nin yaklaşık üçte ikisi Sovyet orduları bölgeden çekilmeden evvel kaçtı. Besarabya ve Bukovina'dan 110,033 Yahudi, Romanya'nın askeri kontrolü altındaki Transdinyester'e sürüldü.
Gettolarda ve kamplarda birçok insan açlıktan ve sağlık koşullarının yetersizliğinden dolayı öldü; sağ kalanlardan bazıları ise Sovyetler 1944'te bölgeye girmeden hemen önce Nazilerce öldürüldü. Transdinyester'deki Romanya ordu yönetimi kayıtlarını sağlam şekilde tutmadı. Getto ve kampların açılışından 1943'ün ortalarına kadar geçen sürede kayıtlarda 59,392 kişinin öldüğü gözükmektedir. Bu kayıplar arasında her kökende insanlar bulunurken kampa gönderilirken ölenler, 1943'ün ortalarından 1944 baharına kadar geçen sürede ölenler ve Romanya ordularının Transdinyester'i kontrolü altına aldıktan hemen sonra ölenler kayıtlara geçmemiştir.
Günümüz
Demografi
| Besarabya'daki Yahudiler | ||||||
| Vilayet | 1817 nüfusu | 1856 nüfusu | 1897 nüfusu | 1930 nüfusu | 2002, 2004 nüfusu | |
| N/A | N/A | ~54,000 | 35,985 | N/A | Ukrayna kısmı | |
| 107 | Moldova kısmı | |||||
| N/A | N/A | ~31,000 | 29,191 | 124 | ||
| N/A | N/A | ~17,000 | 31,695 | 459 | ||
| N/A | N/A | ~26,000 | ... | 97 | ||
| N/A | N/A | ~53,000 | ... | 2,708 | ||
| N/A | N/A | ~16,000 | ... | 437 | ||
| N/A | N/A | ~11,000 | 4,434 | 67 | ||
| N/A | N/A | 6,306 | N/A | |||
| N/A | N/A | ~11,000 | 11,390 | Ukrayna kısmı | ||
| 1 | Moldova kısmı | |||||
| Toplam | 19,130 | 78,751 | 225,637 | ... | ... | |
Ayrıca bakınız
Konuyla ilgili yayınlar
- Solonari, Vladimir (Eylül 2006). ""Model province": Explaining the Holocaust of Bessarabian and Bukovinian Jewry". . 34 (4). ss. 471-500. doi:10.1080/00905990600842106.
Kaynakça
- ^ a b c Ion Nistor, Istoria Basarabiei, Cernăuţi, 1923, reprinted Chişinău, Cartea Moldovenească, 1991, p. 201-202
- ^ a b Ion Nistor, p. 208-210
- ^ "The Stenograms of the Ministers' Council, Ion Antonescu's Government", vol. IV, July-September 1941 period, Bükreş, year 2000, page 57, Stenogramele şedinţelor Consiliului de Miniştri, Guvernarea Ion Antonescu, vol. IV, perioada iulie-septembrie 1941, Bucureşti, anul 2000, pagina 57
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Şubat 2011.
- ^ "Moldova 26 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Jewish Virtual Library.
Dış bağlantılar
- Jewish Encyclopedia'da Besarabya ile ilgili madde22 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede Besarabya daki Yahudilerin tarihi ile ilgili bilgiler sunulmaktadir Erken tarihKisinev de Yahudi bir adam 1900 Kisinev Yahudi cemaati tarafindan II Nikolay a sunulan Tora tomari 1914 Yahudilerin bolgedeki varligi Moldova Prensligi ne kadar dayanmaktadir fakat sayilari cok degildi Moldova da ticaretle ugrastilar fakat Levanten ticaret bilgisi ve iliskileri olan Yunanlar ve Ermenilerle rekabete giremediler Bazen kuzey Moldova da yerel tekeller ele gecirdiler fakat bu sefer de Moldova liderleri tarafindan Galicya ve Podolya ya geri gonderildiler ornegin 1583 1591 tarihleri arasinda hukumdarlik yapan onderligindeki Ingiliz tuccarlari tercih etmekteydi 18 yuzyilda daha fazla Yahudi Moldova ya yerlesmeye basladi Bazilari onceden Moldovali ve Yunanlarin kontrolunde olan Dinyester gecisinin kontrolunden sorumluydu Kaptani onlari kovana kadar bu devam etti Digerleri distile edilmis ickilerin ticaretiyle ilgilendi onceleri Ukrayna dan getiriyorlardi fakat sonradan boyarlarin kosklerinde sanayi oncesi distilator olan velniţalar insa ettiler 1806 1812 Osmanli Rus Savasi yla Podolya Moldova siniri acilinca Yahudilerin sayisi onemli olcude artti 1812 de savas bittiginde Moldova Prensligi nin dogu yarisi olan Besarabya Rus Imparatorlugu tarafindan ilhak edildi Besarabya Guberniyasi 1812 1917 Statu Besarabya Guberniyasi nin 1818 Resmi Kanunu na Asezămantul gore Yahudiler basli basina ayri bir sosyal statudeydi ve kendi aralarinda tuccar esnaf ve toprak iscisi olarak alt siniflara ayriliyordu Diger devletlerin aksine tarim veya fabrika dikmek amaciyla devlete ait bos topraklar disinda Yahudilerin toprak sahibi olmalarina izni yoktu Yahudilerin devlet veya ozel kosklerde icki atolyesi fabrikasi ve benzer tuzellerin sahibi olma ve onlari kontrol etme hakki vardi fakat bir Hristiyan a hakim olmasi yasakti 1817 nufus sayimina gore Besarabya da 3826 Yahudi ailesi vardi ve bu sayi yaklasik 19 000 kisiye ve toplam nufusun 4 2 sine tekabul ettigi dusunulmektedir Kirsal koloniler Birkac nesil icinde Yahudi nufusu buyuk oranda artti Rus Imparatorlugu nun diger bolgelerinin aksine Yahudilerin Besarabya sehirlerine yerlesme hakki vardi Car I Nikolay bir ukaz ferman yayinlayip cok sayida Yahudi nin Besarabya ya yerlesmesine izin verip onlari iki sene boyunca vergiden muaf tuttu Ayni zamanda Besarabya ya gelmek icin Podolya ve Herson Eyaletlerinden gelip de Dinyester nehrinden gecenlere 5 yil vergi muafiyeti tanidi Sonuc olarak Yahudilerin hayatlarini idame ettirebilmeleri icin yeterince ticaret secenegi yoktu Bu da Car otoritelerinin yaratmasina sebep oldu Soroca Vilayeti Dumbrăveni Brăciova Mărculesti Vartojani Lublin Căpresti Zguriţa Meremăuca ConstantinovcaOrhei Vilayeti Sipca Soldănesti Nicolaevca Blagodaţi TelenestiChisinău Vilayeti Grătiesti ve HulboacaBălţi Vilayeti Alexăndreni Valea lui VladHotin Vilayeti LomacinţaTighina Vilayeti Romanăuţi 10 589 Yahudiye denk gelen 1082 aile bu koylere yerlesti Bu plan Avusturya Imparatoru II Joseph in icin yarattigi plandan esinlenerek yaratildi fakat Bukovina Yahudileri koylerde yasamaktansa Bukovina yi terk etmeyi tercih etmisti Yahudilerin kirsal alanlarda yasamak istemeyecekleri intibasinin yanlisligi Rus Cari tarafindan ispatlandi Kolonizasyon plani basta basarili olmustu fakat Besarabya nin kirsal kesimlerinde yasayan Yahudiler birkac yil sonra hayvan deri yun ve tutun ticaretine atildi ve topraklarini Hristiyan ciftcilere kiraladi Birkac yil sonra da Yahudiler sehirlere tasinip topraklarini Moldovalilara satti 1856 nufus sayimina gore Besarabya da 78 751 Yahudi vardi ve bu 990 000 kisilik toplam nufusun yaklasik 8 ine esitti 19 yuzyilin sonu ve 20 yuzyilin basi 1889 1 628 867 kisilik Besarabya nufusunun 11 11 i olan 180 918 Yahudi yasamaktaydi 1897 artip 1 936 392 kisilik Besarabya nufusunun 11 65 i olan 225 637 kisiye ulasti 1903 Rus Besarabyasi ndaki Kisinev deki 110 000 kisinin 46 sini 50 000 kisiyle Yahudiler olusturuyordu Yalniz Kisinev de 16 ve 2000 den fazla ogrencisi olan Yahudi cemaatinin yasami kalkindi Kisinev pogromu 16 Subat 1903 Kisinev pogromu 1903 te zamaninda Besarabya ya bagli olmayan Kisinev in 37 km kuzeydogusunda ve Dinyester nehrinin sol yakasindaki Dabossary kasabasinda Rumence Dubasari Michael Ribalenko isimli Rus Hristiyan cocugu oldurulmus olarak bulundu Cocugun bir akrabasi tarafindan olduruldugu bilinmesine ragmen hukumet bunu Yahudilerin dinleri geregi yaptigi duyurusunda bulundu Kizgin guruhu tetikleyen kisi Rusca antisemit yazilariyla bilinen Bessarabian gazetesinin editoru ve Ustrugov eyalet baskan yardimcisi di Yahudilere karsi kullanilan ve eski bir iftira olan Kan iftirasi senaryosu duzenlendi Kan iftirasi na gore Yahudiler Hristiyan cocuklari oldurup kanlarini matsa yapiminda kullanirlar Rivayete gore Icisleri bakani ayaklanmanin durdurulmamasi emrini verdi Polisin araya girmemesiyle uc gun suren pogromda Yahudilerden 47 si bazi kaynaklara gore 49 oldu 92 si agir ve 500 u hafif yaralandi 700 ev hasar gordu Dunyanin diger koselerinden gelen tepkilere ragmen sadece iki kisi 5 ila 7 yil ve yirmi iki kisi 1 ila 2 yil hapis cezasina carptirildi Bu pogrom 20 yuzyilda eyalet bazinda Yahudilere karsi yapilan ilk olay olarak kabul edilir Bu olayla on binlerce Rus Imparatorlugunu terk edip ABD ve Filistin e goc etti Aralarinda nin de bulundugu cogu genc cemaatin korunmasi icin caba gosterdi 1917 1940Buyuk Romanya da vilayetlerine gore Yahudilerin 1930 daki dagilimi Moldova Demoktratik Cumhuriyeti de Besarabya Yahudi cemaatinin temsilcileri sunlardi 60 yasinda Kisinevli avukat 58 yasinda Kisinevli avukat 60 yasinda memur 62 yasinda Kisinevli doktor 40 yasinda memur Bunlardan ilk dordu Besarabya nin Romanya ya baglanmasi konusunda cekimser oy kullanirken son ikisi oylamaya katilmadi Buyuk Romanya 1920 Yahudi nufusu 267 000 e yukseldi 1930 Romanya nufus kayitlarinda 270 000 Yahudi gozukmekteydi HolokostKisinev gettosu Agustos 1941Kisinev gettosu Agustos 1941Kisinev gettosu Agustos 19411941 Otto Ohlendorf kumandanliginda Alman gezici olum birlikleri Einsatzkommandolar Nazi SS den getirilip Besarabya ya sokuldu Almanya nin bolgeye girmesiyle buradan kacmayan Yahudilerin olmesindeki ana araclardan biriydi 8 Temmuz 1941 Romanya nin zamanindaki lideri Ion Antonescu Bakanlar Konseyi onunde yaptigi aciklama Aramizda da bulunabilecek bazi gelenekcilerin anlamama riskine ragmen ben Besarabya ve Bukovina daki Yahudi unsurlarin sinirlarin disina atilmasindan yani tehcirinden yanayim Ayrica su anda aramizda yeri olmayan Ukrayna unsurlarinin da tehcirinden yanayim Tarihte barbar olarak gozukmemiz umurumda degil Roma Imparatorlugu da zamaninda yapilmasi gereken barbar hareketlerde bulundu fakat bugun bile tarihin en buyuk politik guclerden biri oldugu kabul edilir Bundan daha uygun bir zaman olmamistir Gerekirse makineli tufeklerle vurun Olum birimleri Einsatzgruppe D Alman Wehrmacht a bagli askeri olmayan ozel birlikler ve Romanya ordulariyla birlikte Haziran Temmuz 1941 de Transdinyester e yapilan tehcirler sirasinda bir ay gibi kisa bir surede 10 000 den fazla kisiyi oldurdu 1930 sayimina gore Besarabya daki 207 000 Yahudi nin yaklasik ucte ikisi Sovyet ordulari bolgeden cekilmeden evvel kacti Besarabya ve Bukovina dan 110 033 Yahudi Romanya nin askeri kontrolu altindaki Transdinyester e suruldu Gettolarda ve kamplarda bircok insan acliktan ve saglik kosullarinin yetersizliginden dolayi oldu sag kalanlardan bazilari ise Sovyetler 1944 te bolgeye girmeden hemen once Nazilerce olduruldu Transdinyester deki Romanya ordu yonetimi kayitlarini saglam sekilde tutmadi Getto ve kamplarin acilisindan 1943 un ortalarina kadar gecen surede kayitlarda 59 392 kisinin oldugu gozukmektedir Bu kayiplar arasinda her kokende insanlar bulunurken kampa gonderilirken olenler 1943 un ortalarindan 1944 baharina kadar gecen surede olenler ve Romanya ordularinin Transdinyester i kontrolu altina aldiktan hemen sonra olenler kayitlara gecmemistir Gunumuz1993 Bu yilin sonunda Moldova da yaklasik 15 000 Yahudi kaldi Ayni yil 2173 Yahudi Israil e goc etti Duzenli araliklarla yayin yapan ikisi de Kisinev de olmak uzere Yahudi gazeteleri vardi Bunlarin en cok bilineni Yidis dili ve Rusca yayinlanan Nash golos Undzer kol Sesimiz gazetesiydi DemografiBesarabya daki YahudilerVilayet 1817 nufusu 1856 nufusu 1897 nufusu 1930 nufusu 2002 2004 nufusuN A N A 54 000 35 985 N A Ukrayna kismi107 Moldova kismiN A N A 31 000 29 191 124N A N A 17 000 31 695 459N A N A 26 000 97N A N A 53 000 2 708N A N A 16 000 437N A N A 11 000 4 434 67N A N A 6 306 N AN A N A 11 000 11 390 Ukrayna kismi1 Moldova kismiToplam 19 130 78 751 225 637 Ayrica bakinizMoldova daki Yahudilerin tarihi Kisinev pogromuKonuyla ilgili yayinlarSolonari Vladimir Eylul 2006 Model province Explaining the Holocaust of Bessarabian and Bukovinian Jewry 34 4 ss 471 500 doi 10 1080 00905990600842106 Kaynakca a b c Ion Nistor Istoria Basarabiei Cernăuţi 1923 reprinted Chisinău Cartea Moldovenească 1991 p 201 202 a b Ion Nistor p 208 210 The Stenograms of the Ministers Council Ion Antonescu s Government vol IV July September 1941 period Bukres year 2000 page 57 Stenogramele sedinţelor Consiliului de Ministri Guvernarea Ion Antonescu vol IV perioada iulie septembrie 1941 Bucuresti anul 2000 pagina 57 Arsivlenmis kopya 24 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Subat 2011 Moldova 26 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jewish Virtual Library Dis baglantilarJewish Encyclopedia da Besarabya ile ilgili madde22 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde