Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beyin (Eski Türkçede meñi, Orta Türkçede mengi ya da meyin), sinir sisteminin merkezi olarak hizmet eden bir organıdır. Bütün omurgalı hayvanlar ve çoğu omurgasız hayvan -bazı süngerler, knidliler, tulumlular ve derisi dikenliler gibi omurgasızlar hariç- beyne sahiptir. Baş kısmında; duyma, tatma, görme, denge, koklama gibi duyulara hizmet eden organlara yakın bir noktada bulunan beyin omurgalıların vücudundaki en karmaşık organdır. Normal bir insanda serebral korteksin (en geniş kısmı) 15-33 milyar nörondan müteşekkil olduğu tahmin edilmektedir. Her biri birkaç bin nöronla sinaps denen bağlantılar yardımıyla bağlıdır. Bu nöronlar birbirleriyle akson denen uzun protoplazmik lifler yardımıyla iletişim kurar. Aksonlar bilgiyi beynin diğer kısımlarına yahut vücudun spesifik alıcı hücrelerine taşır.
Fizyolojik olarak, beynin fonksiyonu vücudun diğer organlarının merkezi kontrolünü sağlamaktır. Hormon denen kimyasalların salgılanmasının işletimi ve kas aktivitesinin oluşumu vücudun diğer organları üzerindeki işlevlerindendir. Bu merkezi kontrol çevredeki ufak değişimlere bile gayet süratli ve koordine bir tepki vermeyi sağlar. Bazı temel tepkilerden olan refleksler, omuriliğin ve çevresel gangliyonların aracılığıyla gerçekleşebilir, fakat kompleks duyusal impulslara bağlı bilinçli yapılan komplike davranışlar ise beynin bilgileri bütünleme kabiliyetine ihtiyaç duyar.
Anatomi
Merkezî sinir sisteminin kafa boşluğu içinde yer alan parçası ansefal olarak adlandırılır. Fransızca encéphale tüm beyin demektir. Ansefaldeki merkezlerin en önemlileri omurilik soğanı, beyincik ve beyindir.
Türlerin beyinleri şekil ve boyut açısından muazzam bir fark gösterebilir ve ortak özelliklerini belirlemek genellikle güçtür. Buna rağmen beyin mimarisinin geniş tür yelpazesi için uygulanabilir bazı prensipleri vardır. Bu geniş yelpazede beyin yapısı bazı yönlerden hemen hemen birçok hayvan türünde ortaktır ancak diğer yönleri "gelişmiş" beyni ilkel örneklerinden ayırmaktadır ya da omurgalı ve omurgasızları ayırt etmektedir.
Beyin anatomisi hakkında bilgi kazanmanın en kolay yolu görsel incelemelerdir ama daha kompleks teknikler de geliştirilmiştir. Beyin dokusunu doğal halinde incelemek güçtür çünkü üzerinde çalışmak için fazla yumuşaktır. Eğer alkol veya diğer fiksatiflelere muamele edilirse sertleştirilebilir ve sonra istenen çalışma için iç incelemesi yapılabilir. Gözle görülür biçimde beynin iç kısımlarında gri madde denen koyu renkli alanlara rastlanır. Daha açık renkli bu bölümden ayrılmış beyaz madde de gözlenir. Daha fazla bilgi spesifik bir molekülün yüksek konsantrasyonlarda bulunduğu yerleri gösteren çeşitli kimyasallarla boyanmış beyin dokusu örneklerinden elde edilebilir. Ayrıca mikroskoplarla beynin mikro yapısı da incelenebilir ve beynin bir bölümünden diğerine olan bağlantı yolları da takip edilebilir.
Hücresel yapısı
Tüm türlerin beyinleri esasen iki geniş hücre sınıfından oluşur: nöronlar ve gliyal hücreler. Gliyal hücreler (tutkal, gliya ya da nörogliya olarak da bilinir) çeşitli tiplere ayrılır ve birçok kritik (hayati) görevi yerine getirir; bunlar arasında yapısal desteklik, metabolik destek, yalıtım ve gelişime rehberlik etme gösterilebilir. Buna karşın nöronlar genellikle beyindeki en önemli hücreler olarak ele alınmaktalardır.
Nöronlar bu sinyalleri akson adı verilen hücre gövdesinden çıkan ve genelde birçok dala sahip protoplasmik lif yapısındaki uzantılarıyla diğer bölgelere iletirler, bazen yakın bölgelere bazen de beynin ve vücudun uzak noktalarına bu impulslar taşınır.
Bir aksonun boyu olağanüstü derecede uzun olabilir; örneğin, cerebral korteksin bir piramit hücresi (bir tür nöron) büyütülseydi muazzam derecede uzun olabilirdi ve insan vücudu kadar uzayabilirdi. Eğer aksonu da aynı derecede büyütülseydi birkaç santimetre çapında ve kilometrelerce uzunlukta bir kablo ortaya çıkardı.
Aksonlar bu sinyalleri aksiyon potansiyeli adı verilen elektrokimyasal iletiler şeklinden saniyenin binde biri sürede ve saniyede 1-100 metre hızla iletirler.
Karşılaştırmalı anatomi
Özellikle, 3 hayvan grubunda komplike beyin bulunmaktadır: eklembacaklılar (artropod) (örneğin: böcekler ve kabuklu hayvanlar), kafadanbacaklılar (cephalopod) (örneğin: ahtapot ve mürekkepbalığı) ve omurgalılar. Eklembacaklıların ve kafadanbacaklıların beyni, birbirine paralel ikiz sinirden meydana gelmektedir. Eklembacaklılar üç loptan ve görme işlemi için oluşmuş göz arkasındaki geniş "optik lop"lardan oluşan merkezi bir beyine sahiptir.
Omurgalıların beyni, sonradan omuriliğe dönüşecek olan arkadaki bir nöral tüpün öndeki kısmından gelişir. Omurgalılarda beyin kafatası kemikleri tarafından korunmaktadır. Serebral korteksin kıvrım sayısı, canlının gelişmişliğini belirler. Kıvrım sayısı arttıkça basamak yükselir. Balık, sürüngen gibi ilkel omurgalılar beyninin dış katmanlarında altı katmandan daha az nörona sahiptir. Bu konfigürasyona (veya heterotipik korteks) adı verilmektedir.
Memeliler gibi daha komplike omurgalılarda, allokortekse ilaveten altı bölmeli neokorteks (veya homokorteks) bulunmaktadır. Memelilerde, daha fazla kıvrımlı beyin, daha gelişmiş beyinle karakterizedir. Bu kıvrımlar, kafatasına sıkışmış beyindeki nöronlara daha geniş bir alan sağlamaktadır. Kıvrılma, daha fazla gri maddenin daha az bir hacmin içine yerleşmesini sağlar. Kıvrımlar tıp dilinde gyrus (çoğul gyri), kıvrımlar arası boşluk da (çoğul sulci) olarak adlandırılır.
İnsan beyni üç zarla sarılmıştır. Bunlar, en dışta duramater, ortada araknoid mater, en içte ise piamater bulunur.
Beynin genel histolojik incelenmesi kişiden kişiye değişmese de, yapısal anatomi incelemesi farklı olabilmektedir. Temel embriyolojik bölümlerin tersine, spesifik gyrus veya sulcusların yeri, birincil duyu bölgeleri ve diğer yapıların yerleri türlere göre değişebilmektedir.
Omurgasızlar
Böceklerde beyin dört bölümden oluşur: optik bölmeler, protoserebrum, dutoserebrum, tritoserebrum. Optik bölmeler her bir gözün arkasında bulunur ve görsel uyarıyı sağlar. Protoserebrum, kokuya cevap veren mantar vücudu ve merkezi vücut kompleksini barındırır. Arı gibi bazı türlerde mantar vücut kısmı görme duyusundan da uyarı almaktadır. Dutoserebrumda kokuları birbirinden ayırt etmeyi sağlayan ve baştaki antenlerin dokunma reseptörlerinden bilgi alan anten lobları bulunmaktadır. Sineklerin ve güvelerin anten lobları oldukça komplikedir.
Kafadanbacaklılarda beynin özofagus tarafından ayrılmış iki bölgesi vardır: supraözofagal kütle ve subözofagal bölge. Bu iki kütle birbiriyle iletişimini bazal loplar ve arka magnoselüler loplarla sağlar. Geniş optik loplar bazen beynin bölmesi olarak tanımlanmaz çünkü anatomik olarak beyinden ayrıdırlar ve optik saplarla beyine katılırlar. Ama optik loplar görme işlemini sağladıklarından fonksiyonel olarak beynin bir parçasıdır.
İşlev
Duyu organlarından gelen bilgi beyinde toplanır, beyinde bu bilgi doğrultusunda organizmanın yapacağı hareket belirlenir. Beyin kendine gelen veriyi işleyerek çevrenin yapısına dair çıkarımlar yapar. İşlenmiş bu bilgiyi canlının o anki ihtiyaçlarına dair bilgi ve geçmişe dair anılarla birleştirir. Bu işlemlerin sonucu doğrultusunda hareket örgüleri oluşturur. Sinyalleri işleme süreci çok sayıda farklı işleve sahip alt sistem arasında karmaşık bir etkileşim gerektirir.
Ayrıca bakınız
Beyin hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
Kaynakça
- ^ Pelvig, DP; Pakkenberg, H; Stark, AK; Pakkenberg, B (2008). "Neocortical glial cell numbers in human brains". Neurobiology of Aging29 (11): 1754–1762.
- ^ Shepherd, GM (1994). Neurobiology. Oxford University Press. p. 3.
- ^ Sporns, O (2010). MIT Press. p. 143.
- ^ Başar, E (2010). Brain-Body-Mind in the Nebulous Cartesian System: A Holistic Approach by Oscillations Springer. p. 225. ISBN 978-1-4419-6134
- ^ Shepherd, GM (1994). Neurobiology. Oxford University Press. p. 3.
- ^ Singh, I (2006). Textbook of human neuroanatomy. Jaypee Brothers Publishers. p. 24.
- ^ a b c d e Butler, Ann B. (2000). "Chordate Evolution and the Origin of Craniates: An Old Brain in a New Head". The Anatomical Record. Cilt 261. ss. 111-125.
- ^ Kandel, ER (2000). (4. ed. bas.). New York: McGraw-Hill. .
- ^ a b Martin, John H. (1996). Neuroanatomy: Text and Atlas (Second Edition bas.). New York: McGraw-Hill. .
- ^ Carew, TJ (2000). "Ch. 1". Behavioral Neurobiology: the Cellular Organization of Natural Behavior. Sinauer Associates. ISBN .
Dış bağlantılar
- The Whole Brain Atlas (Harvard University)18 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beyin Eski Turkcede meni Orta Turkcede mengi ya da meyin sinir sisteminin merkezi olarak hizmet eden bir organidir Butun omurgali hayvanlar ve cogu omurgasiz hayvan bazi sungerler knidliler tulumlular ve derisi dikenliler gibi omurgasizlar haric beyne sahiptir Bas kisminda duyma tatma gorme denge koklama gibi duyulara hizmet eden organlara yakin bir noktada bulunan beyin omurgalilarin vucudundaki en karmasik organdir Normal bir insanda serebral korteksin en genis kismi 15 33 milyar norondan mutesekkil oldugu tahmin edilmektedir Her biri birkac bin noronla sinaps denen baglantilar yardimiyla baglidir Bu noronlar birbirleriyle akson denen uzun protoplazmik lifler yardimiyla iletisim kurar Aksonlar bilgiyi beynin diger kisimlarina yahut vucudun spesifik alici hucrelerine tasir Bir sempanze beyni Fizyolojik olarak beynin fonksiyonu vucudun diger organlarinin merkezi kontrolunu saglamaktir Hormon denen kimyasallarin salgilanmasinin isletimi ve kas aktivitesinin olusumu vucudun diger organlari uzerindeki islevlerindendir Bu merkezi kontrol cevredeki ufak degisimlere bile gayet suratli ve koordine bir tepki vermeyi saglar Bazi temel tepkilerden olan refleksler omuriligin ve cevresel gangliyonlarin araciligiyla gerceklesebilir fakat kompleks duyusal impulslara bagli bilincli yapilan komplike davranislar ise beynin bilgileri butunleme kabiliyetine ihtiyac duyar Bir farenin bulbus olfactorius kesiti es zamanli olarak iki farkli boya ile boyanmis Bir boya noron hucre govdelerini digeri norotransmitter GABA reseptorlerini gosteriyor AnatomiMerkezi sinir sisteminin kafa boslugu icinde yer alan parcasi ansefal olarak adlandirilir Fransizca encephale tum beyin demektir Ansefaldeki merkezlerin en onemlileri omurilik sogani beyincik ve beyindir Turlerin beyinleri sekil ve boyut acisindan muazzam bir fark gosterebilir ve ortak ozelliklerini belirlemek genellikle guctur Buna ragmen beyin mimarisinin genis tur yelpazesi icin uygulanabilir bazi prensipleri vardir Bu genis yelpazede beyin yapisi bazi yonlerden hemen hemen bircok hayvan turunde ortaktir ancak diger yonleri gelismis beyni ilkel orneklerinden ayirmaktadir ya da omurgali ve omurgasizlari ayirt etmektedir Beyin anatomisi hakkinda bilgi kazanmanin en kolay yolu gorsel incelemelerdir ama daha kompleks teknikler de gelistirilmistir Beyin dokusunu dogal halinde incelemek guctur cunku uzerinde calismak icin fazla yumusaktir Eger alkol veya diger fiksatiflelere muamele edilirse sertlestirilebilir ve sonra istenen calisma icin ic incelemesi yapilabilir Gozle gorulur bicimde beynin ic kisimlarinda gri madde denen koyu renkli alanlara rastlanir Daha acik renkli bu bolumden ayrilmis beyaz madde de gozlenir Daha fazla bilgi spesifik bir molekulun yuksek konsantrasyonlarda bulundugu yerleri gosteren cesitli kimyasallarla boyanmis beyin dokusu orneklerinden elde edilebilir Ayrica mikroskoplarla beynin mikro yapisi da incelenebilir ve beynin bir bolumunden digerine olan baglanti yollari da takip edilebilir Hucresel yapisi Tum turlerin beyinleri esasen iki genis hucre sinifindan olusur noronlar ve gliyal hucreler Gliyal hucreler tutkal gliya ya da norogliya olarak da bilinir cesitli tiplere ayrilir ve bircok kritik hayati gorevi yerine getirir bunlar arasinda yapisal desteklik metabolik destek yalitim ve gelisime rehberlik etme gosterilebilir Buna karsin noronlar genellikle beyindeki en onemli hucreler olarak ele alinmaktalardir Noronlar bu sinyalleri akson adi verilen hucre govdesinden cikan ve genelde bircok dala sahip protoplasmik lif yapisindaki uzantilariyla diger bolgelere iletirler bazen yakin bolgelere bazen de beynin ve vucudun uzak noktalarina bu impulslar tasinir Bir aksonun boyu olaganustu derecede uzun olabilir ornegin cerebral korteksin bir piramit hucresi bir tur noron buyutulseydi muazzam derecede uzun olabilirdi ve insan vucudu kadar uzayabilirdi Eger aksonu da ayni derecede buyutulseydi birkac santimetre capinda ve kilometrelerce uzunlukta bir kablo ortaya cikardi Aksonlar bu sinyalleri aksiyon potansiyeli adi verilen elektrokimyasal iletiler seklinden saniyenin binde biri surede ve saniyede 1 100 metre hizla iletirler Noronlar aksonlar boyunca hareket eden elektriksel sinyaller uretirler Elektriksel ileti sinaps olarak adlandirilan baglanti noktasina ulastiginda norotransmitter denen diger hucrelerin reseptorlerine baglanip elektriksel aktiviteyi surduren kimyasallarin salgilanmasini saglar Beyin islev ve yeteneklerinden bir kismi diyagram olarakKarsilastirmali anatomi Fare beyni Ozellikle 3 hayvan grubunda komplike beyin bulunmaktadir eklembacaklilar artropod ornegin bocekler ve kabuklu hayvanlar kafadanbacaklilar cephalopod ornegin ahtapot ve murekkepbaligi ve omurgalilar Eklembacaklilarin ve kafadanbacaklilarin beyni birbirine paralel ikiz sinirden meydana gelmektedir Eklembacaklilar uc loptan ve gorme islemi icin olusmus goz arkasindaki genis optik lop lardan olusan merkezi bir beyine sahiptir Omurgalilarin beyni sonradan omurilige donusecek olan arkadaki bir noral tupun ondeki kismindan gelisir Omurgalilarda beyin kafatasi kemikleri tarafindan korunmaktadir Serebral korteksin kivrim sayisi canlinin gelismisligini belirler Kivrim sayisi arttikca basamak yukselir Balik surungen gibi ilkel omurgalilar beyninin dis katmanlarinda alti katmandan daha az norona sahiptir Bu konfigurasyona veya heterotipik korteks adi verilmektedir Memeliler gibi daha komplike omurgalilarda allokortekse ilaveten alti bolmeli neokorteks veya homokorteks bulunmaktadir Memelilerde daha fazla kivrimli beyin daha gelismis beyinle karakterizedir Bu kivrimlar kafatasina sikismis beyindeki noronlara daha genis bir alan saglamaktadir Kivrilma daha fazla gri maddenin daha az bir hacmin icine yerlesmesini saglar Kivrimlar tip dilinde gyrus cogul gyri kivrimlar arasi bosluk da cogul sulci olarak adlandirilir Insan beyni uc zarla sarilmistir Bunlar en dista duramater ortada araknoid mater en icte ise piamater bulunur Beynin genel histolojik incelenmesi kisiden kisiye degismese de yapisal anatomi incelemesi farkli olabilmektedir Temel embriyolojik bolumlerin tersine spesifik gyrus veya sulcuslarin yeri birincil duyu bolgeleri ve diger yapilarin yerleri turlere gore degisebilmektedir Omurgasizlar Boceklerde beyin dort bolumden olusur optik bolmeler protoserebrum dutoserebrum tritoserebrum Optik bolmeler her bir gozun arkasinda bulunur ve gorsel uyariyi saglar Protoserebrum kokuya cevap veren mantar vucudu ve merkezi vucut kompleksini barindirir Ari gibi bazi turlerde mantar vucut kismi gorme duyusundan da uyari almaktadir Dutoserebrumda kokulari birbirinden ayirt etmeyi saglayan ve bastaki antenlerin dokunma reseptorlerinden bilgi alan anten loblari bulunmaktadir Sineklerin ve guvelerin anten loblari oldukca komplikedir Kafadanbacaklilarda beynin ozofagus tarafindan ayrilmis iki bolgesi vardir supraozofagal kutle ve subozofagal bolge Bu iki kutle birbiriyle iletisimini bazal loplar ve arka magnoseluler loplarla saglar Genis optik loplar bazen beynin bolmesi olarak tanimlanmaz cunku anatomik olarak beyinden ayridirlar ve optik saplarla beyine katilirlar Ama optik loplar gorme islemini sagladiklarindan fonksiyonel olarak beynin bir parcasidir IslevDuyu organlarindan gelen bilgi beyinde toplanir beyinde bu bilgi dogrultusunda organizmanin yapacagi hareket belirlenir Beyin kendine gelen veriyi isleyerek cevrenin yapisina dair cikarimlar yapar Islenmis bu bilgiyi canlinin o anki ihtiyaclarina dair bilgi ve gecmise dair anilarla birlestirir Bu islemlerin sonucu dogrultusunda hareket orguleri olusturur Sinyalleri isleme sureci cok sayida farkli isleve sahip alt sistem arasinda karmasik bir etkilesim gerektirir Ayrica bakinizVikipedi nin kardes projelerinden Beyin hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilarInsan beyni Beyin loblari Beyin olumuKaynakca Pelvig DP Pakkenberg H Stark AK Pakkenberg B 2008 Neocortical glial cell numbers in human brains Neurobiology of Aging29 11 1754 1762 Shepherd GM 1994 Neurobiology Oxford University Press p 3 Sporns O 2010 MIT Press p 143 Basar E 2010 Brain Body Mind in the Nebulous Cartesian System A Holistic Approach by OscillationsSpringer p 225 I SBN 978 1 4419 6134 Shepherd GM 1994 Neurobiology Oxford University Press p 3 ISBN 978 0 19 508843 4 Singh I 2006 Textbook of human neuroanatomy Jaypee Brothers Publishers p 24 ISBN 978 81 8061 808 6 a b c d e Butler Ann B 2000 Chordate Evolution and the Origin of Craniates An Old Brain in a New Head The Anatomical Record Cilt 261 ss 111 125 Kandel ER 2000 4 ed bas New York McGraw Hill ISBN 0 8385 7701 6 KB1 bakim Fazladan yazi link a b Martin John H 1996 Neuroanatomy Text and Atlas Second Edition bas New York McGraw Hill ISBN 0 07 138183 X KB1 bakim Fazladan yazi link Carew TJ 2000 Ch 1 Behavioral Neurobiology the Cellular Organization of Natural Behavior Sinauer Associates ISBN 978 0 87893 092 0 Dis baglantilarThe Whole Brain Atlas Harvard University 18 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde