Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Birinci Pön Savaşı, Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında MÖ 264 - 241 yılları arasında gerçekleşmiş olan muharebelerdir. Bu muharebeler, iki devlet arasında yaşanan üç büyük savaştan ilkidir. Bu iki güç 23 yıl boyunca Batı Akdeniz hakimiyeti, öncelikle Sicilya Adası'nın ve civar suların kontrolü için mücadele etti. Kendi esas hakimiyet alanları olan İtalya Yarımadası ve Kuzey Afrika'dan daha küçük ölçekteki bu bölge için mücadele, Akdeniz ticareti açısından stratejik önemdeydi. Savaş başladığında, bugünkü Tunus sınırlarında yer alan Kartaca, Batı Akdeniz'de hakim güç durumundaydı. Ancak savaşın sonunda zafer Roma Cumhuriyeti'nin oldu ve Kartaca'ya son derece ağır antlaşma şartları ile büyük bir mali savaş tazminatını kabul ettirdi.
| Birinci Pön Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pön Savaşları | |||||||||
 Savaş başlamadan önce M.Ö. 264'te Kartaca (gri), Roma (kırmızı) ve Siraküza (yeşil) | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Roma Cumhuriyeti | Kartaca | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| | Hamilcar Barca Hanno Hasdrubal Xanthippus | ||||||||
Roma Cumhuriyeti ile Kartaca arasındaki savaşlar, Roma tarihinde "Punic Wars" (Pön Savaşları) olarak ifade bulmuştur. Bunun nedeni Kartacalıların Fenike kökenine atıfla, Latince'deki Phoenici sözcüğünden bir türetmedir.
Öncesi
Bir önceki yüzyıl olan MÖ 3. yüzyıl ortalarında Roma Cumhuriyeti, İtalya Yarımadası'ndaki rakip güçleri yenilgiye uğratmış ve bölgedeki tek güç haline gelmişti. Yarımada, Cisalpina Galya (Po Ovası) dışında tümüyle Roma kontrolü altındaydı. Bu hakimiyet, zor kullanılarak yapılmış olması dolayısıyla bir husumetin üzerinde yükselmekteydi. İlk Latin Birliği sırasında zor kullanılarak dağıtıldı. Daha sonra Samnit güçleri üç devre halindeki Samnit Savaşları'nda yenilgiye uğratıldı ve Pyrrhus'tan sonra birleştirilen Antik Yunan şehir devletleri olan Magna Graecia, sonucunda Roma otoritesine boyun eğmiştir.
Roma'nın işgal ettiği topraklardaki yerli halkla olan teması, çağının diğer antik devletlerinnden oldukça farklıydı. Bu topluluklar, açıkça tanımlanmış birkaç grup içine giriyorlardı. Bu toplumlardan insanlar, Roma Ordusu'nda hizmet ettiklerinde dönüşlerinde farklı vatadaşlık haklarına hak kazanıyorlardı, tüm haklardan yararlanan Roma vatandaşı, oy hakkı olmadan Roma vatandaşı ya da Latin vatandaşı gibi. Bu durum, Roma askeri yapılanışına ayrı bir güç kazandırmıştır. En azından askere alınabilecek insan kaynaklarını, çeşitli biçimlere genişletilmiş vatandaşlık haklarıyla büyütmüştür. Ordunun komutası normal zamanlarda seçilmiş Roma subaylarının elindeydi, ama kriz dönemlerinde komuta, en yüksek yetkili olan iki Konsül tarafından üstleniyordu.
Kartaca, Batı Akdeniz'de hakim deniz gücüydü. Bir Fenike kolonisi olarak bugünkü Tunus yakınlarında kurulan Kartaca, yavaş yavaş Kuzey Afrika sahillerine ve iç bölgelerine hegemonyasını genişletti ve Balear Adaları'nda, Sardinya'da, Korsika'da, İspanya'nın güneyinde ve Sicilya Adası'nın güney yarısında koloniler oluşturdu. Kartaca Ordusu, ağırlıklı olarak Kartaca vatandaşlarından oluşmuyordu, Ordu'nun esas gövdesini paralı askerler oluşturmaktaydı. Bu askerler çoğunlukla Hispania, Numidya ve Afrika'nın diğer yakın bölgelerinden gelmekteydi.
Hem Roma Cumhuriyeti hem de Kartaca'nın Messana'ya ve Sicilya'nın İtalya kıyılarına en yakın yerleşimleri üzerinde nüfuz sahibi olmaya yönelik girişmeleriyle iki güç arasında çatışma başladı. Esasen savaşı tetikleyen, Sicilya üzerindeki hakimiyet çatışması olmuştur. Aslında son iki yüzyıldır Roma ile Kartaca arasındaki, nüfuz bölgelerinin bölüşümüne hizmet eden antlaşmalar yapılmaktaydı. Bu anlaşmalar, Sicilya'da Romalı tacirlere de Kartacalı tacirler kadar serbest hareket olanağı sağlıyordu.
Savaşın başlaması
MÖ 288'de Sirakuza Kralı Agatokles'in tuttuğu bir grup İtalyan paralı asker olan , Sicilya'nın kuzeydoğusundaki Messana kentini ele geçirerek erkekleri öldürdüler ve kadınları alıkoydular. Aynı sırada oy hakkı tanınmamış vatandaş statüsündeki askerlerden oluşan bir Roma birliği ayaklandı ve Rhegium'u (bugünkü Reggio Calabria) ele geçirdi. Roma kuvvetleri MÖ 270'te Rhegium'da kontrolü yeniden ele geçirdiler ve ayaklanmadan sağ kurtulanları şiddetle cezalandırdılar. Mamertinler kırsal alanları yağmalamaları nedeniyle, genişleyen bölgesel bir güç olan bağımsız Siraküza kentiyle çatışmaya girdiler. Siraküza tiranı II. Hiero Mamertinler'i kıyısındaki Mylae (günümüzde Milazzo) yakınlarında yenilgiye uğrattı. Longanus Nehri yenilgisinden hemen sonra MÖ 265 yılında Mamertinler hem Roma Cumhuriyeti'nden hem de Kartaca'dan yardım istediler. İlk hareket Kartaca'dan geldi, Hiero'yu daha fazla çatışma olmaması yönünde iknaya çalışırken Mamertinler de Messana'da bir Kartaca garnizonunun bulundurulması konusunda razı edildi. Pyrhus'a karşı Roma Cumhuriyeti ve Kartaca arasındaki mevcut ittifakın, iki kuvvet arasında dostane yakınlaşmayı ifade ettiğini düşünen Mamertinler, bu kez Roma'dan daha etkili bir koruma için ricacı oldular. Ancak Pyrrhus'la savaştan bu yana iki güç arasındaki rekabet gelişmişti ve artık daha üzün süre ittifak mümkün olmayacaktı.
Roma'da, Mamertinlerin yardım talebine karşılık vererek Kartaca ile olası bir savaşa girip girmemek konusu ciddi biçimde tartışılır oldu. Romalılar, MÖ 271'de Rhegium'u, ayaklanan ayaklanan birliklerinden kurtarmış olsalar da bir şehri, meşru sakinlerinin elinden haince gasbeden Mamertinler'in yardımına koşmak istemiyorlardı. Fakat Roma'daki etkin güçler, Kartaca'yı Sicilya'ya kadar yayılmış bir güç olarak görmek de istemiyordu. Kartacalıların Messana'yı tecrit etmesi, onlara Sirakuza ile anlaşmak için bir fırsat verecekti, Sirakuza devreden çıkardıktan sonra Kartaca'nın Sicilya'yı ele geçirmesi tamamlanmış olacaktı. Açmazda kalan Senato, Halk meclisinde Mamertinler'in yardım talebine olumlu karşılık verme kararı alınmadan önce komutanı atamıştı bile, Appius Claudius Caudex.
Sicilya ve civarı muharebeleri
Birinci Pön Savaşı'nın kara ve deniz muharebelerinin büyük bir kısmı Sicilya'da geçmiştir.
Roma çıkarması ve Siraküza yönünde ileri hareket
Sicilya, yer yer dağlık bir adadır. Engebeli arazi ve diğer coğrafi engeller, askeri bir harekâtta geri bağlantıları emniyette tutmayı güçleştirmektedir. Savaş alanının bu özellikleri nedeniyle Birinci Pön Savaşı'nda kara muharebeleri ikincil derecede rol oynamıştır. Çünkü Birinci Pön Savaşı'nda her iki tarafın da stratejik hedefi Sicilya idi. Kara harekâtları, küçük çaplı birkaç akından ve çatışmadan, birkaç meydan muharebesinden ibaretti. Kuşatmalar ve ablukalar en yaygın büyük ölçekli harekâtıdır. Hem Roma hem de Kartaca açısından anakarayla deniz üzerinden takviye ve ikmal gerekliydi. Bu nedenle her iki ülke de askeri amaçlarla kullanılabilir limanlar elde ettiğinden itibaren, esas abluka hedefleri bu limanlar olmuştur.
Sicilya'daki kara çatışmaları, Roma'nın MÖ 264 yılında Messana yakınlarına Appius Claudius Caudex komutasında iki lejyon asker çıkarmasıyla başladı. Savaş öncesinde Kartaca her ne kadar deniz hakimiyetini elde tutuyorsa da Roma'nın Sicilya'ya asker çıkarması neredeyse hiç engellenmedi. Daha önce Sicilya'ya ulaşan Kartaca kuvvetleri Sirekuza ile ittifak halinde Messana'yı kuşatmıştı. Kentteki Mamertinler, Hanno komutasındaki Kartaca garnizonu tarafından kentten sürülmüştü. Yine de Roma birlikleri kente sızmayı başardılar.Bu aşamada üç taraf arasında görüşmeler başlamıştır. Görüşmeler devam ederken Konsül Claudius önce Siraküza kampına saldırmasıyla Messana Muharebesi başlamış oldu.Sirakuza kuvvetlerini ve Messana'yı kuşatan Kartaca kuvvetlerini yendikten sonra Roma lejyonları güneye ilerledi ve Siraküza'yı kuşattı. Bu tarihte görev süresi dolan Konsül Roma'ya geri dönmüştür. Bir sonraki sene iki Konsül komutasındaki 40 bin kişilik bir kuvvetle, Sicilya'daki Roma kuvvetleri takviye edildi. Bu takviye kuvvet, Sicilya'daki dengeleri tümüyle değiştirmeye yetmiştir. Siraküza üzerindeki baskı yeni Konsüller ve tarafından sürdürüldü. Kısa bir kuşatmadan sonra, herhangi bir Kartaca yardımı gelmeyeceğini gören Sirakuza Roma ile barış yaptı. Antlaşma koşullarına göre Sirakuza bir Roma Cumhuriyeti müttefiki olacak, hafif sayılabilecek 100 gümüş talent tazminat ödeyecek ve esasen en önemlisi Sicilya'daki Roma birliklerine ikmal sağlamada yardımcı olacaktı. Bu ikmal desteği Roma için son derece önemlidir. Çünkü deniz aşırı topraklarda bir ordu bulunduruyordu ve düşmanı güçlü bir donanmaya sahipti. Siraküza'nın taraf değiştirmesi üzerine Sicilya'daki Kartaca etkisindeki diğer bazı küçük şehir devletleri de Roma tarafına geçtiler. Siraküza, savaşın sonuna kadar Roma Cumhuriyeti'ne sadık kalmış ve Ada'daki Roma kuvvetlerini, özellikle lojistik açıdan desteklemiştir. Savaşın henüz başında Roma'nın sağladığı bu destek, savaş boyunca kara harekâtlarını yürütmede önemli bir avantaj sağlamıştır.
Bu arada Kartaca, Sicilya'ya gemilerle nakledilerek Roma kuvvetlerinin karşısına çıkarmak için Afrika'da bir paralı asker toplamaya başlamıştır. Tarihçi Philinus'a göre teşkil edilen bu ordu 50 bin piyade, 6 bin süvari ve 60 savaş filinden oluşmaktadır. Philinus'un verdiği bu rakamlar abartılı görünmektedir. Başka bir tarihçi Polybius ise ordunun kısmen Keltlerden, İberlerden ve Liguryalılardan oluştuğunu yazmaktadır.
Sicilya Adası'ndaki önceki çatışmalarda Kartaca, Ada'nın belli bölgelerindeki güçlendirilmiş direnek noktalarına dayanarak kazanmıştı ve bu savaşı yürütme planları bu düzene dayanıyordu. Paralı askerler ordusu açık alanda Roma lejyonlarıyla çarpışırken güçlüce tahkim edilmiş kentler operasyonlarda bir savunma üssü görevi üstlenecektir.
Bu kentlerden biri olan Agrigentum, Roma kuvvetlerinin bir sonraki hedefi olarak belirlenmişti ve bu hedef Agrigentum Muharebesi'ne yol açmıştır. Agrigentum, MÖ 262 yılında dört lejyondan oluşan iki konsül ordusu tarafından birkaç ay süreyle kuşatıldı. Agrigentum'daki Kartaca garnizonu durumun takviye gerektirdiğini bildirmeyi başardı ve kuşatmanın beşinci ayında Hanno komutasında bir takviye kuvveti bölgeye gelerek Erbessus'taki Roma ikmal üssünü imha etti. Sirakuza'dan gelen ikmal hatlarının da kesilmesiyle bu kez Roma ordusu kuşatılmış oldu. Ancak General Hanno, kesin sonuçlu bir çatışmaya girişme atılganlığını göstermemiştir. Bunun üzerine Romalı askerlere bir savunma çemberi inşa edilmesi için emir verildi. Birkaç çatışmanın ardından, Roma ordusunda salgın hastalık baş gösterdi. Öte yandan Agrigentum'da da gıda maddesi stokları hızla azalmaktaydı. Her iki taraf da, kesin sonuçlu bir muharebenin, içinde bulundukları durumda daha tercih edilir bir çözüm olduğu noktasına varmıştır. Roma ordusu, Kartaca takviye kuvvetleri karşısında Agrigentum Muharebesi'nde kesin bir zafer kazandı. Buna karşın kenti savunan Kartaca kuvvetleri çekilmeyi başarmıştır. Bu andan itibaren Agrigentum savunmasız kalmıştı. Roma kuvvetleri kısa sürede kenti düşürdü, yağmaladı ve sivil halkı köle olarak aldı.
Agrigentum'u ele geçiren Roma kuvvetleri bu aşamada Sicilya'nın büyükçe bir kısmını kontrol altına almışlardı. Ancak Ada halkının büyük bölümünün surlarla korunan kasaba ve kentlerde yaşıyor olması, öte yandan iki tarafın da kuşatma savaşları konusunda yetersiz olması nedeniyle, Sicilya'da hakimiyet kurmak uzun bir zaman dilimine yayılacaktır.
Roma Cumhuriyeti MÖ 260 yılında ilk donanmasını teşkil etti. Kartaca ile Roma arasındaki ilk deniz muharebesi de aynı yıl gerçekleşti. Lipari Adaları Deniz Muharebesi, Kartaca Donanması'nın kesin zaferiyle sonuçlandı.
Roma'nın filo inşası
Birinci Pön Savaşı'nın hemen öncesinde Kartaca, yüzyıllardır denize dayalı ticaret sayesinde denizlerde büyük bir deneyim birikimine sahip olmuştu. Öte yandan Roma Cumhuriyeti'nin deniz savaşları konusunda gerçek bir deneyimi yoktu. Bununla birlikte Roma, yaşanan çatışmalar içinde Akdeniz'in kontrolünün ne denli önemli olabildiğini kısa sürede anlamıştır. Yunan tarihçi Polybius'a göre, Agrigentum zaferi Roma'nın bir donanma inşa etme kararında önemli bir rol oynamıştır. Savaşın ilk dört yılında Sicilya'ya asker ve malzeme nakliyatı Roma gemileriyle değil müttefiklerinin gemileriyle taşınmıştı.
Roma Cumhuriyeti'nin ilk büyük donanması Agrigentum zaferinden sonra MÖ 261 yılında inşa edilmiştir. Bazı tarihçiler, Roma'nın gemi yapım teknolojisinin bir geçmişi olmamasından hareketle, savaş gemisi mimarisinin muhtemelen ele geçen ya da fırtına yüzünden Roma sahillerinde karaya vuran Kartaca savaş gemilerinden birebir kopyalanarak geliştirildiğini ileri sürmektedirler. Diğer tarihçiler ise, Polybius'un yazdıklarına dayanan bu görüşü kuşkuyla karşılamaktadır. Onlara göre, korsan gemilere karşı sahil açıklarında devriye gezen Roma gemileri göz ardı edilmemelidir. Dolayısıyla Roma'nın gemi yapım teknolojisine sahip olduğunu kabul ederler. Konuya ilişkin bir diğer yaklaşım ise, gemi yapım teknolojisinin deniz aşırı Roma müttefiki Siraküza'nın desteğiyle geliştirilmiş olduğudur. Durum ne olursa olsun Roma Cumhuriyeti gemi yapım teknolojisini savaşın başlangıcında hızla geliştirmiştir. Dahası, Roma savaş gemilerinin, Kartaca savaş gemilerinden daha ağır ve güçlü olduğu kabul edilmektedir. Bununla birlikte Romalı denizcilerin deniz muharebelerindeki deneyimsizliği handikap teşkil etmektedir. Bunun sonucunda Roma savaş gemileri, "düşman" savaş gemilerini mahmuzlama konusunda görece daha hantal kalmaktadır.
Romalı gemi yapımcıları, deneyim eksikliğini telafi etmek ve denizde kara askeri taktiklerini kullanabilmek için inşa edilen yeni gemilerde, corvus adını verdikleri özel bir bordalama köprüsü geliştirdiler. Kartaca esas olarak bir deniz gücüyken Roma Cumhuriyeti bir kara gücüydü. Geliştirilen bu bordalama köprüsü, Roma Donanmasına Kartaca'nın deniz savaşlarındaki deneyimini dengeleme olanağı sağlamıştır. Köprü, Kartaca gemilerine atılacak, üzerinden geçen Roma piyadesi Kartaca denizcileriyle, tıpkı kara muharebelerinde olduğu gibi göğüs göğse mücadele edebilecekti. Düşman gemiyi mahmuzlamak için manevra yapmak, çağın deniz savaşlarında standart hale gelmiş bir manevradır. Ancak bu manevrada kuşkusuz Kartacalı denizciler, Romalı denizcilerden çok daha ustadırlar. Bordalama köprüsü sayesinde mahmuzlama manevralarına girmek yerine Kartaca gemisine yanaşılacak, köprü uç kısmındaki çengellerle düşman gemiye sabitlenecek ve Romalı askerler Kartaca gemisine bordalama köprüsü üzerinden taarruz edecektir.
Deniz muharebeleri
Lipari Adaları Deniz Muharebesi Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki Pön Savaşları'nın ilk deniz muharebesi olmuştur. Muharebe, MÖ 260 yılında oldukça küçük çaplı bir çatışma olarak gerçekleşti. Kartaca filosunda 17, Roma filosunda ise 20 savaş gemisi vardı. Konsül komutasındaki Roma öncü filosu esasen Messana'ya giderek asıl donanmanın gelişini bekleyecektir. Ancak Konsül'ün ihtirasıyla Lipari limanına gelen filo, liman ağzını tutan Kartaca filosu tarafından baskına uğratılmış, çareszilik içinde teslim olmuştur.
Yeni silah corvus, ilk kez Mylae'de değerini kanıtlamıştır. Bu muharebenin sonucu ilk Roma deniz zaferiydi ve izleyen yıllarda da corvusun kullanılmasına devam edilecekti, özellikle Antik Dönem'in en büyük deniz muharebelerinden biri olan Ecnomus Burnu Deniz Muharebesi'nde. Roma'nın deniz savaşlarına getirdiği bu yenilik Kartaca'yı askeri taktiklerini yeniden gözden geçirmek zorunda bıraktı, çünkü denizlerde üstünlüğü Roma Cumhuriyeti'ne kaptırmak üzereydi. Ancak corvusa karşı etkili bir taktik geliştirilemedi ve deniz muharebelerinde Roma Donanması taktik üstünlüğünü sürdürdü.
Mylae Deniz Muharebesi Mylae'nin kuzey açıklarında MÖ 260 yılında, Roma komutanı Dilius'la Kartaca komutanı Hannibal'i karşı karşıya getirmiştir. Tarihçi Polybius, Kartaca Donanmasında 130 gemi olduğunu yazmaktadır. Ancak Roma Donanması'ndaki gemi sayısına ilişkin bir rakam vermez. Anlaşıldığı kadarıyla başlangıçtaki 120 gemiden Lipari Adaları'nda kaybedilen 17 gemiden sonra, geriye 103 Roma gemisi kalmıştır. Ancak, ele geçirilen gemiler ve Roma müttefik gemileriyle birlikte bu rakamın 103'ten fazla olması gerekir. Denizdeki deneyim birikimlerine güvenen Kartacalılar kesin bir zafer bekliyordu.
Roma gemilerindeki taarruz köprüleri son derece başarılı sonuçlar getirdi. Roma Donanması, ilk elde yeterince yaklaşabildiği 30 Kartaca gemisini ele geçirdi. Kartacalılar corvusun rampalamasını önlemek için Roma gemilerinin etrafından dolaşmak, yandan ya da geriden mahmuzlamaya çalışmak zorunda kaldılar. Yine de corvus döndürülebiliyor ve mahmuzlamak için yaklaşmak zorunda olan gemilere rampalanabiliyordu. Muharebenin devamında 20 Kartaca gemisi daha ele geçirildi. Sonunda Hannibal, sağlam kalan gemileriyle geri çekildi ve Roma Donanması'na kesin zaferi bıraktı.
Romalı komutan Duilius, çekilen Kartaca Donanması'nı izlemek yerine, Sicilya'daki Roma birliklerinin durumunu düzeltmek için Sicilya'ya yönelmiştir. Çünkü aynı sırada , Hamilcar kuvvetleri tarafından kuşatılmış durumdadır. Çağdaş tarihçiler, Duilius'un neden Kartaca Donanması'nı izlemediğini merak etmişlerdir. Muhtemelen 80 gemi kalmasına karşın Kartaca Donanması halen Romalı komutanın yenilgiye uğratmayı umamayacağı kadar güçlü görülmüş olabilir.
Bir sonraki muharebe yine denizde, MÖ 258 yılında gerçekleşmiştir. Konsül ile komutasındaki iki filo arasındaki bu küçük çaplı çarpışma, Sardinya Adası kıyılarında yapılan Sulci Deniz Muharebesi'dir.
Hamilkar'ın karşı atağı
Roma ilerlemesi MÖ 260 yılında Agrigentum'dan batı yönünde, 'yı kuşatmak üzere devam etmiştir. Kent, Roma tarafına geçti ve bu nedenle Kartaca kuvvetlerinin saldırısına uğradı. Adanın kuzeyinde, Mylae Deniz Muharebesi'yle elde edilen zaferin kanadı örtmesinden yararlanan Roma kuvvetleri Themae yönünde ilerlediler. Burada Hamilcar komutasındaki Kartacalılar tarafından MÖ 260 yılında yenilgiye uğratıldılar. (Hamilcar, Kartaca'da sık rastlanan bir isimdir, Hannibal Barca'nın babasıyla karıştırılmamalıdır.) Kartacalılar bu zaferden yararlanarak MÖ 259 yılında bir karşı taarruza girişerek Enna'yı ele geçirdiler. Hamilcar güneye, Sirakuza bölgesindeki Camarina'ya ilerlemeye devam etti. Bu hareket tarzında amacı muhtemelen Sirakuza'yı tekrar Kartaca safına geçmek konusunda zorlamaktı.
Roma ilerlemesinin devamı
Ertesi yıl, MÖ 258'de Roma, Enna'yı ve Camarina'yı geri alarak inisiyatifi yeniden ele geçirmiştir. Sicilya'nın merkezinde, daha önce iki kez saldırdıkları Mytistraton'u da ele geçirdiler. Roma kuvvetleri de Sicilya'nın kuzey sahilleri boyunca Panormus (günümüzde Palermo) yönünde ilerlediler. Fakat kenti ele geçiremediler.
Aynı yıl, MÖ 257 yılında Konsül komutasındaki bir Roma donanması ile Kartaca donanması arasında yapılan Tyndaris Deniz Muharebesi de Roma Cumhuriyeti zaferiyle sonuçlanmıştır. Çatışmada 17 Kartaca gemisi batmış, on gemi de ele geçirildi. Bu darbe üzerine Kartaca gemileri geri çekildiler.
Afrika'nın istilası
Agrigentum seferinin kazanımları ve birkaç deniz muharebesi zaferinin ardından Roma kuvvetleri ikinci büyük çaplı kara harekâtına başladılar. Roma, Sicilya'da uzun süreli kuşatma muharebelerinden kaçınarak savaşa daha kısa yoldan bir çözüm arayışı içine girmiştir. Bu amaçla, Kuzey Afrika'daki Kartaca kolonilerine saldırarak Kartaca'nın Akdeniz'deki gücüne darbe vurmak ve bunun sonucunda kendi şartlarını kabule zorlamak yolunu seçmiştir.
Roma Cumhuriyeti, Kuzey Afrika'nın işgali amacıyla, orduyu ve her türlü askeri malzemeyi taşımak için nakliye gemilerinden ve koruma için savaş gemilerinden oluşan büyük bir filo inşa etmiştir. Kartaca bu istila filosunu durdurmak için tarihçi Polybius'a göre 350 parçadan oluşan bir donanmayla harekete geçmiş, ancak MÖ 256 yılındaki Ecnomus Burnu Deniz Muharebesi'nde yenilgiye uğramıştır.> Kartaca filo komutanı Hamilcar Hanno, Konsül ve Konsül komutasındaki Roma Donanması'na Sicilya'nın Ecnomus Burnu açıklarında saldırmıştır. Roma Donanması 250'si savaş gemisi, 80'i nakliye gemisi olmak üzere 330 parça gemiden oluşmaktaydı. Kartaca Donanması ise 350 parça savaş gemisinden oluşuyordu.
Kartaca Donanması'nın yenilmesi üzerine komutasındaki Roma ordusu karaya çıkmış ve Kartaca kırsalını yağmalamaya başlamıştır. Kartaca Ordusu'nun büyük kısmı bu sırada halen Sicilya'dadır. Başlarda Regulus başarılıydı, Adys Muharebesi'ni kazandı ve Kartaca'yı barış istemeye zorladı.> Ancak Roma'nın öne sürdüğü koşullar öylesine ağırdı ki barış görüşmelerinden bir sonuç alınamadı. Regulus'un, görev süresi dolmadan savaşı bitirmek istediği, çabalarının meyvelerinin kendisinden sonra göreve gelecek Konsül tarafından elde edilmesini istemediği ileri sürülmektedir. Bu yüzden tek vuruşta Kartaca'yı yıkmak istemişti. İleri sürdüğü barış koşulları da bu yüzden fazlasıyla ağırdı. Bu arada Kartaca Xanthippus adında Sparta'lı bir paralı askeri, Kartaca birliklerini eğitmesi için kiralamıştır. Xanthippus komutasındaki Kartaca kuvvetleri Roma ordusunu Tunis Muharebesi'nde yenilgiye uğrattı ve Regulus'u tutsak aldı. Tinus Muharebesi zaferi Kartaca'ya yeniden deniz üstünlüğünü sağlamıştır. Bu sayede Roma Ordusu'nu ana üslerinden tecrit etti.
Ara dönem
Bu arada Roma, Afrika seferi kuvvetlerinden kalanları toparlamak için yeni bir donanma gönderdi. Bu yeni donanma, karşısına çıkan Kartaca donanmasını yenilgiye uğrattı ve kalan Roma kuvvetlerini başarıyla kurtardı. Ancak dönüş yolunda bir fırtına neredeyse tüm Roma Donanması'nı batırdı. Uğranılan bu yıkımla Roma Cumhuriyeti muhtemelen 90 binden fazla askerini kaybetmiştir. Bu durum karşısında Kartaca'nın eline, Agrigentum'a saldırmak için bir fırsat geçmiştir. Ancak kenti elde tutabileceklerini öngöremediklerinden tahrip edip yağmaladıktan sonra tahliye ettiler.
Sicilya'da yenilenen Roma taarruzları
Durumunu hızla toparlayan Roma Cumhuriyeti yeniden Sicilya'daki Kartaca direnek noktaları üzerine yürümüştür. İkiyüz gemiden oluşan yeni bir filoyu üç ay içide inşa ederek ve 80 bin kişilik bir kuvveti askere alarak MÖ 254 yılında Panormus (günümüzde Palermo) yakınlarında karaya çıktılar. Kent hem denizden, hem de karadan kuşatıldı. Kuvvetlere, o yılın Konsül'leri olan ve komuta etmiştir. Panormus Kuşatması sırasında koçbaşları kullanılması, kuşatmayı oldukça etkili hale getirmiştir ve kent teslim olmayı kabul etmiştir. Öte yandan, Roma Cumhuriyeti Panormus'un bağımsızlığına ilişmemiş, herhangi bir yükümlülük de getirmemiştir. Bu durum civardaki diğer Sicilya kentleri üzerinde olumlu bir etki yaptı ve taraf değiştirmelerini sağladı. Kartaca'nın Panormus'ta çevre yerleşimlerden rehineler tuttuğu, bu insanların Roma yönetimi tarafından serbest bırakılması yönündeki söylentiler de bu eğimde etkili olmuştur. Panormus'un kaybıyla Sicilya'daki Kartaca toprakları, Lilybaeum ve Drepana gibi iki direnek noktasının yer aldığı ve Ada'nın batı kıyıları boyunca uzanan dar bir kıyı şeridi halinede daralmış oldu. Roma Cumhuriyeti, doğrudan bu kentlere karşı bir kara harekâtına girişmek yerine, Libya'nın desteğini sağlamayı da umarak Kuzey Afrika'ya bir sefer düzenlemeye karar vermiştir. Panormus'un alınmasıyla Sicilya'nın batı kesiminin büyük bir bölümü de ele geçirilmiş oldu. Aynı yıl, Ietas, Solous, Petra ve Tyndaris Roma Cumhuriyeti ile barış yaptılar.
Öte yandan Lilybaeum'a (bugünkü Marsala) denizden bir saldırı da planlanmıştır. Lilybaeum, bu tarihlerde Sicilya'daki Kartaca gücünün merkezi durumundaydı. Aynı anda Kuzey Afrika'da da bir baskın gerçekleştirildi. Her iki Roma saldırısı da başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Lilybaeum'a saldıran Roma kuvvetleri geri çekilirken Kuzey Afrika'ya saldırmak için hareket eden filo, bir kez daha fırtınaya yakalandı ve yok oldu.
Sicilya'ya gönderilen Kartaca Ordusu Komutanı Hasdrubal, elindeki kuvvetlerle Panormus'u geri almaya karar vermiştir. Roma Konsüllerinden biri, görev süresi dolduğundan Roma Ordusu'nun yarısıyla birlikte Roma'ya dönecekti. Hasdrubal bunun bir fırsat yarattığını düşünerek MÖ 251 yılında Panormus'a saldırmıştır. Ancak Konsül Lucius Caecilius Metelius kuvvetleri karşısında yenilgiye uğradı.
Ertesi yıl MÖ 250 yılında Roma Senatosu, Panormus Muharebesi'nin getirdiği zaferden de cesaret alarak Sicilya'da kesin netice almaya karar vermiştir. 240 gemiden oluşan yeni filo ve o yılın iki Konsülü, Aitilus Regulus ve , dört lejyonluk bir kuvvetler Sicilya'ya gönderildi. Bu kuvvet, gemi mürettebatı ve lejyonların bağlı birlikleriyle birlikte 100 bin kişilik bir kuvvettir. Donanmanın ve kara birliklerinin hedefi bu kez Lilybaeum'dur. Başlangıçta kent savunması 10 bin kadar paralı askerden oluşuyordu. Ancak Kartaca, kısa sürede denk bir kuvveti yakındaki Drepana limanı üzerinden kente getirmiştir. Drepana limanını etkisiz hale getirmek üzere Konsül komutasındaki bir donanma Drepana Deniz Muharebesi'nde yenilgiye uğradı. Donanma olmadan kuşatmaya devam eden Roma kuvvetleri sonuç elde edemediler. Lilybaeum Kuşatması, savaşın sonuna kadar sürdü.
Roma saldırıları adanın güneybatı kesimine yönelmiştir. Bunun için Lilybaeum yönünde bir deniz seferi başlatıldı. İlerleme hattı üzerindeki Selinous ve Heraclea Minoa ele geçirildi, yakıldı ve yağmalandı. Lilybaeum üzerine yapılan bu sefer başarılı olmadı. Fakat Kartaca'nın Sicilya'daki esas dayanaklarına yönelen bu saldırılar, Kartaca yönünden Roma Cumhuriyeti'nin tüm Sicilya'yı ele geçirme kararlığının bir göstergesi olmuştur. Roma Donanması Drepana'da Kartaca tarafından yenilgiye uğratılması üzerine Roma, taarruzunu karadan sürdürmek zorunda kaldı. Karadan yapılan harekâtla Lilybaeum'daki Roma kuvvetlerinin durumu rahatlatıldı ve Drepana yakınlarındaki tehdit oluşturan önemli bir şehir, Eryx alındı.
Drepana açıklarındaki MÖ 249 yılındaki kesin sonuçlu deniz muharebesini kazanan Kartaca artık denizlere hakimdi. Roma Cumhuriyeti ise yeniden pahalı bir donanma kurmayı finanse edecek durumda değildi. Fakat Kartaca'da, toprak sahibi bir aristokrat olan Hanno önderliğindeki bir siyasi grup MÖ 244'te duruma hakim olmuştur. Bu grup, yeni bir savaşa karşıydı. Savaşın sona erdiği göz önüne alınarak savaş filosu tasfiye edilmeye başlandı. Bu durum, Roma Cumhuriyeti'ne deniz üstünlüğünü yeniden ele geçirmek için beklenmedik bir fırsat sağlamıştır.
Son evre
MÖ 247 yılında Kartaca, General Hamilcar Barca'yı Sicilya'ya gönderdi. Hamilcar'ın Panormus yakınlarındaki Heirkte'ye çıkması, Roma kuvvetlerinin ikmal merkezlerini ve limanı savunabilmek için geri çekilmelerini sağladı. Daha sonraki gerilla savaşı Roma lejyonlarını bağladı ve Kartaca kuvvetlerine Sicilya'da bir dayanak, bir köprübaşı sağladı. Bununla birlikte Roma kuvvetleri Hamilcar kuvvetlerinin etrafından dolaşarak Eryx'e yeniden yerleştiler.
Muhtemelen Hamilcar'ın seferleri etkisiyle Roma Cumhuriyeti, varlıklı yurttaşlarından finanse ederek yeni bir filo kurdu. Konsül komutasındaki bu Roma Donanması, Aegates Adaları Deniz Muharebesi'nde aceleyle kurulan ve eksik kadrolu Kartaca Donanmasını yenilgiye uğratmıştır. Hamilcar'ın Sicilya'da sağladığı denklik bu yenilgiyle çözüldü. Kartaca filonun büyük bir bölümünü bu muharebede kaybetmiştir. Üstelik, yeni bir donanma için gerekli parasal kaynak da, mürettebatta sağlama olanağı yoktur.
Donanmanın desteği olmayan Hamircar Barca kuvvetleri Sicilya'da tecrit olmuş, barış istemek zorunda kalmış ve Sicilya'yı tahliye etmiştir. Hamilcar Barca, esasen yenilmediğini vurgulamak için görüşmelerde Gesco adında bir subayını görevlendirmişti. Roma tarafında görüşmeci Lutatius'dur.
Deniz muharebelerinin rolü
Sicilya'da kara harekâtları yürütmenin zorlukları nedeniyle Birinci Pön Savaşı'nın muharebeleri çokluk deniz muharebeleri olmuştur ve bunlardan bazıları sonuç getirici muharebelerdir. Bu savaşta tarafların deniz gücü her ne kadar belirleyici bir rol oynamışsa da, kara savaşlarını çıkmaza sokan yine deniz gücünün durumudur. Çünkü çağın donanmalarını "düşman"ın limanlarını ablukaya almakta yetersiz kalmaktadır. Dolayısıyla Kartaca, ablukaya alınmış olan kendi direnek noktalarını özellikle Sicilya'nın batı ucundaki Lilybaeum'u takviye ve ikmal edebilmiştir. Her iki taraf da büyük mali yüklere katlanarak yeni filolar oluşturmuştur. Bu durum hem Kartaca'da hem de Roma Cumhuriyeti'nde mali yapıyı önemli ölçüde sarsmış, savaşın gidişatını önemli ölçüde etkilemiştir.
Her ne kadar deniz muharebelerini kazandıysa da Roma Cumhuriyeti bu muharebelerde ve fırtınalar dolayısıyla çok sayıda gemi ve mürettebat kaybetmiştir. En azından iki kez (MÖ 255 ve 253) tüm bir filo kötü hava koşullarından dolayı yok oldu. MÖ 255 yılındaki Camarina felaketi 270 gemi ve yüz binin üzerinde insan kaybına neden olmuştur. Tarihteki tek bir olayda en büyük kayıptır. Fırtınalarda uğranılan bunca kayıp, corvusun gemi pruvasında yarattığı ek ağırlığın dengeyi bozduğu ve kötü hava koşullarında geminin batmasına yol açtığını akla getirmektedir. Daha sonraki yıllarda Romalı denizcilerin deneyimi arttı, gemilerin seyir düzeninde tehlikeli etkileri olan corvus düzeneği terk edildi.
Devamı ve sonuçları
Roma Cumhuriyeti savaşın 23. yılında Birinci Pön Savaşı'nı kazandı ve Akdeniz'in hakim deniz gücü haline geldi. Savaşın sonunda iki devlet de hem mali yönden hem de insan kaynakları yönünden ağır biçimde hırpalanmıştır. Korsika ve Sardinya Kartaca kontrolünde kaldı. Roma kuvvetleri Kuzey Afrika'da tutunamadı. Fakat Kartaca savaşın sonunda yıpratıcı bir savaş tazminatı ödemek zorunda kalmıştır. Bununla birlikte Roma Cumhuriyeti'nin özel yatırımcıları, özellikle savaş gemisi yapımında harekete geçirebilmesi önemliydi. Bu durum bir bakıma savaşın gidişatında esas gücü oluşturmuştur. Varlıklı sınıftan Romalılar, büyük karlar sağlayan bu alana yatırım yaptılar. Romalı tacirler, savaşın sonunda Roma Cumhuriyeti'nin elde edeceği kazanımların, yani Akdeniz ticaretinden pay kapabilmenin, yatırılan paraları fazlasıyla geri getireceğini hesaplamışlardı. Böylece Roma Cumhuriyeti yeniden ve yeniden donanma oluşturmayı başardı. Öte yandan Kartaca aristokrasisi bu tür yatırımlar konusunda isteksizliğini sürdürmüştür.
Kayıplar
Her iki tarafın kayıpları konusunda kesin rakamlara ulaşmak oldukça güçtür. Bunun bir nedeni, tarihi kaynakların Roma Cumhuriyeti zaferinin değerini daha çarpıcı yönelik olma eğilimidir. Eldeki kaynaklara göre kara savaşlarının kayıpları da dahil olmak üzere savaşın kayıpları şöyledir. Roma Cumhuriyeti kayıpları 700 gemi ve bunların bir kısmının mürettebatıdır. Kartaca ise 500 gemi ve bir kısım mürettebat kaybetti.
Bu kayıp rakamları kesin olmasa da her iki taraf için ağırdır. Tarihçi Polybius Birinci Pön Savaşı'nın kendi çağında, Büyük İskender'in savaşları da dahil olmak üzere savaş tarihinin kayıplar açısından en yıkıcı savaşı olduğunu yazmaktadır. Antik Roma tarihi üzerinde çalışan İngiliz tarihçi Adrian Goldsworthy, MÖ 3. yüzyıldaki Roma nüfus sayımı kayıtlarını inceleyerek yaklaşık 50 bin sivilin kayıp olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu rakama orduda görev yapıp da vatandaş statüsünde olmayan siviller ve ordudaki yardımcı birlikler dahil değildir.
Barış koşulları
Savaşın sonunda akt edilen , Aegates Deniz Muharebesi'ndeki yenilgisiyle pazarlık gücünü kaybeden Kartaca'ya Roma Cumhuriyeti tarafından dikte ettirilmişti ve doğal olarak Kartaca için oldukça ağır koşullar içermekteydi. Antlaşma koşulları aşağıdaki gibidir.
- Kartaca, Sicilya Adası'nı ve batısındaki Aegadian Adaları'nı tahliye edecektir.
- Kartaca, elindeki savaş esirlerini fidye talep etmeden serbest bırakacaktır. Roma Cumhuriyeti ise elindeki savaş esirlerinin iadesi için oldukça ağır fidye talep etmektedir.
- Kartaca, Sirakuza'ya ve onun müttefiklerine saldırmamayı taahhüt edecektir.
- Kartaca, Sicilya Adası'nın kuzeyindeki bir grup küçük adayı (Aeolian Adaları ve ustica) Roma Cumhuriyeti'ne bırakacaktır.
- Kartaca, Sicilya ile Kuzey Afrika arasındaki tüm küçük adaları (Pantelleria, Linosa, Lampedusa, Lampione ve Malta) tahliye edecektir.
- Kartaca 2.200 talent (toplam 66 ton) gümüşü, on yıllık taksitler halinde ödeyecek, ayrıca bin talent (30 ton) ek tazminat da derhal ödenecektir.
Devamındaki maddeler her iki tarafın ve müttefiklerinin birbirlerine saldırmayacağını ve karşı tarafın topraklarından asker toplamayacağını hükme bağlamaktadır. Bu durum Kartaca'nın İtalya'dan ve özellikle de Sicilya'dan paralı asker bulmasını önlemiştir. Ne var ki daha sonra Paralı Askerler Savaşı sırasında bu sınırlama geçici olarak ortadan kalkmıştır.
Politik sonuçları
Savaşın bir sonucu olarak Kartaca devletinin mali kaynakları neredeyse tükenmiştir. Hanno, dağılmak üzere olan orduları düşen ücretlere razı etmeye çalıştı. Fakat tarihe Paralı Askerler Savaşı olarak geçecek bir iç çatışmanın patlak vermesini önleyemedi. Hamilcar Barca, Hanno ve diğer komutanların müşterek çabasıyla sürdürülen şiddetli çatışmalardan sonra Kartaca kuvvetleri paralı askerleri ve isyancıları yenilgiye uğrattılar. Ancak bu çatışmalar sırasında Roma Cumhuriyeti de Kartaca etkisini tüm Korsika ve Sardinya'dan silme fırsatını yakalamış oldu.
Birinci Pön Savaşı'nın en belirgin politik sonucu Kartaca'nın deniz gücünün zayıflama çökmesidir. Barış antlaşmasında Kartaca'ya empoze edilen koşullar, Kartaca'nın mali durumunu zayıflatmayı ve kentin kendini yeniden toparlamasını önlemeyi amaçlamıştı. Roma cumhuriyeti tarafından dayatılan tazminat kentin mali durumunun bozulmasına yol açmış ve Kartaca'yı bu parayı ödeyebilmek için etki alanının başka bölgelerine yönelmeye zorlamıştır.
Kartaca, kaybettiği etki alanlarını telafi edebilmek ve Roma'ya ödemek zorunda olduğu tazminatı çıkarabileceği zengin gümüş madenleri bulabilmek için bir arayış içine girmek zorundaydı. Bu amaçla MÖ 237 yılında Hamilcar Barca liderliğinde İberya'ya yöneldi, bir dizi seferle yarımadadaki etki alanını genişletmeye başladı. Hamilcar Barca'nın MÖ 229 yılında öldürülmesine karşın Kartaca kuvvetlerinin Ebro Vadisi boyunca ilerlemesi devam etti ve MÖ 228 yılında bugünkü Kartagena'yı "Yeni Kartaca" adıyla kurdular. Bu Kartaca yayılması İkinci Pön Savaşı'nın başlıca nedeni olmuştur. Kartaca, bu yayılmanın devamında Roma Cumhuriyeti'nin koruması altındaki Saguntum'u MÖ 218 yılında kuşattı ve Roma Cumhuriyeti ile yeni bir savaş dönemini başlattı.
Roma Cumhuriyeti açısından Birinci Pön Savaş, İtalya dışına yayılmanın başlamasını ifade etmektedir. Sicilya, artık Roma Cumhuriyeti'nin bir müttefiki değil ilk eyaleti (Sicilya Eyaleti) oldu ve bir Roma kamu yöneticisi olan eski bir praetor tarafından yönetilmeye başlandı. Bu eyalet Roma'nın tahıl gereksinimi için önemli bir kaynak ülke olmuştur. Ayrıca Sirakuza'ya, II. Hiero'nun ömrü boyunca Roma'nın bağımsız müttefiki statüsü verildi. Sirakuza, Marcus Claudius Marcellus tarafından İkinci Pön Savaşı sırasında yağmalanana kadar Sicilya Eyaleti'nin bir parçası değildi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Fields 2007.
- ^ a b c d e Sidwell 1997.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r López-Ruiz 2019.
- ^ a b c d e f g Starr 1991.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Warmington 1993.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Barchiesi 2010.
- ^ a b c d e Niebuhr 1844.
- ^ a b Zoch 1998.
- ^ a b c d e f Lazenby 1996.
- ^ a b Reynolds 1998.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Barchiesi 2017.
- ^ a b Morrison 2016.
- ^ Gagarin 2010.
- ^ Addington1 1990.
- ^ a b c d e Scullard 2013.
- ^ Smith 2016.
- ^ a b Goldsworthy 2000.
- ^ a b c d Johnson 2016.
- ^ Penrose 2008.
- ^ Collins 1998.
Kaynakça
- Addington, Larry H. (1990). The patterns of war through the eighteenth century. Bloomington, Ind.: Indiana University Press. ISBN .
- Barchiesi, Alessandro (2010). The Oxford handbook of Roman studies. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- Barchiesi, Alessandro (2017). The Oxford handbook of warfare in the classical world. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- Collins, Roger (1998). Spain: An Oxford Archaeological Guide. Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN .
- Dupuy, Trevor N. (1990). The Evolution of Weapons and Warfare. New York, N.Y.: Da Capo Press. ISBN .
- Fields, Nic (2007). The Roman Army of the Punic Wars, 264-146 B.C. Oxford, Birleşik Krallık: Osprey Publishing. ISBN .
- Gagarin, Michael (2010). The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. New York: Oxford University Press. ISBN .
- Goldsworthy, Adrian Keith (2000). The Punic Wars. Londra, Birleşik Krallık: Cassell. ISBN .
- Hoyos, B. D. (2015). Mastering the West: Rome and Carthage at war. New York, NY: Oxford University Press. ISBN .
- Johnson, Scott Fitzgerald (2016). The Oxford handbook of late antiquity. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- Lazenby, John Francis (1996). The First Punic War: a military history. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN .
- López-Ruiz, Carolina (2019). The Oxford handbook of the Phoenician and Punic Mediterranean. New York, NY: Oxford University Press. ISBN .
- Morrison, John (2016). Greek and Roman oared warships. Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN .
- Niebuhr, Barthold Georg (1844). Taylor & Walton. Lectures on the history of Rome from the First Punic War to the death of Constantine. ISBN .
- Oleson, John Peter (2008). Oxford handbook of engineering and technology in the Classical world. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- Parker, Geoffrey (2020). The Cambridge history of warfare (2. bas.). Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN .
- Peachin, Michael (2011). The Oxford handbook of social relations in the Roman world. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- Penrose, Jane (2008). Rome and her enemies: an empire created and destroyed by war. Oxford, Birleşik Krallık: Osprey Publishing. ISBN .
- Reynolds, Clark G. (1998). Navies in history. Annapolis, Md.: Naval Institute Press. ISBN .
- Scullard, H. H. (2013). A history of the Roman world: 753 to 146 BC (4. bas.). Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN .
- Sidwell, Keith C. (1997). The World of Rome: An Introduction to Roman Culture. Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN .
- Smith, William (2016). A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography, Mythology and Geography. Oxford, Birleşik Krallık: Wentworth Press. ISBN .
- Starr, Chester G. (1991). A history of the ancient world (4. bas.). New York: Oxford University Press. ISBN .
- Warmington, Brian Herbert (1993). Carthage (2. bas.). New York: Barnes & Noble Books. ISBN .
- Zoch, Paul A. (1998). Ancient Rome: an introductory history. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Birinci Pon Savasi Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasinda MO 264 241 yillari arasinda gerceklesmis olan muharebelerdir Bu muharebeler iki devlet arasinda yasanan uc buyuk savastan ilkidir Bu iki guc 23 yil boyunca Bati Akdeniz hakimiyeti oncelikle Sicilya Adasi nin ve civar sularin kontrolu icin mucadele etti Kendi esas hakimiyet alanlari olan Italya Yarimadasi ve Kuzey Afrika dan daha kucuk olcekteki bu bolge icin mucadele Akdeniz ticareti acisindan stratejik onemdeydi Savas basladiginda bugunku Tunus sinirlarinda yer alan Kartaca Bati Akdeniz de hakim guc durumundaydi Ancak savasin sonunda zafer Roma Cumhuriyeti nin oldu ve Kartaca ya son derece agir antlasma sartlari ile buyuk bir mali savas tazminatini kabul ettirdi Birinci Pon SavasiPon SavaslariSavas baslamadan once M O 264 te Kartaca gri Roma kirmizi ve Sirakuza yesil TarihMO 264 241BolgeBati Akdeniz Sardinya Sicilya Kuzey AfrikaSonucRoma zaferiCografi DegisikliklerSirakuza disinda butun Sicilya Romalilar tarafindan ele gecirildiTaraflarRoma CumhuriyetiKartacaKomutanlar ve liderlerHamilcar Barca Hanno Hasdrubal Xanthippus Birinci Pon Savasi nda Sicilya daki muharebeler Roma Cumhuriyeti ile Kartaca arasindaki savaslar Roma tarihinde Punic Wars Pon Savaslari olarak ifade bulmustur Bunun nedeni Kartacalilarin Fenike kokenine atifla Latince deki Phoenici sozcugunden bir turetmedir OncesiBir onceki yuzyil olan MO 3 yuzyil ortalarinda Roma Cumhuriyeti Italya Yarimadasi ndaki rakip gucleri yenilgiye ugratmis ve bolgedeki tek guc haline gelmisti Yarimada Cisalpina Galya Po Ovasi disinda tumuyle Roma kontrolu altindaydi Bu hakimiyet zor kullanilarak yapilmis olmasi dolayisiyla bir husumetin uzerinde yukselmekteydi Ilk Latin Birligi sirasinda zor kullanilarak dagitildi Daha sonra Samnit gucleri uc devre halindeki Samnit Savaslari nda yenilgiye ugratildi ve Pyrrhus tan sonra birlestirilen Antik Yunan sehir devletleri olan Magna Graecia sonucunda Roma otoritesine boyun egmistir Roma nin isgal ettigi topraklardaki yerli halkla olan temasi caginin diger antik devletlerinnden oldukca farkliydi Bu topluluklar acikca tanimlanmis birkac grup icine giriyorlardi Bu toplumlardan insanlar Roma Ordusu nda hizmet ettiklerinde donuslerinde farkli vatadaslik haklarina hak kazaniyorlardi tum haklardan yararlanan Roma vatandasi oy hakki olmadan Roma vatandasi ya da Latin vatandasi gibi Bu durum Roma askeri yapilanisina ayri bir guc kazandirmistir En azindan askere alinabilecek insan kaynaklarini cesitli bicimlere genisletilmis vatandaslik haklariyla buyutmustur Ordunun komutasi normal zamanlarda secilmis Roma subaylarinin elindeydi ama kriz donemlerinde komuta en yuksek yetkili olan iki Konsul tarafindan ustleniyordu Kartaca Bati Akdeniz de hakim deniz gucuydu Bir Fenike kolonisi olarak bugunku Tunus yakinlarinda kurulan Kartaca yavas yavas Kuzey Afrika sahillerine ve ic bolgelerine hegemonyasini genisletti ve Balear Adalari nda Sardinya da Korsika da Ispanya nin guneyinde ve Sicilya Adasi nin guney yarisinda koloniler olusturdu Kartaca Ordusu agirlikli olarak Kartaca vatandaslarindan olusmuyordu Ordu nun esas govdesini parali askerler olusturmaktaydi Bu askerler cogunlukla Hispania Numidya ve Afrika nin diger yakin bolgelerinden gelmekteydi Hem Roma Cumhuriyeti hem de Kartaca nin Messana ya ve Sicilya nin Italya kiyilarina en yakin yerlesimleri uzerinde nufuz sahibi olmaya yonelik girismeleriyle iki guc arasinda catisma basladi Esasen savasi tetikleyen Sicilya uzerindeki hakimiyet catismasi olmustur Aslinda son iki yuzyildir Roma ile Kartaca arasindaki nufuz bolgelerinin bolusumune hizmet eden antlasmalar yapilmaktaydi Bu anlasmalar Sicilya da Romali tacirlere de Kartacali tacirler kadar serbest hareket olanagi sagliyordu Savasin baslamasiMO 288 de Sirakuza Krali Agatokles in tuttugu bir grup Italyan parali asker olan Sicilya nin kuzeydogusundaki Messana kentini ele gecirerek erkekleri oldurduler ve kadinlari alikoydular Ayni sirada oy hakki taninmamis vatandas statusundeki askerlerden olusan bir Roma birligi ayaklandi ve Rhegium u bugunku Reggio Calabria ele gecirdi Roma kuvvetleri MO 270 te Rhegium da kontrolu yeniden ele gecirdiler ve ayaklanmadan sag kurtulanlari siddetle cezalandirdilar Mamertinler kirsal alanlari yagmalamalari nedeniyle genisleyen bolgesel bir guc olan bagimsiz Sirakuza kentiyle catismaya girdiler Sirakuza tirani II Hiero Mamertinler i kiyisindaki Mylae gunumuzde Milazzo yakinlarinda yenilgiye ugratti Longanus Nehri yenilgisinden hemen sonra MO 265 yilinda Mamertinler hem Roma Cumhuriyeti nden hem de Kartaca dan yardim istediler Ilk hareket Kartaca dan geldi Hiero yu daha fazla catisma olmamasi yonunde iknaya calisirken Mamertinler de Messana da bir Kartaca garnizonunun bulundurulmasi konusunda razi edildi Pyrhus a karsi Roma Cumhuriyeti ve Kartaca arasindaki mevcut ittifakin iki kuvvet arasinda dostane yakinlasmayi ifade ettigini dusunen Mamertinler bu kez Roma dan daha etkili bir koruma icin ricaci oldular Ancak Pyrrhus la savastan bu yana iki guc arasindaki rekabet gelismisti ve artik daha uzun sure ittifak mumkun olmayacakti Roma da Mamertinlerin yardim talebine karsilik vererek Kartaca ile olasi bir savasa girip girmemek konusu ciddi bicimde tartisilir oldu Romalilar MO 271 de Rhegium u ayaklanan ayaklanan birliklerinden kurtarmis olsalar da bir sehri mesru sakinlerinin elinden haince gasbeden Mamertinler in yardimina kosmak istemiyorlardi Fakat Roma daki etkin gucler Kartaca yi Sicilya ya kadar yayilmis bir guc olarak gormek de istemiyordu Kartacalilarin Messana yi tecrit etmesi onlara Sirakuza ile anlasmak icin bir firsat verecekti Sirakuza devreden cikardiktan sonra Kartaca nin Sicilya yi ele gecirmesi tamamlanmis olacakti Acmazda kalan Senato Halk meclisinde Mamertinler in yardim talebine olumlu karsilik verme karari alinmadan once komutani atamisti bile Appius Claudius Caudex Sicilya ve civari muharebeleriBirinci Pon Savasi nin kara ve deniz muharebelerinin buyuk bir kismi Sicilya da gecmistir Roma cikarmasi ve Sirakuza yonunde ileri hareket Roma kuvvetlerinin Sirakuza harekati Sicilya yer yer daglik bir adadir Engebeli arazi ve diger cografi engeller askeri bir harekatta geri baglantilari emniyette tutmayi guclestirmektedir Savas alaninin bu ozellikleri nedeniyle Birinci Pon Savasi nda kara muharebeleri ikincil derecede rol oynamistir Cunku Birinci Pon Savasi nda her iki tarafin da stratejik hedefi Sicilya idi Kara harekatlari kucuk capli birkac akindan ve catismadan birkac meydan muharebesinden ibaretti Kusatmalar ve ablukalar en yaygin buyuk olcekli harekatidir Hem Roma hem de Kartaca acisindan anakarayla deniz uzerinden takviye ve ikmal gerekliydi Bu nedenle her iki ulke de askeri amaclarla kullanilabilir limanlar elde ettiginden itibaren esas abluka hedefleri bu limanlar olmustur Sicilya daki kara catismalari Roma nin MO 264 yilinda Messana yakinlarina Appius Claudius Caudex komutasinda iki lejyon asker cikarmasiyla basladi Savas oncesinde Kartaca her ne kadar deniz hakimiyetini elde tutuyorsa da Roma nin Sicilya ya asker cikarmasi neredeyse hic engellenmedi Daha once Sicilya ya ulasan Kartaca kuvvetleri Sirekuza ile ittifak halinde Messana yi kusatmisti Kentteki Mamertinler Hanno komutasindaki Kartaca garnizonu tarafindan kentten surulmustu Yine de Roma birlikleri kente sizmayi basardilar Bu asamada uc taraf arasinda gorusmeler baslamistir Gorusmeler devam ederken Konsul Claudius once Sirakuza kampina saldirmasiyla Messana Muharebesi baslamis oldu Sirakuza kuvvetlerini ve Messana yi kusatan Kartaca kuvvetlerini yendikten sonra Roma lejyonlari guneye ilerledi ve Sirakuza yi kusatti Bu tarihte gorev suresi dolan Konsul Roma ya geri donmustur Bir sonraki sene iki Konsul komutasindaki 40 bin kisilik bir kuvvetle Sicilya daki Roma kuvvetleri takviye edildi Bu takviye kuvvet Sicilya daki dengeleri tumuyle degistirmeye yetmistir Sirakuza uzerindeki baski yeni Konsuller ve tarafindan surduruldu Kisa bir kusatmadan sonra herhangi bir Kartaca yardimi gelmeyecegini goren Sirakuza Roma ile baris yapti Antlasma kosullarina gore Sirakuza bir Roma Cumhuriyeti muttefiki olacak hafif sayilabilecek 100 gumus talent tazminat odeyecek ve esasen en onemlisi Sicilya daki Roma birliklerine ikmal saglamada yardimci olacakti Bu ikmal destegi Roma icin son derece onemlidir Cunku deniz asiri topraklarda bir ordu bulunduruyordu ve dusmani guclu bir donanmaya sahipti Sirakuza nin taraf degistirmesi uzerine Sicilya daki Kartaca etkisindeki diger bazi kucuk sehir devletleri de Roma tarafina gectiler Sirakuza savasin sonuna kadar Roma Cumhuriyeti ne sadik kalmis ve Ada daki Roma kuvvetlerini ozellikle lojistik acidan desteklemistir Savasin henuz basinda Roma nin sagladigi bu destek savas boyunca kara harekatlarini yurutmede onemli bir avantaj saglamistir Bu arada Kartaca Sicilya ya gemilerle nakledilerek Roma kuvvetlerinin karsisina cikarmak icin Afrika da bir parali asker toplamaya baslamistir Tarihci Philinus a gore teskil edilen bu ordu 50 bin piyade 6 bin suvari ve 60 savas filinden olusmaktadir Philinus un verdigi bu rakamlar abartili gorunmektedir Baska bir tarihci Polybius ise ordunun kismen Keltlerden Iberlerden ve Liguryalilardan olustugunu yazmaktadir Sicilya Adasi ndaki onceki catismalarda Kartaca Ada nin belli bolgelerindeki guclendirilmis direnek noktalarina dayanarak kazanmisti ve bu savasi yurutme planlari bu duzene dayaniyordu Parali askerler ordusu acik alanda Roma lejyonlariyla carpisirken gucluce tahkim edilmis kentler operasyonlarda bir savunma ussu gorevi ustlenecektir Bu kentlerden biri olan Agrigentum Roma kuvvetlerinin bir sonraki hedefi olarak belirlenmisti ve bu hedef Agrigentum Muharebesi ne yol acmistir Agrigentum MO 262 yilinda dort lejyondan olusan iki konsul ordusu tarafindan birkac ay sureyle kusatildi Agrigentum daki Kartaca garnizonu durumun takviye gerektirdigini bildirmeyi basardi ve kusatmanin besinci ayinda Hanno komutasinda bir takviye kuvveti bolgeye gelerek Erbessus taki Roma ikmal ussunu imha etti Sirakuza dan gelen ikmal hatlarinin da kesilmesiyle bu kez Roma ordusu kusatilmis oldu Ancak General Hanno kesin sonuclu bir catismaya girisme atilganligini gostermemistir Bunun uzerine Romali askerlere bir savunma cemberi insa edilmesi icin emir verildi Birkac catismanin ardindan Roma ordusunda salgin hastalik bas gosterdi Ote yandan Agrigentum da da gida maddesi stoklari hizla azalmaktaydi Her iki taraf da kesin sonuclu bir muharebenin icinde bulunduklari durumda daha tercih edilir bir cozum oldugu noktasina varmistir Roma ordusu Kartaca takviye kuvvetleri karsisinda Agrigentum Muharebesi nde kesin bir zafer kazandi Buna karsin kenti savunan Kartaca kuvvetleri cekilmeyi basarmistir Bu andan itibaren Agrigentum savunmasiz kalmisti Roma kuvvetleri kisa surede kenti dusurdu yagmaladi ve sivil halki kole olarak aldi Agrigentum u ele geciren Roma kuvvetleri bu asamada Sicilya nin buyukce bir kismini kontrol altina almislardi Ancak Ada halkinin buyuk bolumunun surlarla korunan kasaba ve kentlerde yasiyor olmasi ote yandan iki tarafin da kusatma savaslari konusunda yetersiz olmasi nedeniyle Sicilya da hakimiyet kurmak uzun bir zaman dilimine yayilacaktir Roma Cumhuriyeti MO 260 yilinda ilk donanmasini teskil etti Kartaca ile Roma arasindaki ilk deniz muharebesi de ayni yil gerceklesti Lipari Adalari Deniz Muharebesi Kartaca Donanmasi nin kesin zaferiyle sonuclandi Roma nin filo insasi Birinci Pon Savasi nin hemen oncesinde Kartaca yuzyillardir denize dayali ticaret sayesinde denizlerde buyuk bir deneyim birikimine sahip olmustu Ote yandan Roma Cumhuriyeti nin deniz savaslari konusunda gercek bir deneyimi yoktu Bununla birlikte Roma yasanan catismalar icinde Akdeniz in kontrolunun ne denli onemli olabildigini kisa surede anlamistir Yunan tarihci Polybius a gore Agrigentum zaferi Roma nin bir donanma insa etme kararinda onemli bir rol oynamistir Savasin ilk dort yilinda Sicilya ya asker ve malzeme nakliyati Roma gemileriyle degil muttefiklerinin gemileriyle tasinmisti Roma Cumhuriyeti nin ilk buyuk donanmasi Agrigentum zaferinden sonra MO 261 yilinda insa edilmistir Bazi tarihciler Roma nin gemi yapim teknolojisinin bir gecmisi olmamasindan hareketle savas gemisi mimarisinin muhtemelen ele gecen ya da firtina yuzunden Roma sahillerinde karaya vuran Kartaca savas gemilerinden birebir kopyalanarak gelistirildigini ileri surmektedirler Diger tarihciler ise Polybius un yazdiklarina dayanan bu gorusu kuskuyla karsilamaktadir Onlara gore korsan gemilere karsi sahil aciklarinda devriye gezen Roma gemileri goz ardi edilmemelidir Dolayisiyla Roma nin gemi yapim teknolojisine sahip oldugunu kabul ederler Konuya iliskin bir diger yaklasim ise gemi yapim teknolojisinin deniz asiri Roma muttefiki Sirakuza nin destegiyle gelistirilmis oldugudur Durum ne olursa olsun Roma Cumhuriyeti gemi yapim teknolojisini savasin baslangicinda hizla gelistirmistir Dahasi Roma savas gemilerinin Kartaca savas gemilerinden daha agir ve guclu oldugu kabul edilmektedir Bununla birlikte Romali denizcilerin deniz muharebelerindeki deneyimsizligi handikap teskil etmektedir Bunun sonucunda Roma savas gemileri dusman savas gemilerini mahmuzlama konusunda gorece daha hantal kalmaktadir Corvus adi verilen bordalama koprusu Romali gemi yapimcilari deneyim eksikligini telafi etmek ve denizde kara askeri taktiklerini kullanabilmek icin insa edilen yeni gemilerde corvus adini verdikleri ozel bir bordalama koprusu gelistirdiler Kartaca esas olarak bir deniz gucuyken Roma Cumhuriyeti bir kara gucuydu Gelistirilen bu bordalama koprusu Roma Donanmasina Kartaca nin deniz savaslarindaki deneyimini dengeleme olanagi saglamistir Kopru Kartaca gemilerine atilacak uzerinden gecen Roma piyadesi Kartaca denizcileriyle tipki kara muharebelerinde oldugu gibi gogus gogse mucadele edebilecekti Dusman gemiyi mahmuzlamak icin manevra yapmak cagin deniz savaslarinda standart hale gelmis bir manevradir Ancak bu manevrada kuskusuz Kartacali denizciler Romali denizcilerden cok daha ustadirlar Bordalama koprusu sayesinde mahmuzlama manevralarina girmek yerine Kartaca gemisine yanasilacak kopru uc kismindaki cengellerle dusman gemiye sabitlenecek ve Romali askerler Kartaca gemisine bordalama koprusu uzerinden taarruz edecektir Deniz muharebeleri Lipari Adalari Deniz Muharebesi Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasindaki Pon Savaslari nin ilk deniz muharebesi olmustur Muharebe MO 260 yilinda oldukca kucuk capli bir catisma olarak gerceklesti Kartaca filosunda 17 Roma filosunda ise 20 savas gemisi vardi Konsul komutasindaki Roma oncu filosu esasen Messana ya giderek asil donanmanin gelisini bekleyecektir Ancak Konsul un ihtirasiyla Lipari limanina gelen filo liman agzini tutan Kartaca filosu tarafindan baskina ugratilmis careszilik icinde teslim olmustur Yeni silah corvus ilk kez Mylae de degerini kanitlamistir Bu muharebenin sonucu ilk Roma deniz zaferiydi ve izleyen yillarda da corvusun kullanilmasina devam edilecekti ozellikle Antik Donem in en buyuk deniz muharebelerinden biri olan Ecnomus Burnu Deniz Muharebesi nde Roma nin deniz savaslarina getirdigi bu yenilik Kartaca yi askeri taktiklerini yeniden gozden gecirmek zorunda birakti cunku denizlerde ustunlugu Roma Cumhuriyeti ne kaptirmak uzereydi Ancak corvusa karsi etkili bir taktik gelistirilemedi ve deniz muharebelerinde Roma Donanmasi taktik ustunlugunu surdurdu Mylae Deniz Muharebesi Mylae nin kuzey aciklarinda MO 260 yilinda Roma komutani Dilius la Kartaca komutani Hannibal i karsi karsiya getirmistir Tarihci Polybius Kartaca Donanmasinda 130 gemi oldugunu yazmaktadir Ancak Roma Donanmasi ndaki gemi sayisina iliskin bir rakam vermez Anlasildigi kadariyla baslangictaki 120 gemiden Lipari Adalari nda kaybedilen 17 gemiden sonra geriye 103 Roma gemisi kalmistir Ancak ele gecirilen gemiler ve Roma muttefik gemileriyle birlikte bu rakamin 103 ten fazla olmasi gerekir Denizdeki deneyim birikimlerine guvenen Kartacalilar kesin bir zafer bekliyordu Roma gemilerindeki taarruz kopruleri son derece basarili sonuclar getirdi Roma Donanmasi ilk elde yeterince yaklasabildigi 30 Kartaca gemisini ele gecirdi Kartacalilar corvusun rampalamasini onlemek icin Roma gemilerinin etrafindan dolasmak yandan ya da geriden mahmuzlamaya calismak zorunda kaldilar Yine de corvus dondurulebiliyor ve mahmuzlamak icin yaklasmak zorunda olan gemilere rampalanabiliyordu Muharebenin devaminda 20 Kartaca gemisi daha ele gecirildi Sonunda Hannibal saglam kalan gemileriyle geri cekildi ve Roma Donanmasi na kesin zaferi birakti Romali komutan Duilius cekilen Kartaca Donanmasi ni izlemek yerine Sicilya daki Roma birliklerinin durumunu duzeltmek icin Sicilya ya yonelmistir Cunku ayni sirada Hamilcar kuvvetleri tarafindan kusatilmis durumdadir Cagdas tarihciler Duilius un neden Kartaca Donanmasi ni izlemedigini merak etmislerdir Muhtemelen 80 gemi kalmasina karsin Kartaca Donanmasi halen Romali komutanin yenilgiye ugratmayi umamayacagi kadar guclu gorulmus olabilir Bir sonraki muharebe yine denizde MO 258 yilinda gerceklesmistir Konsul ile komutasindaki iki filo arasindaki bu kucuk capli carpisma Sardinya Adasi kiyilarinda yapilan Sulci Deniz Muharebesi dir Hamilkar in karsi atagi Hamilcar in karsi atagi Roma ilerlemesi MO 260 yilinda Agrigentum dan bati yonunde yi kusatmak uzere devam etmistir Kent Roma tarafina gecti ve bu nedenle Kartaca kuvvetlerinin saldirisina ugradi Adanin kuzeyinde Mylae Deniz Muharebesi yle elde edilen zaferin kanadi ortmesinden yararlanan Roma kuvvetleri Themae yonunde ilerlediler Burada Hamilcar komutasindaki Kartacalilar tarafindan MO 260 yilinda yenilgiye ugratildilar Hamilcar Kartaca da sik rastlanan bir isimdir Hannibal Barca nin babasiyla karistirilmamalidir Kartacalilar bu zaferden yararlanarak MO 259 yilinda bir karsi taarruza giriserek Enna yi ele gecirdiler Hamilcar guneye Sirakuza bolgesindeki Camarina ya ilerlemeye devam etti Bu hareket tarzinda amaci muhtemelen Sirakuza yi tekrar Kartaca safina gecmek konusunda zorlamakti Roma ilerlemesinin devami Roma ileri harekati MO 260 256 Ertesi yil MO 258 de Roma Enna yi ve Camarina yi geri alarak inisiyatifi yeniden ele gecirmistir Sicilya nin merkezinde daha once iki kez saldirdiklari Mytistraton u da ele gecirdiler Roma kuvvetleri de Sicilya nin kuzey sahilleri boyunca Panormus gunumuzde Palermo yonunde ilerlediler Fakat kenti ele geciremediler Ayni yil MO 257 yilinda Konsul komutasindaki bir Roma donanmasi ile Kartaca donanmasi arasinda yapilan Tyndaris Deniz Muharebesi de Roma Cumhuriyeti zaferiyle sonuclanmistir Catismada 17 Kartaca gemisi batmis on gemi de ele gecirildi Bu darbe uzerine Kartaca gemileri geri cekildiler Afrika nin istilasiAfrika harekati Agrigentum seferinin kazanimlari ve birkac deniz muharebesi zaferinin ardindan Roma kuvvetleri ikinci buyuk capli kara harekatina basladilar Roma Sicilya da uzun sureli kusatma muharebelerinden kacinarak savasa daha kisa yoldan bir cozum arayisi icine girmistir Bu amacla Kuzey Afrika daki Kartaca kolonilerine saldirarak Kartaca nin Akdeniz deki gucune darbe vurmak ve bunun sonucunda kendi sartlarini kabule zorlamak yolunu secmistir Roma Cumhuriyeti Kuzey Afrika nin isgali amaciyla orduyu ve her turlu askeri malzemeyi tasimak icin nakliye gemilerinden ve koruma icin savas gemilerinden olusan buyuk bir filo insa etmistir Kartaca bu istila filosunu durdurmak icin tarihci Polybius a gore 350 parcadan olusan bir donanmayla harekete gecmis ancak MO 256 yilindaki Ecnomus Burnu Deniz Muharebesi nde yenilgiye ugramistir gt Kartaca filo komutani Hamilcar Hanno Konsul ve Konsul komutasindaki Roma Donanmasi na Sicilya nin Ecnomus Burnu aciklarinda saldirmistir Roma Donanmasi 250 si savas gemisi 80 i nakliye gemisi olmak uzere 330 parca gemiden olusmaktaydi Kartaca Donanmasi ise 350 parca savas gemisinden olusuyordu Kartaca Donanmasi nin yenilmesi uzerine komutasindaki Roma ordusu karaya cikmis ve Kartaca kirsalini yagmalamaya baslamistir Kartaca Ordusu nun buyuk kismi bu sirada halen Sicilya dadir Baslarda Regulus basariliydi Adys Muharebesi ni kazandi ve Kartaca yi baris istemeye zorladi gt Ancak Roma nin one surdugu kosullar oylesine agirdi ki baris gorusmelerinden bir sonuc alinamadi Regulus un gorev suresi dolmadan savasi bitirmek istedigi cabalarinin meyvelerinin kendisinden sonra goreve gelecek Konsul tarafindan elde edilmesini istemedigi ileri surulmektedir Bu yuzden tek vurusta Kartaca yi yikmak istemisti Ileri surdugu baris kosullari da bu yuzden fazlasiyla agirdi Bu arada Kartaca Xanthippus adinda Sparta li bir parali askeri Kartaca birliklerini egitmesi icin kiralamistir Xanthippus komutasindaki Kartaca kuvvetleri Roma ordusunu Tunis Muharebesi nde yenilgiye ugratti ve Regulus u tutsak aldi Tinus Muharebesi zaferi Kartaca ya yeniden deniz ustunlugunu saglamistir Bu sayede Roma Ordusu nu ana uslerinden tecrit etti Ara donemAra donem Bu arada Roma Afrika seferi kuvvetlerinden kalanlari toparlamak icin yeni bir donanma gonderdi Bu yeni donanma karsisina cikan Kartaca donanmasini yenilgiye ugratti ve kalan Roma kuvvetlerini basariyla kurtardi Ancak donus yolunda bir firtina neredeyse tum Roma Donanmasi ni batirdi Ugranilan bu yikimla Roma Cumhuriyeti muhtemelen 90 binden fazla askerini kaybetmistir Bu durum karsisinda Kartaca nin eline Agrigentum a saldirmak icin bir firsat gecmistir Ancak kenti elde tutabileceklerini ongoremediklerinden tahrip edip yagmaladiktan sonra tahliye ettiler Sicilya da yenilenen Roma taarruzlariYenilenen Roma taarruzlari 253 251 Durumunu hizla toparlayan Roma Cumhuriyeti yeniden Sicilya daki Kartaca direnek noktalari uzerine yurumustur Ikiyuz gemiden olusan yeni bir filoyu uc ay icide insa ederek ve 80 bin kisilik bir kuvveti askere alarak MO 254 yilinda Panormus gunumuzde Palermo yakinlarinda karaya ciktilar Kent hem denizden hem de karadan kusatildi Kuvvetlere o yilin Konsul leri olan ve komuta etmistir Panormus Kusatmasi sirasinda kocbaslari kullanilmasi kusatmayi oldukca etkili hale getirmistir ve kent teslim olmayi kabul etmistir Ote yandan Roma Cumhuriyeti Panormus un bagimsizligina ilismemis herhangi bir yukumluluk de getirmemistir Bu durum civardaki diger Sicilya kentleri uzerinde olumlu bir etki yapti ve taraf degistirmelerini sagladi Kartaca nin Panormus ta cevre yerlesimlerden rehineler tuttugu bu insanlarin Roma yonetimi tarafindan serbest birakilmasi yonundeki soylentiler de bu egimde etkili olmustur Panormus un kaybiyla Sicilya daki Kartaca topraklari Lilybaeum ve Drepana gibi iki direnek noktasinin yer aldigi ve Ada nin bati kiyilari boyunca uzanan dar bir kiyi seridi halinede daralmis oldu Roma Cumhuriyeti dogrudan bu kentlere karsi bir kara harekatina girismek yerine Libya nin destegini saglamayi da umarak Kuzey Afrika ya bir sefer duzenlemeye karar vermistir Panormus un alinmasiyla Sicilya nin bati kesiminin buyuk bir bolumu de ele gecirilmis oldu Ayni yil Ietas Solous Petra ve Tyndaris Roma Cumhuriyeti ile baris yaptilar Ote yandan Lilybaeum a bugunku Marsala denizden bir saldiri da planlanmistir Lilybaeum bu tarihlerde Sicilya daki Kartaca gucunun merkezi durumundaydi Ayni anda Kuzey Afrika da da bir baskin gerceklestirildi Her iki Roma saldirisi da basarisizlikla sonuclanmistir Lilybaeum a saldiran Roma kuvvetleri geri cekilirken Kuzey Afrika ya saldirmak icin hareket eden filo bir kez daha firtinaya yakalandi ve yok oldu Roma taarruzlarinin devami MO 250 249 Sicilya ya gonderilen Kartaca Ordusu Komutani Hasdrubal elindeki kuvvetlerle Panormus u geri almaya karar vermistir Roma Konsullerinden biri gorev suresi doldugundan Roma Ordusu nun yarisiyla birlikte Roma ya donecekti Hasdrubal bunun bir firsat yarattigini dusunerek MO 251 yilinda Panormus a saldirmistir Ancak Konsul Lucius Caecilius Metelius kuvvetleri karsisinda yenilgiye ugradi Ertesi yil MO 250 yilinda Roma Senatosu Panormus Muharebesi nin getirdigi zaferden de cesaret alarak Sicilya da kesin netice almaya karar vermistir 240 gemiden olusan yeni filo ve o yilin iki Konsulu Aitilus Regulus ve dort lejyonluk bir kuvvetler Sicilya ya gonderildi Bu kuvvet gemi murettebati ve lejyonlarin bagli birlikleriyle birlikte 100 bin kisilik bir kuvvettir Donanmanin ve kara birliklerinin hedefi bu kez Lilybaeum dur Baslangicta kent savunmasi 10 bin kadar parali askerden olusuyordu Ancak Kartaca kisa surede denk bir kuvveti yakindaki Drepana limani uzerinden kente getirmistir Drepana limanini etkisiz hale getirmek uzere Konsul komutasindaki bir donanma Drepana Deniz Muharebesi nde yenilgiye ugradi Donanma olmadan kusatmaya devam eden Roma kuvvetleri sonuc elde edemediler Lilybaeum Kusatmasi savasin sonuna kadar surdu Roma saldirilari adanin guneybati kesimine yonelmistir Bunun icin Lilybaeum yonunde bir deniz seferi baslatildi Ilerleme hatti uzerindeki Selinous ve Heraclea Minoa ele gecirildi yakildi ve yagmalandi Lilybaeum uzerine yapilan bu sefer basarili olmadi Fakat Kartaca nin Sicilya daki esas dayanaklarina yonelen bu saldirilar Kartaca yonunden Roma Cumhuriyeti nin tum Sicilya yi ele gecirme kararliginin bir gostergesi olmustur Roma Donanmasi Drepana da Kartaca tarafindan yenilgiye ugratilmasi uzerine Roma taarruzunu karadan surdurmek zorunda kaldi Karadan yapilan harekatla Lilybaeum daki Roma kuvvetlerinin durumu rahatlatildi ve Drepana yakinlarindaki tehdit olusturan onemli bir sehir Eryx alindi Drepana aciklarindaki MO 249 yilindaki kesin sonuclu deniz muharebesini kazanan Kartaca artik denizlere hakimdi Roma Cumhuriyeti ise yeniden pahali bir donanma kurmayi finanse edecek durumda degildi Fakat Kartaca da toprak sahibi bir aristokrat olan Hanno onderligindeki bir siyasi grup MO 244 te duruma hakim olmustur Bu grup yeni bir savasa karsiydi Savasin sona erdigi goz onune alinarak savas filosu tasfiye edilmeye baslandi Bu durum Roma Cumhuriyeti ne deniz ustunlugunu yeniden ele gecirmek icin beklenmedik bir firsat saglamistir Son evreSicilya savasinin sonlari MO 247 yilinda Kartaca General Hamilcar Barca yi Sicilya ya gonderdi Hamilcar in Panormus yakinlarindaki Heirkte ye cikmasi Roma kuvvetlerinin ikmal merkezlerini ve limani savunabilmek icin geri cekilmelerini sagladi Daha sonraki gerilla savasi Roma lejyonlarini bagladi ve Kartaca kuvvetlerine Sicilya da bir dayanak bir koprubasi sagladi Bununla birlikte Roma kuvvetleri Hamilcar kuvvetlerinin etrafindan dolasarak Eryx e yeniden yerlestiler Muhtemelen Hamilcar in seferleri etkisiyle Roma Cumhuriyeti varlikli yurttaslarindan finanse ederek yeni bir filo kurdu Konsul komutasindaki bu Roma Donanmasi Aegates Adalari Deniz Muharebesi nde aceleyle kurulan ve eksik kadrolu Kartaca Donanmasini yenilgiye ugratmistir Hamilcar in Sicilya da sagladigi denklik bu yenilgiyle cozuldu Kartaca filonun buyuk bir bolumunu bu muharebede kaybetmistir Ustelik yeni bir donanma icin gerekli parasal kaynak da murettebatta saglama olanagi yoktur Donanmanin destegi olmayan Hamircar Barca kuvvetleri Sicilya da tecrit olmus baris istemek zorunda kalmis ve Sicilya yi tahliye etmistir Hamilcar Barca esasen yenilmedigini vurgulamak icin gorusmelerde Gesco adinda bir subayini gorevlendirmisti Roma tarafinda gorusmeci Lutatius dur Deniz muharebelerinin roluSicilya da kara harekatlari yurutmenin zorluklari nedeniyle Birinci Pon Savasi nin muharebeleri cokluk deniz muharebeleri olmustur ve bunlardan bazilari sonuc getirici muharebelerdir Bu savasta taraflarin deniz gucu her ne kadar belirleyici bir rol oynamissa da kara savaslarini cikmaza sokan yine deniz gucunun durumudur Cunku cagin donanmalarini dusman in limanlarini ablukaya almakta yetersiz kalmaktadir Dolayisiyla Kartaca ablukaya alinmis olan kendi direnek noktalarini ozellikle Sicilya nin bati ucundaki Lilybaeum u takviye ve ikmal edebilmistir Her iki taraf da buyuk mali yuklere katlanarak yeni filolar olusturmustur Bu durum hem Kartaca da hem de Roma Cumhuriyeti nde mali yapiyi onemli olcude sarsmis savasin gidisatini onemli olcude etkilemistir Her ne kadar deniz muharebelerini kazandiysa da Roma Cumhuriyeti bu muharebelerde ve firtinalar dolayisiyla cok sayida gemi ve murettebat kaybetmistir En azindan iki kez MO 255 ve 253 tum bir filo kotu hava kosullarindan dolayi yok oldu MO 255 yilindaki Camarina felaketi 270 gemi ve yuz binin uzerinde insan kaybina neden olmustur Tarihteki tek bir olayda en buyuk kayiptir Firtinalarda ugranilan bunca kayip corvusun gemi pruvasinda yarattigi ek agirligin dengeyi bozdugu ve kotu hava kosullarinda geminin batmasina yol actigini akla getirmektedir Daha sonraki yillarda Romali denizcilerin deneyimi artti gemilerin seyir duzeninde tehlikeli etkileri olan corvus duzenegi terk edildi Devami ve sonuclari237 deki Roma ve Kartaca topraklari Roma Cumhuriyeti savasin 23 yilinda Birinci Pon Savasi ni kazandi ve Akdeniz in hakim deniz gucu haline geldi Savasin sonunda iki devlet de hem mali yonden hem de insan kaynaklari yonunden agir bicimde hirpalanmistir Korsika ve Sardinya Kartaca kontrolunde kaldi Roma kuvvetleri Kuzey Afrika da tutunamadi Fakat Kartaca savasin sonunda yipratici bir savas tazminati odemek zorunda kalmistir Bununla birlikte Roma Cumhuriyeti nin ozel yatirimcilari ozellikle savas gemisi yapiminda harekete gecirebilmesi onemliydi Bu durum bir bakima savasin gidisatinda esas gucu olusturmustur Varlikli siniftan Romalilar buyuk karlar saglayan bu alana yatirim yaptilar Romali tacirler savasin sonunda Roma Cumhuriyeti nin elde edecegi kazanimlarin yani Akdeniz ticaretinden pay kapabilmenin yatirilan paralari fazlasiyla geri getirecegini hesaplamislardi Boylece Roma Cumhuriyeti yeniden ve yeniden donanma olusturmayi basardi Ote yandan Kartaca aristokrasisi bu tur yatirimlar konusunda isteksizligini surdurmustur Kayiplar Her iki tarafin kayiplari konusunda kesin rakamlara ulasmak oldukca guctur Bunun bir nedeni tarihi kaynaklarin Roma Cumhuriyeti zaferinin degerini daha carpici yonelik olma egilimidir Eldeki kaynaklara gore kara savaslarinin kayiplari da dahil olmak uzere savasin kayiplari soyledir Roma Cumhuriyeti kayiplari 700 gemi ve bunlarin bir kisminin murettebatidir Kartaca ise 500 gemi ve bir kisim murettebat kaybetti Bu kayip rakamlari kesin olmasa da her iki taraf icin agirdir Tarihci Polybius Birinci Pon Savasi nin kendi caginda Buyuk Iskender in savaslari da dahil olmak uzere savas tarihinin kayiplar acisindan en yikici savasi oldugunu yazmaktadir Antik Roma tarihi uzerinde calisan Ingiliz tarihci Adrian Goldsworthy MO 3 yuzyildaki Roma nufus sayimi kayitlarini inceleyerek yaklasik 50 bin sivilin kayip oldugu sonucuna ulasmistir Bu rakama orduda gorev yapip da vatandas statusunde olmayan siviller ve ordudaki yardimci birlikler dahil degildir Baris kosullari Savasin sonunda akt edilen Aegates Deniz Muharebesi ndeki yenilgisiyle pazarlik gucunu kaybeden Kartaca ya Roma Cumhuriyeti tarafindan dikte ettirilmisti ve dogal olarak Kartaca icin oldukca agir kosullar icermekteydi Antlasma kosullari asagidaki gibidir Kartaca Sicilya Adasi ni ve batisindaki Aegadian Adalari ni tahliye edecektir Kartaca elindeki savas esirlerini fidye talep etmeden serbest birakacaktir Roma Cumhuriyeti ise elindeki savas esirlerinin iadesi icin oldukca agir fidye talep etmektedir Kartaca Sirakuza ya ve onun muttefiklerine saldirmamayi taahhut edecektir Kartaca Sicilya Adasi nin kuzeyindeki bir grup kucuk adayi Aeolian Adalari ve ustica Roma Cumhuriyeti ne birakacaktir Kartaca Sicilya ile Kuzey Afrika arasindaki tum kucuk adalari Pantelleria Linosa Lampedusa Lampione ve Malta tahliye edecektir Kartaca 2 200 talent toplam 66 ton gumusu on yillik taksitler halinde odeyecek ayrica bin talent 30 ton ek tazminat da derhal odenecektir Devamindaki maddeler her iki tarafin ve muttefiklerinin birbirlerine saldirmayacagini ve karsi tarafin topraklarindan asker toplamayacagini hukme baglamaktadir Bu durum Kartaca nin Italya dan ve ozellikle de Sicilya dan parali asker bulmasini onlemistir Ne var ki daha sonra Parali Askerler Savasi sirasinda bu sinirlama gecici olarak ortadan kalkmistir Politik sonuclari Savasin bir sonucu olarak Kartaca devletinin mali kaynaklari neredeyse tukenmistir Hanno dagilmak uzere olan ordulari dusen ucretlere razi etmeye calisti Fakat tarihe Parali Askerler Savasi olarak gececek bir ic catismanin patlak vermesini onleyemedi Hamilcar Barca Hanno ve diger komutanlarin musterek cabasiyla surdurulen siddetli catismalardan sonra Kartaca kuvvetleri parali askerleri ve isyancilari yenilgiye ugrattilar Ancak bu catismalar sirasinda Roma Cumhuriyeti de Kartaca etkisini tum Korsika ve Sardinya dan silme firsatini yakalamis oldu Birinci Pon Savasi nin en belirgin politik sonucu Kartaca nin deniz gucunun zayiflama cokmesidir Baris antlasmasinda Kartaca ya empoze edilen kosullar Kartaca nin mali durumunu zayiflatmayi ve kentin kendini yeniden toparlamasini onlemeyi amaclamisti Roma cumhuriyeti tarafindan dayatilan tazminat kentin mali durumunun bozulmasina yol acmis ve Kartaca yi bu parayi odeyebilmek icin etki alaninin baska bolgelerine yonelmeye zorlamistir Kartaca kaybettigi etki alanlarini telafi edebilmek ve Roma ya odemek zorunda oldugu tazminati cikarabilecegi zengin gumus madenleri bulabilmek icin bir arayis icine girmek zorundaydi Bu amacla MO 237 yilinda Hamilcar Barca liderliginde Iberya ya yoneldi bir dizi seferle yarimadadaki etki alanini genisletmeye basladi Hamilcar Barca nin MO 229 yilinda oldurulmesine karsin Kartaca kuvvetlerinin Ebro Vadisi boyunca ilerlemesi devam etti ve MO 228 yilinda bugunku Kartagena yi Yeni Kartaca adiyla kurdular Bu Kartaca yayilmasi Ikinci Pon Savasi nin baslica nedeni olmustur Kartaca bu yayilmanin devaminda Roma Cumhuriyeti nin korumasi altindaki Saguntum u MO 218 yilinda kusatti ve Roma Cumhuriyeti ile yeni bir savas donemini baslatti Roma Cumhuriyeti acisindan Birinci Pon Savas Italya disina yayilmanin baslamasini ifade etmektedir Sicilya artik Roma Cumhuriyeti nin bir muttefiki degil ilk eyaleti Sicilya Eyaleti oldu ve bir Roma kamu yoneticisi olan eski bir praetor tarafindan yonetilmeye baslandi Bu eyalet Roma nin tahil gereksinimi icin onemli bir kaynak ulke olmustur Ayrica Sirakuza ya II Hiero nun omru boyunca Roma nin bagimsiz muttefiki statusu verildi Sirakuza Marcus Claudius Marcellus tarafindan Ikinci Pon Savasi sirasinda yagmalanana kadar Sicilya Eyaleti nin bir parcasi degildi Ayrica bakinizPon Savaslari kronolojisi KartacaKaynakca a b Fields 2007 a b c d e Sidwell 1997 a b c d e f g h i j k l m n o p q r Lopez Ruiz 2019 a b c d e f g Starr 1991 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Warmington 1993 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Barchiesi 2010 a b c d e Niebuhr 1844 a b Zoch 1998 a b c d e f Lazenby 1996 a b Reynolds 1998 a b c d e f g h i j k l m n Barchiesi 2017 a b Morrison 2016 Gagarin 2010 Addington1 1990 a b c d e Scullard 2013 Smith 2016 a b Goldsworthy 2000 a b c d Johnson 2016 Penrose 2008 Collins 1998 KaynakcaAddington Larry H 1990 The patterns of war through the eighteenth century Bloomington Ind Indiana University Press ISBN 0253205514 Barchiesi Alessandro 2010 The Oxford handbook of Roman studies Oxford Oxford University Press ISBN 978 0198856009 Barchiesi Alessandro 2017 The Oxford handbook of warfare in the classical world Oxford Oxford University Press ISBN 978 0190499136 Collins Roger 1998 Spain An Oxford Archaeological Guide Oxford Birlesik Krallik Oxford University Press ISBN 0192853007 Dupuy Trevor N 1990 The Evolution of Weapons and Warfare New York N Y Da Capo Press ISBN 0306803844 Fields Nic 2007 The Roman Army of the Punic Wars 264 146 B C Oxford Birlesik Krallik Osprey Publishing ISBN 1846031451 Gagarin Michael 2010 The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome New York Oxford University Press ISBN 978 0195170726 Goldsworthy Adrian Keith 2000 The Punic Wars Londra Birlesik Krallik Cassell ISBN 9780304352845 Hoyos B D 2015 Mastering the West Rome and Carthage at war New York NY Oxford University Press ISBN 978 0190663452 Johnson Scott Fitzgerald 2016 The Oxford handbook of late antiquity Oxford Oxford University Press ISBN 978 0190277536 Lazenby John Francis 1996 The First Punic War a military history Stanford Calif Stanford University Press ISBN 0804726736 Lopez Ruiz Carolina 2019 The Oxford handbook of the Phoenician and Punic Mediterranean New York NY Oxford University Press ISBN 978 0190499341 Morrison John 2016 Greek and Roman oared warships Oxford Birlesik Krallik Oxford University Press ISBN 978 1785704017 Niebuhr Barthold Georg 1844 Taylor amp Walton Lectures on the history of Rome from the First Punic War to the death of Constantine ISBN 1150676787 Oleson John Peter 2008 Oxford handbook of engineering and technology in the Classical world Oxford Oxford University Press ISBN 978 0199734856 Parker Geoffrey 2020 The Cambridge history of warfare 2 bas Cambridge Birlesik Krallik Cambridge University Press ISBN 978 1107181595 Peachin Michael 2011 The Oxford handbook of social relations in the Roman world Oxford Oxford University Press ISBN 978 0199376001 Penrose Jane 2008 Rome and her enemies an empire created and destroyed by war Oxford Birlesik Krallik Osprey Publishing ISBN 1846033365 Reynolds Clark G 1998 Navies in history Annapolis Md Naval Institute Press ISBN 1557507155 Scullard H H 2013 A history of the Roman world 753 to 146 BC 4 bas Abingdon Oxon Routledge ISBN 978 1138141926 Sidwell Keith C 1997 The World of Rome An Introduction to Roman Culture Cambridge Birlesik Krallik Cambridge University Press ISBN 0521386004 Smith William 2016 A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography Mythology and Geography Oxford Birlesik Krallik Wentworth Press ISBN 978 1363629152 Starr Chester G 1991 A history of the ancient world 4 bas New York Oxford University Press ISBN 0195066286 Warmington Brian Herbert 1993 Carthage 2 bas New York Barnes amp Noble Books ISBN 9781566192101 Zoch Paul A 1998 Ancient Rome an introductory history Norman University of Oklahoma Press ISBN 0806132876