Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sir Karl Raimund Popper CH FBA FRS (28 Temmuz 1902 – 17 Eylül 1994), Yahudi kökenli Avusturyalı-İngilizfilozof, akademik ve sosyal yorumcu.
| Sir Karl Raimund Popper | |
|---|---|
 1980'li yıllarda Popper | |
| Doğumu | 28 Temmuz 1902 Viyana, Avusturya-Macaristan |
| Ölümü | 17 Eylül 1994 (92 yaşında) Londra, İngiltere, BK |
| Çağı | 20. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Analitik felsefe, Eleştirel rasyonalizm, , , Liberalizm |
| İlgi alanları | Epistemoloji, bilim felsefesi, sosyal ve politik felsefe, zihin felsefesi |
| Önemli fikirleri | Yanlışlanabilirlik, tümdengelim ve açık toplum |
Etkilendikleri | |
20. yüzyılın en etkili bilim filozoflarından biri olan Popper, deneysel yanlışlama lehine bilimsel yöntemle ilgili klasik tümevarım görüşlerini reddetmesi ile bilinir. Popper'e göre, deneysel bilimlerdeki bir kuram asla ispatlanamaz, ancak yanlışlanabilir; yani belirleyici deneylerle incelenebilir (ve incelenmelidir). Popper, eleştirel rasyonalizmin yerini aldığı klasik meşrulaştırma bilgisine, felsefe tarihindeki ilk gerekçesiz eleştiri felsefesine karşıydı.
Siyasi söylemde, liberal demokrasiyi ve gelişen bir açık toplumu mümkün kıldığına inandığı sosyal eleştiri ilkelerini güçlü bir şekilde savunmasıyla tanınır. Popper'in politika felsefesi, sosyalizm/sosyal demokrasi, liberteryenizm/klasik liberalizm ve muhafazakarlık dahil olmak üzere başlıca demokratik siyasi ideolojilerden gelen fikirleri kucakladı ve bunları uzlaştırmaya çalıştı.
Bilim felsefesi
Yanlışlanabilirlik, Popper’in bilim kuramının temelidir.
Onun bilimsel yöntem görüşü, “bütün sistemleri zorlu bir sınamadan geçirerek, sonunda nispeten elverişli” sistemi seçmek amacıyla, her kuramı yanlışlamaya tabi tutmaya dayanır. Çünkü Popper’e göre, (tümevarım) ilkesinin geçersizliği nedeniyle, kuramlar hiçbir zaman deneysel olarak doğrulanamaz. Ama yanlışlanabilir. O halde, bir teorinin bilimsel olabilmesi için yanlışlanabilir olması gereklidir.
Popper, Einstein'ın görecelik kuramı, Karl Marx’ın tarih anlayışı, Freud'un psikanaliz kuramı ve Alfred Adler'in bireysel psikoloji kuramlarına ilgi duydu. Özellikle Einstein’ın kuramının ileri sürdüğü bir yaklaşım (güneşin yakınından geçen ışık ışınları, güneşin yerçekimi alanının etkisine girerek eğilmeye uğrarlar) 1919’da güneş tutulmasının olması sırasında doğrulanması Popper’i etkiledi. Popper’i etkileyen kuramın öndeyişinin doğru çıkması değildi. Ön-deyinin doğru çıkmaması halinde, yanlışlanmış olacak olan teori derhal reddedilecekti. Önemli olan kuramın yanlışlanmaya açık biçimde formüle edilmesiydi. Popper, diğer kuramların (Marx, Freud, Adler) sahiplerinin hangi koşullarda kuramlarından vazgeçeceklerini belirtmediklerine dikkat çekti. Doğrulayıcıları çok olan fakat yanlışlayıcıları belirsiz olan bu kuramlar ona göre bilimsel olmayan kuramlardı.
Popper, hangi kuram olursa olsun belli koşullarda deneysel destek bulmanın kolay olduğunu; bilimselliğin ampirik destek sağlamada değil, kuramın hangi koşullar altında yanlış olduğunu belirlemeyi esas aldı. Eğer bir kuram yanlışlanabilir ise, bilimseldir. Karl Popper, en iyi kuram "zamana bağlı olarak yanlışlanabilir, çürütülebilir olan kuramdır" demiştir .
Toplum Bilimleri
Popper’e göre yöntembilim kuralları hem doğa bilimlerine hem de toplumbilimlerine uygulanabilir. Popper bütün bilimlerin temelde aynı tür olaylarla ilgili olduğu anlamında, tek bir bilimden hiç söz etmemiştir. Buna karşılık görece soyut bir düzeyde kalınması koşuluyla, tüm bilimlerde aynı yöntembilimin uygulanabilirliğine inanır. Ona göre, toplumsal olayların doğal olaylardan daha karmaşık olduğu tezi her zaman geçerli değildir.
Popper’in tarih bilimi üzerine de özel bazı görüşleri vardır: Ona göre, olayların peş peşe gelişi hakkındaki bilimsel açıklamalar, eğilimler ve ön-deyiler kanun değildir. Eğer mutlaka bir şey denecekse bir yönelimdir. Yönelim ise kanunun aksine genel olarak bilimsel ön-deyilere dayanak olarak kullanılamaz. Popper’in gösterdiği gerekçeler şunlardır:
1. Beşeri tarihin akışı, beşeri bilginin artışından şiddetli bir şekilde etkilenir.
2. Akli veya bilimsel metotlarla, bilimsel bilgimizin gelecekteki artışını önceden haber veremeyiz.
3. Bu sebeple, beşeri tarihin gelecekteki akış yönünü önceden haber veremeyiz.
4. Bu demektir ki, teorik bir tarihin yani teorik fiziğe tekabul eden bir tarihi sosyal bilimin imkânını reddetmemiz gerekir. Tarihsel ön-deyi için temel görevi yapacak herhangi bir bilimsel tarihsel gelişme teorisi olamaz.
5. Bundan dolayı tarihselci metodların ana hedefi yanlış kavranmıştır; ve böylece tarihselcilik çökmektedir.
Bu durumda, Popper’e göre, örneğin kuramsal fizik gibi bir kuramsal tarih disiplini olamaz. Tarih gösteriyor ki, sosyal realite tamamen farklıdır. Tarihsel gelişmenin akışı, ne kadar mükemmel olursa olsun, teorik inşalarla asla şekillendirilemez.
Çünkü eğer bu tür yeni bir bilimsel sosyal takvim yapılmış olsaydı ve başkaları tarafından da bilinir hale gelseydi (böyle bir şeyin uzun süre gizli tutulması mümkün olmazdı; çünkü ilke olarak, herhangi bir kimse tarafından yeniden keşfedilebilirdi), bu durum hiç şüphesiz bu etkinin öngörülerini altüst edecek eylemlere sebep olacaktı. Mesela, hisse senetlerinin fiyatlarının üç gün yükselip daha sonra düşeceğinin öngörüldüğünü farz edelim. Açıktır ki, piyasayla ilgili herkes elindeki senetleri üçüncü gün satacak ve böylece fiyatların o günden düşmesine yol açarak söz konusu öngörüyü yanlışlayacaktı. Kısacası, kesin ve ayrıntılı bir sosyal olaylar takvimi fikri kendi kendisiyle çelişkilidir ve bu sebeple kesin ve ayrıntılı bilimsel öngörüler imkânsızdır. O halde tarih nasıl yazılır? Önce tarihe belirli bir bakış açısından bakmaya karar verilir; sonra da tarihteki bu görüş açısından geçerli olaylar betimlenir. Popper, bu bakış açısına, tarih anlayışı adını verir ve bir tarih anlayışına sahip olmaksızın tarih yazılamayacağını savunur. Bir tarih anlayışına sahip olmadıklarını söyleyenler de, bunun bilincinde olmasalar bile, böyle bir anlayışa sahiptirler. Tarih anlayışları sınanamaz ve dolayısıyla, doğru ya da yanlış oldukları söylenemez.
Eserleri
- Logik der Forschung, 1934 (Bilimsel Araştırmanın Mantığı, YKY, 1998);
- The Open Society and Its Enemies, 1945 (Açık Toplum ve Düşmanları 1-2, Remzi Kitabevi, 1994);
- The Poverty of Historicism, 1957 (Tarihselciliğin Sefaleti, İnsan Yayınları, 1998);
- Conjectures and Refutations, 1963;
- Objective Knowledge, 1972;
- Unended Quest: An Intellectual Autobiography, 1976;
- The Self and Its Brain, 1977;
- Die beiden Grundprobleme der Erkenntnistheorie, 1979;
- Realism and the Aim of Science, 1982;
- The Open Universe: An Argument for Indeterminism, 1983;
- Quantum Theory and the Schism in Physics, 1984;
- A World of Propensities, 1990;
- Alles Leben ist Problemlösen, 1994. (Hayat Problem Çözmektir, YKY, 2005)
Ödülleri
- 1973 Sonning Ödülü
Kaynakça
- ^ (1997). "Sir Karl Raimund Popper, C. H., F. B. A. 28 July 1902 – 17 September 1994.: Elected F.R.S. 1976". . 43: 369-409. doi:10.1098/rsbm.1997.0021
![image]()
. - ^ Adams, I.; Dyson, R. W. (2007). Fifty Major Political Thinkers 10 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Routledge. p. 196. "He became a British citizen in 1945".
- ^ Karl Raimund Popper 1902–1994 1 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . , , Volume 94: 1996 Lectures and Memoirs. pp. 645-684 (1997)
- ^ Watkins, John (1 Aralık 1994). "Karl Popper (1902–1994)". The British Journal for the Philosophy of Science (İngilizce). 45 (4): 1089-1090. Bibcode:1994Natur.371..478B. doi:10.1093/bjps/45.4.1089. ISSN 0007-0882. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2020.
- ^ "Karl Popper (1902–94) advocated by Andrew Marr" 13 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC In Our Time – Greatest Philosopher. Retrieved January 2015.
- ^ Thornton, Stephen (1 January 2015). Zalta, Edward N. (ed.). Karl Popper 30 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Winter 2015 ed.).
- ^ Horgan, J (1992). "Profile: Karl R. Popper – The Intellectual Warrior". Scientific American. 267 (5). ss. 38-44. Bibcode:1992SciAm.267e..38H. doi:10.1038/scientificamerican1192-38.
- ^ ""Karl Popper: Philosophy of Science". Internet Encyclopedia of Philosophy". 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Temmuz 2020.
- ^ (1964). "Rationality versus the Theory of Rationality" 2 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. In Mario Bunge: The Critical Approach to Science and Philosophy (The Free Press of Glencoe). Section IX.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sir Karl Raimund Popper CH FBA FRS 28 Temmuz 1902 17 Eylul 1994 Yahudi kokenli Avusturyali Ingilizfilozof akademik ve sosyal yorumcu Sir Karl Raimund Popper1980 li yillarda PopperDogumu28 Temmuz 1902 1902 07 28 Viyana Avusturya MacaristanOlumu17 Eylul 1994 92 yasinda Londra Ingiltere BKCagi20 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiOkuluAnalitik felsefe Elestirel rasyonalizm LiberalizmIlgi alanlariEpistemoloji bilim felsefesi sosyal ve politik felsefe zihin felsefesiOnemli fikirleriYanlislanabilirlik tumdengelim ve acik toplumEtkilendikleri Sokrates Platon uzerinden Aristoteles Kant Schopenhauer Einstein Kierkegaard Wittgenstein Tarski Russell Burke MillEtkiledikleri Hayek Friedman Lakatos Feyerabend Soros Gombrich Dahrendorf Schmidt Magee Lorenz Medawar Albert Gellner 20 yuzyilin en etkili bilim filozoflarindan biri olan Popper deneysel yanlislama lehine bilimsel yontemle ilgili klasik tumevarim goruslerini reddetmesi ile bilinir Popper e gore deneysel bilimlerdeki bir kuram asla ispatlanamaz ancak yanlislanabilir yani belirleyici deneylerle incelenebilir ve incelenmelidir Popper elestirel rasyonalizmin yerini aldigi klasik mesrulastirma bilgisine felsefe tarihindeki ilk gerekcesiz elestiri felsefesine karsiydi Siyasi soylemde liberal demokrasiyi ve gelisen bir acik toplumu mumkun kildigina inandigi sosyal elestiri ilkelerini guclu bir sekilde savunmasiyla taninir Popper in politika felsefesi sosyalizm sosyal demokrasi liberteryenizm klasik liberalizm ve muhafazakarlik dahil olmak uzere baslica demokratik siyasi ideolojilerden gelen fikirleri kucakladi ve bunlari uzlastirmaya calisti Bilim felsefesiYanlislanabilirlik Popper in bilim kuraminin temelidir Onun bilimsel yontem gorusu butun sistemleri zorlu bir sinamadan gecirerek sonunda nispeten elverisli sistemi secmek amaciyla her kurami yanlislamaya tabi tutmaya dayanir Cunku Popper e gore tumevarim ilkesinin gecersizligi nedeniyle kuramlar hicbir zaman deneysel olarak dogrulanamaz Ama yanlislanabilir O halde bir teorinin bilimsel olabilmesi icin yanlislanabilir olmasi gereklidir Popper Einstein in gorecelik kurami Karl Marx in tarih anlayisi Freud un psikanaliz kurami ve Alfred Adler in bireysel psikoloji kuramlarina ilgi duydu Ozellikle Einstein in kuraminin ileri surdugu bir yaklasim gunesin yakinindan gecen isik isinlari gunesin yercekimi alaninin etkisine girerek egilmeye ugrarlar 1919 da gunes tutulmasinin olmasi sirasinda dogrulanmasi Popper i etkiledi Popper i etkileyen kuramin ondeyisinin dogru cikmasi degildi On deyinin dogru cikmamasi halinde yanlislanmis olacak olan teori derhal reddedilecekti Onemli olan kuramin yanlislanmaya acik bicimde formule edilmesiydi Popper diger kuramlarin Marx Freud Adler sahiplerinin hangi kosullarda kuramlarindan vazgececeklerini belirtmediklerine dikkat cekti Dogrulayicilari cok olan fakat yanlislayicilari belirsiz olan bu kuramlar ona gore bilimsel olmayan kuramlardi Popper hangi kuram olursa olsun belli kosullarda deneysel destek bulmanin kolay oldugunu bilimselligin ampirik destek saglamada degil kuramin hangi kosullar altinda yanlis oldugunu belirlemeyi esas aldi Eger bir kuram yanlislanabilir ise bilimseldir Karl Popper en iyi kuram zamana bagli olarak yanlislanabilir curutulebilir olan kuramdir demistir Toplum BilimleriPopper e gore yontembilim kurallari hem doga bilimlerine hem de toplumbilimlerine uygulanabilir Popper butun bilimlerin temelde ayni tur olaylarla ilgili oldugu anlaminda tek bir bilimden hic soz etmemistir Buna karsilik gorece soyut bir duzeyde kalinmasi kosuluyla tum bilimlerde ayni yontembilimin uygulanabilirligine inanir Ona gore toplumsal olaylarin dogal olaylardan daha karmasik oldugu tezi her zaman gecerli degildir Popper in tarih bilimi uzerine de ozel bazi gorusleri vardir Ona gore olaylarin pes pese gelisi hakkindaki bilimsel aciklamalar egilimler ve on deyiler kanun degildir Eger mutlaka bir sey denecekse bir yonelimdir Yonelim ise kanunun aksine genel olarak bilimsel on deyilere dayanak olarak kullanilamaz Popper in gosterdigi gerekceler sunlardir 1 Beseri tarihin akisi beseri bilginin artisindan siddetli bir sekilde etkilenir 2 Akli veya bilimsel metotlarla bilimsel bilgimizin gelecekteki artisini onceden haber veremeyiz 3 Bu sebeple beseri tarihin gelecekteki akis yonunu onceden haber veremeyiz 4 Bu demektir ki teorik bir tarihin yani teorik fizige tekabul eden bir tarihi sosyal bilimin imkanini reddetmemiz gerekir Tarihsel on deyi icin temel gorevi yapacak herhangi bir bilimsel tarihsel gelisme teorisi olamaz 5 Bundan dolayi tarihselci metodlarin ana hedefi yanlis kavranmistir ve boylece tarihselcilik cokmektedir Bu durumda Popper e gore ornegin kuramsal fizik gibi bir kuramsal tarih disiplini olamaz Tarih gosteriyor ki sosyal realite tamamen farklidir Tarihsel gelismenin akisi ne kadar mukemmel olursa olsun teorik insalarla asla sekillendirilemez Cunku eger bu tur yeni bir bilimsel sosyal takvim yapilmis olsaydi ve baskalari tarafindan da bilinir hale gelseydi boyle bir seyin uzun sure gizli tutulmasi mumkun olmazdi cunku ilke olarak herhangi bir kimse tarafindan yeniden kesfedilebilirdi bu durum hic suphesiz bu etkinin ongorulerini altust edecek eylemlere sebep olacakti Mesela hisse senetlerinin fiyatlarinin uc gun yukselip daha sonra duseceginin ongoruldugunu farz edelim Aciktir ki piyasayla ilgili herkes elindeki senetleri ucuncu gun satacak ve boylece fiyatlarin o gunden dusmesine yol acarak soz konusu ongoruyu yanlislayacakti Kisacasi kesin ve ayrintili bir sosyal olaylar takvimi fikri kendi kendisiyle celiskilidir ve bu sebeple kesin ve ayrintili bilimsel ongoruler imkansizdir O halde tarih nasil yazilir Once tarihe belirli bir bakis acisindan bakmaya karar verilir sonra da tarihteki bu gorus acisindan gecerli olaylar betimlenir Popper bu bakis acisina tarih anlayisi adini verir ve bir tarih anlayisina sahip olmaksizin tarih yazilamayacagini savunur Bir tarih anlayisina sahip olmadiklarini soyleyenler de bunun bilincinde olmasalar bile boyle bir anlayisa sahiptirler Tarih anlayislari sinanamaz ve dolayisiyla dogru ya da yanlis olduklari soylenemez EserleriLogik der Forschung 1934 Bilimsel Arastirmanin Mantigi YKY 1998 The Open Society and Its Enemies 1945 Acik Toplum ve Dusmanlari 1 2 Remzi Kitabevi 1994 The Poverty of Historicism 1957 Tarihselciligin Sefaleti Insan Yayinlari 1998 Conjectures and Refutations 1963 Objective Knowledge 1972 Unended Quest An Intellectual Autobiography 1976 The Self and Its Brain 1977 Die beiden Grundprobleme der Erkenntnistheorie 1979 Realism and the Aim of Science 1982 The Open Universe An Argument for Indeterminism 1983 Quantum Theory and the Schism in Physics 1984 A World of Propensities 1990 Alles Leben ist Problemlosen 1994 Hayat Problem Cozmektir YKY 2005 Odulleri1973 Sonning OduluKaynakca 1997 Sir Karl Raimund Popper C H F B A 28 July 1902 17 September 1994 Elected F R S 1976 43 369 409 doi 10 1098 rsbm 1997 0021 Adams I Dyson R W 2007 Fifty Major Political Thinkers 10 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Routledge p 196 He became a British citizen in 1945 Karl Raimund Popper 1902 1994 1 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Volume 94 1996 Lectures and Memoirs pp 645 684 1997 Watkins John 1 Aralik 1994 Karl Popper 1902 1994 The British Journal for the Philosophy of Science Ingilizce 45 4 1089 1090 Bibcode 1994Natur 371 478B doi 10 1093 bjps 45 4 1089 ISSN 0007 0882 3 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2020 Karl Popper 1902 94 advocated by Andrew Marr 13 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC In Our Time Greatest Philosopher Retrieved January 2015 Thornton Stephen 1 January 2015 Zalta Edward N ed Karl Popper 30 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Winter 2015 ed Horgan J 1992 Profile Karl R Popper The Intellectual Warrior Scientific American 267 5 ss 38 44 Bibcode 1992SciAm 267e 38H doi 10 1038 scientificamerican1192 38 Karl Popper Philosophy of Science Internet Encyclopedia of Philosophy 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Temmuz 2020 1964 Rationality versus the Theory of Rationality 2 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Mario Bunge The Critical Approach to Science and Philosophy The Free Press of Glencoe Section IX