Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Daniel Clement Dennett (28 Mart 1942 - 19 Nisan 2024), Amerikalı filozof ve bilişsel bilimcidir. Araştırmaları genellikle zihin felsefesi, bilim felsefesi ve biyoloji felsefesi üzerine odaklanmıştır, özellikle evrimsel biyoloji ve bilişsel bilimle ilişkisini inceler.
| Daniel Clement Dennett | |
|---|---|
 2012'de Dennett | |
| Doğumu | 28 Mart 1942 Boston, Massachusetts, ABD |
| Ölümü | 19 Nisan 2024 (82 yaşında) Portland, Maine, ABD |
| Çağı | 20., 21. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Analitik |
| İlgi alanları | Dil felsefesi, zihin felsefesi, bilim felsefesi, bilişsel bilim |
| Önemli fikirleri | , , , , |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
2017 yılı itibarıyla Bilişsel Çalışmalar Merkezi'nin eş direktörü olarak görev yapmış ve Massachusetts'teki Tufts Üniversitesi'nde Austin B. Fletcher Felsefe Profesörü olarak çalışmıştır. Dennett aynı zamanda The Rutherford Journal'ın yayın kurulu üyesi ve The Clergy Project'in kurucu ortağıdır.
Dennett, etkili bir ateist ve seküler düşünce savunucusudur. Kendisi, Richard Dawkins, Sam Harris ve merhum Christopher Hitchens ile birlikte "Yeni Ateizmin Dört Atlısı" olarak anılmaktadır.
Özel hayatı
Dennett 1962'den beri Susan Bell ile evlidir. Bir kızı, bir oğlu ve 4 torunu vardır. Gemilere de ilgi duymaktadır.
Biyografi
Daniel Clement Dennett III, 28 Mart 1942 tarihinde Boston, Massachusetts'te doğdu. Anne ve babası Ruth Marjorie (kızlık soyadı Leck; 1903-1971) ile Daniel Clement Dennett Jr. (1910-1947) olarak bilinir. Babası Harvard Üniversitesi'nde İslam Araştırmaları alanında doktora yapmış ve İkinci Dünya Savaşı sırasında Beyrut'taki Amerikan Büyükelçiliği'nde kültür ataşesi olarak çalışmış, aynı zamanda Stratejik Hizmetler Ofisi'nde gizli bir karşı istihbarat ajanı olarak görev yapmıştır. Bu nedenle Dennett'in çocukluğunun bir kısmı Lübnan'da geçti.
Dennett'in annesi ise Carleton College'da İngilizce eğitimi almış, daha sonra Minnesota Üniversitesi'nde yüksek lisans yapmıştır. Aynı zamanda Beyrut'taki Amerikan Toplum Okulu'nda İngilizce öğretmeni olarak görev yapmıştır. 1947 yılında babası Etiyopya'da bir uçak kazasında öldükten sonra, ailesi kısa bir süre sonra Daniel'i Massachusetts'e geri götürdü.
Daniel Dennett'in kız kardeşi olan Charlotte Dennett, bir araştırmacı gazetecidir. Dennett, felsefe kavramıyla ilk kez 11 yaşında yaz kampına katıldığında tanıştığını belirtmiştir. Bir kamp danışmanının ona "Sen nesin biliyor musun Daniel? Sen bir filozofsun." dediği anı kendisi için önemli bir dönüm noktası olarak anlatmıştır.
Dennett, 1959'da Phillips Exeter Academy'den mezun olduktan sonra, bir yıl boyunca Wesleyan Üniversitesi'nde okudu ve 1963'te Harvard Üniversitesi'nde felsefe lisansını tamamladı. Bu dönemde W. V. Quine'ın öğrencisi oldu. 1965 yılında, Gilbert Ryle'ın öğrencisi olarak Oxford Üniversitesi'ne bağlı Hertford College'da felsefe alanında doktorasını tamamladı. Tezinin başlığı "The Mind and the Brain" (Zihin ve Beyin) idi ve "Nörolojik Bulgular Işığında Gözlemsel Tanımlama; Niyetlilik" başlığını taşıyordu.
Dennett, 1965'ten 1971'e kadar Kaliforniya Üniversitesi, Irvine'de ders verdi, ardından 'ne geçiş yaptı. Harvard Üniversitesi ve diğer okulları ziyaret ettiği dönemler dışında, on yıllar boyunca Tufts Üniversitesi'nde kaldı.
Kendini "bir ya da daha doğru bir ifadeyle, dünyanın önde gelen bilim insanlarının ilgimi çeken tüm alanlarda yüzlerce saatlik gayri resmi eğitimlerinden yararlanan biri" olarak tanımlar.
Dennett, bir Fulbright Bursu, iki Guggenheim Bursu ve Davranış Bilimleri İleri Araştırmalar Merkezi Bursu sahibidir. Ayrıca Şüpheci Sorgulama Komitesi Üyesi ve Uluslararası Hümanizm Akademisi Hümanist Ödülü sahibidir. Amerikan Hümanist Derneği tarafından 2004 Yılının Hümanisti seçilmiş ve 2006 yılında Amerikan Başarı Akademisi tarafından Altın Tabak Ödülü'ne layık görülmüştür.
Şubat 2010'da, Freedom From Religion Foundation'ın seçkin başarılarıyla tanınan kişilerden oluşan Onur Kurulu'na seçildi.
2012 yılında, "bilim ve teknolojinin kültürel önemini geniş bir kitleye aktarma becerisi nedeniyle" Avrupa kültürüne, toplumuna veya sosyal bilimlere istisnai katkılar sağlayan bir kişiye verilen yıllık Erasmus Ödülü'ne layık görüldü.
2018 yılında Hollanda'nın Nijmegen şehrinde bulunan Radboud Üniversitesi tarafından, disiplinler arası bilime yaptığı katkılar ve bu alandaki etkisi nedeniyle fahri doktora unvanı ile ödüllendirildi.
Dennett, 19 Nisan 2024'te tedavi gördüğü hastanede interstisyel akciğer hastalığı nedeniyle 82 yaşında öldü.
Felsefi Görüşleri
Özgür İrade
Daniel Dennett, özgür irade konusunda onaylanmış bir bağdaştırmacı olarak bilinse de, 1978 tarihli "Brainstorms" adlı kitabının 15. bölümü olan "On Giving Libertarians What They Say They Want"da, liberteryen görüşlere karşı getirdiği eleştiriye karşılık olarak iki aşamalı bir karar verme modelini ortaya koymuştur.
Dennett'in önerdiği karar verme modeli şu şekildedir: Önemli bir kararla karşı karşıya geldiğimizde, henüz belirlenmemiş bir çıktıya sahip bir düşünce üretici işlev görür. Bu düşünce üreticisi, çeşitli düşünceleri üretir; fakat bunlardan bazıları, temsilci (bilinçli veya bilinçsiz olarak) tarafından ilgisiz bulunduğu için hızla reddedilebilir. Temsilcinin, karar üzerinde ihmal edilebilirden daha fazla etkisi olduğu için seçilen düşünceler daha sonra bir muhakeme sürecine tabi tutulur. Eğer temsilci baskın bir rol oynuyorsa, bu düşünceler nihayetinde temsilcinin nihai kararının tahmin edicileri ve açıklayıcıları olarak hizmet eder.
Dennett, bu iki aşamalı modeli savunurken, William James, Henri Poincaré, Arthur Compton ve gibi diğer filozofların da benzer modeller geliştirdiğini belirtir. Ancak, Dennett bu modeli özellikle aşağıdaki nedenlerle desteklemektedir:
Öncelikle, öznenin aklına gelen düşüncelerin akıllıca seçilmesi, reddedilmesi ve tartılması, fark yaratan bir zeka meselesidir.
İkinci olarak, eğer doğru bir noktadaysa, özgürlükçü bakış açısıyla, indeterminizmin doğru bir şekilde yerleştirildiğini düşünüyorum.
Üçüncü olarak, biyolojik mühendislik perspektifinden bakıldığında, karar verme sürecinin bu şekilde gerçekleşmesi daha verimli ve sonuçta daha rasyonel bir yol sunar.
Modelin lehine olan dördüncü bir gözlem, ahlaki eğitimin tüm farkı yaratmadan bile bir fark yaratabilmesine izin vermesidir.
Beşinci olarak - ve bence bu modelin en önemli yönlerinden biri - önerdiğimiz model, ahlaki kararlarımızın yazarları olduğumuza dair sezgilerimize anlamlı bir açıklama sunar.
Son olarak, önerdiğim model, ahlaki kararlarımızı çevreleyen diğer kararların çeşitliliğine işaret eder ve birçok durumda hangi yolun seçileceği konusundaki nihai kararın, özgür irade hissimizi etkileyen deneyimden daha az önemli olduğunu öne sürer. Örneğin, daha fazla düşünmeden hareket etme veya müzakereyi sonlandırma kararı gibi veya belirli soruşturma yollarını görmezden gelme kararı gibi.
Bu öncül ve tali kararların, kendimizi sorumlu özgür eyleyiciler olarak hissetmemize katkıda bulunduğunu düşünüyorum. Bir önemli karar verme anıyla yüz yüze geldiğimde, belli bir süre düşündükten sonra içimden şunları geçiririm: "Yeterince düşündüm. Bu konuyu yeterince analiz ettim ve şimdi harekete geçme zamanı." Bu düşüncenin arkasında, daha fazla düşünme ihtimalinin olduğunu, hatta olasılıkların kararı yanıltabileceğini bile bilerek, yine de her durumda sorumluluğu kabul etmek yatar.
Önde gelen liberteryen filozoflar arasında yer alan Robert Kane gibi isimler, özellikle rastgele şans faktörünün doğrudan bir karara dahil olduğu modelleri, böyle bir yaklaşımın failin güdülerini, nedenlerini, karakterini, değerlerini, duygularını ve arzularını göz ardı ettiği gerekçesiyle reddetmiştir. Onlara göre, eğer şans faktörü kararların temel nedeni haline gelirse, sonuç olarak ortaya çıkan eylemlerden faillerin sorumlu tutulamayacağı bir durum oluşur. Kane, bu konuda şu ifadeleri kullanmıştır:
[Dennett'in de kabul ettiği gibi, bu tür nedensel indeterminist görüş, özgürlükçülerin özgür iradeden bekledikleri her şeyi sunmaz. Çünkü [fail], zihnine giren veya düşüncesini etkileyen tesadüfi imgeler ve diğer düşünceler üzerinde tam bir kontrol sahibi değildir; bunlar sadece istedikleri gibi ortaya çıkarlar. Şans eseri düşünceler meydana geldikten sonra [fail], belli bir miktar kontrole sahip olur.
Ancak, bu noktadan sonra şans faktörü devreden çıkar. O andan itibaren ne olacağı, nasıl tepki vereceği, zaten sahip olduğu arzu ve inançlar tarafından belirlenir. Bu nedenle, şans faktörü gerçekleştikten sonra özgürlükçü anlamda bir kontrolün artık olmadığı görülebilir. Liberteryen görüşe sahip olanlar, tam sorumluluk ve özgür irade anlayışı için bundan daha fazlasını gerektirirler.
Akıl
Dennett, felsefi projesinin genel olarak Oxford yıllarından bu yana büyük ölçüde değişmediğini birkaç farklı yerde belirtmiştir. Kendisi öncelikle ampirik araştırmalara dayalı bir zihin felsefesi sunmaya odaklanmıştır. Orijinal tezi olan "" adlı çalışmasında, zihni açıklamanın iki ana gerekliliğine, yani bir içerik teorisine ve bir bilinç teorisine, ayırdı. Bu yaklaşımı, daha sonraki çalışmalarında da tutarlı bir şekilde sürdürmüştür. İçerik ve Bilinç kitabındaki yaklaşımı gibi, "" kitabını da benzer şekilde iki bölüme ayırmıştır. Daha sonra içerik konusundaki denemelerini "The Intentional Stance" adlı eserde toplamış ve bilinç üzerine görüşlerini "Consciousness Explained" kitabında birleşik bir teori halinde sentezlemiştir. Bu kitaplar, onun görüşlerinin en geniş kapsamlı gelişimini temsil eder.
"Bilinç açıklanıyor" kitabının 5. bölümünde, Dennett çoklu bilinç taslakları modelini açıklar. Ona göre, "tüm algılama çeşitleri, hatta tüm düşünce veya zihinsel faaliyet çeşitleri, beyinde duyusal girdilerin paralel, çok kanallı yorumlama ve detaylandırma süreçleriyle gerçekleştirilir. Sinir sistemi tarafından işlenen bilgi sürekli olarak bir 'editoryal revizyon' sürecine tabi tutulur." Sonrasında şöyle devam eder: "Bu süreçler zamanla, bir anlatı akışı veya dizisi gibi düşünülebilecek bir şeyi ortaya çıkarır; bu akış, beynin çeşitli bölgelerinde sürekli olarak düzenlendiği bir yapıya sahiptir."
Bu çalışma, Dennett'in bilincin içerik üreten bazı özelliklerini açıklamaya olan ilgisinin belirgin bir şekilde öne çıktığı ve bu ilginin zaman içinde onun programının ayrılmaz bir parçası haline geldiği bir gerçeği gözler önüne sermektedir. Dennett, görüşünün materyalist ve bilimsel temelli olduğunu vurgular ve nitelik konusundaki argümanlarını sunar. Nitelik kavramının karmaşıklığı nedeniyle herhangi bir anlamda kullanılamayacak veya çelişkisiz bir şekilde anlaşılamayacak kadar zorlu olduğunu savunarak, bu nedenle fizikalizmin geçerli bir itiraz oluşturmadığını ifade eder.
Ancak bu görüş, nörobilimciler Gerald Edelman, Antonio Damasio, , ve tarafından reddedilmekte ve bu bilim insanları, niteliklerin var olduğunu ve bunları ortadan kaldırma çabasının bazı filozofların bilimsel gerçekleri yanlış bir şekilde yorumladığına işaret etmektedirler.
Dennett'in yaklaşımı, hocası Ryle'ın birinci şahıs perspektifini üçüncü şahıs terimleriyle yeniden tanımlama stratejisiyle uyumlu bir şekilde ilerler. Bu yaklaşım, mücadele ettiği kavramların tutarlılığını reddetmeyi amaçlar ve bu da onun görüşlerini yansıtan bir stratejidir.
Evrimsel Tartışma
Dennett, 1990'lardan bu yana hayvan zihninden ayıran özelliklerden başlayarak özgür iradenin natüralist bir perspektifle nasıl uyumlu olduğunu ele alan bir dizi çalışma yapmıştır. Önceki fikirlerini daha derinlemesine anlamak amacıyla, evrimsel bir bakış açısıyla çeşitli konuları ele almıştır.
Dennett, evrimi bir süreç olarak görmekte ve bu sürecin doğal seçilimle şekillendiğini belirtmektedir. Ancak, basit algoritmaların genellikle önemli derecede rRandomlik içerdiğine dikkat çekmektedir. Bu görüş, paleontolog Stephen Jay Gould'un evrim felsefesiyle çatışır, çünkü Gould evrimin doğal seçilim dışında da birçok faktöre bağlı olduğunu vurgular, yani evrimin "çoğulculuğunu" öne sürer.
Dennett'in evrimle ilgili görüşleri, biyolog Richard Dawkins'in görüşleriyle paralellik gösterir. Adaptasyoncu bir bakış açısını benimser ve evrimin ana itici gücünün adaptasyon olduğunu savunur. "Darwin's Dangerous Idea" adlı kitabında, Dawkins'ten daha fazla adaptasyoncu bir pozisyonu benimseyerek, Gould'un fikirlerini eleştirmiş ve onun evrim yaklaşımını sorgulamıştır.
Dennett'in görüşleri, evrimsel psikolog 'ın çalışmaları üzerinde de etkili olmuştur. Dennett'in teorileri, Miller'ın araştırmalarını daha anlaşılır ve akıcı bir şekilde ifade etmesine yardımcı olmuştur.
Sonuç olarak, Dennett, evrim konusundaki algoritmik perspektifi ve adaptasyoncu görüşleriyle tanınan bir filozof ve yazar olarak öne çıkmaktadır. Görüşleri, evrim ve insan davranışının anlaşılması konusunda geniş bir etki yaratmış ve özellikle evrimsel psikoloji gibi alanlarda çalışan diğer araştırmacılar üzerinde derinlemesine bir etki bırakmıştır.
Din ve Ahlak
Dennett, Amerika için Seküler Koalisyon'un danışma kurulu üyesi olarak faaliyet göstermiş ve Şüpheci Sorgulama Komitesi üyesi olarak görev almıştır. Ayrıca, Brights hareketini destekleyen ve ateist-seküler görüşleri açıkça savunan bir kişilik olarak bilinir. Dennett, Richard Dawkins, Sam Harris ve Christopher Hitchens ile birlikte "" olarak adlandırılmıştır.
"Darwin'in Tehlikeli Fikri" adlı kitabında, Dennett evrim teorisinin ahlakın kökenini açıklayabileceğini öne sürer. Ahlakın insanlar için doğal bir özellik olduğunu belirterek, etik konusunda şüpheci bir duruş almanın gerekliliğini reddeder. Natüralist bir yaklaşımın, değerleri sadece olgulardan türetmek yerine desteklemek anlamına geldiğini vurgular.
2006'da yayınlanan "Büyüyü Bozmak" adlı kitabında, Dennett dinin doğal bir fenomen olarak nasıl açıklanabileceğini inceler ve dini inançların olası evrimsel nedenlerini araştırır. Kendisini "aydın" olarak tanımlar ve bu terimi kullanmanın gerekçelerini açıklar. Dennett, gizlice ateist olan din adamlarının durumunu inceleyen bir araştırma yürütmüştür. Bu araştırmada, inançlarını kaybetmiş olmalarına rağmen işlerini nasıl rasyonalize ettiklerini incelemiş ve bunu "Sorma, Söyleme" komplosu olarak adlandırmıştır. Bu komplo kavramı, inanan insanların inanç kaybını duymak istemediği gerçeği etrafında dönüyor. Araştırma, gizlice inançsız olan din adamlarının sıklıkla dışlanma korkusu yaşadığını ve işlerini, kiliseler tarafından sağlanan konutları kaybetmek istemedikleri için sürdürdüğünü gösterdi. Bu durum, bu din adamlarının kendilerini bir tür çıkmazda hissetmelerine neden oluyordu.
Bununla birlikte, bu gizlice inançsız din adamları, pastoral rollerinde hala faydalı işler yaptıklarını ve gereken ritüelleri sağlayarak topluluklarına hizmet ettiklerini düşünerek kendilerini teselli ediyorlardı.
Araştırma daha sonra Linda LaScola ile birlikte genişletildi ve diğer mezhepleri ve Hristiyan olmayan din adamlarını da içerecek şekilde genişletildi. Bu projenin sonucunda, Dennett ve LaScola, 2013 yılında "Caught in the Pulpit: Leaving Belief Behind" adlı bir kitap yazdılar. Bu kitap, araştırmalarının sonuçlarını ve topladıkları hikâyeleri içeriyordu.
Sonuç olarak, Dennett ve LaScola'nın yürüttüğü bu proje, gizlice ateist olan din adamlarının yaşadığı iç çatışmaları ve işlerini nasıl sürdürdüklerini anlamaya yönelik önemli bir perspektif sunmaktadır. Kitapları, bu konuda derinlemesine bir anlayış sağlamaktadır.
Memetik, postmodernizm ve derinlik
Dennett, en son Harvard'ın MBB 2009 Seçkin Konferans Serisi kapsamında üç bölümden oluşan "Beyinler, Bilgisayarlar ve Zihinler" başlıklı sunumunda, felsefi açıdan yararlı bir araç olarak memetik kavramı hakkında yazmış ve bu kavramı savunmuştur.
Dennett postmodernizmi eleştirmiş ve şöyle demiştir:
| “ | "Doğrular yoktur, sadece yorumlar vardır" diyen "düşünce" ekolü postmodernizm büyük ölçüde saçmalığa gömüldü, ancak ardında beşeri bilimler alanında hakikat fikrine duydukları güvensizlik ve kanıtlara duydukları saygısızlıkla sakatlanmış, kimsenin yanılmadığı ve hiçbir şeyin teyit edilemediği, sadece hangi üslupla olursa olsun iddia edilen "konuşmalarla" yetinen bir akademisyen kuşağı bıraktı | „ |
Dennett, ilk olarak tarafından ortaya atılan "derinlik" terimini benimsemiş ve bir şekilde yeniden tanımlamıştır. Dennett "derinlik" terimini görünüşte derin, ancak aslında bir düzeyde önemsiz ve başka bir düzeyde anlamsız olan bir ifade için kullanmıştır. Genel olarak, bir derinliğin iki (veya daha fazla) anlamı vardır: biri doğru ama önemsiz olan, diğeri ise kulağa derin gelen ve doğru olsaydı önemli olabilecek ama aslında yanlış veya anlamsız olan. Örnek olarak "Que será será!", "Beauty is only skin deep!", "The power of intention can transform your life." Bu terime pek çok kez atıfta bulunulmuştur.
Yapay Zeka
Dennett, insanların tıpta uzman sistemler veya navigasyonda GPS gibi kaynakları kullanarak elde ettikleri verimlilik artışını onaylarken, makinelerin algı, hafıza ve algoritmik hesaplamadaki temel görevlerin giderek artan bir oranını yerine getirmesinde bir tehlike görmektedir çünkü insanlar bu tür sistemleri antropomorfize etme ve onlara sahip olmadıkları entelektüel güçler atfetme eğiliminde olabilirler.Yapay zekadan (YZ) kaynaklanan ilgili tehlikenin, insanların temelde "parazit" olan YZ sistemlerinin doğasını yanlış anlamaları ve bunları insan kullanıcının kavrama güçlerini zorlamak ve geliştirmek için yapıcı bir şekilde kullanmaları olduğuna inanmaktadır.
En son kitabı From Bacteria to Bach and Back'te belirtildiği üzere, Dennett'in görüşleri Nick Bostrom'un görüşlerine zıttır.İnsan benzeri kavrayışa ve eylemliliğe sahip bir YZ yaratmanın "prensipte mümkün" olduğunu kabul etmekle birlikte, Dennett bu tür bir "güçlü YZ" projesinin zorluklarının, endişeleri dile getirenlerin fark ettiğinden çok daha büyük olacağını savunmaktadır.Dennett'e göre, süper zeka (tüm alanlarda insanların bilişsel performansını büyük ölçüde aşan YZ) olasılığı en az 50 yıl uzakta ve dünyanın karşı karşıya olduğu diğer sorunlara kıyasla çok daha az aciliyet arz etmektedir.
Türkçeye Çevrilmiş Eserleri
- Özgürlük Alanı, Alfa . 2020
- Sezgi Pompaları ve Diğer Düşünme Aletleri, Alfa . 2018
- Bilinç Açıklanıyor, Alfa . 2020
- Özgürlüğün Evrimi,Alfa . 2015
- Darwin`in Tehlikeli Fikri, Alfa . 2022
- Aklın Gözü, Alfa . 2022
Kaynakça
- ^ "Daniel C. Dennett, Widely Read and Fiercely Debated Philosopher, 82, Dies". 19 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
Dış bağlantılar
- Fakülte websitesi4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Daniel Clement Dennett 28 Mart 1942 19 Nisan 2024 Amerikali filozof ve bilissel bilimcidir Arastirmalari genellikle zihin felsefesi bilim felsefesi ve biyoloji felsefesi uzerine odaklanmistir ozellikle evrimsel biyoloji ve bilissel bilimle iliskisini inceler Daniel Clement Dennett2012 de DennettDogumu28 Mart 1942 1942 03 28 Boston Massachusetts ABDOlumu19 Nisan 2024 82 yasinda Portland Maine ABDCagi20 21 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiOkuluAnalitikIlgi alanlariDil felsefesi zihin felsefesi bilim felsefesi bilissel bilimOnemli fikirleri Etkilendikleri Gilbert Ryle Willard Van Orman Quine Wittgenstein Charles Darwin David Hume Alan Turing Richard DawkinsEtkiledikleri Richard Dawkins Douglas Hofstadter 2017 yili itibariyla Bilissel Calismalar Merkezi nin es direktoru olarak gorev yapmis ve Massachusetts teki Tufts Universitesi nde Austin B Fletcher Felsefe Profesoru olarak calismistir Dennett ayni zamanda The Rutherford Journal in yayin kurulu uyesi ve The Clergy Project in kurucu ortagidir Dennett etkili bir ateist ve sekuler dusunce savunucusudur Kendisi Richard Dawkins Sam Harris ve merhum Christopher Hitchens ile birlikte Yeni Ateizmin Dort Atlisi olarak anilmaktadir Ozel hayatiDennett 1962 den beri Susan Bell ile evlidir Bir kizi bir oglu ve 4 torunu vardir Gemilere de ilgi duymaktadir BiyografiDaniel Clement Dennett III 28 Mart 1942 tarihinde Boston Massachusetts te dogdu Anne ve babasi Ruth Marjorie kizlik soyadi Leck 1903 1971 ile Daniel Clement Dennett Jr 1910 1947 olarak bilinir Babasi Harvard Universitesi nde Islam Arastirmalari alaninda doktora yapmis ve Ikinci Dunya Savasi sirasinda Beyrut taki Amerikan Buyukelciligi nde kultur atasesi olarak calismis ayni zamanda Stratejik Hizmetler Ofisi nde gizli bir karsi istihbarat ajani olarak gorev yapmistir Bu nedenle Dennett in cocuklugunun bir kismi Lubnan da gecti Dennett in annesi ise Carleton College da Ingilizce egitimi almis daha sonra Minnesota Universitesi nde yuksek lisans yapmistir Ayni zamanda Beyrut taki Amerikan Toplum Okulu nda Ingilizce ogretmeni olarak gorev yapmistir 1947 yilinda babasi Etiyopya da bir ucak kazasinda oldukten sonra ailesi kisa bir sure sonra Daniel i Massachusetts e geri goturdu Daniel Dennett in kiz kardesi olan Charlotte Dennett bir arastirmaci gazetecidir Dennett felsefe kavramiyla ilk kez 11 yasinda yaz kampina katildiginda tanistigini belirtmistir Bir kamp danismaninin ona Sen nesin biliyor musun Daniel Sen bir filozofsun dedigi ani kendisi icin onemli bir donum noktasi olarak anlatmistir Dennett 1959 da Phillips Exeter Academy den mezun olduktan sonra bir yil boyunca Wesleyan Universitesi nde okudu ve 1963 te Harvard Universitesi nde felsefe lisansini tamamladi Bu donemde W V Quine in ogrencisi oldu 1965 yilinda Gilbert Ryle in ogrencisi olarak Oxford Universitesi ne bagli Hertford College da felsefe alaninda doktorasini tamamladi Tezinin basligi The Mind and the Brain Zihin ve Beyin idi ve Norolojik Bulgular Isiginda Gozlemsel Tanimlama Niyetlilik basligini tasiyordu Dennett 1965 ten 1971 e kadar Kaliforniya Universitesi Irvine de ders verdi ardindan ne gecis yapti Harvard Universitesi ve diger okullari ziyaret ettigi donemler disinda on yillar boyunca Tufts Universitesi nde kaldi Kendini bir ya da daha dogru bir ifadeyle dunyanin onde gelen bilim insanlarinin ilgimi ceken tum alanlarda yuzlerce saatlik gayri resmi egitimlerinden yararlanan biri olarak tanimlar Dennett bir Fulbright Bursu iki Guggenheim Bursu ve Davranis Bilimleri Ileri Arastirmalar Merkezi Bursu sahibidir Ayrica Supheci Sorgulama Komitesi Uyesi ve Uluslararasi Humanizm Akademisi Humanist Odulu sahibidir Amerikan Humanist Dernegi tarafindan 2004 Yilinin Humanisti secilmis ve 2006 yilinda Amerikan Basari Akademisi tarafindan Altin Tabak Odulu ne layik gorulmustur Subat 2010 da Freedom From Religion Foundation in seckin basarilariyla taninan kisilerden olusan Onur Kurulu na secildi 2012 yilinda bilim ve teknolojinin kulturel onemini genis bir kitleye aktarma becerisi nedeniyle Avrupa kulturune toplumuna veya sosyal bilimlere istisnai katkilar saglayan bir kisiye verilen yillik Erasmus Odulu ne layik goruldu 2018 yilinda Hollanda nin Nijmegen sehrinde bulunan Radboud Universitesi tarafindan disiplinler arasi bilime yaptigi katkilar ve bu alandaki etkisi nedeniyle fahri doktora unvani ile odullendirildi Dennett 19 Nisan 2024 te tedavi gordugu hastanede interstisyel akciger hastaligi nedeniyle 82 yasinda oldu Felsefi GorusleriOzgur Irade Daniel Dennett ozgur irade konusunda onaylanmis bir bagdastirmaci olarak bilinse de 1978 tarihli Brainstorms adli kitabinin 15 bolumu olan On Giving Libertarians What They Say They Want da liberteryen goruslere karsi getirdigi elestiriye karsilik olarak iki asamali bir karar verme modelini ortaya koymustur Dennett in onerdigi karar verme modeli su sekildedir Onemli bir kararla karsi karsiya geldigimizde henuz belirlenmemis bir ciktiya sahip bir dusunce uretici islev gorur Bu dusunce ureticisi cesitli dusunceleri uretir fakat bunlardan bazilari temsilci bilincli veya bilincsiz olarak tarafindan ilgisiz bulundugu icin hizla reddedilebilir Temsilcinin karar uzerinde ihmal edilebilirden daha fazla etkisi oldugu icin secilen dusunceler daha sonra bir muhakeme surecine tabi tutulur Eger temsilci baskin bir rol oynuyorsa bu dusunceler nihayetinde temsilcinin nihai kararinin tahmin edicileri ve aciklayicilari olarak hizmet eder Dennett bu iki asamali modeli savunurken William James Henri Poincare Arthur Compton ve gibi diger filozoflarin da benzer modeller gelistirdigini belirtir Ancak Dennett bu modeli ozellikle asagidaki nedenlerle desteklemektedir Oncelikle oznenin aklina gelen dusuncelerin akillica secilmesi reddedilmesi ve tartilmasi fark yaratan bir zeka meselesidir Ikinci olarak eger dogru bir noktadaysa ozgurlukcu bakis acisiyla indeterminizmin dogru bir sekilde yerlestirildigini dusunuyorum Ucuncu olarak biyolojik muhendislik perspektifinden bakildiginda karar verme surecinin bu sekilde gerceklesmesi daha verimli ve sonucta daha rasyonel bir yol sunar Modelin lehine olan dorduncu bir gozlem ahlaki egitimin tum farki yaratmadan bile bir fark yaratabilmesine izin vermesidir Besinci olarak ve bence bu modelin en onemli yonlerinden biri onerdigimiz model ahlaki kararlarimizin yazarlari oldugumuza dair sezgilerimize anlamli bir aciklama sunar Son olarak onerdigim model ahlaki kararlarimizi cevreleyen diger kararlarin cesitliligine isaret eder ve bircok durumda hangi yolun secilecegi konusundaki nihai kararin ozgur irade hissimizi etkileyen deneyimden daha az onemli oldugunu one surer Ornegin daha fazla dusunmeden hareket etme veya muzakereyi sonlandirma karari gibi veya belirli sorusturma yollarini gormezden gelme karari gibi Bu oncul ve tali kararlarin kendimizi sorumlu ozgur eyleyiciler olarak hissetmemize katkida bulundugunu dusunuyorum Bir onemli karar verme aniyla yuz yuze geldigimde belli bir sure dusundukten sonra icimden sunlari geciririm Yeterince dusundum Bu konuyu yeterince analiz ettim ve simdi harekete gecme zamani Bu dusuncenin arkasinda daha fazla dusunme ihtimalinin oldugunu hatta olasiliklarin karari yaniltabilecegini bile bilerek yine de her durumda sorumlulugu kabul etmek yatar Onde gelen liberteryen filozoflar arasinda yer alan Robert Kane gibi isimler ozellikle rastgele sans faktorunun dogrudan bir karara dahil oldugu modelleri boyle bir yaklasimin failin gudulerini nedenlerini karakterini degerlerini duygularini ve arzularini goz ardi ettigi gerekcesiyle reddetmistir Onlara gore eger sans faktoru kararlarin temel nedeni haline gelirse sonuc olarak ortaya cikan eylemlerden faillerin sorumlu tutulamayacagi bir durum olusur Kane bu konuda su ifadeleri kullanmistir Dennett in de kabul ettigi gibi bu tur nedensel indeterminist gorus ozgurlukculerin ozgur iradeden bekledikleri her seyi sunmaz Cunku fail zihnine giren veya dusuncesini etkileyen tesadufi imgeler ve diger dusunceler uzerinde tam bir kontrol sahibi degildir bunlar sadece istedikleri gibi ortaya cikarlar Sans eseri dusunceler meydana geldikten sonra fail belli bir miktar kontrole sahip olur Ancak bu noktadan sonra sans faktoru devreden cikar O andan itibaren ne olacagi nasil tepki verecegi zaten sahip oldugu arzu ve inanclar tarafindan belirlenir Bu nedenle sans faktoru gerceklestikten sonra ozgurlukcu anlamda bir kontrolun artik olmadigi gorulebilir Liberteryen goruse sahip olanlar tam sorumluluk ve ozgur irade anlayisi icin bundan daha fazlasini gerektirirler AkilDennett felsefi projesinin genel olarak Oxford yillarindan bu yana buyuk olcude degismedigini birkac farkli yerde belirtmistir Kendisi oncelikle ampirik arastirmalara dayali bir zihin felsefesi sunmaya odaklanmistir Orijinal tezi olan adli calismasinda zihni aciklamanin iki ana gerekliligine yani bir icerik teorisine ve bir bilinc teorisine ayirdi Bu yaklasimi daha sonraki calismalarinda da tutarli bir sekilde surdurmustur Icerik ve Bilinc kitabindaki yaklasimi gibi kitabini da benzer sekilde iki bolume ayirmistir Daha sonra icerik konusundaki denemelerini The Intentional Stance adli eserde toplamis ve bilinc uzerine goruslerini Consciousness Explained kitabinda birlesik bir teori halinde sentezlemistir Bu kitaplar onun goruslerinin en genis kapsamli gelisimini temsil eder Bilinc aciklaniyor kitabinin 5 bolumunde Dennett coklu bilinc taslaklari modelini aciklar Ona gore tum algilama cesitleri hatta tum dusunce veya zihinsel faaliyet cesitleri beyinde duyusal girdilerin paralel cok kanalli yorumlama ve detaylandirma surecleriyle gerceklestirilir Sinir sistemi tarafindan islenen bilgi surekli olarak bir editoryal revizyon surecine tabi tutulur Sonrasinda soyle devam eder Bu surecler zamanla bir anlati akisi veya dizisi gibi dusunulebilecek bir seyi ortaya cikarir bu akis beynin cesitli bolgelerinde surekli olarak duzenlendigi bir yapiya sahiptir Bu calisma Dennett in bilincin icerik ureten bazi ozelliklerini aciklamaya olan ilgisinin belirgin bir sekilde one ciktigi ve bu ilginin zaman icinde onun programinin ayrilmaz bir parcasi haline geldigi bir gercegi gozler onune sermektedir Dennett gorusunun materyalist ve bilimsel temelli oldugunu vurgular ve nitelik konusundaki argumanlarini sunar Nitelik kavraminin karmasikligi nedeniyle herhangi bir anlamda kullanilamayacak veya celiskisiz bir sekilde anlasilamayacak kadar zorlu oldugunu savunarak bu nedenle fizikalizmin gecerli bir itiraz olusturmadigini ifade eder Ancak bu gorus norobilimciler Gerald Edelman Antonio Damasio ve tarafindan reddedilmekte ve bu bilim insanlari niteliklerin var oldugunu ve bunlari ortadan kaldirma cabasinin bazi filozoflarin bilimsel gercekleri yanlis bir sekilde yorumladigina isaret etmektedirler Dennett in yaklasimi hocasi Ryle in birinci sahis perspektifini ucuncu sahis terimleriyle yeniden tanimlama stratejisiyle uyumlu bir sekilde ilerler Bu yaklasim mucadele ettigi kavramlarin tutarliligini reddetmeyi amaclar ve bu da onun goruslerini yansitan bir stratejidir Evrimsel TartismaDennett 1990 lardan bu yana hayvan zihninden ayiran ozelliklerden baslayarak ozgur iradenin naturalist bir perspektifle nasil uyumlu oldugunu ele alan bir dizi calisma yapmistir Onceki fikirlerini daha derinlemesine anlamak amaciyla evrimsel bir bakis acisiyla cesitli konulari ele almistir Dennett evrimi bir surec olarak gormekte ve bu surecin dogal secilimle sekillendigini belirtmektedir Ancak basit algoritmalarin genellikle onemli derecede rRandomlik icerdigine dikkat cekmektedir Bu gorus paleontolog Stephen Jay Gould un evrim felsefesiyle catisir cunku Gould evrimin dogal secilim disinda da bircok faktore bagli oldugunu vurgular yani evrimin cogulculugunu one surer Dennett in evrimle ilgili gorusleri biyolog Richard Dawkins in gorusleriyle paralellik gosterir Adaptasyoncu bir bakis acisini benimser ve evrimin ana itici gucunun adaptasyon oldugunu savunur Darwin s Dangerous Idea adli kitabinda Dawkins ten daha fazla adaptasyoncu bir pozisyonu benimseyerek Gould un fikirlerini elestirmis ve onun evrim yaklasimini sorgulamistir Dennett in gorusleri evrimsel psikolog in calismalari uzerinde de etkili olmustur Dennett in teorileri Miller in arastirmalarini daha anlasilir ve akici bir sekilde ifade etmesine yardimci olmustur Sonuc olarak Dennett evrim konusundaki algoritmik perspektifi ve adaptasyoncu gorusleriyle taninan bir filozof ve yazar olarak one cikmaktadir Gorusleri evrim ve insan davranisinin anlasilmasi konusunda genis bir etki yaratmis ve ozellikle evrimsel psikoloji gibi alanlarda calisan diger arastirmacilar uzerinde derinlemesine bir etki birakmistir Din ve AhlakDennett Amerika icin Sekuler Koalisyon un danisma kurulu uyesi olarak faaliyet gostermis ve Supheci Sorgulama Komitesi uyesi olarak gorev almistir Ayrica Brights hareketini destekleyen ve ateist sekuler gorusleri acikca savunan bir kisilik olarak bilinir Dennett Richard Dawkins Sam Harris ve Christopher Hitchens ile birlikte olarak adlandirilmistir Darwin in Tehlikeli Fikri adli kitabinda Dennett evrim teorisinin ahlakin kokenini aciklayabilecegini one surer Ahlakin insanlar icin dogal bir ozellik oldugunu belirterek etik konusunda supheci bir durus almanin gerekliligini reddeder Naturalist bir yaklasimin degerleri sadece olgulardan turetmek yerine desteklemek anlamina geldigini vurgular 2006 da yayinlanan Buyuyu Bozmak adli kitabinda Dennett dinin dogal bir fenomen olarak nasil aciklanabilecegini inceler ve dini inanclarin olasi evrimsel nedenlerini arastirir Kendisini aydin olarak tanimlar ve bu terimi kullanmanin gerekcelerini aciklar Dennett gizlice ateist olan din adamlarinin durumunu inceleyen bir arastirma yurutmustur Bu arastirmada inanclarini kaybetmis olmalarina ragmen islerini nasil rasyonalize ettiklerini incelemis ve bunu Sorma Soyleme komplosu olarak adlandirmistir Bu komplo kavrami inanan insanlarin inanc kaybini duymak istemedigi gercegi etrafinda donuyor Arastirma gizlice inancsiz olan din adamlarinin siklikla dislanma korkusu yasadigini ve islerini kiliseler tarafindan saglanan konutlari kaybetmek istemedikleri icin surdurdugunu gosterdi Bu durum bu din adamlarinin kendilerini bir tur cikmazda hissetmelerine neden oluyordu Bununla birlikte bu gizlice inancsiz din adamlari pastoral rollerinde hala faydali isler yaptiklarini ve gereken rituelleri saglayarak topluluklarina hizmet ettiklerini dusunerek kendilerini teselli ediyorlardi Arastirma daha sonra Linda LaScola ile birlikte genisletildi ve diger mezhepleri ve Hristiyan olmayan din adamlarini da icerecek sekilde genisletildi Bu projenin sonucunda Dennett ve LaScola 2013 yilinda Caught in the Pulpit Leaving Belief Behind adli bir kitap yazdilar Bu kitap arastirmalarinin sonuclarini ve topladiklari hikayeleri iceriyordu Sonuc olarak Dennett ve LaScola nin yuruttugu bu proje gizlice ateist olan din adamlarinin yasadigi ic catismalari ve islerini nasil surdurduklerini anlamaya yonelik onemli bir perspektif sunmaktadir Kitaplari bu konuda derinlemesine bir anlayis saglamaktadir Memetik postmodernizm ve derinlikDennett en son Harvard in MBB 2009 Seckin Konferans Serisi kapsaminda uc bolumden olusan Beyinler Bilgisayarlar ve Zihinler baslikli sunumunda felsefi acidan yararli bir arac olarak memetik kavrami hakkinda yazmis ve bu kavrami savunmustur Dennett postmodernizmi elestirmis ve soyle demistir Dogrular yoktur sadece yorumlar vardir diyen dusunce ekolu postmodernizm buyuk olcude sacmaliga gomuldu ancak ardinda beseri bilimler alaninda hakikat fikrine duyduklari guvensizlik ve kanitlara duyduklari saygisizlikla sakatlanmis kimsenin yanilmadigi ve hicbir seyin teyit edilemedigi sadece hangi uslupla olursa olsun iddia edilen konusmalarla yetinen bir akademisyen kusagi birakti Dennett ilk olarak tarafindan ortaya atilan derinlik terimini benimsemis ve bir sekilde yeniden tanimlamistir Dennett derinlik terimini gorunuste derin ancak aslinda bir duzeyde onemsiz ve baska bir duzeyde anlamsiz olan bir ifade icin kullanmistir Genel olarak bir derinligin iki veya daha fazla anlami vardir biri dogru ama onemsiz olan digeri ise kulaga derin gelen ve dogru olsaydi onemli olabilecek ama aslinda yanlis veya anlamsiz olan Ornek olarak Que sera sera Beauty is only skin deep The power of intention can transform your life Bu terime pek cok kez atifta bulunulmustur Yapay ZekaDennett insanlarin tipta uzman sistemler veya navigasyonda GPS gibi kaynaklari kullanarak elde ettikleri verimlilik artisini onaylarken makinelerin algi hafiza ve algoritmik hesaplamadaki temel gorevlerin giderek artan bir oranini yerine getirmesinde bir tehlike gormektedir cunku insanlar bu tur sistemleri antropomorfize etme ve onlara sahip olmadiklari entelektuel gucler atfetme egiliminde olabilirler Yapay zekadan YZ kaynaklanan ilgili tehlikenin insanlarin temelde parazit olan YZ sistemlerinin dogasini yanlis anlamalari ve bunlari insan kullanicinin kavrama guclerini zorlamak ve gelistirmek icin yapici bir sekilde kullanmalari olduguna inanmaktadir En son kitabi From Bacteria to Bach and Back te belirtildigi uzere Dennett in gorusleri Nick Bostrom un goruslerine zittir Insan benzeri kavrayisa ve eylemlilige sahip bir YZ yaratmanin prensipte mumkun oldugunu kabul etmekle birlikte Dennett bu tur bir guclu YZ projesinin zorluklarinin endiseleri dile getirenlerin fark ettiginden cok daha buyuk olacagini savunmaktadir Dennett e gore super zeka tum alanlarda insanlarin bilissel performansini buyuk olcude asan YZ olasiligi en az 50 yil uzakta ve dunyanin karsi karsiya oldugu diger sorunlara kiyasla cok daha az aciliyet arz etmektedir Turkceye Cevrilmis EserleriOzgurluk Alani Alfa 2020 Sezgi Pompalari ve Diger Dusunme Aletleri Alfa 2018 Bilinc Aciklaniyor Alfa 2020 Ozgurlugun Evrimi Alfa 2015 Darwin in Tehlikeli Fikri Alfa 2022 Aklin Gozu Alfa 2022Kaynakca Daniel C Dennett Widely Read and Fiercely Debated Philosopher 82 Dies 19 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Nisan 2024 Dis baglantilarFakulte websitesi4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde