Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deniz börülcesi (Salicornia europaea), ıspanakgiller (Amaranthaceae) familyasından bir bitki türü. Bu isim altında birbirine çok benzer ve zor ayırt edilir alt türler bulunur.
| Deniz börülcesi | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Salicornia europaea Linnaeus, 1753 |
Deniz börülcesi, deniz kıyısına yakın yerlerde yetişen bir bitkidir. Türkiye'de en çok Gökova'da yetişir, Tuz Gölü ve çevresi, Aksaray, Ereğli, Burdur ile Tarsus kıyılarında da rastlanır.
Deniz kıyılarında suyun gel-git yaptığı yerlerde sular çekildikten sonra yetişen bu bitki, tuzlu ve ekşidir. Daha çok ilkbaharda tüketilir; çünkü sonbahara doğru deniz tuzunu iyice içine çeker. Haşlanarak salatası yapılır. İyotlu topraklarda yetiştiğinden iyot eksikliğine bağlı guatr hastalığına iyi gelir. İdrar artırıcı ve kuvvet vericidir. Çiğ tüketildiğinde mutlaka sirke kullanmak gerekir. Sarımsak, limon ve zeytinyağı karıştırılarak yapılan sos ile de tüketilir.
Sınıflandırma
Bitkinin fenotipik plastisitesi ve lokal toplulukların kendi içlerinde üremeleri yüzünden taksonomisi çok karışıktır. Tür kümeleleri ve mikrotürler mevcuttur. Yapılan bilimsel yayınların Salicornia içinde hangi türe ait olduğu belli değildir. Bu grupta yer alan türlerin sadece S. pusilla, S. europaea agg. ve S. procumbens agg. olarak üç tür olarak ele tanımlanması gerektiği öne sürülmüştür.
Tanımlama
Deniz börülcesi , etli (), bir bitkidir. Uzunlukları 5–45 cm arasında olabilir. Alt türüne bağlı olarak gövde az veya çok dallı olabilir. Yapraklarının küçük ve pul gibi olması nedeniyle bitkinin gövdesi eklemli gibi görünür. Yeşil, kirli kırmızı veya sarı-yeşil olabilir. Sonbaharda koyu kırmızı bir renk alırlar. Meyveleri kapsül şeklindedir.
Dağılımı
En çok görüldüğü yerler kuzey yarım kürede orta enlemlerdeki deniz ve tuzlu göl kıyılarıdır. Su altında kalmaya ve tuza dayanıklılığı sayesinde denize doğru en fazla yayılabilen bitkilerdendir. Bu türü oluşturan alt topluluklar arasında diploid ve tetraploid formlar vardır.
Avrupa'da Baltık Denizi, Atlas Okyanusu ve Akdeniz kıyılarında çok yaygındır. Ayrıca tuzlu göllerin kıyılarında da görülebilir. Deniz börülcesi, çamurlu veya kumlu, ama tuzlu ve alkali toprakları sever.
Ekoloji
Çoğu zaman deniz kıyısında bulunurlar. Tuza ve köklerinin su altında kalmasına dayanıklılığı nedeniyle deniz börülcesi deniz kıyılarında, deniz suyunun nüfuz ettiği topraklarda yetişirler. Bu bölgelerde kök salarak sudaki taneciklerin akıntıyla taşınmasını engelledikleri için, sedimantasyona yardımcı olurlar.
Deniz börülcesi, çiçekli bitkilerin tuza en dayanıklı olanıdır. Bitkinin etli (sukkulent) olmasının nedeni tuza dayanıklılığıyla ilişkilidir. Hücrelerin içinde bulunan büyük bir koful hücre içindeki tuzlu suyu depolayarak sitoplazmadaki tuz konsantrasyonunun fazla yükselmesine engel olur. Tuz, deniz börülcesinin dayanabildiğinden daha yüksek olursa bitki kırmızı bir renk alır ve sonunda ölür.
S. europaea köklerinin su altında kalmasına dayanıklı olmasından dolayı gövdeden köklere oksijen taşıma yeteneğine sahiptir. Ancak tamamen su altında kalınca ölür.
Tohumlar filizlenmek için tatlı suya ihtiyaç duyar, ancak yağmur veya selden sonra filizlenirler. Filizlendikten sonra genç bitki normal deniz suyundaki tuz seviyesine dayanıklıdır. Bitkinin ölümünden sonra 10.000 dolayında tohum salınır. Tohumlar tatlı su bulamadıkları durumda toprak içinde uzun süre (50 yıla kadar) filizlenme yeteneklerini korurlar.
Kullanım
Deniz börülcesi yenebilir bir bitkidir. Taze veya haşlanmış olarak yenilir. Sirkeyle tatlandırılıp tek başına veya salata içinde de hazırlanabilir. Mayıstan itibaren toplanır, başakları kullanılır.
Hem deniz suyunda hem de tuzlu topraklarda yaşayabildiğinden deniz suyunda bulunan pek çok minerali içinde biriktirir. Bu yüzden sodyum, potasyum, magnezyum, iyot, kükürt, kalsiyum, fosfor, demir, çinko, manganez ve bakır bulundurur.
Deniz börülcesinde bulunan bu mineraller eskiden onun sabun ve cam yapımında kullanılmasının nedenidir. Yakılmasından elde edilen küllerde bulunan sodyum karbonat camın erime sıcaklığını düşürmeye yarar. Sodyum karbonatın ısıtılmasıyla elde edilen sodyum hidroksit sabunu yapımında kullanılır.
Kaynakça
- Özel
- Genel
- H. Haeupler & Th. Muer: Bildatlas der Farn- und Blütenpflanzen Deutschlands. Ulmer Verlag, Stuttgart, 2000, . (Almanca)
- O. Röller & F. Schlesiger: Blühende Wildniss Spiekerogg, Verlag Hermann Lietz-Schule Spiekeroog, 2005, . (Almanca)
- Klaus Janke, Bruno Kremer: Düne, Strand und Wattenmeer- Kosmos-Naturführer, Franckh'sche Verlagshandlung Stuttgart, . (Almanca)
- Georg Quedens: Strand und Wattenmeer, BLV Verlagsgesellschaft, München Wien Zürich, . (Almanca)
- Flora Web'de tür hakkında bilgi [1][](Almanca)
Dış bağlantılar
- Coğrafi dağılımının haritası [2]11 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
![[2]](http://linnaeus.nrm.se/flora/di/chenopodia/salic/salieurv.jpg){kind=link}
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Deniz borulcesi Salicornia europaea ispanakgiller Amaranthaceae familyasindan bir bitki turu Bu isim altinda birbirine cok benzer ve zor ayirt edilir alt turler bulunur Deniz borulcesiBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeKlad Angiosperms Kapali tohumlular Klad Eudicots Iki cenekliler Klad Core eudicotsTakim CaryophyllalesFamilya Amaranthaceae Ispanakgiller Cins SalicorniaTur S europaeaIkili adlandirmaSalicornia europaea Linnaeus 1753Anatomik cizimSaplarSonbahar renkleri Deniz borulcesi deniz kiyisina yakin yerlerde yetisen bir bitkidir Turkiye de en cok Gokova da yetisir Tuz Golu ve cevresi Aksaray Eregli Burdur ile Tarsus kiyilarinda da rastlanir Deniz kiyilarinda suyun gel git yaptigi yerlerde sular cekildikten sonra yetisen bu bitki tuzlu ve eksidir Daha cok ilkbaharda tuketilir cunku sonbahara dogru deniz tuzunu iyice icine ceker Haslanarak salatasi yapilir Iyotlu topraklarda yetistiginden iyot eksikligine bagli guatr hastaligina iyi gelir Idrar artirici ve kuvvet vericidir Cig tuketildiginde mutlaka sirke kullanmak gerekir Sarimsak limon ve zeytinyagi karistirilarak yapilan sos ile de tuketilir SiniflandirmaBitkinin fenotipik plastisitesi ve lokal topluluklarin kendi iclerinde uremeleri yuzunden taksonomisi cok karisiktir Tur kumeleleri ve mikroturler mevcuttur Yapilan bilimsel yayinlarin Salicornia icinde hangi ture ait oldugu belli degildir Bu grupta yer alan turlerin sadece S pusilla S europaea agg ve S procumbens agg olarak uc tur olarak ele tanimlanmasi gerektigi one surulmustur TanimlamaDeniz borulcesi etli bir bitkidir Uzunluklari 5 45 cm arasinda olabilir Alt turune bagli olarak govde az veya cok dalli olabilir Yapraklarinin kucuk ve pul gibi olmasi nedeniyle bitkinin govdesi eklemli gibi gorunur Yesil kirli kirmizi veya sari yesil olabilir Sonbaharda koyu kirmizi bir renk alirlar Meyveleri kapsul seklindedir DagilimiEn cok goruldugu yerler kuzey yarim kurede orta enlemlerdeki deniz ve tuzlu gol kiyilaridir Su altinda kalmaya ve tuza dayanikliligi sayesinde denize dogru en fazla yayilabilen bitkilerdendir Bu turu olusturan alt topluluklar arasinda diploid ve tetraploid formlar vardir Avrupa da Baltik Denizi Atlas Okyanusu ve Akdeniz kiyilarinda cok yaygindir Ayrica tuzlu gollerin kiyilarinda da gorulebilir Deniz borulcesi camurlu veya kumlu ama tuzlu ve alkali topraklari sever EkolojiCogu zaman deniz kiyisinda bulunurlar Tuza ve koklerinin su altinda kalmasina dayanikliligi nedeniyle deniz borulcesi deniz kiyilarinda deniz suyunun nufuz ettigi topraklarda yetisirler Bu bolgelerde kok salarak sudaki taneciklerin akintiyla tasinmasini engelledikleri icin sedimantasyona yardimci olurlar Deniz borulcesi cicekli bitkilerin tuza en dayanikli olanidir Bitkinin etli sukkulent olmasinin nedeni tuza dayanikliligiyla iliskilidir Hucrelerin icinde bulunan buyuk bir koful hucre icindeki tuzlu suyu depolayarak sitoplazmadaki tuz konsantrasyonunun fazla yukselmesine engel olur Tuz deniz borulcesinin dayanabildiginden daha yuksek olursa bitki kirmizi bir renk alir ve sonunda olur S europaea koklerinin su altinda kalmasina dayanikli olmasindan dolayi govdeden koklere oksijen tasima yetenegine sahiptir Ancak tamamen su altinda kalinca olur Tohumlar filizlenmek icin tatli suya ihtiyac duyar ancak yagmur veya selden sonra filizlenirler Filizlendikten sonra genc bitki normal deniz suyundaki tuz seviyesine dayaniklidir Bitkinin olumunden sonra 10 000 dolayinda tohum salinir Tohumlar tatli su bulamadiklari durumda toprak icinde uzun sure 50 yila kadar filizlenme yeteneklerini korurlar KullanimDeniz borulcesi yenebilir bir bitkidir Taze veya haslanmis olarak yenilir Sirkeyle tatlandirilip tek basina veya salata icinde de hazirlanabilir Mayistan itibaren toplanir basaklari kullanilir Hem deniz suyunda hem de tuzlu topraklarda yasayabildiginden deniz suyunda bulunan pek cok minerali icinde biriktirir Bu yuzden sodyum potasyum magnezyum iyot kukurt kalsiyum fosfor demir cinko manganez ve bakir bulundurur Deniz borulcesinde bulunan bu mineraller eskiden onun sabun ve cam yapiminda kullanilmasinin nedenidir Yakilmasindan elde edilen kullerde bulunan sodyum karbonat camin erime sicakligini dusurmeye yarar Sodyum karbonatin isitilmasiyla elde edilen sodyum hidroksit sabunu yapiminda kullanilir KaynakcaOzel Stace C A 1997 New Flora of the British Isles 2nd edn Cambridge University Press Cambridge UK Ohio J Sci Mortality of the Salt Marsh Species Salicornia europaea andAtriplex prostrata Chenopodiaceae in Response to Inundation Egan T P Ungar I A 2000 Ohio J Sci 100 2 24 27 GenelH Haeupler amp Th Muer Bildatlas der Farn und Blutenpflanzen Deutschlands Ulmer Verlag Stuttgart 2000 ISBN 3 8001 3364 4 Almanca O Roller amp F Schlesiger Bluhende Wildniss Spiekerogg Verlag Hermann Lietz Schule Spiekeroog 2005 ISBN 3 925754 49 0 Almanca Klaus Janke Bruno Kremer Dune Strand und Wattenmeer Kosmos Naturfuhrer Franckh sche Verlagshandlung Stuttgart ISBN 3 440 05759 3 Almanca Georg Quedens Strand und Wattenmeer BLV Verlagsgesellschaft Munchen Wien Zurich ISBN 3 405 15108 2 Almanca Flora Web de tur hakkinda bilgi 1 olu kirik baglanti Almanca Dis baglantilarCografi dagiliminin haritasi 2 11 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde