Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dicle-Fırat havzası Batı Asya'da Basra Körfezi'ne dökülen büyük bir nehir sistemidir. Başlıca nehirleri, daha küçük kolları ile birlikte Dicle ve Fırat'tır.
| Dicle-Fırat havzası | |
|---|---|
 | |
| Coğrafya | |
| Ülke(ler) | |
| Koordinatlar | 33°42′K 43°30′D / 33.700°K 43.500°D |
| Özellikler | |
| Biyom | Kuru bozkır |
| Biyocoğrafik bölge | Palearktik |
| Akarsu | Dicle, Fırat, Zap Suyu |
| Yüzölçümü | 87.978 km2 (33.968 sq mi) |
Nehirler, Türkiye'nin doğusundaki dağlardaki kaynaklarından ve üst sıralarından, vadiler ve geçitler yoluyla Suriye'nin yaylalarına ve Kuzey Irak'a ve ardından orta Irak'ın birikinti ovasına iner. Diğer kollar, doğuda Zagros Dağları'ndaki kaynaklardan Dicle'ye katılır. Nehirler orta ovadan güneydoğu yönünde akar ve El-Kurne'de birleşerek Şattülarap'ı oluşturur ve Basra Körfezi'ne dökülür. Nehirler ve kolları, Türkiye, Suriye, Irak, İran ve Kuveyt'in bölümleri dahil olmak üzere 879.790 km²'lik bir alanı boşaltır.
Bölge, Mezopotamya uygarlığının ilk ortaya çıktığına inanılan Bereketli Hilal bölgesinin bir parçası olarak tarihi öneme sahiptir.
Coğrafya
Dicle-Fırat Havzası Türkiye, Suriye, Irak, İran ve Kuveyt arasında paylaşılmaktadır. Dicle'nin birçok kolu İran'dan gelir ve Dicle-Fırat birleşmesi Irak-Kuveyt sınırının bir parçasını oluşturur. Türkiye'nin GAP projesine ciddi bir şekilde başladığı 1960'lardan ve 1970'lerden bu yana, ilgili barajın çevre üzerindeki etkilerine ek olarak düzenli olarak su anlaşmazlıkları meydana geldi. Ayrıca Suriye ve İran baraj inşaatları da özellikle kuraklık dönemlerinde havzadaki siyasi gerginliğe katkıda bulunmuştur.
Ekolojik bölge, iki büyük nehir, Dicle ve Fırat ile karakterize edilir. Yukarı havzadaki yüksek dağlar, sıcak ve kurak bir subtropikal iklime sahip olan alt havzaya göre daha fazla yağmur ve kar alır. Dağlardan gelen yıllık kar erimesi, ilkbahar taşkınlarını getirir ve ovalarda kalıcı ve mevsimlik bataklıkları sürdürür.
İki nehir arasındaki ova Mezopotamya olarak bilinir. Daha büyük Bereketli Hilal'in bir parçası olarak, Uruk döneminde okuryazar kentsel uygarlığın en erken ortaya çıkışını gördü, bu nedenle genellikle "Uygarlığın beşiği" olarak tanımlanır.
Alt havzada Fırat, Dicle ve Karun nehirlerinin birleşerek kalıcı göller, bataklıklar ve nehir kıyısı ormanları içeren Mezopotamya Bataklıkları'nı oluşturduğu büyük bir taşkın yatağı vardır. Bu uçsuz bucaksız bataklıkların su bilimi, tüm Yukarı Basra Körfezi'nin ekolojisi için son derece önemlidir.
Tarih
Dicle ve Fırat nehirlerinin birleştiği yerin ilk uygarlıkların ortaya çıktığı yer olduğuna inanılmaktadır. Antik çağlardan beri nehir havzasında Sümer, Akad, Babil, Asur ve Abbâsîler de dahil olmak üzere imparatorluklar ortaya çıkmış ve yıkılmıştır.
Ekoloji
En bol bulunan balıklar, bazıları iki metre uzunluğa ulaşabilen barbus türleridir. Bazı türler, binlerce yıldır bölge sakinleri için önemli besin kaynakları olmuştur. Birçok tür, yumurtlama, beslenme ve kışlama için nehir ve bataklıklar arasında mevsimsel olarak hareket eder. (Tenualosa ilisha), kıyı sularında yaşayan ve havzanın alt kısımlarında yumurtlayan önemli bir sofra balığıdır. Diğer okyanus türleri nadiren nehirlerin alt kısımlarını ziyaret eder; boğa köpek balıkları (Carcharhinus leucas) Dicle'den Bağdat'a kadar yüzebilirdi.
Alt havzadaki endemik balık türleri arasında Glyptothorax steindachneri ve Hemigrammocapoeta elegans ile Fırat Nehri kıyısındaki Hadise yakınlarındaki bir mağara habitatından iki mağara balığı, Caecocypris basimi ve Irak kör barbus (Typhlogarra widdowsoni) bulunur., Glyptothorax, Cobitis, Orthrias ve Schistura türleri de dahil olmak üzere yukarı havzalardaki balık türlerinin üçte biri endemiktir. İki kör balık türü, İran mağara barbusu (Iranocypris typhlops) ve Zagros kör çoprabalığı (Eidinemacheilus smithi), İran'ın yukarı Karun Nehri havzasındaki mağara sistemlerine özgüdür.
Mezopotamya Bataklıkları
Güney Irak'taki Mezopotamya Bataklıkları, tarihsel olarak Batı Avrasya'nın en büyük sulak alan ekosistemiydi. Su bitki örtüsü, çok sayıda türü destekleyen sazlık, saz bitkileri (Juncaceae) ve papirüs içerir. Dicle ve Fırat'ın etrafındaki alanlar çok verimlidir. Bataklık topraklar su kuşlarına ev sahipliği yapar, bazıları göç ederken burada durur, bazıları kışı bu bataklıklarda kertenkeleler, yılanlar, kurbağalar ve balıklarla besleyerek geçirir. Bu bataklıklarda bulunan diğer hayvanlar, Asya mandası, iki endemik kemirgen türü, antiloplar ve ceylanlar ile jerboa gibi küçük hayvanlar ve diğer birkaç memelidir. Sulak alan kuşları Basra kamış ötleğen (Acrocephalus griseldis) ve Irak yedikardeşi (Turdoides altirostris) Mezopotamya Bataklıklarına özgüdür. Basra kamış ötleğeninin nesli tehlikededir. Bir başka sulak alan endemik türü olan Bunn'un kısa kuyruklu bandicoot sıçanının (Nesokia bunnii) muhtemelen nesli tükenmiştir.
Drenajları 1950'lerde, tarım ve petrol arama için araziyi geri kazanmak için başladı. Saddam Hüseyin, bu çalışmayı 1980'lerin sonlarında ve 1990'ların başında, Baasçı Irak'taki isyancı bir grup insan olan Bataklık Araplarına karşı ekolojik savaşın bir parçası olarak genişletti. Ancak, 2003 Irak işgalinden sonra yerel topluluklar tarafından setlerin aşılması ve aynı yıl dört yıllık bir kuraklığın sona ermesiyle süreç tersine döndü ve bataklıklar önemli bir toparlanma hızı yaşadı. Kalıcı sulak alanlar şimdi, Hammar ve Hawizeh Bataklıkları'nın dikkate değer bir yeniden büyümesi ve Orta Bataklıkların bir miktar toparlanması ile 1970'ler öncesi seviyelerin %50'sinden fazlasını kaplamaktadır.
Ekolojik tehditler
Irak, büyük ölçüde binlerce yıllık tarımsal faaliyet nedeniyle çölleşme ve toprak tuzlanmasından muzdariptir. Su ve bitki yaşamı seyrektir. Saddam Hüseyin yönetiminin su kontrol projeleri, An Nasiriyah'ın doğusunda yaşayan bataklık alanlarını kurutarak veya akarsuları ve nehirleri yönlendirerek kuruttu. Şii Müslümanlar, Baas rejimi altında yerlerinden edildi. Doğal habitatın tahribi, bölgenin yaban hayatı nüfusu için ciddi tehditler oluşturmaktadır. Ayrıca içme suyu kaynakları da yetersizdir.
Bataklıklar, Dicle-Fırat havzasında binlerce yıl içinde gelişen ve bir zamanlar 15-20 bin kilometrekarelik bir alanı kaplayan geniş bir doğal sulak alan ekosistemiydi. 1980'lerde, bu ekolojik bölge İran-Irak Savaşı sırasında ciddi bir tehlikeye girdi. Bataklık Araplarının yaşadığı Mezopotamya Bataklıkları neredeyse tamamen kurutulmuştu. 2003 yılında Irak'ta Baas rejiminin düşüşünden sonra toparlanmaya başlamış olsalar da, kuraklık, yoğun baraj inşaatları ve yukarı havzadaki sulama planları bir kez daha kurumasına neden olmuştur.Birleşmiş Milletler Çevre Programı ve AMAR Hayır Kurumuna göre, bataklıkların %84 ila %90'ı 1970'lerden beri yok edilmiştir. 1994 yılında, sulak alanların yüzde 60'ı Saddam Hüseyin rejimi tarafından yok edildi - araziye askeri erişim sağlamak ve yerli Bataklık Araplarının üzerinde daha fazla siyasi kontrol sağlamak için kurutuldu. Suyun bataklıklarda yavaş hareket etmesine izin vermek yerine, Dicle ve Fırat nehirlerinin sularını bataklıkların etrafına yönlendiren kanallar, bentler ve barajlar inşa edildi. Fırat'ın bir kısmı, suyunun denize yönlendirilmesi nedeniyle kuruduktan sonra, suyun Dicle'den geri çekilip eski bataklığı besleyememesi için bir baraj inşa edildi. Bazı bataklıklar yakıldı ve yeraltına gömülen borular, suyun daha hızlı kuruması için taşınmasına yardımcı oldu.
Bataklıkların kuruması, tuzlu toprak bitki örtüsünün yok olmasına yol açtı; plankton ile zengin sular çevreleyen toprakları; 52 yerli balık türü; bataklık habitatında yaban domuzu, kızıl tilki, bufalo ve su kuşlarını besler.
Türkiye'de iklim değişikliği ve Irak'ta iklim değişikliği de ayrıca bir tehdittir.
Su paylaşım sorunu
Su hakları konusu, 1960'lı yıllarda Türkiye'nin sulama ve hidroelektrik enerji amaçlı olarak Dicle ve Fırat nehirlerinden 22 baraj inşa ederek su toplamayı amaçlayan bir bayındırlık projesini (GAP projesi) uygulamaya koymasıyla Irak, Türkiye ve Suriye için bir tartışma konusu haline gelmiştir. Türkiye ile Suriye arasındaki su çatışması daha sorunlu olsa da GAP projesi Irak tarafından da bir tehdit olarak algılandı. Türkiye ile Irak arasında konuyla ilgili gerginlik, Körfez Savaşı'nın ardından Suriye'nin ve Türkiye'nin Irak'a yönelik BM ambargosuna katılmasının etkisiyle arttı. Ancak konu hiçbir zaman Türkiye ile Suriye arasındaki su anlaşmazlığı kadar önemli olmamıştır.
2008'de Irak'ta yaşanan kuraklık, Irak ile Türkiye arasında sınır aşan nehir akışları konusunda yeni müzakerelerin fitilini ateşledi. Kuraklık Türkiye, Suriye ve İran'ı da etkilese de, Irak düzenli olarak su akışının azalmasından şikayet etti. Irak, Fırat Nehri üzerindeki barajların çok olması nedeniyle özellikle Fırat Nehri'nden şikayetçiydi. Türkiye, Irak'a fazladan su sağlamak için akışı kendi imkanlarının ötesinde birkaç kez artırmayı kabul etti. Irak, kuraklık nedeniyle su depolama ve mahsul veriminde önemli düşüşler gördü. Irak'ın su altyapısı yıllarca süren çatışma ve ihmalden zarar görmesi durumu daha da kötüleştirdi.
2008'de Türkiye, Irak ve Suriye, üç ülkenin su kaynaklarının daha iyi yönetimi için su üzerine Ortak Üçlü Komitenin yeniden başlatmayı kabul ettiler. Türkiye, Irak ve Suriye, Dicle-Fırat Havzası arasındaki iletişimi güçlendirmek ve ortak su akış izleme istasyonları geliştirmek amacıyla 3 Eylül 2009 tarihinde bir mutabakat zaptı imzaladılar. 19 Eylül 2009'da Türkiye, Fırat Nehri'nin akışını 450 ila 500 m³/sn'ye çıkarmayı resmen kabul etti, ancak bu sadece 20 Ekim 2009'a kadar sürdü. Karşılığında Irak, Türkiye ile petrol ticareti yapmayı ve sınır bölgelerindeki Kürt militan faaliyetlerini durdurmaya yardım etmeyi kabul etti. Türkiye'nin Dicle üzerindeki son büyük GAP barajlarından biri olan Ilısu Barajı'na Irak'ın şiddetle karşı çıkmakta ve siyasi çekişmelerin kaynağı olmaya devam etmektedir.
Medya
- Dünyanın Şafağı, film, 2008.
- Zaman, Sazlıklardan gelen adam, film, 2003
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . Encyclopædia Britannica. 17 Aralık 2017. 24 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.
- ^ "Euphrates–Tigris River Basin". AQUASTAT Survey 2008, UN Food and Agriculture Organization. Accessed 30 June 2020. [1] 21 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Matthew Zentner (2012). Design and impact of water treaties: Managing climate change. s. 144. ISBN . 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
The Tigris-Euphrates-Shatt al Arab is shared between Iraq, Iran, Syria, Kuwait and Turkey.
- ^ a b . feow.org. 2013. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Jacques Descloitres, MODIS Rapid Response Team (3 Şubat 2003). . 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi – Internet Archive vasıtasıyla.
- ^ a b Deniz Bozkurt; Omer Lutfi Sen (2012). (PDF). s. 1. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
The Euphrates-Tigris Basin, covering areas in five countries (Turkey, Iraq, Syria, Iran and Kuwait), is a major water resource of the Middle East.
- ^ a b . Encyclopædia Britannica. 17 Aralık 2017. 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Dan Caldwel (2011). Vortex of Conflict: U.S. Policy Toward Afghanistan, Pakistan, and Iraq. s. 60. ISBN . 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b "Lower Tigris & Euphrates". Freshwater Ecoregions of the World. Accessed 30 Haziran 2020. [2] 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Upper Tigris & Euphrates". Freshwater Ecoregions of the World. Accessed 30 June 2020. [3] 2 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Iraqi Marshlands: Steady Progress to Recovery 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (UNEP)
- ^ . 24 Şubat 2009. 24 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi – news.bbc.co.uk vasıtasıyla.
- ^ . climatechangeinturkey.com. 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ Uzgel I., 1992. GÜVENSİZLİK ÜÇGENİ: TÜRKİYE, SURİYE, IRAK VE SU SORUNU, MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ DERGİSİ, 162, p.47-52
- ^ . Reuters (İngilizce). 23 Mayıs 2009. 6 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . AFP (İngilizce). 19 Eylül 2009. 31 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Dicle-Fırat havzası ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
| Vikigezgin'de Mesopotamia (Middle East) ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. |
- BBC: Iraq marshes' recovery 'in doubt' 9 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dicle Firat havzasi Bati Asya da Basra Korfezi ne dokulen buyuk bir nehir sistemidir Baslica nehirleri daha kucuk kollari ile birlikte Dicle ve Firat tir Dicle Firat havzasiCografyaUlke ler Turkiye Irak Iran Kuveyt SuriyeKoordinatlar33 42 K 43 30 D 33 700 K 43 500 D 33 700 43 500OzelliklerBiyomKuru bozkirBiyocografik bolgePalearktikAkarsuDicle Firat Zap SuyuYuzolcumu87 978 km2 33 968 sq mi Nehirler Turkiye nin dogusundaki daglardaki kaynaklarindan ve ust siralarindan vadiler ve gecitler yoluyla Suriye nin yaylalarina ve Kuzey Irak a ve ardindan orta Irak in birikinti ovasina iner Diger kollar doguda Zagros Daglari ndaki kaynaklardan Dicle ye katilir Nehirler orta ovadan guneydogu yonunde akar ve El Kurne de birleserek Sattularap i olusturur ve Basra Korfezi ne dokulur Nehirler ve kollari Turkiye Suriye Irak Iran ve Kuveyt in bolumleri dahil olmak uzere 879 790 km lik bir alani bosaltir Bolge Mezopotamya uygarliginin ilk ortaya ciktigina inanilan Bereketli Hilal bolgesinin bir parcasi olarak tarihi oneme sahiptir CografyaDicle Firat Havzasi Turkiye Suriye Irak Iran ve Kuveyt arasinda paylasilmaktadir Dicle nin bircok kolu Iran dan gelir ve Dicle Firat birlesmesi Irak Kuveyt sinirinin bir parcasini olusturur Turkiye nin GAP projesine ciddi bir sekilde basladigi 1960 lardan ve 1970 lerden bu yana ilgili barajin cevre uzerindeki etkilerine ek olarak duzenli olarak su anlasmazliklari meydana geldi Ayrica Suriye ve Iran baraj insaatlari da ozellikle kuraklik donemlerinde havzadaki siyasi gerginlige katkida bulunmustur Ekolojik bolge iki buyuk nehir Dicle ve Firat ile karakterize edilir Yukari havzadaki yuksek daglar sicak ve kurak bir subtropikal iklime sahip olan alt havzaya gore daha fazla yagmur ve kar alir Daglardan gelen yillik kar erimesi ilkbahar taskinlarini getirir ve ovalarda kalici ve mevsimlik batakliklari surdurur Iki nehir arasindaki ova Mezopotamya olarak bilinir Daha buyuk Bereketli Hilal in bir parcasi olarak Uruk doneminde okuryazar kentsel uygarligin en erken ortaya cikisini gordu bu nedenle genellikle Uygarligin besigi olarak tanimlanir Alt havzada Firat Dicle ve Karun nehirlerinin birleserek kalici goller batakliklar ve nehir kiyisi ormanlari iceren Mezopotamya Batakliklari ni olusturdugu buyuk bir taskin yatagi vardir Bu ucsuz bucaksiz batakliklarin su bilimi tum Yukari Basra Korfezi nin ekolojisi icin son derece onemlidir TarihDicle ve Firat nehirlerinin birlestigi yerin ilk uygarliklarin ortaya ciktigi yer olduguna inanilmaktadir Antik caglardan beri nehir havzasinda Sumer Akad Babil Asur ve Abbasiler de dahil olmak uzere imparatorluklar ortaya cikmis ve yikilmistir EkolojiEn bol bulunan baliklar bazilari iki metre uzunluga ulasabilen barbus turleridir Bazi turler binlerce yildir bolge sakinleri icin onemli besin kaynaklari olmustur Bircok tur yumurtlama beslenme ve kislama icin nehir ve batakliklar arasinda mevsimsel olarak hareket eder Tenualosa ilisha kiyi sularinda yasayan ve havzanin alt kisimlarinda yumurtlayan onemli bir sofra baligidir Diger okyanus turleri nadiren nehirlerin alt kisimlarini ziyaret eder boga kopek baliklari Carcharhinus leucas Dicle den Bagdat a kadar yuzebilirdi Alt havzadaki endemik balik turleri arasinda Glyptothorax steindachneri veHemigrammocapoeta elegansile Firat Nehri kiyisindaki Hadise yakinlarindaki bir magara habitatindan iki magara baligi Caecocypris basimive Irak kor barbus Typhlogarra widdowsoni bulunur Glyptothorax Cobitis OrthriasveSchisturaturleri de dahil olmak uzere yukari havzalardaki balik turlerinin ucte biri endemiktir Iki kor balik turu Iran magara barbusu Iranocypris typhlops ve Zagros kor coprabaligi Eidinemacheilus smithi Iran in yukari Karun Nehri havzasindaki magara sistemlerine ozgudur Mezopotamya Batakliklari Bataklik Araplari guney Irak in batakliklarinda kayik suruyor Guney Irak taki Mezopotamya Batakliklari tarihsel olarak Bati Avrasya nin en buyuk sulak alan ekosistemiydi Su bitki ortusu cok sayida turu destekleyen sazlik saz bitkileri Juncaceae ve papirus icerir Dicle ve Firat in etrafindaki alanlar cok verimlidir Bataklik topraklar su kuslarina ev sahipligi yapar bazilari goc ederken burada durur bazilari kisi bu batakliklarda kertenkeleler yilanlar kurbagalar ve baliklarla besleyerek gecirir Bu batakliklarda bulunan diger hayvanlar Asya mandasi iki endemik kemirgen turu antiloplar ve ceylanlar ile jerboa gibi kucuk hayvanlar ve diger birkac memelidir Sulak alan kuslari Basra kamis otlegen Acrocephalus griseldis ve Irak yedikardesi Turdoides altirostris Mezopotamya Batakliklarina ozgudur Basra kamis otlegeninin nesli tehlikededir Bir baska sulak alan endemik turu olan Bunn un kisa kuyruklu bandicoot sicaninin Nesokia bunnii muhtemelen nesli tukenmistir Drenajlari 1950 lerde tarim ve petrol arama icin araziyi geri kazanmak icin basladi Saddam Huseyin bu calismayi 1980 lerin sonlarinda ve 1990 larin basinda Baasci Irak taki isyanci bir grup insan olan Bataklik Araplarina karsi ekolojik savasin bir parcasi olarak genisletti Ancak 2003 Irak isgalinden sonra yerel topluluklar tarafindan setlerin asilmasi ve ayni yil dort yillik bir kurakligin sona ermesiyle surec tersine dondu ve batakliklar onemli bir toparlanma hizi yasadi Kalici sulak alanlar simdi Hammar ve Hawizeh Batakliklari nin dikkate deger bir yeniden buyumesi ve Orta Batakliklarin bir miktar toparlanmasi ile 1970 ler oncesi seviyelerin 50 sinden fazlasini kaplamaktadir Ekolojik tehditler source source source source source source source source Bu gorsellestirme Ocak 2003 ten Aralik 2009 a kadar Dicle ve Firat nehir havzalarinda normalden milimetre cinsinden toplam su depolamasindaki degisiklikleri gosterir Kirmizilar daha kuru kosullari maviler ise daha islak kosullari temsil eder 2007 de bolgeyi vuran buyuk kuraklik gibi mevsimlerin de etkileri ortadadir Kaybedilen suyun cogu insan faaliyetleri nedeniyle yeralti sularinda meydana gelen azalmalardan kaynaklanmaktadir Irak buyuk olcude binlerce yillik tarimsal faaliyet nedeniyle collesme ve toprak tuzlanmasindan muzdariptir Su ve bitki yasami seyrektir Saddam Huseyin yonetiminin su kontrol projeleri An Nasiriyah in dogusunda yasayan bataklik alanlarini kurutarak veya akarsulari ve nehirleri yonlendirerek kuruttu Sii Muslumanlar Baas rejimi altinda yerlerinden edildi Dogal habitatin tahribi bolgenin yaban hayati nufusu icin ciddi tehditler olusturmaktadir Ayrica icme suyu kaynaklari da yetersizdir Batakliklar Dicle Firat havzasinda binlerce yil icinde gelisen ve bir zamanlar 15 20 bin kilometrekarelik bir alani kaplayan genis bir dogal sulak alan ekosistemiydi 1980 lerde bu ekolojik bolge Iran Irak Savasi sirasinda ciddi bir tehlikeye girdi Bataklik Araplarinin yasadigi Mezopotamya Batakliklari neredeyse tamamen kurutulmustu 2003 yilinda Irak ta Baas rejiminin dususunden sonra toparlanmaya baslamis olsalar da kuraklik yogun baraj insaatlari ve yukari havzadaki sulama planlari bir kez daha kurumasina neden olmustur Birlesmis Milletler Cevre Programi ve AMAR Hayir Kurumuna gore batakliklarin 84 ila 90 i 1970 lerden beri yok edilmistir 1994 yilinda sulak alanlarin yuzde 60 i Saddam Huseyin rejimi tarafindan yok edildi araziye askeri erisim saglamak ve yerli Bataklik Araplarinin uzerinde daha fazla siyasi kontrol saglamak icin kurutuldu Suyun batakliklarda yavas hareket etmesine izin vermek yerine Dicle ve Firat nehirlerinin sularini batakliklarin etrafina yonlendiren kanallar bentler ve barajlar insa edildi Firat in bir kismi suyunun denize yonlendirilmesi nedeniyle kuruduktan sonra suyun Dicle den geri cekilip eski batakligi besleyememesi icin bir baraj insa edildi Bazi batakliklar yakildi ve yeraltina gomulen borular suyun daha hizli kurumasi icin tasinmasina yardimci oldu Batakliklarin kurumasi tuzlu toprak bitki ortusunun yok olmasina yol acti plankton ile zengin sular cevreleyen topraklari 52 yerli balik turu bataklik habitatinda yaban domuzu kizil tilki bufalo ve su kuslarini besler Turkiye de iklim degisikligi ve Irak ta iklim degisikligi de ayrica bir tehdittir Su paylasim sorunuSu haklari konusu 1960 li yillarda Turkiye nin sulama ve hidroelektrik enerji amacli olarak Dicle ve Firat nehirlerinden 22 baraj insa ederek su toplamayi amaclayan bir bayindirlik projesini GAP projesi uygulamaya koymasiyla Irak Turkiye ve Suriye icin bir tartisma konusu haline gelmistir Turkiye ile Suriye arasindaki su catismasi daha sorunlu olsa da GAP projesi Irak tarafindan da bir tehdit olarak algilandi Turkiye ile Irak arasinda konuyla ilgili gerginlik Korfez Savasi nin ardindan Suriye nin ve Turkiye nin Irak a yonelik BM ambargosuna katilmasinin etkisiyle artti Ancak konu hicbir zaman Turkiye ile Suriye arasindaki su anlasmazligi kadar onemli olmamistir 2008 de Irak ta yasanan kuraklik Irak ile Turkiye arasinda sinir asan nehir akislari konusunda yeni muzakerelerin fitilini atesledi Kuraklik Turkiye Suriye ve Iran i da etkilese de Irak duzenli olarak su akisinin azalmasindan sikayet etti Irak Firat Nehri uzerindeki barajlarin cok olmasi nedeniyle ozellikle Firat Nehri nden sikayetciydi Turkiye Irak a fazladan su saglamak icin akisi kendi imkanlarinin otesinde birkac kez artirmayi kabul etti Irak kuraklik nedeniyle su depolama ve mahsul veriminde onemli dususler gordu Irak in su altyapisi yillarca suren catisma ve ihmalden zarar gormesi durumu daha da kotulestirdi 2008 de Turkiye Irak ve Suriye uc ulkenin su kaynaklarinin daha iyi yonetimi icin su uzerine Ortak Uclu Komitenin yeniden baslatmayi kabul ettiler Turkiye Irak ve Suriye Dicle Firat Havzasi arasindaki iletisimi guclendirmek ve ortak su akis izleme istasyonlari gelistirmek amaciyla 3 Eylul 2009 tarihinde bir mutabakat zapti imzaladilar 19 Eylul 2009 da Turkiye Firat Nehri nin akisini 450 ila 500 m sn ye cikarmayi resmen kabul etti ancak bu sadece 20 Ekim 2009 a kadar surdu Karsiliginda Irak Turkiye ile petrol ticareti yapmayi ve sinir bolgelerindeki Kurt militan faaliyetlerini durdurmaya yardim etmeyi kabul etti Turkiye nin Dicle uzerindeki son buyuk GAP barajlarindan biri olan Ilisu Baraji na Irak in siddetle karsi cikmakta ve siyasi cekismelerin kaynagi olmaya devam etmektedir MedyaDunyanin Safagi film 2008 Zaman Sazliklardan gelen adam film 2003Ayrica bakinizMezopotamya Batakliklari SattularapKaynakca Encyclopaedia Britannica 17 Aralik 2017 24 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2017 Euphrates Tigris River Basin AQUASTAT Survey 2008 UN Food and Agriculture Organization Accessed 30 June 2020 1 21 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Matthew Zentner 2012 Design and impact of water treaties Managing climate change s 144 ISBN 9783642237430 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 The Tigris Euphrates Shatt al Arab is shared between Iraq Iran Syria Kuwait and Turkey a b feow org 2013 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Jacques Descloitres MODIS Rapid Response Team 3 Subat 2003 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Internet Archive vasitasiyla a b Deniz Bozkurt Omer Lutfi Sen 2012 PDF s 1 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi The Euphrates Tigris Basin covering areas in five countries Turkey Iraq Syria Iran and Kuwait is a major water resource of the Middle East a b Encyclopaedia Britannica 17 Aralik 2017 20 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dan Caldwel 2011 Vortex of Conflict U S Policy Toward Afghanistan Pakistan and Iraq s 60 ISBN 9780804777490 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b Lower Tigris amp Euphrates Freshwater Ecoregions of the World Accessed 30 Haziran 2020 2 25 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Upper Tigris amp Euphrates Freshwater Ecoregions of the World Accessed 30 June 2020 3 2 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iraqi Marshlands Steady Progress to Recovery 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde UNEP 24 Subat 2009 24 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi news bbc co uk vasitasiyla climatechangeinturkey com 29 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 Uzgel I 1992 GUVENSIZLIK UCGENI TURKIYE SURIYE IRAK VE SU SORUNU MULKIYELILER BIRLIGI DERGISI 162 p 47 52 Reuters Ingilizce 23 Mayis 2009 6 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi AFP Ingilizce 19 Eylul 2009 31 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dis baglantilarVikisoz de Dicle Firat havzasi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Vikigezgin de Mesopotamia Middle East ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir BBC Iraq marshes recovery in doubt 9 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde