Dünya'ya Yakın Cisimler (DYC, İng. Near-Earth Objects ya da NEOs), yörüngeleri günberi noktasında Dünya'ya 1,3 Astronomik Birim (AB) mesafeden daha yakın olup Dünya'nın çok yakınına gelen gök cisimleridirler. Bunlar birkaç bin Dünya'ya Yakın Asteroit (DYA), Dünya'ya Yakın Kuyruklu yıldız (DYK), bir miktar Güneş etrâfında dolanan uzay aracı ve uzayda Dünya'yla çarpışmadan tâkip edilebilecek büyüklükte meteoritlerden oluşurlar. Makbul olan görüşe göre DYC'lerin geçmişte Dünya'yla çarpışmalarının gezegenimizin jeolojik ve biyolojik târihinde kayda değer rolü olduğu merkezindedir. Dünya'mıza getireceği tehlikelerin farkına varılmasıyla 1980'lerden beri gittikçe artan ilgiyle bu cisimler izlenmişler, gelebilecek tehlikeleri aktif olarak azaltmak için çözümler aranmaya başlamışlardır.
Asteroit olan DYC'lerin (DYA) yörüngeleri 0,983 ilâ 1,3 AB Güneş'ten uzakta bulunmaktadırlar. Bir DYA keşfedildiğinde kataloglanmak üzere Harvard Minor Planet Center27 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'e bildirilir. Kimi DYA yörüngeleri Dünya yörüngesiyle kesiştiğinden bir çarpışma tehlikesi arzederler.Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve başka milletler, şu sıralar Spaceguard adı verilen bir projede DYC'leri bulmak için gökyüzünü taramaktadırlar. Bu yüzden NASA'ya Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nce çapı en az 1 km olup Dünya'ya çarptığında kayda değer ya da şiddetli küresel problemlere yol açacak olan DYC'leri kataloglama yetkisi verilmiştir. 2008 Ekim'inden beri 982 DYC tespit edilmiştir. 2006'da o târihe kadar cisimlerin %20'sinin daha bulunamadığı tahmin ediliyordu.Avustralya'daki bir teleskopla göğün şimdiye kadar taranmamış olan neredeyse %30'u kadar bir bölümünü incelemeye başlamak için gayret sarfedilmektedir. Tehlikeli Olabilecek Cisimler (TOC, İng. Potentially Hazardous Object (PHO)) de (2008 sonunda) Dünya'ya yakın geçme olasılığı yüksek olduğunu gösteren parametrelerle tanımlanır. Bilhassa Dünya'yla minimum yörünge kesişme mesafesi (İng. Earth Minimum Orbit Intersection Distance ya da kısaca MOID) 0,05 AB'ni geçmeyen ve mutlak kadri en az 22.0 olan cisimler, TOC sayılırlar. Başka bir deyişle Dünya'ya 0,05 AB (neredeyse 7,480,000 km)'den daha yakın gelemeyen ya da çapı 150 m'den az (yâni %13'lük aklıkla H = 22.0) olan gök cisimleri TOC sayılmazlar.
Kimi DYC'lere Dünya'dan uzay araçlarıyla Ay'a gitmek için gerekenden daha düşük bir yolculuk hızıyla erişilebildiğinden fiziksel olarak kolaylıkla incelenebileceğinden bilginler için çok ilgi çekicidirler. Bu özel konumlarını Dünya'ya göre düşük olan hız ΔV ve çekimlerinden dolayı tutmakta olup doğrudan jeokimyâsal ve astronomik araştırmalar için ilginç görülen bilimsel imkânlar verdirler ve insanlığın yararlanabileceği dünyâdışı malzemeler için potansiyel ekonomik kaynaktırlar. Bu, onları araştırmak için çekici bir hedef konumuna getirmektedir. 2008 sonuna kadar iki DYC'e uzay araçlarıyla gidilmiştir:
- NASA'nın uzay aracıyla 433 Eros'a,
- JAXA'nın Hayabusa uçuşuyla 25143 Itokawa'ya.
DYC'lerin tür ve boyutlarına göre sınıflandırılması
Dünya'ya Yakın Asteroitler
Bunlar Dünya'ya yakın, Güneş'e fazla yaklaşmadığından hiç buharlaşmayan ve çapları 50 metreyi geçen cisimlerdir. 2008 sonuna kadar 5.490 adet çapları 32 km'ye kadar olan Dünya'ya Yakın Asteroit (DYA) bilinmekteydi (1036 Ganymed). Çapı 1 km'yi geçen DYA'lerin sayısı 500-1000 olarak tahmin edilmektedir. DYA'lerin bileşimleri ana asteroit kuşağınınkilere benzer olup değişik asteroit tayf tiplerini kapsarlar.
DYC'ler, yörüngelerinde ancak birkaç milyon yıl kalırlar. Sonunda hepsi yörünge yüksekliğini kaybedip Güneş'e yaklaşıp ya iç gezegenlere çarparak yok olurlar ya da gezegenlerin yakınından geçerken hız alıp Güneş Sistemi'ni terk ederler. Yörüngelerinde kalma süreleri Güneş Sistemi'nin yaşına kıyasla az olunca Dünya'ya yakın asteroitlerin varlığı, ancak devamlı olarak başka yerlerden gelerek kendilerini yenilenmeleriyle açıklanabilir. Dünya yakınlarına yeni olarak gelen bu asteoritlerin kaynağı, Jüpiter'ile yörüngesel rezonansa gelip ana asteroit kuşağından İç Güneş Sistemi'ne naklolunan asteroitler görülür. Asteroit kuşağının Kirkwood boşlukları olarak bilinen ve rezonanslar sonucu başka yörüngelerde dönmeye başlayan asteroitlerin geride bıraktığı aralıklar, bu yenilemeye işâret eder. Başka asteroitler, Yarkovsky etkisiyle bu resonans yerlerine göç ederek DYC'lerin devamlı olarak ikmâlini sağlarlar.
Az sayıda DYC, buharlaşan maddelerini kaybederek sönmüş kuyruklu yıldızlardır. Bunun dışında sönük bir kuyruğu olmakla bir asteroit, zorunlu olarak Dünya'ya yakın kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmaz. Bu da DYA ve DYK arası sınırları belirsizleştirir. Söz konusu DYC'ler, muhtemelen Neptün'ün ötesindeki bir kuyruklu yıldız deposu olan Kuiper kuşağı'ndan gelmektedirler. Geriye kalan DYA'lerse gerçek asteroite benzemekte olup Jüpiter'in çekimiyle Asteroit kuşağı'ndan fırlatılmaktadırlar.
Dünya'ya Yakın Asteroitleri oluşturan üç sınıf vardır
- Ortalama yörüngesel yarıçapları bir AB'den daha yakın ve enötesi Dünya'nın enberisinden (0.983 AB) daha yakın olmasıyla genelde Dünya yörüngesiyle Güneş arasında bulunan Atenler
- Ortalama yörüngesel yarıçapları Dünya'nınkinden büyük olan ve enberileri Dünya'nın enötesinden (1.017 AB) daha az olan Apollolar
- Ortalama yörüngesel yarıçapları Dünya'yla Mars arasında olan ve enberi noktaları Dünya'nın yörüngesinin biraz dışında (1.017 - 1,3 AB) olan Amorlar. Amorlar çoğu zaman Mars'ın yörüngesinden geçerlerse de Dünya'nın yörüngesinden geçmezler.
Birçok Atenler ve bütün Apollolar Dünya'nın yörüngesiyle kesişen yörüngeleri olup şimdiki yörüngeleriyle Dünya'ya çarpabilecek bir tehdit oluşturular. Amorların yörüngeleri Dünya'nın yörüngesiyle kesişmediklerinden doğrudan bir tehdit sayılmazlar. Fakat yörüngeleri ileride Dünya'nın yörüngesini keser olabilir.
Ayrıca bâzen Arjuna asteroitleri sınıflaması, Dünya'ya aşırı derecede yaklaşan yörüngeleri olan asteroitler için kullanılmaktadır.
Dünya'ya Yakın Kuyruklu Yıldızlar
2008 Mayıs'ı itibarıyla 5.474 DYC keşfedilmiştir. Bunların 65'i Dünya'ya yakın kuyruklu yıldızdır. Şimdiye kadar Dünya'nın târihinde bir kuyruklu yıldızla çarpıştığı bilinmemektedir.
Dünya'ya Yakın Meteorlar
Dünya'ya Yakın Meteorlar, Dünya yörüngesine yakın geçen ve çapları 50 metrenin altında olan cisimlerdir.
Dünya'ya Yakın Cisimlerin tehdidi
Çarpışma oranı
Çapları 5-10 metre arası olan cisimler, atmosferimize ortalama yılda bir kez Hiroshima'ya atılmış olan atom bombasının olan 15 kiloton TNT'nin enerjisiyle çarparlar. Bu cisimler normalde üst atmosferde patlarken çoğu ya da bütün katı maddeler buharlaşırlar. Çapları 50 metreyi bulan cisimler Dünya'ya oralamada bir milyon yılda iki kez çarparak Tunguska'da 1908'de gözlenene benzer şiddette patlamalara neden olurlar. Çapı beş kilometreyi bulan büyük cisimler, Dünya'yla ortalamada her on milyon yılda bir kez çarpışır.
Tarihî çarpışmalar
Genel olarak kabul edilen ve büyük bir asteroit ya da kuyruklu yıldızın Dünya'ya çarpmasıyla oluşan Kretase-Tersiyer yok oluşu olayını açıklayan Alvarez hipoteziyle gelecekte böyle çarpışmaların gelebileceği bilincini kuvvetlendirdi.
1908 Tunguska Olayı
30 Haziran 1908'de bir (taşsıl gök taşının) oluşturduğu Tunguska patlaması, 10 megaton TNT şiddetindeydi. Patlama, yerin 8.5 km üstünde meydana geldi. Patlamaya neden olan cismin çapı, 45-70 metre olarak tahmîn ediliyor.
2002 Doğu Akdeniz Olayı
6 Haziran 2002'de çapı 10 metre olarak tahmîn edilen bir cisim Dünya'yla çarpıştı. Çarpışma Akdeniz üzerinde Yunanistan'la Libya arasında takrîben 34°K 21°D koordinatlarında vukû buldu ve cisim havada patladı. Sesberi ölçümleriyle yapılan tahminlerle patlamayla açığa çıkan enerji 26 kiloton TNT'yle küçük bir nükleer silâhın patlamasıyla karşılaştırılacak kadardı.
2008 Sudan Olayı
5 Ekim 2008 günü bilginler, o gece ilk kez gözetledikleri Dünya'ya yakın bir cisim olan 2008 TC3'ün 6 Ekim günü 0245 EEZ (mahallî saatle 05.46'da) Sûdan üzerinde patlayacağını hesapladılar. Asteroit önceden tahmîn edildiği gibi geldi. Dünya'yla çarpışması haber verilip hesaplandığı üzere çarpan bu asteroit, bilim târihinde bir ilktir.
Yakın ıskalar
10 Ağustos 1972'de olarak sonraları anılacak olan bir meteora Kayalık Dağlar üzerinde kuzeye doğru giderken ABD'in güneybatısından Kanada'ya kadar birçok kişi şâhit oldu. Yeryüzünün 34 km üstünden geçmiş olan bu gök taşı, Dünya'yı sıyırarak geçen göktaşı olarak adlandırılmıştı. Wyoming'de Grand Teton Ulusal Parkı'nda bir turist tarafınden bu gök cismi, 8 mm'lik renkli film olarak kaydedilmişti.
23 Mart 1989'da 300 metre çapındaki Apollo asteroidi (1989 FC), Dünya'yı 700.000 km uzaktan geçerek ıskaladı. Geçtiği noktadan Dünya tam altı saat önce geçmişti. Eğer bu asteroit altı saat önce oradan geçseydi Çar Bombası'ndan 1000 kere daha şiddetli, Dünya târihinin de en büyük patlaması olurdu. Bu cisim geniş yankılar yaparak ilk hesapların Dünya'nın 64.000 km yakından geçeceğini tahmin ettiğinden dikkati çok çekmişti. Bu hesaplardaki hatâlardan dolayı Dünya'yla çarpışması daha olası görünüyordu.
18 Mart 2004'te LINEAR, 30 metre çapında bir asteroidinin Dünya'nın ancak 42.600 km yakınından geçeceğini haber verdi ki bu uzaklık, Dünya Ay uzaklığının onda biri kadardır ve bugüne kadar hesaplanmış en yakın ıskadır. Tahminlere göre benzer asteroitler her iki yılda bir bu kadar yaklaşmaktadır.
31 Mart 2004'te 2004 FH'dan iki hafta sonra yeni bir en yakın rekoru kırardı ve Dünya'nın yalnızca 6.500 km yakınından (Dünya Ay arasının 60'ta biri uzaklığında) geçti. 6 metre çapıyla çok küçük olduğundan FU162, Dünya'ya en yakın noktasına varmadan ancak birkaç saat önce tespit edildi. Dünya'yla çarpışsaydı muhtemelen zararsızca atmosferde parçalara ayrılacaktı.
Gelecek çarpışmalar
Birkaç yanlış alarm verilmiş olmasına rağmen kimi asteroitler, Dünya için bir tehdit olarak görülmektedir. Asteroit , 1950'deki keşfinden sonra yeteri kadar rasat yapılmamış olmasından dolayı yörüngesi hesaplanamadı ve pozisyonu kaybedildi. Aynı cisim 31 Aralık 2000'de tekrar keşfedildi. Dünya'ya çok yakın yaklaşacağı hesaplanan 16 Mart 2880'de çarpma ihtimâli 1.300 olarak tespit edildi. Çapı 1 km cıvârında olan bu cismen çarpma ihtimâli, şimdiyle 2880 târihine kadar Dünya yakınından geçecek olan bütün büyük cisimlerin çarpma ihtimâlleri toplamından %50 fazladır.
Tehdidi azaltıcı projeler
Astronomlar DYC'leri tespit için araştırmalar yapmışlardır. En iyi bilinen araştırma, 1996'da başlatılan LINEAR'dır. 2004'te kadar onbinlerce cisim keşfeden LINEAR'la birlikte, bu kapsamda araştırılan ve o tarihte keşfedilen cisimlerin %65'i gözlemlenmiştir. LİNEAR, New Mexico'da bulunan iki adet 1 metre ve bir adet yarım metre çaplı teleskopla gözlem yapmaktadır. LINEAR, 15 Eylül 2011 tarihi itibarıyla 2.423'ü Dünya'ya yakın asteroit ve 279'u kuyrukluyıldız olmak üzere 231.082 yeni küçük Güneş Sistemi cismi tespit etmiştir.
Arizona'da Kitt Zirvesi Ulusal Gözlemevi'nde bulunan ve otomatik olarak hedef alma, görüntüleme ve analiz özelliklerine sâhip 90 cm çaplı bir teleskobu kullanan Spacewatch (uzay gözleme projesi) ise gökleri dâvetsiz misâfirleri bulmak üzere tarar. Bu proje 1980'de Tucson'daki 'nde bulunan Lunar and Plantary Laboratory'de çalışan ve Dr. tarafından başlatıldı ve şimdi Dr. McMillan tarafından yürütülmektedir. Spacewatch projesi için bugün 1,8 metre çapında ve Kitt Peak'de bulunan bir teleskop kullanılmaktadır. Bu ve elektronik görüntüleme sistemiyle çok daha büyük bir seçiciliği bulunan 90 cm'lik teleskopla gökyüzünde DYC'ler gözlenmektedir.
Diğer DYC izleme projeleriyse Dünya'ya Yakın Asteroit Takibi (İng. Near-Earth Asteroid Tracking (NEAT)), (İng. Lowell Observatory Near-Earth-Object Search (LONEOS), Catalina Gökyüzü Araştırması (İng. Catalina Sky Survey), (İng. Campo Imperatore Near-Earth Objects Survey (CINEOS), (İng. Japan Spaceguard Association) ve (İng. Asiago-DLR Asteroid Survey'dir.
"Spaceguard", gevşek olarak birbirine bağlı bu projelerin genel adıdır. Bunlardan kimileri NASA'dan Kongre'nin DYA'lerin %90'ını 2008'e kadar saptama görevini yerine getirebilmek için destek almaktadırlar. 2003'te NASA'nın bir incelemesi, bu programı izlemeyecek olan yeni bir program için 250-450 milyon Amerikan doları ayırmayı ve bununla 2028'e kadar çapı en az 140 metre olan DYC'lerin %90'ını tespît etmeyi hedeflemektedir.
Çarpma hesabı hata modeli
DYC'lerin çarpma tahminleri çoğu zaman Dünya haberlerinde dikkati çeker. Bunu izleyen gözlemler, genelde çarpma ihtimâlinin arttığını gösterirler. Daha sonraki gözlemlerse çarpışma olmayacağı sonucuna götürür. Bu hatâ modelinin sebebi sağdaki diyagramda elipslere gösterilmektedir. Bu elipsler Dünya'ya en yakın noktasına gelen cismin o konumda olası pozisyonunu göstermektedir. Başta henüz birkaç gözlem yapılmış olduğundan hatâ elipsi çok büyük olup Dünya'yı da kapsamaktadır. Bunun sonucunda sıfırın üstünde fakat küçük bir çarpışma ihtimâli hesaplanmaktadır. Daha sonraki gözlemlerle elips küçülmesine rağmen hâlâ Dünya'yı içermektedir. Bu da cismin Dünya'ya çarpma ihtimâlini artık Dünya küçülmüş elipsin içinde daha büyük bir yer kapladığından artmış olur. Sonunda da (çoğu zaman radar gözlemler veya daha önce çekilmiş bir kayıtta aynı cisme rastlanmasıyla) daha da fazla gözlem verisi elde edildiğinden çarpma ihtimâli elipsi daha da küçülür ve Dünya'yı artık içermemektedir. Bunun sonucunda da Dünya'yla çarpışma ihtimâli sıfıra inmiş olur.
Dünya'ya yakın cisimlerin sayısı
2008 Mayıs'ına kadar 5.474 DYC keşfedilmişti. Bunların 65'i DYK ve 5.409'u DYA'tir. DYA'ların 453'ü Aten asteroidi, 2.053'ü Amor asteroidi ve 2.894'ü Apollo asteroidi'dirler. Tehlikeli Olabilecek Cisim (TOC) olarak sınıflandırılan DYC sayısı 943'tür. Şu sırada 138 TOC'un ve 743 DYC'in mutlak kadri 17,75 ya da daha parlaktır. Bu da kabaca en az 1 km'lik bir çapa karşılıktır.
Çapları en az 1 km olan cisimlerin Dünya'ya çarpma oranı bir milyon yılda iki olarak tahmin edilmektedir. Bu oranın önümüzdeki 1 milyar yıl devam etmesi durumunda bu zaman aşımında bu sınıfa dâhil olup sonuçta Dünya'ya çarpacak cisimlerin sayısı en az 2.000'dir. Fakat bu çarpacak cisimlerin çoğunluğu daha Mars ve Jüpiter arasında dolandıklarında şimdilik TOC olarak sınıflandırılmamışlardır. Sonuçta yörüngeleri değişecek ve DYC olacaklardır. Cisimler ortalamada birkaç milyon yıl DYC olarak kalıp sonunda Güneş'e veya küçük bir ihtimalle bir gezegene çarpar ya da Güneş Sistemi'nden dışarıya fırlatılırlar.
2008 Kasım itibarıyla 191 DYA, NASA sitesinin çarpışma riski sahifesinde bulunmaktaydı. Bu DYA'lerin kayda değer bir bölümünün (2008 Şubat itibarıyla 121'inin) çapı 50 metreyi geçmemekte ve hiçbiri de "sarı bölge"de ( göre 2) yer almamaktadır. Bu da bu cisimlerin hiçbirinin kamunun dikkatini çekecek özellikte olmadığı anlamına gelir. 2008 Nisan'ı itibarıyla yalnız asteroit 'in Torino ölçeğine göre verilen sayı 1'dir. 2008 Mayıs'ından beri asteroit 'in derecesi Torino ölçeğine göre 0'a düşürüldü.
Riskin tahmini
Çarpma tehlikesini sınıflandırmak için iki tasarı vardır:
- Basit ve
- Daha karışık olan (Palermo Technical Impact Hazard Scale).
Palermo ölçeğinde E megaton TNT'yi geçen bir enerjiyle beklenen çarpışmalar için kullanılan yıllık geri plan frekansı şu formülle hesaplanmaktadır:
Meselâ bu formül, şimdiyle gelecek çarpışmaya kadar geçen zamanda 1 megatonu geçen çarpışmalar için beklenen değerin 33 yıl ve çarpışma olursa bunun 2,4 mega ton'u aşma ihtimâlinin %50 olduğu hesaplanmaktadır. Bu formül belli bir E enerji spektrumu için geçerlidir.
Fakat Palermo ölçeğinin dayandığı makâleinin yayımlandığı 2002'de yayımlanmış başka bir makâlede farklı sâbitler içeren bir üslü yasayı bulmuştur:
Bu formül belirli bir E değeri için hatırı sayılır ölçüde daha düşük oranlar vermekterdir. Meselâ patlama enerjisi 10 megatonu geçen (Tunguska patlaması gibi) bolitler için bu formülle hesaplanan oran, 210 yılda bir patlama yerine bin yılda birdir. Formülü ortaya koyan yazarlar, nispeten büyük bir belirsizliği olduğunu (10 Mt için 400 ilâ 1800 yılda bir) ifâde etmekte, kısmen hesaplarında kullandıkları atmosfere çarpan cisimlerin enerjilerin hesaplamadaki güçlükten kaynaklandığını ifâde etmektedirler.
25 Aralık 2004'te bir küçük gezegen olan 2004 MN4'e bugüne kadar verilen en büyük değer olan Torino ölçeğinde 4 derecesi verilmişti. 27 Aralık 2004'te Dünya'ya çarpma ihtimâli 13 Nisan 2029 için %2,7 olarak saptanmıştı. Fakat 28 Aralık 2004'te 2029 için çarpma riski sıfıra düştü. Fakat bir rezonans dünüş ihtimâlinden dolayı bu asteroit için hesaplanan Torino değerlendirmesi, 2036 Nisan'ındaki bir çarpışma için 2005 başında 4'e yükseldiyse de 2006 Ağustos'unda peyderpey 0'a (sıfır) indi. 2006 Ağustos'undaki Palermo ratingi -2,25'tir.
Şu anda Palermo ölçeği değeri sıfırdan büyük olan tek bilinen DYO 'dur. Bu cismin 2880'de Dünya'ya çok yakın geçeceği ya da çarpacağı (p ≤ 0.003) beklenmektedir. Dönüş ekseninin yönelmesine göre ya Dünya'yı birkaç on milyon kilometre uzaktan ıskalayacak ya da 1.300 oranında bir ihtimâlle Dünya'ya çarpacaktır. Fakat insanlığa 29075) 1950 DA'nın yörünge hesaplarını daha iyi yapmak ve tehlikeyi gerekirse bertarâf etmek için 8 yüzyıldan fazla bir süre kalmaktadır.
Apollo asteroidi Dünya'ya 29 Ocak 2008'de 1,4 AU ya da 450.000 km'den geçti. Tahmin edilen çapı 300-600 metredir. Bu geçiş, 2027'ye kadar Dünya'ya en yakın geçen DYC olabilir.
NASA devamlı güncelleştirdiği ve önümüzdeki 100 yılda kayda değer DYC tehlikelerini içeren bir web sahifesi vardır. Bu sahifede (neredeyse) bütün cisimlerin sonunda daha kesin tahminlere imkân veren yeni bilgiler alındıkça bu listeden tekrar çıkmaları pek muhtemeldir. (Sahife 'i en az 800 yıl Dünya'ya çarpmayacağı sanıldığından içermemektedir.)
Uzaydan yapılan keşifler
8 Kasım 2007'de 'nin (United States House Committee on Science and Technology) Subcommittee on Space and Aeronautics adlı uzay ve havacılıkla ilgili alt komitesi, NASA'nın DYC'leri Araştırma Programı statüsünü tespit etmek üzere bir soruşturma açtı. Geniş Alan Kızılötesi Araştırma Gezgini'nin (Wide-field Infrared Survey Explorer ya da WISE) kullanılması, NASA yetkililerince teklif edildi.
WISE, kızılötesinde gökyüzünü çok yüksek hassâsiyetle tarayacaktır. Güneş ışınlarını yutan asteroitler kızılötesinde incelenebilmektedir. NASA yetkilileri komiteye yetkililerine NASA'nın WISE'i bilimsel hedeflerinin yanı sıra DYC'leri tespit etmek için kullanacakların söylediler. WISE'in bir yıllık misyonunda ilgi duyulan DYC'lerin yaklaşık %2'sini ya da 400 DYC'yi tespit etmesi beklenmektedir.
Kaynakça
- ^ "ESA/ESO Collaboration Successfully Tracks Its First Potentially Threatening Near-Earth Object". ESO Announcement. 24 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2014.
- ^ "Glossary of Astronomical Terms". 30 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2008.
- ^ a b c d e W. F. Bottke Jr., A. Cellino, P. Paolicchi, and R. P. Binzel, (Ed.) (Ocak 2002). (PDF). Asteroids III. University of Arizona Press. ss. 409-422. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2008.
- ^ "The hazard of near-Earth asteroid impacts on earth". Earth and Planetary Science Letters. 222 (1). Mayıs 2004. ss. 1-15. doi:10.1016/j.epsl.2004.03.004. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ a b Shiga, David (27 Haziran 2006). "New telescope will hunt dangerous asteroids". New Scientist. 12 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2008.
- ^ "Unusual Minor Planets". Harvard Minor Planet Center. 21 Ekim 2008. 1 Ekim 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2008.
- ^ "Near-Earth asteroids could be 'steppingstones to Mars'". USA Today. 2 Şubat 2007. 13 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ "Design and optimization of trajectory to Near-Earth asteroid for sample return mission using gravity assists". Advances in Space Research. 40 (2). 18 Mart 2007. ss. 200-225. doi:10.1016/j.asr.2007.03.025. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ "NEAR Mission Completes Main Task, Now Will Go Where No Spacecraft Has Gone Before". National Aeronautics and Space Administration. 31 Ocak 2001. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ "Hayabusa's Contributions Toward Understanding the Earth's Neighborhood". National Aeronautics and Space Administration. 11 Ağustos 2005. 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ "Unusual Minor Planets". Minor Planet Center. 1 Ekim 2010 tarihinde kaynağından .
- ^ "Near Earth Object Fact Sheet". National Aeronautics and Space Administration. 13 Eylül 2006. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ . National Aeronautics and Space Administration. 12 Ocak 2000. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ "A reduced estimate of the number of kilometre-sized near-Earth asteroids". Nature. Cilt 403. 13 Ocak 2000. ss. 165-166. doi:10.1038/35003128. 27 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2007.
- ^ "On the Origins of Earth-Approaching Asteroids". Solar System Research. 35 (3). Mayıs 2001. ss. 227-233. doi:10.1023/A:1010431023010. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ "The Yarkovsky-driven origin of near-Earth asteroids". Icarus. 163 (1). Mayıs 2003. ss. 120-134. doi:10.1016/S0019-1035(03)00047-2. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ D.F. Lupishko, M. di Martino and T.A. Lupishko (Eylül 2000). "What the physical properties of near-Earth asteroids tell us about sources of their origin?". Kinematika i Fizika Nebesnykh Tel Supplimen, 3. ss. 213-216. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2008.
- ^ Dünya'nın Güneş'ten ortalama uzaklık
- ^ "Near-Earth asteroids: class consciousness - new asteroids identified". Science News. 20 Şubat 1993. 3 Kasım 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ Clark R. Chapman & David Morrison (6 Ocak 1994). "Impacts on the Earth by asteroids and comets: assessing the hazard". Nature. Cilt 367. ss. 33-40. doi:10.1038/367033a0. 28 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ Richard Monastersky (1 Mart 1997). . Science News Online. 23 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ Christopher F. Chyba, Paul J. Thomas & Kevin J. Zahnle (7 Ocak 1993). "The 1908 Tunguska explosion: atmospheric disruption of a stony asteroid". Nature. 361 (6407). ss. 40-44. doi:10.1038/361040a0. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ P. Brown, R. E. Spalding, D. O. ReVelle, E. Tagliaferri and S. P. Worden (21 Kasım 2002). (PDF). Nature. 420 (6913). ss. 294-296. doi:10.1038/nature01238. 19 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ "Small Asteroid Predicted to Cause Brilliant Fireball over Northern Sudan". NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. 6 Ekim 2008. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2008.
- ^ "FLASH! Meteor to Explode Tonight". ScienceNOW Daily News. 6 Ekim 2008. 28 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2008.
- ^ "Impact of Asteroid 2008 TC3 Confirmed". NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. 7 Ekim 2008. 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2008.
- ^ "Asteroid Watchers Score a Hit". ScienceNOW Daily News. 8 Ekim 2008. 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2008.
- ^ Grand Teton Meteor Video 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Youtube
- ^ Brian G. Marsden (29 Mart 1998). "HOW THE ASTEROID STORY HIT: AN ASTRONOMER REVEALS HOW A DISCOVERY SPUN OUT OF CONTROL". The Boston Globe. 20 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ Steven R. Chesley and Paul W. Chodas (17 Mart 2004). "Recently Discovered Near-Earth Asteroid Makes Record-breaking Approach to Earth". National Aeronautics and Space Administration. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ "Asteroid 1950 DA". National Aeronautics and Space Administration. 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ Stokes, GStokes, G. (18-25 Temmuz 2004). Detection and discovery of near-earth asteroids by the linear program. 35th COSPAR Scientific Assembly. Paris, France. s. 4338. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ "Lincoln Near-Earth Asteroid Research (LINEAR)". 23 Ekim 2007. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ . MIT Lincoln Laboratory. 24 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2018.
- ^ . 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ "Near-Earth Objects Search Program". National Aeronautics and Space Administration. 23 Ekim 2007. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ "NASA Releases Near-Earth Object Search Report". National Aeronautics and Space Administration. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
- ^ David Morrison. . National Aeronautics and Space Administration. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Spaceguard UK. 19 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "DYC keşif istatistiği". 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Aralık 2008.
- ^ Morbidelli, A., W. F. Bottke, Ch. Froeschle, and P. Michel. 2002. Origin and evolution of near-Earth objects. 9 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . In Asteroids III, (W. F. Bottke, A. Cellino, P. Paolicchi, R. Binzel, Eds). U. Arizona Press, 409-422.
- ^ "Şimdilik mevcut olan çarpma riski". 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Aralık 2008.
- ^ "Torino çarpışma hasar ölçeği". 18 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Aralık 2008.
- ^ "The flux of small near-Earth objects colliding with the Earth" by P. Brown et al., Nature, 420, pp. 294-6, November 2002.
- ^ "Current Impact Risks". 2 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2006.
- ^ NASA Near Earth Object Program Impact Risks 31 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved July 16, 2006
- ^ "Hearing Charter: Near-Earth Objects: Status of the Survey Program and Review of NASA's 2007 Report to Congress | SpaceRef Canada - Your Daily Source of Canadian Space News". 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2008.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dunya ya Yakin Cisimler DYC Ing Near Earth Objects ya da NEOs yorungeleri gunberi noktasinda Dunya ya 1 3 Astronomik Birim AB mesafeden daha yakin olup Dunya nin cok yakinina gelen gok cisimleridirler Bunlar birkac bin Dunya ya Yakin Asteroit DYA Dunya ya Yakin Kuyruklu yildiz DYK bir miktar Gunes etrafinda dolanan uzay araci ve uzayda Dunya yla carpismadan takip edilebilecek buyuklukte meteoritlerden olusurlar Makbul olan goruse gore DYC lerin gecmiste Dunya yla carpismalarinin gezegenimizin jeolojik ve biyolojik tarihinde kayda deger rolu oldugu merkezindedir Dunya miza getirecegi tehlikelerin farkina varilmasiyla 1980 lerden beri gittikce artan ilgiyle bu cisimler izlenmisler gelebilecek tehlikeleri aktif olarak azaltmak icin cozumler aranmaya baslamislardir nin radar resmiVLT nin cok sonuk olan Dunya ya yakin asteroit den cektigi resim Yakin Dunya asteroidi 433 Eros sondasi tarafindan ziyaret edildi Aralik 2000 Asteroit olan DYC lerin DYA yorungeleri 0 983 ila 1 3 AB Gunes ten uzakta bulunmaktadirlar Bir DYA kesfedildiginde kataloglanmak uzere Harvard Minor Planet Center27 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde e bildirilir Kimi DYA yorungeleri Dunya yorungesiyle kesistiginden bir carpisma tehlikesi arzederler Amerika Birlesik Devletleri Avrupa Birligi ve baska milletler su siralar Spaceguard adi verilen bir projede DYC leri bulmak icin gokyuzunu taramaktadirlar Bu yuzden NASA ya Amerika Birlesik Devletleri Kongresi nce capi en az 1 km olup Dunya ya carptiginda kayda deger ya da siddetli kuresel problemlere yol acacak olan DYC leri kataloglama yetkisi verilmistir 2008 Ekim inden beri 982 DYC tespit edilmistir 2006 da o tarihe kadar cisimlerin 20 sinin daha bulunamadigi tahmin ediliyordu Avustralya daki bir teleskopla gogun simdiye kadar taranmamis olan neredeyse 30 u kadar bir bolumunu incelemeye baslamak icin gayret sarfedilmektedir Tehlikeli Olabilecek Cisimler TOC Ing Potentially Hazardous Object PHO de 2008 sonunda Dunya ya yakin gecme olasiligi yuksek oldugunu gosteren parametrelerle tanimlanir Bilhassa Dunya yla minimum yorunge kesisme mesafesi Ing Earth Minimum Orbit Intersection Distance ya da kisaca MOID 0 05 AB ni gecmeyen ve mutlak kadri en az 22 0 olan cisimler TOC sayilirlar Baska bir deyisle Dunya ya 0 05 AB neredeyse 7 480 000 km den daha yakin gelemeyen ya da capi 150 m den az yani 13 luk aklikla H 22 0 olan gok cisimleri TOC sayilmazlar Kimi DYC lere Dunya dan uzay araclariyla Ay a gitmek icin gerekenden daha dusuk bir yolculuk hiziyla erisilebildiginden fiziksel olarak kolaylikla incelenebileceginden bilginler icin cok ilgi cekicidirler Bu ozel konumlarini Dunya ya gore dusuk olan hiz DV ve cekimlerinden dolayi tutmakta olup dogrudan jeokimyasal ve astronomik arastirmalar icin ilginc gorulen bilimsel imkanlar verdirler ve insanligin yararlanabilecegi dunyadisi malzemeler icin potansiyel ekonomik kaynaktirlar Bu onlari arastirmak icin cekici bir hedef konumuna getirmektedir 2008 sonuna kadar iki DYC e uzay araclariyla gidilmistir NASA nin uzay araciyla 433 Eros a JAXA nin Hayabusa ucusuyla 25143 Itokawa ya DYC lerin tur ve boyutlarina gore siniflandirilmasi Asteroitler Kuyruklu yildizlar MeteorlarDunya ya Yakin Asteroitler Bunlar Dunya ya yakin Gunes e fazla yaklasmadigindan hic buharlasmayan ve caplari 50 metreyi gecen cisimlerdir 2008 sonuna kadar 5 490 adet caplari 32 km ye kadar olan Dunya ya Yakin Asteroit DYA bilinmekteydi 1036 Ganymed Capi 1 km yi gecen DYA lerin sayisi 500 1000 olarak tahmin edilmektedir DYA lerin bilesimleri ana asteroit kusagininkilere benzer olup degisik asteroit tayf tiplerini kapsarlar DYC ler yorungelerinde ancak birkac milyon yil kalirlar Sonunda hepsi yorunge yuksekligini kaybedip Gunes e yaklasip ya ic gezegenlere carparak yok olurlar ya da gezegenlerin yakinindan gecerken hiz alip Gunes Sistemi ni terk ederler Yorungelerinde kalma sureleri Gunes Sistemi nin yasina kiyasla az olunca Dunya ya yakin asteroitlerin varligi ancak devamli olarak baska yerlerden gelerek kendilerini yenilenmeleriyle aciklanabilir Dunya yakinlarina yeni olarak gelen bu asteoritlerin kaynagi Jupiter ile yorungesel rezonansa gelip ana asteroit kusagindan Ic Gunes Sistemi ne naklolunan asteroitler gorulur Asteroit kusaginin Kirkwood bosluklari olarak bilinen ve rezonanslar sonucu baska yorungelerde donmeye baslayan asteroitlerin geride biraktigi araliklar bu yenilemeye isaret eder Baska asteroitler Yarkovsky etkisiyle bu resonans yerlerine goc ederek DYC lerin devamli olarak ikmalini saglarlar Az sayida DYC buharlasan maddelerini kaybederek sonmus kuyruklu yildizlardir Bunun disinda sonuk bir kuyrugu olmakla bir asteroit zorunlu olarak Dunya ya yakin kuyruklu yildiz olarak siniflandirilmaz Bu da DYA ve DYK arasi sinirlari belirsizlestirir Soz konusu DYC ler muhtemelen Neptun un otesindeki bir kuyruklu yildiz deposu olan Kuiper kusagi ndan gelmektedirler Geriye kalan DYA lerse gercek asteroite benzemekte olup Jupiter in cekimiyle Asteroit kusagi ndan firlatilmaktadirlar Dunya ya Yakin Asteroitleri olusturan uc sinif vardir Ortalama yorungesel yaricaplari bir AB den daha yakin ve enotesi Dunya nin enberisinden 0 983 AB daha yakin olmasiyla genelde Dunya yorungesiyle Gunes arasinda bulunan Atenler Ortalama yorungesel yaricaplari Dunya ninkinden buyuk olan ve enberileri Dunya nin enotesinden 1 017 AB daha az olan Apollolar Ortalama yorungesel yaricaplari Dunya yla Mars arasinda olan ve enberi noktalari Dunya nin yorungesinin biraz disinda 1 017 1 3 AB olan Amorlar Amorlar cogu zaman Mars in yorungesinden gecerlerse de Dunya nin yorungesinden gecmezler Bircok Atenler ve butun Apollolar Dunya nin yorungesiyle kesisen yorungeleri olup simdiki yorungeleriyle Dunya ya carpabilecek bir tehdit olusturular Amorlarin yorungeleri Dunya nin yorungesiyle kesismediklerinden dogrudan bir tehdit sayilmazlar Fakat yorungeleri ileride Dunya nin yorungesini keser olabilir Ayrica bazen Arjuna asteroitleri siniflamasi Dunya ya asiri derecede yaklasan yorungeleri olan asteroitler icin kullanilmaktadir Dunya ya Yakin Kuyruklu Yildizlar 2008 Mayis i itibariyla 5 474 DYC kesfedilmistir Bunlarin 65 i Dunya ya yakin kuyruklu yildizdir Simdiye kadar Dunya nin tarihinde bir kuyruklu yildizla carpistigi bilinmemektedir Dunya ya Yakin Meteorlar Dunya ya Yakin Meteorlar Dunya yorungesine yakin gecen ve caplari 50 metrenin altinda olan cisimlerdir Dunya ya Yakin Cisimlerin tehdidiCarpisma orani Caplari 5 10 metre arasi olan cisimler atmosferimize ortalama yilda bir kez Hiroshima ya atilmis olan atom bombasinin olan 15 kiloton TNT nin enerjisiyle carparlar Bu cisimler normalde ust atmosferde patlarken cogu ya da butun kati maddeler buharlasirlar Caplari 50 metreyi bulan cisimler Dunya ya oralamada bir milyon yilda iki kez carparak Tunguska da 1908 de gozlenene benzer siddette patlamalara neden olurlar Capi bes kilometreyi bulan buyuk cisimler Dunya yla ortalamada her on milyon yilda bir kez carpisir Tarihi carpismalar Genel olarak kabul edilen ve buyuk bir asteroit ya da kuyruklu yildizin Dunya ya carpmasiyla olusan Kretase Tersiyer yok olusu olayini aciklayan Alvarez hipoteziyle gelecekte boyle carpismalarin gelebilecegi bilincini kuvvetlendirdi 1908 Tunguska Olayi 30 Haziran 1908 de bir tassil gok tasinin olusturdugu Tunguska patlamasi 10 megaton TNT siddetindeydi Patlama yerin 8 5 km ustunde meydana geldi Patlamaya neden olan cismin capi 45 70 metre olarak tahmin ediliyor 2002 Dogu Akdeniz Olayi 6 Haziran 2002 de capi 10 metre olarak tahmin edilen bir cisim Dunya yla carpisti Carpisma Akdeniz uzerinde Yunanistan la Libya arasinda takriben 34 K 21 D koordinatlarinda vuku buldu ve cisim havada patladi Sesberi olcumleriyle yapilan tahminlerle patlamayla aciga cikan enerji 26 kiloton TNT yle kucuk bir nukleer silahin patlamasiyla karsilastirilacak kadardi 2008 Sudan Olayi 5 Ekim 2008 gunu bilginler o gece ilk kez gozetledikleri Dunya ya yakin bir cisim olan 2008 TC3 un 6 Ekim gunu 0245 EEZ mahalli saatle 05 46 da Sudan uzerinde patlayacagini hesapladilar Asteroit onceden tahmin edildigi gibi geldi Dunya yla carpismasi haber verilip hesaplandigi uzere carpan bu asteroit bilim tarihinde bir ilktir Yakin iskalar 10 Agustos 1972 de olarak sonralari anilacak olan bir meteora Kayalik Daglar uzerinde kuzeye dogru giderken ABD in guneybatisindan Kanada ya kadar bircok kisi sahit oldu Yeryuzunun 34 km ustunden gecmis olan bu gok tasi Dunya yi siyirarak gecen goktasi olarak adlandirilmisti Wyoming de Grand Teton Ulusal Parki nda bir turist tarafinden bu gok cismi 8 mm lik renkli film olarak kaydedilmisti 23 Mart 1989 da 300 metre capindaki Apollo asteroidi 1989 FC Dunya yi 700 000 km uzaktan gecerek iskaladi Gectigi noktadan Dunya tam alti saat once gecmisti Eger bu asteroit alti saat once oradan gecseydi Car Bombasi ndan 1000 kere daha siddetli Dunya tarihinin de en buyuk patlamasi olurdu Bu cisim genis yankilar yaparak ilk hesaplarin Dunya nin 64 000 km yakindan gececegini tahmin ettiginden dikkati cok cekmisti Bu hesaplardaki hatalardan dolayi Dunya yla carpismasi daha olasi gorunuyordu 18 Mart 2004 te LINEAR 30 metre capinda bir asteroidinin Dunya nin ancak 42 600 km yakinindan gececegini haber verdi ki bu uzaklik Dunya Ay uzakliginin onda biri kadardir ve bugune kadar hesaplanmis en yakin iskadir Tahminlere gore benzer asteroitler her iki yilda bir bu kadar yaklasmaktadir asteroidinin Dunya yakinindan gecisi Parildayarak gecen diger cisim yapay bir uydudur 31 Mart 2004 te 2004 FH dan iki hafta sonra yeni bir en yakin rekoru kirardi ve Dunya nin yalnizca 6 500 km yakinindan Dunya Ay arasinin 60 ta biri uzakliginda gecti 6 metre capiyla cok kucuk oldugundan FU162 Dunya ya en yakin noktasina varmadan ancak birkac saat once tespit edildi Dunya yla carpissaydi muhtemelen zararsizca atmosferde parcalara ayrilacakti Gelecek carpismalar Birkac yanlis alarm verilmis olmasina ragmen kimi asteroitler Dunya icin bir tehdit olarak gorulmektedir Asteroit 1950 deki kesfinden sonra yeteri kadar rasat yapilmamis olmasindan dolayi yorungesi hesaplanamadi ve pozisyonu kaybedildi Ayni cisim 31 Aralik 2000 de tekrar kesfedildi Dunya ya cok yakin yaklasacagi hesaplanan 16 Mart 2880 de carpma ihtimali 1 300 olarak tespit edildi Capi 1 km civarinda olan bu cismen carpma ihtimali simdiyle 2880 tarihine kadar Dunya yakinindan gececek olan butun buyuk cisimlerin carpma ihtimalleri toplamindan 50 fazladir Tehdidi azaltici projelerAstronomlar DYC leri tespit icin arastirmalar yapmislardir En iyi bilinen arastirma 1996 da baslatilan LINEAR dir 2004 te kadar onbinlerce cisim kesfeden LINEAR la birlikte bu kapsamda arastirilan ve o tarihte kesfedilen cisimlerin 65 i gozlemlenmistir LINEAR New Mexico da bulunan iki adet 1 metre ve bir adet yarim metre capli teleskopla gozlem yapmaktadir LINEAR 15 Eylul 2011 tarihi itibariyla 2 423 u Dunya ya yakin asteroit ve 279 u kuyrukluyildiz olmak uzere 231 082 yeni kucuk Gunes Sistemi cismi tespit etmistir Arizona da Kitt Zirvesi Ulusal Gozlemevi nde bulunan ve otomatik olarak hedef alma goruntuleme ve analiz ozelliklerine sahip 90 cm capli bir teleskobu kullanan Spacewatch uzay gozleme projesi ise gokleri davetsiz misafirleri bulmak uzere tarar Bu proje 1980 de Tucson daki nde bulunan Lunar and Plantary Laboratory de calisan ve Dr tarafindan baslatildi ve simdi Dr McMillan tarafindan yurutulmektedir Spacewatch projesi icin bugun 1 8 metre capinda ve Kitt Peak de bulunan bir teleskop kullanilmaktadir Bu ve elektronik goruntuleme sistemiyle cok daha buyuk bir seciciligi bulunan 90 cm lik teleskopla gokyuzunde DYC ler gozlenmektedir Diger DYC izleme projeleriyse Dunya ya Yakin Asteroit Takibi Ing Near Earth Asteroid Tracking NEAT Ing Lowell Observatory Near Earth Object Search LONEOS Catalina Gokyuzu Arastirmasi Ing Catalina Sky Survey Ing Campo Imperatore Near Earth Objects Survey CINEOS Ing Japan Spaceguard Association ve Ing Asiago DLR Asteroid Survey dir Spaceguard gevsek olarak birbirine bagli bu projelerin genel adidir Bunlardan kimileri NASA dan Kongre nin DYA lerin 90 ini 2008 e kadar saptama gorevini yerine getirebilmek icin destek almaktadirlar 2003 te NASA nin bir incelemesi bu programi izlemeyecek olan yeni bir program icin 250 450 milyon Amerikan dolari ayirmayi ve bununla 2028 e kadar capi en az 140 metre olan DYC lerin 90 ini tespit etmeyi hedeflemektedir Carpma hesabi hata modeliHesaplanan asteroit carpma ihtimali niye once yukselip sonra duser DYC lerin carpma tahminleri cogu zaman Dunya haberlerinde dikkati ceker Bunu izleyen gozlemler genelde carpma ihtimalinin arttigini gosterirler Daha sonraki gozlemlerse carpisma olmayacagi sonucuna goturur Bu hata modelinin sebebi sagdaki diyagramda elipslere gosterilmektedir Bu elipsler Dunya ya en yakin noktasina gelen cismin o konumda olasi pozisyonunu gostermektedir Basta henuz birkac gozlem yapilmis oldugundan hata elipsi cok buyuk olup Dunya yi da kapsamaktadir Bunun sonucunda sifirin ustunde fakat kucuk bir carpisma ihtimali hesaplanmaktadir Daha sonraki gozlemlerle elips kuculmesine ragmen hala Dunya yi icermektedir Bu da cismin Dunya ya carpma ihtimalini artik Dunya kuculmus elipsin icinde daha buyuk bir yer kapladigindan artmis olur Sonunda da cogu zaman radar gozlemler veya daha once cekilmis bir kayitta ayni cisme rastlanmasiyla daha da fazla gozlem verisi elde edildiginden carpma ihtimali elipsi daha da kuculur ve Dunya yi artik icermemektedir Bunun sonucunda da Dunya yla carpisma ihtimali sifira inmis olur Dunya ya yakin cisimlerin sayisi Tespit edilen DYC ler 2008 Mayis ina kadar 5 474 DYC kesfedilmisti Bunlarin 65 i DYK ve 5 409 u DYA tir DYA larin 453 u Aten asteroidi 2 053 u Amor asteroidi ve 2 894 u Apollo asteroidi dirler Tehlikeli Olabilecek Cisim TOC olarak siniflandirilan DYC sayisi 943 tur Su sirada 138 TOC un ve 743 DYC in mutlak kadri 17 75 ya da daha parlaktir Bu da kabaca en az 1 km lik bir capa karsiliktir Caplari en az 1 km olan cisimlerin Dunya ya carpma orani bir milyon yilda iki olarak tahmin edilmektedir Bu oranin onumuzdeki 1 milyar yil devam etmesi durumunda bu zaman asiminda bu sinifa dahil olup sonucta Dunya ya carpacak cisimlerin sayisi en az 2 000 dir Fakat bu carpacak cisimlerin cogunlugu daha Mars ve Jupiter arasinda dolandiklarinda simdilik TOC olarak siniflandirilmamislardir Sonucta yorungeleri degisecek ve DYC olacaklardir Cisimler ortalamada birkac milyon yil DYC olarak kalip sonunda Gunes e veya kucuk bir ihtimalle bir gezegene carpar ya da Gunes Sistemi nden disariya firlatilirlar 2008 Kasim itibariyla 191 DYA NASA sitesinin carpisma riski sahifesinde bulunmaktaydi Bu DYA lerin kayda deger bir bolumunun 2008 Subat itibariyla 121 inin capi 50 metreyi gecmemekte ve hicbiri de sari bolge de gore 2 yer almamaktadir Bu da bu cisimlerin hicbirinin kamunun dikkatini cekecek ozellikte olmadigi anlamina gelir 2008 Nisan i itibariyla yalniz asteroit in Torino olcegine gore verilen sayi 1 dir 2008 Mayis indan beri asteroit in derecesi Torino olcegine gore 0 a dusuruldu Riskin tahmini Carpma tehlikesini siniflandirmak icin iki tasari vardir Basit ve Daha karisik olan Palermo Technical Impact Hazard Scale Palermo olceginde E megaton TNT yi gecen bir enerjiyle beklenen carpismalar icin kullanilan yillik geri plan frekansi su formulle hesaplanmaktadir fB 0 03E 0 8 displaystyle f B 0 03E 0 8 Mesela bu formul simdiyle gelecek carpismaya kadar gecen zamanda 1 megatonu gecen carpismalar icin beklenen degerin 33 yil ve carpisma olursa bunun 2 4 mega ton u asma ihtimalinin 50 oldugu hesaplanmaktadir Bu formul belli bir E enerji spektrumu icin gecerlidir Fakat Palermo olceginin dayandigi makaleinin yayimlandigi 2002 de yayimlanmis baska bir makalede farkli sabitler iceren bir uslu yasayi bulmustur fB 0 00737E 0 9 displaystyle f B 0 00737E 0 9 Bu formul belirli bir E degeri icin hatiri sayilir olcude daha dusuk oranlar vermekterdir Mesela patlama enerjisi 10 megatonu gecen Tunguska patlamasi gibi bolitler icin bu formulle hesaplanan oran 210 yilda bir patlama yerine bin yilda birdir Formulu ortaya koyan yazarlar nispeten buyuk bir belirsizligi oldugunu 10 Mt icin 400 ila 1800 yilda bir ifade etmekte kismen hesaplarinda kullandiklari atmosfere carpan cisimlerin enerjilerin hesaplamadaki guclukten kaynaklandigini ifade etmektedirler 25 Aralik 2004 te bir kucuk gezegen olan 2004 MN4 e bugune kadar verilen en buyuk deger olan Torino olceginde 4 derecesi verilmisti 27 Aralik 2004 te Dunya ya carpma ihtimali 13 Nisan 2029 icin 2 7 olarak saptanmisti Fakat 28 Aralik 2004 te 2029 icin carpma riski sifira dustu Fakat bir rezonans dunus ihtimalinden dolayi bu asteroit icin hesaplanan Torino degerlendirmesi 2036 Nisan indaki bir carpisma icin 2005 basinda 4 e yukseldiyse de 2006 Agustos unda peyderpey 0 a sifir indi 2006 Agustos undaki Palermo ratingi 2 25 tir Su anda Palermo olcegi degeri sifirdan buyuk olan tek bilinen DYO dur Bu cismin 2880 de Dunya ya cok yakin gececegi ya da carpacagi p 0 003 beklenmektedir Donus ekseninin yonelmesine gore ya Dunya yi birkac on milyon kilometre uzaktan iskalayacak ya da 1 300 oraninda bir ihtimalle Dunya ya carpacaktir Fakat insanliga 29075 1950 DA nin yorunge hesaplarini daha iyi yapmak ve tehlikeyi gerekirse bertaraf etmek icin 8 yuzyildan fazla bir sure kalmaktadir Apollo asteroidi Dunya ya 29 Ocak 2008 de 1 4 AU ya da 450 000 km den gecti Tahmin edilen capi 300 600 metredir Bu gecis 2027 ye kadar Dunya ya en yakin gecen DYC olabilir NASA devamli guncellestirdigi ve onumuzdeki 100 yilda kayda deger DYC tehlikelerini iceren bir web sahifesi vardir Bu sahifede neredeyse butun cisimlerin sonunda daha kesin tahminlere imkan veren yeni bilgiler alindikca bu listeden tekrar cikmalari pek muhtemeldir Sahife i en az 800 yil Dunya ya carpmayacagi sanildigindan icermemektedir Uzaydan yapilan kesifler 8 Kasim 2007 de nin United States House Committee on Science and Technology Subcommittee on Space and Aeronautics adli uzay ve havacilikla ilgili alt komitesi NASA nin DYC leri Arastirma Programi statusunu tespit etmek uzere bir sorusturma acti Genis Alan Kizilotesi Arastirma Gezgini nin Wide field Infrared Survey Explorer ya da WISE kullanilmasi NASA yetkililerince teklif edildi WISE kizilotesinde gokyuzunu cok yuksek hassasiyetle tarayacaktir Gunes isinlarini yutan asteroitler kizilotesinde incelenebilmektedir NASA yetkilileri komiteye yetkililerine NASA nin WISE i bilimsel hedeflerinin yani sira DYC leri tespit etmek icin kullanacaklarin soylediler WISE in bir yillik misyonunda ilgi duyulan DYC lerin yaklasik 2 sini ya da 400 DYC yi tespit etmesi beklenmektedir Kaynakca ESA ESO Collaboration Successfully Tracks Its First Potentially Threatening Near Earth Object ESO Announcement 24 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2014 Glossary of Astronomical Terms 30 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2008 a b c d e W F Bottke Jr A Cellino P Paolicchi and R P Binzel Ed Ocak 2002 PDF Asteroids III University of Arizona Press ss 409 422 9 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2008 KB1 bakim Birden fazla ad editor listesi link The hazard of near Earth asteroid impacts on earth Earth and Planetary Science Letters 222 1 Mayis 2004 ss 1 15 doi 10 1016 j epsl 2004 03 004 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2007 a b Shiga David 27 Haziran 2006 New telescope will hunt dangerous asteroids New Scientist 12 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Kasim 2008 Unusual Minor Planets Harvard Minor Planet Center 21 Ekim 2008 1 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ekim 2008 Arsivlenmis kopya 1 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2008 Near Earth asteroids could be steppingstones to Mars USA Today 2 Subat 2007 13 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2007 Design and optimization of trajectory to Near Earth asteroid for sample return mission using gravity assists Advances in Space Research 40 2 18 Mart 2007 ss 200 225 doi 10 1016 j asr 2007 03 025 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 NEAR Mission Completes Main Task Now Will Go Where No Spacecraft Has Gone Before National Aeronautics and Space Administration 31 Ocak 2001 5 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2007 Hayabusa s Contributions Toward Understanding the Earth s Neighborhood National Aeronautics and Space Administration 11 Agustos 2005 24 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2007 Unusual Minor Planets Minor Planet Center 1 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan Near Earth Object Fact Sheet National Aeronautics and Space Administration 13 Eylul 2006 16 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2007 National Aeronautics and Space Administration 12 Ocak 2000 24 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ekim 2007 A reduced estimate of the number of kilometre sized near Earth asteroids Nature Cilt 403 13 Ocak 2000 ss 165 166 doi 10 1038 35003128 27 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2007 On the Origins of Earth Approaching Asteroids Solar System Research 35 3 Mayis 2001 ss 227 233 doi 10 1023 A 1010431023010 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 The Yarkovsky driven origin of near Earth asteroids Icarus 163 1 Mayis 2003 ss 120 134 doi 10 1016 S0019 1035 03 00047 2 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 D F Lupishko M di Martino and T A Lupishko Eylul 2000 What the physical properties of near Earth asteroids tell us about sources of their origin Kinematika i Fizika Nebesnykh Tel Supplimen 3 ss 213 216 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2008 Dunya nin Gunes ten ortalama uzaklik Near Earth asteroids class consciousness new asteroids identified Science News 20 Subat 1993 3 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Clark R Chapman amp David Morrison 6 Ocak 1994 Impacts on the Earth by asteroids and comets assessing the hazard Nature Cilt 367 ss 33 40 doi 10 1038 367033a0 28 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Richard Monastersky 1 Mart 1997 Science News Online 23 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Christopher F Chyba Paul J Thomas amp Kevin J Zahnle 7 Ocak 1993 The 1908 Tunguska explosion atmospheric disruption of a stony asteroid Nature 361 6407 ss 40 44 doi 10 1038 361040a0 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 P Brown R E Spalding D O ReVelle E Tagliaferri and S P Worden 21 Kasim 2002 PDF Nature 420 6913 ss 294 296 doi 10 1038 nature01238 19 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2007 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Small Asteroid Predicted to Cause Brilliant Fireball over Northern Sudan NASA JPL Near Earth Object Program Office 6 Ekim 2008 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2008 FLASH Meteor to Explode Tonight ScienceNOW Daily News 6 Ekim 2008 28 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2008 Impact of Asteroid 2008 TC3 Confirmed NASA JPL Near Earth Object Program Office 7 Ekim 2008 21 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2008 Asteroid Watchers Score a Hit ScienceNOW Daily News 8 Ekim 2008 10 Subat 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2008 Grand Teton Meteor Video 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Youtube Brian G Marsden 29 Mart 1998 HOW THE ASTEROID STORY HIT AN ASTRONOMER REVEALS HOW A DISCOVERY SPUN OUT OF CONTROL The Boston Globe 20 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Steven R Chesley and Paul W Chodas 17 Mart 2004 Recently Discovered Near Earth Asteroid Makes Record breaking Approach to Earth National Aeronautics and Space Administration 7 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Asteroid 1950 DA National Aeronautics and Space Administration 29 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Stokes GStokes G 18 25 Temmuz 2004 Detection and discovery of near earth asteroids by the linear program 35th COSPAR Scientific Assembly Paris France s 4338 5 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Lincoln Near Earth Asteroid Research LINEAR 23 Ekim 2007 16 Mart 2015 tarihinde kaynagindan MIT Lincoln Laboratory 24 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2018 8 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2007 Near Earth Objects Search Program National Aeronautics and Space Administration 23 Ekim 2007 17 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan NASA Releases Near Earth Object Search Report National Aeronautics and Space Administration 24 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2007 David Morrison National Aeronautics and Space Administration 10 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Spaceguard UK 19 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b DYC kesif istatistigi 3 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2008 Morbidelli A W F Bottke Ch Froeschle and P Michel 2002 Origin and evolution of near Earth objects 9 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Asteroids III W F Bottke A Cellino P Paolicchi R Binzel Eds U Arizona Press 409 422 Simdilik mevcut olan carpma riski 31 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2008 Torino carpisma hasar olcegi 18 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2008 The flux of small near Earth objects colliding with the Earth by P Brown et al Nature 420 pp 294 6 November 2002 Current Impact Risks 2 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2006 NASA Near Earth Object Program Impact Risks 31 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved July 16 2006 Hearing Charter Near Earth Objects Status of the Survey Program and Review of NASA s 2007 Report to Congress SpaceRef Canada Your Daily Source of Canadian Space News 5 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2008 Ayrica bakiniz Tunguska olayi