Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gence Kuşatması, 1603-1612 Osmanlı-Safevi Savaşı'nda bir evre. Kuşatma Safevi ordusunun başarısıyla ve Gence'nin 18 yıl sonra tekrar İran idaresine geçmesiyle sonuçlanmıştır.
| Gence Kuşatması | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1603-1618 Osmanlı-Safevî Savaşı | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Safevîler | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
| Mehmed Paşa (esir) (ölü) | Şah Abbas | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| 3.000 | ~100.000 | ||||||||||
| Kayıplar | |||||||||||
| 2.500 ölü | Belirsiz | ||||||||||
Kuşatma öncesi gelişmeler
Şah Abbas, Osmanlıların 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı sonucunda ele geçirdikleri toprakları geri almak üzere 1603'te başlattığı tarruzda önemli başarılar kazanmış; 1603'te Nihavend ve Tebriz'in ardından tüm Batı İran'ı zaptetmiş, 1604 yılında ise uzun bir kuşatmanın sonucunda Revan'ı da yeniden ülkesine katmıştı.
Bir taraftan Avusturya'yla uzun süredir savaşan bir taraftan da Celali isyanlarıyla boğuşan Osmanlı Devleti 1603 yılındaki taht değişikliğinin de etkisiyle doğu sınırındaki bu ani gelişmelere süratle mukabele edemedi. 1604 yılında şark serdar (doğu orduları komutanı) olarak atanan Cığalazade Sinan Paşa'nın İran üzerine seferi sonuçsuz kaldığı gibi, 1605 yılında da Sinan Paşa'nın komutasındaki Türk ordusu Urmiye Muharebesi'nde büyük bir yenilgiye uğramıştı.
Bu büyük yenilgi sonrasında Osmanlı komuta kademesindeki sarsıntılar ve 1607 yılına dek Suriye ile Güneydoğu Anadolu'yu etkileyen Canboladoğlu Ayaklanması'nın çıkmasıyla Güney Kafkasya'daki son Osmanlı birlikleri de yardımsız kalmış, Şah Abbas da 1606'da Azerbaycan ve Gürcistan'daki eski egemenliğini kurmak için ordusuyla bu bölgelere yönelmişti.
Kuşatma
Osmanlı ordusu tehdidini bertaraf eden Şah Abbas Gence'yi kuşatmaya Nisan gibi elverişli bir dönemde başladı. Gence'de yaklaşık 5.000 kişilik Osmanlı garnizonu eski Tebriz muhafızı Mehmed Paşa'nın komutasındaydı.
Teslim olma teklifinin reddedilmesi üzerine İran ordusu ateşe başladı. Bir taraftan Horasan topçuları kesintisiz bir bombardıman sürdürürken, lağımcılarda iki ayda burçların altını boşalttılar. Kale çevresindeki hendeği aşarak ana duvarlardan birinin altına ulaşan ve duvarın tam altına yerleştirdikleri tomrukları ateşe veren lağımcılar bu duvarı çökertmeyi başardılar.
4 Temmuz'da İran ordusu genel bir tarruza geçti. Göğüs göğüse çarpışmalarda Türk birlikleri İran ordusuna kayda değer bir zayiat verdirmelerine karşın 2.500 kayıp direnç gücünü kırdı. Nihayet, Gence Beylerbeyi Mehmed Paşa teslim oldu ve İran ordusu kaleye hakim oldu. İran ordusu Türk birlikleriyle işbirliği yapan yaklaşık 2.500 İranlı sivili de öldürdü. Esir düşen Mehmed Paşa Mazenderan'daki bir hapishaneye gönderildi ve sonrasında oradaki halka teslim edildi. Mazenderan'ın öndegelen şahsiyetlerinden Rüstem Sultan'ı öldürmüş bulunan Mehmed Paşa halk tarafından idam edildi.
Kuşatma sonrası gelişmeler
Osmanlı Devleti'nin sonuçsuz seferi
İran ordusunun Gence'yi almasıyla Karabağ'daki Osmanlı egemenliği de sona erdi. Bölgenin idaresi Şah Abbas tarafından Muhammed Han Ziyadoğlu Kaçar'a verildi. Gence'nin düşmesi Osmanlı Devleti'nin Şirvan'daki son kuvvetli garnizonu olan Şamahı'yı da tehlikeye attı.
Bu dönemde Osmanlı Devleti bir yandan Avusturya ile 13 yıldır sürdürdüğü savaşı sonlandırmak için Zitvatorok Antlaşması'yla sonuçlanan müzakereleri sürdürüyor, bir yandan da İran üzerine yeni sefer planlıyordu. Sadrazam Sokolluzade Lala Mehmed Paşa Avusturya cephesi kapanmadan İran üzerine sefer açılmasına karşı çıkarken Derviş Mehmed Paşa padişah I. Ahmed'i etkileyerek Mehmed Paşa'nın doğu orduları komutanlığına atanmasını sağladı. Üzüntüden felç geçiren Lala Mehmed Paşa 21 Haziran 1606 tarihinde öldü. Sadrazam olarak atanan Derviş Mehmed Paşa ise İran cephesine gidecek ordunun komutasını almaktan imtina etti. Sefer dönemi için 1604 yılındaki gibi geç kalınmış olması nedeniyle padişah I. Ahmed 1607 yılında İran üzerine yürünmesini savunduysa da Şeyhülislam Sunullah Efendi ordunun sefere çıkarak celalileri de cezalandırıp Halep'te kışlaması ve 1607 baharında İran'a taarruz etmesi hususunda padişahı ikna etti.
komutasındaki ordu 11 Haziran 1606 tarihinde Üsküdar'dan harekete geçti. Orduda 10.000 yeniçeri, sarayın muhafızlarından da oluşan altı bölük asker, topçular, cebeciler ile Karaman ve Sivas eyalet askerleri bulunuyordu. bu ordunun komutasında başarı gösteremedi. Bursa yolunda sipahilerin isyanını yatıştıramadığı gibi Bursa'da askerlerin halkta memnuniyetsizliğe yolaçan eylemlerini de engelleyemedi.
Ferhat Paşa'nın Celali isyanlarını bastırmak için yöneldiği Aydın ve Saruhan yörelerine halka büyük eziyetler yapması ve buranın halkından büyük grupların bu zulmün şikayetini Dîvân-ı Hümâyun'a iletmek için İstanbul sokaklarını doldurması I. Ahmed'i etkiledi. Bunun sonucunda 9 Aralık 1606'da Sadrazam Derviş Mehmed Paşa idam edildi.
Bu sırada yürüyüşünü sürdüren ordu ise bu sefer liderliğindeki asilerle mücadeleden yorgun dönen sipahilerin arzusuyla dinlenmek üzere Konya'ya yöneldi. Kalenderoğlu Ayaklanması'nın ordunun gerisini tehdit ettiği bir dönemde, sipahilerin bir kez daha ulufe için başlattıkları isyanı bastıramayan , sipahileri İstanbul'a geri gönderdi. Ordunun dağılma aşamasına gelmesi nedeniyle görevinden azledilen Ferhat Paşa Konya'da üzüntüsünden öldü.
Diplomasi çabaları
Bu sırada İstanbul'da hapis tutulan Kartli Kralı I. Simon'un eşi Sultan I. Ahmed'in büyükannesi Safiye Sultan'ın özel elçisi olarak Şah Abbas'ın teyzesi ile görüşmek üzere Safevi sarayına geldi. Barış teklifine karşılık , Osmanlıların 1590 yılında topraklarına kattıkları tüm bölgelerin terki koşuluyla barış yapılabileceğini bildirdi.
9 Ekim 1606 tarihinde İran'dan yola çıkan Gülçehre Hanım İstanbul'a ulaştıktan sonra bu defa Safevi sarayı Şubat 1607 tarihinde Rumlu Mehmed Bey'i İstanbul'a elçi olarak yolladıysa da müzakerelerden sonuç alınamadı.
Askeri harekat
Bu çabalar sürerken Şah Abbas gerek Osmanlı Devleti'nin müzakere kozlarını elinden almak gerek çoktandır planladığı Şirvan'ın zaptını tamamlamak üzere 1607 Ocak ayında bölgenin merkezi Şamahı'ya yürüdü ve kaleyi kuşattı.
Osmanlı Devleti ise Anadolu'yu kasıp kavuran Celali isyanlarını bastırmadıkça İran üzerine yürünemeyeceğine kanaat getirdi ve isyancıları ezme konusunda kararlı olan Kuyucu Murat Paşa 11 Aralık 1606 tarihinde sadrazamlığa tayin edildi. Murat Paşa 1607-1609 yılları arasında üç yıl bu isyanlarla uğraştı ve nihayet 1610 yılında İran'a karşı sefere çıkabildi.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Zieneb Hatamzad, "Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I", Life Science Journal (2013), 10(8s)4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İran tarihinde 160630 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Özer Küpeli, "Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir (2009)18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kaveh Farrokh "Iran at War:1500-1988", Osprey Publishing, 20 Dec 2011
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gence Kusatmasi 1603 1612 Osmanli Safevi Savasi nda bir evre Kusatma Safevi ordusunun basarisiyla ve Gence nin 18 yil sonra tekrar Iran idaresine gecmesiyle sonuclanmistir Gence Kusatmasi1603 1618 Osmanli Safevi SavasiTarihNisan 5 Temmuz 1606BolgeGence AzerbaycanSebepSafevi Devleti nin kaybettigi topraklari geri almak istemesiSonucKesin Safevi zaferiCografi DegisikliklerGence Iran in eline gecti Iran ordusu Sirvan in onemli bolumunu geri aldiTaraflarOsmanli ImparatorluguSafevilerKomutanlar ve liderlerMehmed Pasa esir olu Sah AbbasGucler3 000 100 000Kayiplar2 500 olu 500 esirBelirsizKusatma oncesi gelismelerSah Abbas Osmanlilarin 1578 1590 Osmanli Safevi Savasi sonucunda ele gecirdikleri topraklari geri almak uzere 1603 te baslattigi tarruzda onemli basarilar kazanmis 1603 te Nihavend ve Tebriz in ardindan tum Bati Iran i zaptetmis 1604 yilinda ise uzun bir kusatmanin sonucunda Revan i da yeniden ulkesine katmisti Bir taraftan Avusturya yla uzun suredir savasan bir taraftan da Celali isyanlariyla bogusan Osmanli Devleti 1603 yilindaki taht degisikliginin de etkisiyle dogu sinirindaki bu ani gelismelere suratle mukabele edemedi 1604 yilinda sark serdar dogu ordulari komutani olarak atanan Cigalazade Sinan Pasa nin Iran uzerine seferi sonucsuz kaldigi gibi 1605 yilinda da Sinan Pasa nin komutasindaki Turk ordusu Urmiye Muharebesi nde buyuk bir yenilgiye ugramisti Bu buyuk yenilgi sonrasinda Osmanli komuta kademesindeki sarsintilar ve 1607 yilina dek Suriye ile Guneydogu Anadolu yu etkileyen Canboladoglu Ayaklanmasi nin cikmasiyla Guney Kafkasya daki son Osmanli birlikleri de yardimsiz kalmis Sah Abbas da 1606 da Azerbaycan ve Gurcistan daki eski egemenligini kurmak icin ordusuyla bu bolgelere yonelmisti Kusatma1804 tarihli Sirvan haritasi Osmanli ordusu tehdidini bertaraf eden Sah Abbas Gence yi kusatmaya Nisan gibi elverisli bir donemde basladi Gence de yaklasik 5 000 kisilik Osmanli garnizonu eski Tebriz muhafizi Mehmed Pasa nin komutasindaydi Teslim olma teklifinin reddedilmesi uzerine Iran ordusu atese basladi Bir taraftan Horasan topculari kesintisiz bir bombardiman surdururken lagimcilarda iki ayda burclarin altini bosalttilar Kale cevresindeki hendegi asarak ana duvarlardan birinin altina ulasan ve duvarin tam altina yerlestirdikleri tomruklari atese veren lagimcilar bu duvari cokertmeyi basardilar 4 Temmuz da Iran ordusu genel bir tarruza gecti Gogus goguse carpismalarda Turk birlikleri Iran ordusuna kayda deger bir zayiat verdirmelerine karsin 2 500 kayip direnc gucunu kirdi Nihayet Gence Beylerbeyi Mehmed Pasa teslim oldu ve Iran ordusu kaleye hakim oldu Iran ordusu Turk birlikleriyle isbirligi yapan yaklasik 2 500 Iranli sivili de oldurdu Esir dusen Mehmed Pasa Mazenderan daki bir hapishaneye gonderildi ve sonrasinda oradaki halka teslim edildi Mazenderan in ondegelen sahsiyetlerinden Rustem Sultan i oldurmus bulunan Mehmed Pasa halk tarafindan idam edildi Kusatma sonrasi gelismelerOsmanli Devleti nin sonucsuz seferi I Ahmed Iran ordusunun Gence yi almasiyla Karabag daki Osmanli egemenligi de sona erdi Bolgenin idaresi Sah Abbas tarafindan Muhammed Han Ziyadoglu Kacar a verildi Gence nin dusmesi Osmanli Devleti nin Sirvan daki son kuvvetli garnizonu olan Samahi yi da tehlikeye atti Bu donemde Osmanli Devleti bir yandan Avusturya ile 13 yildir surdurdugu savasi sonlandirmak icin Zitvatorok Antlasmasi yla sonuclanan muzakereleri surduruyor bir yandan da Iran uzerine yeni sefer planliyordu Sadrazam Sokolluzade Lala Mehmed Pasa Avusturya cephesi kapanmadan Iran uzerine sefer acilmasina karsi cikarken Dervis Mehmed Pasa padisah I Ahmed i etkileyerek Mehmed Pasa nin dogu ordulari komutanligina atanmasini sagladi Uzuntuden felc geciren Lala Mehmed Pasa 21 Haziran 1606 tarihinde oldu Sadrazam olarak atanan Dervis Mehmed Pasa ise Iran cephesine gidecek ordunun komutasini almaktan imtina etti Sefer donemi icin 1604 yilindaki gibi gec kalinmis olmasi nedeniyle padisah I Ahmed 1607 yilinda Iran uzerine yurunmesini savunduysa da Seyhulislam Sunullah Efendi ordunun sefere cikarak celalileri de cezalandirip Halep te kislamasi ve 1607 baharinda Iran a taarruz etmesi hususunda padisahi ikna etti komutasindaki ordu 11 Haziran 1606 tarihinde Uskudar dan harekete gecti Orduda 10 000 yeniceri sarayin muhafizlarindan da olusan alti boluk asker topcular cebeciler ile Karaman ve Sivas eyalet askerleri bulunuyordu bu ordunun komutasinda basari gosteremedi Bursa yolunda sipahilerin isyanini yatistiramadigi gibi Bursa da askerlerin halkta memnuniyetsizlige yolacan eylemlerini de engelleyemedi Ferhat Pasa nin Celali isyanlarini bastirmak icin yoneldigi Aydin ve Saruhan yorelerine halka buyuk eziyetler yapmasi ve buranin halkindan buyuk gruplarin bu zulmun sikayetini Divan i Humayun a iletmek icin Istanbul sokaklarini doldurmasi I Ahmed i etkiledi Bunun sonucunda 9 Aralik 1606 da Sadrazam Dervis Mehmed Pasa idam edildi Bu sirada yuruyusunu surduren ordu ise bu sefer liderligindeki asilerle mucadeleden yorgun donen sipahilerin arzusuyla dinlenmek uzere Konya ya yoneldi Kalenderoglu Ayaklanmasi nin ordunun gerisini tehdit ettigi bir donemde sipahilerin bir kez daha ulufe icin baslattiklari isyani bastiramayan sipahileri Istanbul a geri gonderdi Ordunun dagilma asamasina gelmesi nedeniyle gorevinden azledilen Ferhat Pasa Konya da uzuntusunden oldu Diplomasi cabalari Bu sirada Istanbul da hapis tutulan Kartli Krali I Simon un esi Sultan I Ahmed in buyukannesi Safiye Sultan in ozel elcisi olarak Sah Abbas in teyzesi ile gorusmek uzere Safevi sarayina geldi Baris teklifine karsilik Osmanlilarin 1590 yilinda topraklarina kattiklari tum bolgelerin terki kosuluyla baris yapilabilecegini bildirdi 9 Ekim 1606 tarihinde Iran dan yola cikan Gulcehre Hanim Istanbul a ulastiktan sonra bu defa Safevi sarayi Subat 1607 tarihinde Rumlu Mehmed Bey i Istanbul a elci olarak yolladiysa da muzakerelerden sonuc alinamadi Askeri harekat Bu cabalar surerken Sah Abbas gerek Osmanli Devleti nin muzakere kozlarini elinden almak gerek coktandir planladigi Sirvan in zaptini tamamlamak uzere 1607 Ocak ayinda bolgenin merkezi Samahi ya yurudu ve kaleyi kusatti Osmanli Devleti ise Anadolu yu kasip kavuran Celali isyanlarini bastirmadikca Iran uzerine yurunemeyecegine kanaat getirdi ve isyancilari ezme konusunda kararli olan Kuyucu Murat Pasa 11 Aralik 1606 tarihinde sadrazamliga tayin edildi Murat Pasa 1607 1609 yillari arasinda uc yil bu isyanlarla ugrasti ve nihayet 1610 yilinda Iran a karsi sefere cikabildi Kaynakca Kaveh Farrokh Iran at War 1500 1988 Osprey Publishing 20 Dec 2011 s 58 Sakaoglu Necdet 1999 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak Yayinlari ISBN 975 329 2999 s 205Dis baglantilarZieneb Hatamzad Foreign Policy of the Safavid Empire During Shah Abbas I Life Science Journal 2013 10 8s 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iran tarihinde 160630 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozer Kupeli Osmanli Safevi Munasebetleri 1612 1639 Ege Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Izmir 2009 18 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaveh Farrokh Iran at War 1500 1988 Osprey Publishing 20 Dec 2011