Grozni (Rusça: Грозный; Çeçence: Соьлжа-Гӏала, Sölƶa-Ġala) Rusya'nın Çeçen Cumhuriyeti'nin başkentidir. Şehir Sunja Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Şehrin ismi Rus çarı Korkunç İvan'a (İvan Grozni) ithafen Grozni olarak seçilmiştir. Eski isimleri ise Süncekale ve Cevherkale'dir. Yüzölçümü 324,16 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarıyla 271.573'tür. 2010 nüfus sayımına göre, nüfusu 271.573 olan nüfusu, 2002 nüfus sayımına göre 210.720 olan nüfusuna kıyasla artmış olsa da, 1989 nüfus sayımına göre 399.688 olan nüfusun sadece üçte ikisi kaydedilmiştir. 1870'e kadar Rusça: Groznaya olarak bilinirdi.
Grozni Грозный Соьлжа-Гӏала | |
---|---|
Grozni şehri | |
Bayrak Arma | |
Grozni Grozni'nin Rusya'daki konumu | |
Ülke | Rusya |
Federal bölge | Kuzey Kafkasya |
Federal bölüm | Çeçenistan |
Kuruluş | 1818 |
Şehir statüsü | 1869 |
İdare | |
• Belediye başkanı | İslam Kadirov |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 324,16 km² |
Nüfus (2010) | |
• Toplam | 271.573 |
Zaman dilimi | (MZD) |
Posta kodu | 364000-364099 |
Plaka kodu | 95 |
Resmî site http://grozmer.ru/ |
İsimleri
Rusçada "Grozni", İvan Grozni'deki (Korkunç İvan) kelimeyle aynı anlama gelen "korkutucu", "tehditkar" veya "heybetli" anlamına gelir. Resmi adı Çeçencede aynı anlama gelse de, resmi olmayan adı "Çeçence: Соьлжа-Гӏала" ("Çeçence: Sölƶa-Ġala") olarak bilinir ve kelimenin tam anlamıyla "Sunzha Nehri (Çeçence: Соьлжа) üzerindeki şehir (Çeçence: гӏала)" anlamına gelir.[]
1996 yılında Birinci Çeçen Savaşı sırasında Çeçen ayrılıkçılar şehri Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı Cevher Dudayev'in adından alarak Cevher Kale (Çeçence: Джовхар-ГӀала, Dƶovxar-Ġala) veya kısaca Cevher olarak adlandırdılar. Aralık 2005'te, Çeçen parlamentosu şehrin adının "Ahmetkale" (Ahmet Kadırov'un adına ithafen) olarak yeniden adlandırılması için oy kullandı - bu teklif, cumhuriyetin başbakanı ve daha sonra cumhurbaşkanı olan Ahmet Kadirov'un oğlu Ramazan Kadirov tarafından reddedildi.
Tarihi
Rus kalesi
Groznaya kalesi (Rusça: Гро́зная; Kelime anlamı ile korkunç — Rusçada kale (Rusça: крепость) kelimesi dişil olduğundan Groznaya Grozni'nin dişil bir biçimde ifadesidir)) 1818'de General Aleksey Petrovich Yermolov tarafından Sunja Nehri üzerinde bir Rus askeri karakolu olarak kuruldu. Kale inşa edilirken, işçiler Çeçenler tarafından ateşe verildi. Ruslar, duvarların dışında dikkatlice seçilmiş bir noktaya bir top koyarak sorunu çözdüler. Gece çöktüğünde ve Çeçenler saklandıkları yerlerden çıkıp silahı çekip götürdüğünde, diğer tüm silahlar ateşalmaya başladı. Çeçenler kendilerini toplayıp cesetlerini götürmeye başlayınca silahlar tekrar ateş aldı. Çatışma bittiğinde alanda 200 ölü bulunmaktaydı. Böylece 'korkunç' kale, ateşle kutsandı. Grozni, Kafkas Savaşı sırasında önemli bir savunma merkeziydi. Kaleyi Rus şairleri Aleksandr Griboyedov, Aleksandr Polezhayev, Mihail Lermontov, Rus edebiyatının önde gelen isimlerinden birisi olan Lev Tolstoy, Aralıkçı - yazar Aleksandr Bestuzhev ve Rus kültürünün diğer ünlü isimleri ziyaret etti. Bölgenin Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilmesinden sonra, eski kalenin askeri kullanımı sona erdi ve 11 Ocak [E.U. 30 Aralık 1869] 1870 tarihinde kasaba statüsü verildi ve Grozni olarak yeniden adlandırıldı (kasaba kelimesi (Rusça: город) Rusça erildir). Sakinlerin çoğu Terek Kazakları olduğu için kasaba, 20. yüzyılın başlarında petrol rezervlerinin gelişmesine kadar yavaş bir şekilde büyüdü. Nobel Ödülü'nün öncüsü Alfred Nobel, Rothschild ailesinin yanı sıra Grozni şehrinin petrol endüstrisinin gelişiminde yer aldı. Nobeller ve Rothschildlere ek olarak, İngiliz şirketleri 1893'ten itibaren petrol endüstrisinde önemli bir rol oynadılar. İngiliz mühendis Alfred Stuart, 1893'te Kafkas bölgesinin en büyük petrol sahasında (Bakü bölgesi dışında) sondaj yaparak Grozni'deki ilk kuyu açılışını gerçekleştirdi. 1900'den önce 11 firma 116 kuyu açtı. Bu, sanayinin ve petrokimya üretiminin hızlı gelişimini pekiştirdi. Şehrin kendisinde çıkarılan petrole ek olarak, şehir Rusya'nın petrol yatakları ağının coğrafi merkezi haline geldi ve 1893'te Transkafkasya'nın bir parçası oldu - Rusya-Uygun demiryolu. Sonuç, nüfusun 1897'de 15.600'den 1913'te 30.400'e neredeyse ikiye katlanmasıydı. 1914'ün başlarında, kentte en büyük petrol şirketi Royal Dutch Shell kuruldu, böylece Grozni Kafkasya'nın en büyük sanayi merkezlerinden biri haline geldi.
Sovyet bölgesel başkenti
Ekim Devrimi'nden bir gün sonra, 8 Kasım 1917'de N. Anisimov başkanlığındaki Bolşevikler Grozni'yi ele geçirdi. Rus İç Savaşı tırmanırken, Proletarya 12. Kızıl Ordu'yu kurdu ve garnizon, 11 Ağustos-12 Kasım 1918 tarihleri arasında Terek Kazaklarının sayısız saldırılarına maruz kaldı. Ancak Denikin ordularının gelişiyle Bolşevikler geri çekilmek zorunda kaldı ve Grozni 4 Şubat 1919'da Beyaz Ordu tarafından ele geçirildi. Gizli operasyonlar gerçekleştirildi, ancak 1920'de Kızıl Ordu'nun Kafkasya cephesine gelmesi ile birlikte şehir 17 Mart'tan sonra Rus SFSR ile kalıcı olarak gerçekleşecek bir birleşime tanık oldu. 20 Ocak 1921'de kurulan Sovyet Dağ Cumhuriyeti'nin bir parçası ve Çeçen Ulusal Okruğu'nun başkenti haline geldi.
30 Kasım 1922'de Dağ Cumhuriyeti dağıldı ve Ulusal okrug, idari merkezi Grozni olan Çeçen Özerk Bölgesi (Çeçen ÖC) haline dönüştü. O sıralarda nüfusun çoğunluğunu hala Ruslar oluşturuyordu, ancak Kazak kökenliydi. Kazaklar Sovyet milleti için potansiyel bir tehdit olarak görüldüğünden, Moskova aktif olarak[] Çeçenlerin dağlardan şehre göçünü teşvik etti. 1934'te Çeçen-İnguş Özerk Oblastı kuruldu ve oblast 1936'da Çeçen-İnguş ÖSSC haline dönüştürüldü.
Grozni ve Maykop, sahip oldukları petrol kaynakları nedeniyle 1942 yazında Alman Fall Blau operasyonunun ana stratejik hedefleriydi (bkz. Kafkasya Savaşı). Grozni'yi ele geçirememeleri Almanya için büyük bir yenilgiydi çünkü Grozni Stalingrad Muharebesi'ni zaferle sonuçlandırma açısından önemli faktördü, çünkü Grozni Astrahan'dan gelen Volga Nehri'nden taşınan petrol kaynaklarını kesmek için bir üs görevi görebilirdi. Grozni'ye öncelik vermemek, hatta kritik Panzer kuvvetlerini kuzeydeki Leningrad Kuşatması'na devretmek bile, Adolf Hitler'in Wehrmacht'ın operasyonel seviye kontrolünü, Hitler'in ekspres emirlerine karşı petrol arzı üzerinde iki büyük şehre defalarca öncelik veren generallerinden alması açısından önemli bir faktördü. Bununla birlikte, Sovyet doktrini, Ukrayna'nın gıdasına ve Kafkasya petrolüne öncelik vermekte asla başarısız olmadı, bu da Almanya'nın 1943'te sınır dışı edilmesinin/geri çekilmesinin ardından sert eylemlerle sonuçlandı.
1944'te, tüm Çeçen ve İnguş nüfusu, Sovyet yönetimine isyan ettikten sonra sınır dışı edildi. Seyahat imkanı kısıtlı olan çok sayıda insan yerinde "tasfiye edildi", ve göç süreci ve Sibirya'da kalış birçok ölümle sonuçlandı. Dahili NKVD verilerine göre, yalnızca 1944-1948'de toplam 144.704 insan öldü (ölüm oranı tüm grup açısından %23.5'tir). Alexander Nekrich, John Dunlop ve Moshe Gammer gibi yazarlar, dönemin nüfus sayımı verilerine dayanarak, yalnızca Çeçen nüfusu içinde yaklaşık 170.000–200.000 kişinin öldüğünü tahmin etmektedir, bu nedenle, sınır dışı edilen toplam Çeçen nüfusunun üçte birinden fazlası, bu 4 yıl boyunca neredeyse yarıya kadar öldü (bu dört yıl boyunca diğer gruplar için oranlar yaklaşık %20'dir). Kütüphaneler ve mezarlıklar da dahil olmak üzere şehirdeki tüm izler NKVD birlikleri tarafından yok edildi. Bu süreç, Avrupa Parlamentosu tarafından 2004 yılında bir soykırım eylemi olarak kabul edildi.
Grozni, Rus SFSC'sine bağlı Grozni Oblastı'nın idari merkezi oldu ve o zamanlar şehri oluşturan nüfusun tamamı Ruslardan oluşmaktaydı. 1957'de Çeçen-İnguş ÖSSC yeniden inşa edildi ve Çeçenlerin geri dönmesine izin verildi. On üç yıldır Nah'a girişleri engellenen Çeçenlerin Grozni'ye dönüşü, geri dönene kadar bir Rus şehri olan bu şehrin sosyal, ekonomik ve politik sistemlerinde büyük aksamalara neden olacaktı. Bu, iki grup arasında kendi kendini besleyen bir etnik çatışma döngüsüne neden oldu ve her iki grup da diğerinin şehirdeki varlığının yasa dışı olduğuna inanıyordu. Rus olmayanların Grozni'ye göçü bir süre daha devam ederken, etnik Rus nüfusu da 1958'de etnik topluluklar arası çatışmanın kısa bir süre sonra patlak vermesinden sonra SSCB'nin diğer bölgelerine, özellikle Baltık ülkelerine göç etti.
Sosyolog Georgy Derluguyan'a göre, Çeçen-İnguş Cumhuriyeti'nin ekonomisi iki alana bölünmüştü - bu, Fransız yerleşimcilerin yönettiği Cezayir'e çok benziyordu. Ruslar daha yüksek maaşlı tüm işlerde çalışabiliyorken Rus olmayanlar tüm hükûmet pozisyonlarından sistematik olarak dışlanmıştı. Ruslar (ve Ukraynalılar ile Ermeniler de) eğitim, sağlık, petrol, makine ve sosyal hizmetlerde çalıştı. Rus olmayanlar (benzer şekilde Ukraynalılar ve Ermeniler hariç diğer vatandaşlar) tarımda, inşaatta, çok sayıda istenmeyen işlerde ve sözde "kayıt dışı sektörde" (yani, hukuk sektöründeki kitlesel ayrımcılık nedeniyle yasa dışı işlerde) çalıştı.
Aynı zamanda şehirde büyük bir gelişme meydana geldi. Diğer birçok Sovyet şehri gibi, Stalinist mimari tarz bu dönemde yaygındı, şehirdeki apartmanların yanı sıra Bakanlar Kurulu ve Grozni'de Grozni Üniversitesi binaları gibi büyük idari binalar inşa edildi. Daha sonraki projeler arasında birçok Sovyet şehrinde öne çıkan yüksek apartman blokları ve bir şehir havaalanı vardı. 1989 yılında şehrin nüfusu yaklaşık 400.000 kişiydi.[]
Rus otoritesinin çöküşü
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Grozni, Cevher Dudayev liderliğindeki ayrılıkçı bir hükûmetin yönetimine girdi. Bazılarına göre, kalan Rus ve diğer Çeçen olmayan sakinlerin çoğu, yeni makamların taciz ve ayrımcılığa göz yumması ile eylemler gerçekleştiren militan grupları tarafından kaçırıldı veya sınır dışı edildi. Bu olaylar, Rusya Federasyonu Başsavcılığının materyallerine yansıyan ve bazı insanlar tarafından Çeçen olmayanlara yönelik etnik bir temizlik eylemi olarak kabul edilmektedir.
Bu görüş, bölgeden Rus göçünün o zamanlar Rusya'nın diğer bölgelerinden daha yoğun olmadığını savunan Boris Lvin ve Andrei Illarionov gibi Rus ekonomi yazarları tarafından eleştirilmiştir. İçkerya'daki etnik duruma ilişkin bir görüşe göre, Rus göçünün başlıca nedeni, Birinci Çeçen Savaşı sırasında Rus ordusu tarafından (savaştan önce Çeçenistan'da yaklaşık 200.000 Rus'un yaşadığı) Grozni'nin kapsamlı bombalamasıydı.
Rusya'nın Dudayev'i silahlı Çeçen muhalif güçler aracılığıyla devirme girişimleri, şehre defalarca başarısız saldırılarla sonuçlandı. Başlangıçta Moskova, Ömer Avturhanov'un siyasi muhalefetini "barışçıl bir şekilde" destekliyordu (yani muhalefete silah sağlamadan ve onları darbeye teşvik etmeden). Bununla birlikte, 1994'te, komşu Gürcistan ve Azerbaycan'da (her ikisinin de dahil olduğu) gerçekleşen darbelerden sonra bu değişti ve Rusya silahlı muhalefeti teşvik etti ve buna zaman zaman yardım etti. Ağustos Ağustos 1994'te Avturhanov Grozni'ye saldırdı, ancak önce Grozni hükûmet birliklerinin katıldığı Çeçen vatandaşları tarafından püskürtüldü ve Rus helikopterlerinin geri çekilmesi sağlandı. 28 Eylül'de, müdahale eden bu helikopterlerden biri düşürüldü ve Rus pilotu Çeçen hükûmeti tarafından savaş esiri olarak ele geçirildi. 26 Kasım 1994'teki sonuncu savaş, FSK (eski KGB, kısa süre sonra FSB olarak değiştirildi) tarafından gizlice paralı asker olarak tutulan 21 Rus Ordusu tank mürettebatı üyesinin yakalanmasıyla sona erdi; yakalanmaları bazen Boris Yeltsin'in açık müdahaleyi başlatma kararının nedenlerinden biri olarak gösterildi. Bu arada Grozni havaalanı ve diğer hedefler, işaretsiz Rus uçakları tarafından bombalandı.
Birinci Çeçen Savaşı
Birinci Çeçen Savaşı sırasında Grozni, Aralık 1994'ten Şubat 1995'e kadar süren ve nihayetinde şehrin Rus ordusu tarafından ele geçirilmesiyle sona eren yoğun bir savaşın yapıldığı yerdi. Rus Hava Kuvvetleri'nin yürüttüğü yoğun çatışma ve halı bombardımanı şehrin büyük bir bölümünü tahrip etti. Çatışmada sivillerin yanı sıra her iki taraftaki binlerce savaşçı öldü, bunların çoğu etnik Ruslardan oluşuyordu; sahipsiz cesetler daha sonra toplandı ve şehir dış mahallelerindeki toplu mezarlara gömüldü. Çeçenistan'daki ana federal askeri üs, Grozni hava üssü bölgesinde bulunuyordu .[]
Yakındaki dağlardan hareket eden Çeçen gerilla birlikleri, gerilla taktikleri ve Mart 1996'da Grozni'ye yapılan saldırı gibi eylemler Rus ordusunu taciz etmeyi ve ordunun moralini bozmayı başardı. Ağustos 1996'da 1.500 ila 3.000 militandan oluşan bir baskın kuvveti şehri ani bir saldırıyla geri aldı. Hankale üssünden Rus Ordusu birimleri ile savaşırken, 10.000 MVD askerinden oluşan tüm garnizonunu kuşattılar ve bozguna uğrattılar. Savaş nihai ateşkesle sona erdi ve Grozni bir kez daha Çeçen ayrılıkçıların eline geçti. Şehrin ismi 1997'de ayrılıkçı İçkerya Cumhuriyeti Başkanı Aslan Mashadov tarafından Cevher olarak değiştirildi. Bu zamana kadar şehirde kalan Rus azınlığın çoğu kaçtı.[]
İkinci Çeçen Savaşı
Grozni, binlerce ölüme neden olan İkinci Çeçen Savaşı'nın ardından bir kez daha savaşın merkez üssü oldu. Ekim ayında Rusya'nın Grozni kuşatmasının erken safhasında 25 Aralık 1999'da Rus güçleri, kalabalık merkez çarşı ve bir doğumhaneye beş adet SS-21 balistik füzesi fırlatarak 140'tan fazla kişiyi öldürdü ve yüzlerce kişiyi yaraladı. Ardından gelen şehrin yoğun bombardımanı sırasında, Rus topçularının çoğu binaların üst katlarına doğru yönlendirildi; bu, altyapının büyük ölçüde yıkılmasına neden olmasına rağmen, sivil kayıplar ilk savaşlardakinden çok daha azdı.
Şehrin son zaptı, Rus ordusunun kuşatılmış militanları güvenli bir şekilde şehirden çıkmalarına izin verdiği Şubat 2000'in başlarında gerçekleşti. Dışarıda güç birikimi görmeyen militanlar şehrin tahliyesini kabul etti. Planlanan tahliyeden bir gün önce, Rus Ordusu şehir ile Alhan-Kala köyü arasındaki yolu mayınladı ve ateş gücünü en çok bu noktada yoğunlaştırdı. Sonuç olarak, hem belediye başkanı hem de askeri komutan öldürüldü; Şamil Basayev ve tabandan birkaç yüz militan da dahil olmak üzere bir dizi önde gelen ayrılıkçı lider de öldürüldü veya yaralandı. Daha sonra Ruslar yavaş yavaş boş şehre girdi ve 6 Şubat'ta merkezde Rus bayrağını dalgalandırdı. Birçok bina ve hatta şehrin tüm alanları sistematik olarak dinamitlendi. Bir ay sonra, bir süre yıkım devam etmesine rağmen, sakinlerin evlerine dönmelerine izin vermenin güvenli olduğu ilan edildi. 2003 yılında Birleşmiş Milletler Grozni'yi dünyadaki en çok tahrip edilen şehir olarak nitelendirdi.
Savaşlardan sonra
Çeçenistan'ın federal hükûmet temsilcileri Grozni'de bulunmaktadır. 2003 yılından bu yana, şehir sıfırdan yeniden inşa edildi ve günümüzde yıkıntı halinde kalan bir bina kalmadı. Birkaç düzine sanayi kuruluşundan üçü kısmen yeniden inşa edildi - Grozni Makine İmalat Fabrikası, Krasny Molot (Kırmızı Çekiç) ve Transmash fabrikaları.[]
Şehrin altyapısının çoğu savaş sırasında tahrip edilmiş olmasına rağmen, şehrin kanalizasyon, su, elektrik ve ısıtma sistemleri, 250 kilometre (160 mil) yol, 13 köprü ve yaklaşık 900 dükkân onarıldı. Savaştan önce, Grozni'de yaklaşık 79.000 daire bulunmaktaydı. Şehir yetkilileri yaklaşık 45.000 daireyi restore etmeyi planladı; geri kalanlar tamamen yıkılmış binalardaydı.
Demiryolu bağlantısı 2005 yılında yeniden sağlandı ve Grozni Havaalanı 2007 yılında Moskova'ya haftada üç uçuş gerçekleştirecek şekilde yeniden açıldı. 2009 yılında IAC, Grozni'nin Severny Havaalanı'na, havalimanının uçuşa elverişliliğini kontrol edip değerlendirdikten sonra uluslararası sertifika verdi. 16 Kasım 2009'da havaalanı, Boeing 747 ile Suudi Arabistan'a hacıları götürerek ilk uluslararası uçuşunu gerçekleştirdi.
Dört yıllık inşaatın ardından, Ahmet Kadırov Camii resmi olarak 16 Ekim 2008'de halka açıldı ve Avrupa'nın en büyük camilerinden biri olarak listelendi. 2009'da Grozni şehri, savaştan zarar görmüş şehri yeniden yapılandırdığı ve binlerce kişiye yeni konut imkanları sağladığı için BM İnsan Yerleşimleri Programı tarafından onurlandırıldı.
Kalkınma
Ahmet Kulesi
2013 yılında Ahmet Kulesi projelendirildi. Görselleri halka açıklandı, tasarım geleneksel askeri kulelere dayanıyordu, ancak çoğu kişi tasarımdan hoşlanmadı.
Kule 2015 yılında yeniden tasarlandı. İnşaat 2016 yılında başladı. İnşaatın 2020 yılında tamamlanması tahmin ediliyor.
İdari ve belediye statüsü
Grozni, cumhuriyetin başkentidir. İdari bölümler çerçevesinde, ilçelerinkine eşit statüye sahip bir idari birim olan Grozni'nin federal önemde şehri olarak ilan edilmiştir. Bir belediye birimi olarak, Grozni'nin federal önemdeki şehri Grozni Kent Okrugu olarak anılır. Şehir aynı zamanda Groznensky Belediye Bölgesininidari merkezi olarak hizmet vermektedir, ancak ilgili idari bölgenin merkezi değildir.
Şehir bölümleri
İdari amaçlar için, şehir dört şehir bölgesine ayrılmıştır: Leninsky, Zavodskoy, Staropromyslovsky ve Oktyabrsky. Tüm ilçeler yerleşim birimidir, ancak Staropromyslovsky Bölgesi aynı zamanda şehrin ana yasadışı[] petrol sondajı bölgesidir ve Oktyabrsky Bölgesi şehir endüstrisinin çoğuna ev sahipliği yapmaktadır.
Kültür ve eğitim
Grozni modern mimarisi ile ve bir kaplıca kenti olarak bilinmektedir ve Çeçen Savaşları sırasında neredeyse tüm kasaba yıkılmış veya ciddi şekilde hasar görmüş olmasına rağmen, o zamandan beri tamamen yeniden inşa edilmiştir. Çeçen Devlet Üniversitesi ve memleketinden on beş yıllık bir ayrılıktan sonra Mart 2008'de Grozni'ye geri dönen FC Terek Grozni'ye ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca Grozni'de Çeçen Devlet Pedagoji Enstitüsü bulunmaktadır.
Ulaşım
Tren
1 Mayıs 1893'te Grozni Tren istasyonuna ilk tren giriş yaptı.
Tramvay ve troleybüsler
5 Kasım 1932'de Grozni Tramvay sistemi halka açıldı ve 1990'da 1980'lerin sonlarında aldığı 107 yeni Rus yapımı KTM-5 tramvayları ve iki deposu ile 85 kilometre (53 mil) uzunluğundaydı. Grozni Troleybüs sistemi 31 Aralık 1975'te faaliyete başladı ve 1990 yılına kadar 58 otobüs ve bir depo ile yaklaşık 60 kilometre (37 mil) uzunluğundaydı. Ulaştırmanın her iki versiyonu da 1990'ların başında, ekipmanların sık sık çalınması, personele düzgün ücret ödenmemesi ve bunun sonucunda gerçekleşen grevler nedeniyle zor bir süreç yaşadı. Havaalanına giden büyük bir Troleybüs uzatma rotası iptal edildi. Birinci Çeçen Savaşı'nın patlak vermesiyle her iki ulaştırma servisi de faaliyetlerini durdurdu. Yıkıcı savaşlar sırasında tramvay rayları kapatıldı veya hasar gördü, arabalar ve otobüsler barikatlara dönüştürüldü. Troleybüs sistemi daha şanslıydı, çünkü depo dahil ekipmanlarının çoğu savaştan sağ çıktı. 1996 yılında, hatların bir kısmını tamir eden Vologda Troleybüs Şirketi uzmanları tarafından ziyaret edildi ve servislerin 1997 yılında yeniden başlatılması planlandı. Ancak geri döndükten sonra ekipmanların çoğu çalındı. Hayatta kalan otobüsler, tamir edildikleri ve oradaki yeni troleybüs sisteminde kullanıldığı Voljski'ye nakledildi.
İkinci Çeçen Savaşı'ndan sonra, her iki sistemin de altyapısının çok azı kalmıştı. 2002 yılında kurulan Çeçen Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı, tramvay sistemini yeniden inşa etmemeye karar verdi (çok pahalı olarak değerlendirildi ve artık nüfusunun yarısını kaybettiği için şehrin ihtiyaçlarına cevap vermiyordu). Troleybüs sistemi daha şanslıydı ve gecikmelere rağmen 2012'de yeniden açıldı, ancak eski operasyonel boyutunun bir kısmı faaliyete geçti.
Havalimanı
Şehre Grozni Havaalanı tarafından hizmet verilmektedir.
Paylaşım sistemi
2018 yılında Delimobil araba paylaşım şirketi resmen 30 Hyundai Solaris ile Çeçen Cumhuriyeti'nin başkentinde faaliyetlerine başladı. Otomobilleri sürmek için, kullanıcının bunları şirketin uygulaması aracılığıyla rezerve etmesi gerekir.
Aynı yıl Delisamokat, şehre 120 elektrikli scooter ve bazı scooter istasyonları sağladı.
Spor dalları
Grozni, Rusya Futbol Premier Ligi kulübü FC Ahmat Grozni'ye ev sahipliği yapmaktadır. Ahmat Grozni, 2007'de Rusya Birinci Ligi'nde 2. olarak büyük bir yükseliş gerçekleştirdikten sonra sonra 2008'de Rusya Premier Ligi'nde 10. sırada kaldı. Takım hala en üst ligde oynamaktadır. Kulübün sahibi Ramazan Kadırov'dur ve takım maçlarını yakın zamanda inşa edilen şehrin Ahmat Stadyumu'nda oynamaktadır. Ruud Gullit, 2011 sezonunun başından beri takım menajeriydi, ancak Haziran ayında kulüp tarafından sözleşmesi feshedildi.
Coğrafya
İklim
Grozni, yazları sıcak ve kışları soğuk olan nemli bir karasal iklime (Köppen Dfa) sahiptir. Yağış, güneş saatlerinin de zirveye ulaştığı yaz başında zirveye ulaşır.
Grozni, rakım: 162 m veya 531 ft, 1961–1990 normalleri, aşırılıklar 1938'den günümüze iklimi | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | |
En yüksek sıcaklık (°C) | 15,5 | 22,3 | 32,9 | 33,7 | 38,1 | 39,1 | 42,0 | 41,4 | 40,7 | 32,5 | 23,7 | 18,0 | |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 0,6 | 2,5 | 8,7 | 17,9 | 23,7 | 27,9 | 30,5 | 29,7 | 24,7 | 16,6 | 9,3 | 3,2 | |
Ortalama sıcaklık (°C) | −2,8 | −1,2 | 4,1 | 11,7 | 17,4 | 21,7 | 24,4 | 23,5 | 18,7 | 11,4 | 5,6 | 0,1 | |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −6,2 | −4,9 | −0,5 | 5,4 | 11,0 | 15,4 | 18,2 | 17,2 | 12,7 | 6,1 | 1,8 | −3 | |
En düşük sıcaklık (°C) | −31,5 | −30,8 | −19,1 | −7,6 | −3,1 | 5,6 | 9,2 | 5,0 | −2,7 | −9,6 | −23,5 | −26,6 | |
Ortalama yağış (mm) | 19 | 21 | 23 | 33 | 57 | 72 | 57 | 44 | 33 | 30 | 26 | 24 | |
Kaynak: WMONOAA (sunshine only) |
Kardeş şehirler
Önemli insanlar
- Yuliya Yefimova, yüzücü
- Timur Aliev, gazeteci
- İsrail Arsamakov, halterci
- Meseda Bagaudinova, pop şarkıcısı
- Khassan Baiev, cerrah
- Zelim Bakaev, şarkıcı
- Dzhokhar Dudayev, Sovyet Hava Kuvvetleri Tümgenerali ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'nin ilk Başkanı
- Timur Eneev, Rus Matematikçi
- Mamed Khalidov, karma dövüş sanatları savaşçısı
- Yuri Radonyak, boksör
- Makka Sagaipova, şarkıcı ve dansçı
- Artur Sarkisov, futbolcu
- Gennady Troshev, Albay General
- Lyudmila Turishcheva, olimpik jimnastikçi
- Pasikhat Dzhukalaeva, süper yüzüncü yıl
Ziyaret noktaları
- Akhmad Kadırov Camii
- Grozni-Şehir Kuleleri Cephe Saatleri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Notlar
- ^ a b ""Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1"" (Rusça). Moskova: Federal Devlet İstatistik Servisi. 2012. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Haziran 2016.
- ^ Russian Federal State Statistics Service (2011). [2010 All-Russian Population Census, vol. 1]. Всероссийская перепись населения 2010 года [2010 All-Russia Population Census] (Rusça). . 27 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (21 Mayıs 2004). [Population of Russia, Its Federal Districts, Federal Subjects, Districts, Urban Localities, Rural Localities—Administrative Centers, and Rural Localities with Population of Over 3,000]. Всероссийская перепись населения 2002 года [All-Russia Population Census of 2002] (Rusça). 30 Kasım 2005 tarihinde kaynağından (XLS) arşivlendi.
- ^ [All Union Population Census of 1989: Present Population of Union and Autonomous Republics, Autonomous Oblasts and Okrugs, Krais, Oblasts, Districts, Urban Settlements, and Villages Serving as District Administrative Centers]. Всесоюзная перепись населения 1989 года [All-Union Population Census of 1989] (Rusça). Институт демографии Национального исследовательского университета: Высшая школа экономики [Institute of Demography at the National Research University: Higher School of Economics]. 1989. 16 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi – Demoscope Weekly vasıtasıyla.
- ^ a b Энциклопедия Города России. Moskova: Большая Российская Энциклопедия. 2003. ss. 111-112. ISBN .
- ^ a b RIA Novosti. City of Grozni. Reference Information 6 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- ^ John F. Baddeley, Russian Conquest of the Caucasus, Ch Vii
- ^ "Ваксман А. А., "Записки краеведа", Чечено-Ингушское книжное издательство, Грозный,1984". 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Oil and Geopolitics in the Caspian Sea Region. Westport, Connecticut, London: Praeger. 1999. ss. 9-10. ISBN .
- ^ The Oil and the Glory: The Pursuit of Empire and Fortune on the Caspian Sea. United States of America: Random House. 2007. ss. 32-33. ISBN .
- ^ "The Soviet War against ‘Fifth Columnists’: The Case of Chechnya, 1942–1944" by Jeffrey Burds 16 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p.39
- ^ Dunlop, John. Russia confronts Chechnya: The roots of a separatist conflict. Pages 67–69
- ^ Bugai, Nikolai Fedorovich. The Truth about the Deportation of the Chechen and Ingush People. Printed in English in Soviet Studies in History, Fall 1991. Originally in Russian in Voprosy istorii, June 1990.
- ^ Wood, Tony. Chechnya: the Case for Independence. page 37-38
- ^ Nekrich, Punished Peoples
- ^ Dunlop.Russia Confronts Chechnya, pp 62–70
- ^ Gammer.Lone Wolf and the Bear, pp166-171
- ^ "Soviet Transit, Camp, and Deportation Death Rates". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ . Iwpr.net. 23 Şubat 1944. 5 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Chechnya: European Parliament recognizes the genocide of the Chechen People in 1944 4 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 27 February 2004
- ^ Bourdieu's Secret Admirer in the Caucasus. University of Chicago Press. 2005. ss. 244-5. ISBN .
- ^ Chechnya: from nationalism to jihad. University of Pennsylvania Press. 2007. s. 64. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.
- ^ "Fate of ethnic Russian Grozny residents (Russian Line)". 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ "Chechnya: The White Book (Globalsecurity.org)". 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Boris Lvin and Andrei Illarionov. Moscow News. February 24- March 2, 1995
- ^ Carlotta Gall ve Thomas de Waal. ss. 197, 227
- ^ Carlotta Gall ve Thomas De Waal. Small Victorious War. p151-2
- ^ Carlotta Gall ve Thomas De Waal. Small Victorious War. p151
- ^ Carlotta Gall ve Thomas De Waal.Chechnya:Calamity in the Caucasus.Pages 155–157
- ^ "Programmes | From Our Own Correspondent | Scars remain amid Chechen revival". BBC News. 3 Mart 2007. 7 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
- ^ Shevelkina (25 Kasım 2016). "Seven years after the end of the war, is it safe to travel in Chechnya?". . 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ a b The Glittering New Face Of The Once War-Torn Capital Of Chechnya 28 Haziran 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Retrieved on April 23, 2012
- ^ UN praises Grozni reconstruction 19 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Russia Today Retrieved on April 23, 2013
- ^ "Under the Kremlin's iron hand, Chechnya is reborn". 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ "International Certificate goes to Grozni Airport". 28 Kasım 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ "The 2009 Scroll of Honour Award Winners". 27 Eylül 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Constitution of the Chechen Republic, Article 59
- ^ Constitution of the Chechen Republic
- ^ Law #44-RZ
- ^ a b Law #12-RZ
- ^ Decree #500
- ^ "Delimobil website". 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ . World Meteorological Organisation. 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019.
- ^ "GROZNYJ 1961–1990". NOAA. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019.
- ^ . . 31 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019.
- ^ . 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
- ^ Uzaklar Yakinlaşti 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(Türkçe)
Kaynakça
- Совет депутатов города Грозного. Решение №02 от 27 марта 2013 г. « Муниципального образования" городской округ "город Грозный" », ред. Решения №54 от 26 Nisan 2013 г.
- Президент Чеченской Республики. Указ №500 от 30 ноября 2005 г. «Об утверждении перечня субъектов административно-территориального устройства Чеченской Республики». Вступил в силу 30 ноября 2005 г .. Опубликован: База данных "Консультант-плюс".
- Референдум. 23 марта 2003 г. «Конституция Чеченской Республики», в ред. Конституционного закона №1-РКЗ tarafından 30 Ağustos 2014 г. «О внесении изменений в Конституцию Чеченской Республики». Вступил в силу со дня официального опубликования по результатам голосования на референдуме Чеченской Республики.
- Парламент Чеченской Республики. Закон №44-РЗ от 14 июля 2008 г. «Daha fazla bilgi için образовании муниципального образования город Грозный, установлении его границы and наделении его статусом гродского, вокруд». Закона №21-РЗ tarafından 28 июня 2010 г «О внесении изменений в некоторые законодательные акты Чеченской Республики». Вступил в силу по истечении 10 дней после официального опубликования. Опубликован: "Вести Республики", №162 (844), 26 августа 2008 г.
- Парламент Чеченской Республики. Закон №12-РЗ от 20 февраля 2009 г. «Об образовании муниципального образования Грозненский район и муниципальных образований Парламент Чеченской Республики. муниципального района и сельского поселения Парламент Чеченской Республики. 28 июня 2010 г «О внесении изменений в некоторые законодательные акты Чеченской Республики». Вступил в силу по истечении 10 дней после официального опубликования. Опубликован: "Вести Республики", №33 (965), 25 февраля 2009 г.
- Olga Oliker, Rusya'nın Çeçen Savaşları 1994–2000: Kentsel Savaştan Dersler. (Santa Monica CA: RAND Arroyo Merkezi, 2001)
Bibliyografya
- 19. - 20. yüzyıllarda basıldı.
- "Groznaya", Hand-book for Travellers in Russia, Poland, and Finland (4. bas.), Londra: J. Murray, 1888
- "Grosnyi". Brockhaus' Konversations-Lexikon. 14th (Almanca). Leipzig: . 1908.
- "Groznyi", Encyclopædia Britannica (11. bas.), New York, 1910, OCLC 14782424 – Internet Archive vasıtasıyla
- 21. yüzyılda basıldı
- . Washington Post. 12 Mayıs 2004. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Seth Mydans (1 Haziran 2004). . New York Times. 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- C.J. Chivers (19 Ekim 2008). . New York Times. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- I. Demchenko (2013). "The Illusion of Peace: The Reconstruction of Grozni and the New Chechen Identity". Sarah Moser (Ed.). New Cities in the Muslim World. Londra: Reaktion. ISBN .
- Margaret Evans (11 Şubat 2013). . CBC News. Canadian Broadcasting Corporation. 12 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
Vikigezgin'de Grozni ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. |
Wikimedia Commons'ta Grozni ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Grozni'nin resmi web sitesi 15 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- Fotoğraf Denemesi: Grozni 1 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PBS'de Bir Yürüyüş 1 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Grozni - Çeçenya : Fotoğraf Deneme 16 Ağustos 2000 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Süresi (dergi)
- Grozni: Düşmüş Şehir 7 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Saati
- Putin: 'Grozni kurtuldu' 18 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC
- Grozni'miz. 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fotoğraflar, hatıralar, hatıralar 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eski Grozni sakinleri tarafından oluşturulan ve sürdürülen web sitesi
- Resmî site
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Grozni Rusca Groznyj Cecence Solzha Gӏala Solƶa Ġala Rusya nin Cecen Cumhuriyeti nin baskentidir Sehir Sunja Nehri nin kiyisinda yer almaktadir Sehrin ismi Rus cari Korkunc Ivan a Ivan Grozni ithafen Grozni olarak secilmistir Eski isimleri ise Suncekale ve Cevherkale dir Yuzolcumu 324 16 km olan sehrin nufusu 2010 yili itibariyla 271 573 tur 2010 nufus sayimina gore nufusu 271 573 olan nufusu 2002 nufus sayimina gore 210 720 olan nufusuna kiyasla artmis olsa da 1989 nufus sayimina gore 399 688 olan nufusun sadece ucte ikisi kaydedilmistir 1870 e kadar Rusca Groznaya olarak bilinirdi Grozni Groznyj Solzha GӏalaSehirGrozni sehriBayrakArmaGrozniGrozni nin Rusya daki konumuUlke RusyaFederal bolgeKuzey KafkasyaFederal bolum CecenistanKurulus1818Sehir statusu1869Idare Belediye baskaniIslam KadirovYuzolcumu Toplam324 16 km Nufus 2010 Toplam271 573Zaman dilimiUTC 03 00 MZD Posta kodu364000 364099Plaka kodu95Resmi site http grozmer ru Grozni nin rayonlariIsimleriRuscada Grozni Ivan Grozni deki Korkunc Ivan kelimeyle ayni anlama gelen korkutucu tehditkar veya heybetli anlamina gelir Resmi adi Cecencede ayni anlama gelse de resmi olmayan adi Cecence Solzha Gӏala Cecence Solƶa Ġala olarak bilinir ve kelimenin tam anlamiyla Sunzha Nehri Cecence Solzha uzerindeki sehir Cecence gӏala anlamina gelir kaynak belirtilmeli 1996 yilinda Birinci Cecen Savasi sirasinda Cecen ayrilikcilar sehri Cecen Ickerya Cumhuriyeti nin ilk Cumhurbaskani Cevher Dudayev in adindan alarak Cevher Kale Cecence Dzhovhar GӀala Dƶovxar Ġala veya kisaca Cevher olarak adlandirdilar Aralik 2005 te Cecen parlamentosu sehrin adinin Ahmetkale Ahmet Kadirov un adina ithafen olarak yeniden adlandirilmasi icin oy kullandi bu teklif cumhuriyetin basbakani ve daha sonra cumhurbaskani olan Ahmet Kadirov un oglu Ramazan Kadirov tarafindan reddedildi TarihiRus kalesi Groznaya kalesi Rusca Gro znaya Kelime anlami ile korkunc Ruscada kale Rusca krepost kelimesi disil oldugundan Groznaya Grozni nin disil bir bicimde ifadesidir 1818 de General Aleksey Petrovich Yermolov tarafindan Sunja Nehri uzerinde bir Rus askeri karakolu olarak kuruldu Kale insa edilirken isciler Cecenler tarafindan atese verildi Ruslar duvarlarin disinda dikkatlice secilmis bir noktaya bir top koyarak sorunu cozduler Gece coktugunde ve Cecenler saklandiklari yerlerden cikip silahi cekip goturdugunde diger tum silahlar atesalmaya basladi Cecenler kendilerini toplayip cesetlerini goturmeye baslayinca silahlar tekrar ates aldi Catisma bittiginde alanda 200 olu bulunmaktaydi Boylece korkunc kale atesle kutsandi Grozni Kafkas Savasi sirasinda onemli bir savunma merkeziydi Kaleyi Rus sairleri Aleksandr Griboyedov Aleksandr Polezhayev Mihail Lermontov Rus edebiyatinin onde gelen isimlerinden birisi olan Lev Tolstoy Aralikci yazar Aleksandr Bestuzhev ve Rus kulturunun diger unlu isimleri ziyaret etti Bolgenin Rus Imparatorlugu tarafindan ilhak edilmesinden sonra eski kalenin askeri kullanimi sona erdi ve 11 Ocak E U 30 Aralik 1869 1870 tarihinde kasaba statusu verildi ve Grozni olarak yeniden adlandirildi kasaba kelimesi Rusca gorod Rusca erildir Sakinlerin cogu Terek Kazaklari oldugu icin kasaba 20 yuzyilin baslarinda petrol rezervlerinin gelismesine kadar yavas bir sekilde buyudu Nobel Odulu nun oncusu Alfred Nobel Rothschild ailesinin yani sira Grozni sehrinin petrol endustrisinin gelisiminde yer aldi Nobeller ve Rothschildlere ek olarak Ingiliz sirketleri 1893 ten itibaren petrol endustrisinde onemli bir rol oynadilar Ingiliz muhendis Alfred Stuart 1893 te Kafkas bolgesinin en buyuk petrol sahasinda Baku bolgesi disinda sondaj yaparak Grozni deki ilk kuyu acilisini gerceklestirdi 1900 den once 11 firma 116 kuyu acti Bu sanayinin ve petrokimya uretiminin hizli gelisimini pekistirdi Sehrin kendisinde cikarilan petrole ek olarak sehir Rusya nin petrol yataklari aginin cografi merkezi haline geldi ve 1893 te Transkafkasya nin bir parcasi oldu Rusya Uygun demiryolu Sonuc nufusun 1897 de 15 600 den 1913 te 30 400 e neredeyse ikiye katlanmasiydi 1914 un baslarinda kentte en buyuk petrol sirketi Royal Dutch Shell kuruldu boylece Grozni Kafkasya nin en buyuk sanayi merkezlerinden biri haline geldi Sovyet bolgesel baskenti Ekim Devrimi nden bir gun sonra 8 Kasim 1917 de N Anisimov baskanligindaki Bolsevikler Grozni yi ele gecirdi Rus Ic Savasi tirmanirken Proletarya 12 Kizil Ordu yu kurdu ve garnizon 11 Agustos 12 Kasim 1918 tarihleri arasinda Terek Kazaklarinin sayisiz saldirilarina maruz kaldi Ancak Denikin ordularinin gelisiyle Bolsevikler geri cekilmek zorunda kaldi ve Grozni 4 Subat 1919 da Beyaz Ordu tarafindan ele gecirildi Gizli operasyonlar gerceklestirildi ancak 1920 de Kizil Ordu nun Kafkasya cephesine gelmesi ile birlikte sehir 17 Mart tan sonra Rus SFSR ile kalici olarak gerceklesecek bir birlesime tanik oldu 20 Ocak 1921 de kurulan Sovyet Dag Cumhuriyeti nin bir parcasi ve Cecen Ulusal Okrugu nun baskenti haline geldi Sovyet doneminde insa edilmis olan giris levhasi 30 Kasim 1922 de Dag Cumhuriyeti dagildi ve Ulusal okrug idari merkezi Grozni olan Cecen Ozerk Bolgesi Cecen OC haline donustu O siralarda nufusun cogunlugunu hala Ruslar olusturuyordu ancak Kazak kokenliydi Kazaklar Sovyet milleti icin potansiyel bir tehdit olarak goruldugunden Moskova aktif olarak kaynak belirtilmeli Cecenlerin daglardan sehre gocunu tesvik etti 1934 te Cecen Ingus Ozerk Oblasti kuruldu ve oblast 1936 da Cecen Ingus OSSC haline donusturuldu Grozni ve Maykop sahip olduklari petrol kaynaklari nedeniyle 1942 yazinda Alman Fall Blau operasyonunun ana stratejik hedefleriydi bkz Kafkasya Savasi Grozni yi ele gecirememeleri Almanya icin buyuk bir yenilgiydi cunku Grozni Stalingrad Muharebesi ni zaferle sonuclandirma acisindan onemli faktordu cunku Grozni Astrahan dan gelen Volga Nehri nden tasinan petrol kaynaklarini kesmek icin bir us gorevi gorebilirdi Grozni ye oncelik vermemek hatta kritik Panzer kuvvetlerini kuzeydeki Leningrad Kusatmasi na devretmek bile Adolf Hitler in Wehrmacht in operasyonel seviye kontrolunu Hitler in ekspres emirlerine karsi petrol arzi uzerinde iki buyuk sehre defalarca oncelik veren generallerinden almasi acisindan onemli bir faktordu Bununla birlikte Sovyet doktrini Ukrayna nin gidasina ve Kafkasya petrolune oncelik vermekte asla basarisiz olmadi bu da Almanya nin 1943 te sinir disi edilmesinin geri cekilmesinin ardindan sert eylemlerle sonuclandi 1944 te tum Cecen ve Ingus nufusu Sovyet yonetimine isyan ettikten sonra sinir disi edildi Seyahat imkani kisitli olan cok sayida insan yerinde tasfiye edildi ve goc sureci ve Sibirya da kalis bircok olumle sonuclandi Dahili NKVD verilerine gore yalnizca 1944 1948 de toplam 144 704 insan oldu olum orani tum grup acisindan 23 5 tir Alexander Nekrich John Dunlop ve Moshe Gammer gibi yazarlar donemin nufus sayimi verilerine dayanarak yalnizca Cecen nufusu icinde yaklasik 170 000 200 000 kisinin oldugunu tahmin etmektedir bu nedenle sinir disi edilen toplam Cecen nufusunun ucte birinden fazlasi bu 4 yil boyunca neredeyse yariya kadar oldu bu dort yil boyunca diger gruplar icin oranlar yaklasik 20 dir Kutuphaneler ve mezarliklar da dahil olmak uzere sehirdeki tum izler NKVD birlikleri tarafindan yok edildi Bu surec Avrupa Parlamentosu tarafindan 2004 yilinda bir soykirim eylemi olarak kabul edildi Grozni Rus SFSC sine bagli Grozni Oblasti nin idari merkezi oldu ve o zamanlar sehri olusturan nufusun tamami Ruslardan olusmaktaydi 1957 de Cecen Ingus OSSC yeniden insa edildi ve Cecenlerin geri donmesine izin verildi On uc yildir Nah a girisleri engellenen Cecenlerin Grozni ye donusu geri donene kadar bir Rus sehri olan bu sehrin sosyal ekonomik ve politik sistemlerinde buyuk aksamalara neden olacakti Bu iki grup arasinda kendi kendini besleyen bir etnik catisma dongusune neden oldu ve her iki grup da digerinin sehirdeki varliginin yasa disi olduguna inaniyordu Rus olmayanlarin Grozni ye gocu bir sure daha devam ederken etnik Rus nufusu da 1958 de etnik topluluklar arasi catismanin kisa bir sure sonra patlak vermesinden sonra SSCB nin diger bolgelerine ozellikle Baltik ulkelerine goc etti Grozni nin Avgustovskaya Caddesi ne bakan Sovyet donemine ait posta pulu Sosyolog Georgy Derluguyan a gore Cecen Ingus Cumhuriyeti nin ekonomisi iki alana bolunmustu bu Fransiz yerlesimcilerin yonettigi Cezayir e cok benziyordu Ruslar daha yuksek maasli tum islerde calisabiliyorken Rus olmayanlar tum hukumet pozisyonlarindan sistematik olarak dislanmisti Ruslar ve Ukraynalilar ile Ermeniler de egitim saglik petrol makine ve sosyal hizmetlerde calisti Rus olmayanlar benzer sekilde Ukraynalilar ve Ermeniler haric diger vatandaslar tarimda insaatta cok sayida istenmeyen islerde ve sozde kayit disi sektorde yani hukuk sektorundeki kitlesel ayrimcilik nedeniyle yasa disi islerde calisti Ayni zamanda sehirde buyuk bir gelisme meydana geldi Diger bircok Sovyet sehri gibi Stalinist mimari tarz bu donemde yaygindi sehirdeki apartmanlarin yani sira Bakanlar Kurulu ve Grozni de Grozni Universitesi binalari gibi buyuk idari binalar insa edildi Daha sonraki projeler arasinda bircok Sovyet sehrinde one cikan yuksek apartman bloklari ve bir sehir havaalani vardi 1989 yilinda sehrin nufusu yaklasik 400 000 kisiydi kaynak belirtilmeli Rus otoritesinin cokusu Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra Grozni Cevher Dudayev liderligindeki ayrilikci bir hukumetin yonetimine girdi Bazilarina gore kalan Rus ve diger Cecen olmayan sakinlerin cogu yeni makamlarin taciz ve ayrimciliga goz yummasi ile eylemler gerceklestiren militan gruplari tarafindan kacirildi veya sinir disi edildi Bu olaylar Rusya Federasyonu Bassavciliginin materyallerine yansiyan ve bazi insanlar tarafindan Cecen olmayanlara yonelik etnik bir temizlik eylemi olarak kabul edilmektedir Bu gorus bolgeden Rus gocunun o zamanlar Rusya nin diger bolgelerinden daha yogun olmadigini savunan Boris Lvin ve Andrei Illarionov gibi Rus ekonomi yazarlari tarafindan elestirilmistir Ickerya daki etnik duruma iliskin bir goruse gore Rus gocunun baslica nedeni Birinci Cecen Savasi sirasinda Rus ordusu tarafindan savastan once Cecenistan da yaklasik 200 000 Rus un yasadigi Grozni nin kapsamli bombalamasiydi Rusya nin Dudayev i silahli Cecen muhalif gucler araciligiyla devirme girisimleri sehre defalarca basarisiz saldirilarla sonuclandi Baslangicta Moskova Omer Avturhanov un siyasi muhalefetini bariscil bir sekilde destekliyordu yani muhalefete silah saglamadan ve onlari darbeye tesvik etmeden Bununla birlikte 1994 te komsu Gurcistan ve Azerbaycan da her ikisinin de dahil oldugu gerceklesen darbelerden sonra bu degisti ve Rusya silahli muhalefeti tesvik etti ve buna zaman zaman yardim etti Agustos Agustos 1994 te Avturhanov Grozni ye saldirdi ancak once Grozni hukumet birliklerinin katildigi Cecen vatandaslari tarafindan puskurtuldu ve Rus helikopterlerinin geri cekilmesi saglandi 28 Eylul de mudahale eden bu helikopterlerden biri dusuruldu ve Rus pilotu Cecen hukumeti tarafindan savas esiri olarak ele gecirildi 26 Kasim 1994 teki sonuncu savas FSK eski KGB kisa sure sonra FSB olarak degistirildi tarafindan gizlice parali asker olarak tutulan 21 Rus Ordusu tank murettebati uyesinin yakalanmasiyla sona erdi yakalanmalari bazen Boris Yeltsin in acik mudahaleyi baslatma kararinin nedenlerinden biri olarak gosterildi Bu arada Grozni havaalani ve diger hedefler isaretsiz Rus ucaklari tarafindan bombalandi Birinci Cecen Savasi Birinci Cecen Savasi ndan sonra Grozni de bir sokak Birinci Cecen Savasi sirasinda Grozni Aralik 1994 ten Subat 1995 e kadar suren ve nihayetinde sehrin Rus ordusu tarafindan ele gecirilmesiyle sona eren yogun bir savasin yapildigi yerdi Rus Hava Kuvvetleri nin yuruttugu yogun catisma ve hali bombardimani sehrin buyuk bir bolumunu tahrip etti Catismada sivillerin yani sira her iki taraftaki binlerce savasci oldu bunlarin cogu etnik Ruslardan olusuyordu sahipsiz cesetler daha sonra toplandi ve sehir dis mahallelerindeki toplu mezarlara gomuldu Cecenistan daki ana federal askeri us Grozni hava ussu bolgesinde bulunuyordu kaynak belirtilmeli Yakindaki daglardan hareket eden Cecen gerilla birlikleri gerilla taktikleri ve Mart 1996 da Grozni ye yapilan saldiri gibi eylemler Rus ordusunu taciz etmeyi ve ordunun moralini bozmayi basardi Agustos 1996 da 1 500 ila 3 000 militandan olusan bir baskin kuvveti sehri ani bir saldiriyla geri aldi Hankale ussunden Rus Ordusu birimleri ile savasirken 10 000 MVD askerinden olusan tum garnizonunu kusattilar ve bozguna ugrattilar Savas nihai ateskesle sona erdi ve Grozni bir kez daha Cecen ayrilikcilarin eline gecti Sehrin ismi 1997 de ayrilikci Ickerya Cumhuriyeti Baskani Aslan Mashadov tarafindan Cevher olarak degistirildi Bu zamana kadar sehirde kalan Rus azinligin cogu kacti kaynak belirtilmeli Ikinci Cecen Savasi 2006 yilinda hasar goren apartmanlar Grozni binlerce olume neden olan Ikinci Cecen Savasi nin ardindan bir kez daha savasin merkez ussu oldu Ekim ayinda Rusya nin Grozni kusatmasinin erken safhasinda 25 Aralik 1999 da Rus gucleri kalabalik merkez carsi ve bir dogumhaneye bes adet SS 21 balistik fuzesi firlatarak 140 tan fazla kisiyi oldurdu ve yuzlerce kisiyi yaraladi Ardindan gelen sehrin yogun bombardimani sirasinda Rus topcularinin cogu binalarin ust katlarina dogru yonlendirildi bu altyapinin buyuk olcude yikilmasina neden olmasina ragmen sivil kayiplar ilk savaslardakinden cok daha azdi Sehrin son zapti Rus ordusunun kusatilmis militanlari guvenli bir sekilde sehirden cikmalarina izin verdigi Subat 2000 in baslarinda gerceklesti Disarida guc birikimi gormeyen militanlar sehrin tahliyesini kabul etti Planlanan tahliyeden bir gun once Rus Ordusu sehir ile Alhan Kala koyu arasindaki yolu mayinladi ve ates gucunu en cok bu noktada yogunlastirdi Sonuc olarak hem belediye baskani hem de askeri komutan olduruldu Samil Basayev ve tabandan birkac yuz militan da dahil olmak uzere bir dizi onde gelen ayrilikci lider de olduruldu veya yaralandi Daha sonra Ruslar yavas yavas bos sehre girdi ve 6 Subat ta merkezde Rus bayragini dalgalandirdi Bircok bina ve hatta sehrin tum alanlari sistematik olarak dinamitlendi Bir ay sonra bir sure yikim devam etmesine ragmen sakinlerin evlerine donmelerine izin vermenin guvenli oldugu ilan edildi 2003 yilinda Birlesmis Milletler Grozni yi dunyadaki en cok tahrip edilen sehir olarak nitelendirdi Savaslardan sonra Grozni Sehir Kuleleri nden Grozni nin panoramik manzarasiGrozni 2018 Cecenistan in federal hukumet temsilcileri Grozni de bulunmaktadir 2003 yilindan bu yana sehir sifirdan yeniden insa edildi ve gunumuzde yikinti halinde kalan bir bina kalmadi Birkac duzine sanayi kurulusundan ucu kismen yeniden insa edildi Grozni Makine Imalat Fabrikasi Krasny Molot Kirmizi Cekic ve Transmash fabrikalari kaynak belirtilmeli Sehrin altyapisinin cogu savas sirasinda tahrip edilmis olmasina ragmen sehrin kanalizasyon su elektrik ve isitma sistemleri 250 kilometre 160 mil yol 13 kopru ve yaklasik 900 dukkan onarildi Savastan once Grozni de yaklasik 79 000 daire bulunmaktaydi Sehir yetkilileri yaklasik 45 000 daireyi restore etmeyi planladi geri kalanlar tamamen yikilmis binalardaydi Demiryolu baglantisi 2005 yilinda yeniden saglandi ve Grozni Havaalani 2007 yilinda Moskova ya haftada uc ucus gerceklestirecek sekilde yeniden acildi 2009 yilinda IAC Grozni nin Severny Havaalani na havalimaninin ucusa elverisliligini kontrol edip degerlendirdikten sonra uluslararasi sertifika verdi 16 Kasim 2009 da havaalani Boeing 747 ile Suudi Arabistan a hacilari goturerek ilk uluslararasi ucusunu gerceklestirdi Dort yillik insaatin ardindan Ahmet Kadirov Camii resmi olarak 16 Ekim 2008 de halka acildi ve Avrupa nin en buyuk camilerinden biri olarak listelendi 2009 da Grozni sehri savastan zarar gormus sehri yeniden yapilandirdigi ve binlerce kisiye yeni konut imkanlari sagladigi icin BM Insan Yerlesimleri Programi tarafindan onurlandirildi KalkinmaAhmet Kulesi 2013 yilinda Ahmet Kulesi projelendirildi Gorselleri halka aciklandi tasarim geleneksel askeri kulelere dayaniyordu ancak cogu kisi tasarimdan hoslanmadi Kule 2015 yilinda yeniden tasarlandi Insaat 2016 yilinda basladi Insaatin 2020 yilinda tamamlanmasi tahmin ediliyor Idari ve belediye statusuGrozni cumhuriyetin baskentidir Idari bolumler cercevesinde ilcelerinkine esit statuye sahip bir idari birim olan Grozni nin federal onemde sehri olarak ilan edilmistir Bir belediye birimi olarak Grozni nin federal onemdeki sehri Grozni Kent Okrugu olarak anilir Sehir ayni zamanda Groznensky Belediye Bolgesininidari merkezi olarak hizmet vermektedir ancak ilgili idari bolgenin merkezi degildir Sehir bolumleri Idari amaclar icin sehir dort sehir bolgesine ayrilmistir Leninsky Zavodskoy Staropromyslovsky ve Oktyabrsky Tum ilceler yerlesim birimidir ancak Staropromyslovsky Bolgesi ayni zamanda sehrin ana yasadisi kaynak belirtilmeli petrol sondaji bolgesidir ve Oktyabrsky Bolgesi sehir endustrisinin coguna ev sahipligi yapmaktadir Kultur ve egitimAhmet Arena Grozni modern mimarisi ile ve bir kaplica kenti olarak bilinmektedir ve Cecen Savaslari sirasinda neredeyse tum kasaba yikilmis veya ciddi sekilde hasar gormus olmasina ragmen o zamandan beri tamamen yeniden insa edilmistir Cecen Devlet Universitesi ve memleketinden on bes yillik bir ayriliktan sonra Mart 2008 de Grozni ye geri donen FC Terek Grozni ye ev sahipligi yapmaktadir Ayrica Grozni de Cecen Devlet Pedagoji Enstitusu bulunmaktadir UlasimTren Grozni Tren istasyonu 1 Mayis 1893 te Grozni Tren istasyonuna ilk tren giris yapti Tramvay ve troleybusler 5 Kasim 1932 de Grozni Tramvay sistemi halka acildi ve 1990 da 1980 lerin sonlarinda aldigi 107 yeni Rus yapimi KTM 5 tramvaylari ve iki deposu ile 85 kilometre 53 mil uzunlugundaydi Grozni Troleybus sistemi 31 Aralik 1975 te faaliyete basladi ve 1990 yilina kadar 58 otobus ve bir depo ile yaklasik 60 kilometre 37 mil uzunlugundaydi Ulastirmanin her iki versiyonu da 1990 larin basinda ekipmanlarin sik sik calinmasi personele duzgun ucret odenmemesi ve bunun sonucunda gerceklesen grevler nedeniyle zor bir surec yasadi Havaalanina giden buyuk bir Troleybus uzatma rotasi iptal edildi Birinci Cecen Savasi nin patlak vermesiyle her iki ulastirma servisi de faaliyetlerini durdurdu Yikici savaslar sirasinda tramvay raylari kapatildi veya hasar gordu arabalar ve otobusler barikatlara donusturuldu Troleybus sistemi daha sansliydi cunku depo dahil ekipmanlarinin cogu savastan sag cikti 1996 yilinda hatlarin bir kismini tamir eden Vologda Troleybus Sirketi uzmanlari tarafindan ziyaret edildi ve servislerin 1997 yilinda yeniden baslatilmasi planlandi Ancak geri dondukten sonra ekipmanlarin cogu calindi Hayatta kalan otobusler tamir edildikleri ve oradaki yeni troleybus sisteminde kullanildigi Voljski ye nakledildi Ikinci Cecen Savasi ndan sonra her iki sistemin de altyapisinin cok azi kalmisti 2002 yilinda kurulan Cecen Cumhuriyeti Ulastirma Bakanligi tramvay sistemini yeniden insa etmemeye karar verdi cok pahali olarak degerlendirildi ve artik nufusunun yarisini kaybettigi icin sehrin ihtiyaclarina cevap vermiyordu Troleybus sistemi daha sansliydi ve gecikmelere ragmen 2012 de yeniden acildi ancak eski operasyonel boyutunun bir kismi faaliyete gecti Havalimani Grozni Havaalani Sehre Grozni Havaalani tarafindan hizmet verilmektedir Paylasim sistemi 2018 yilinda Delimobil araba paylasim sirketi resmen 30 Hyundai Solaris ile Cecen Cumhuriyeti nin baskentinde faaliyetlerine basladi Otomobilleri surmek icin kullanicinin bunlari sirketin uygulamasi araciligiyla rezerve etmesi gerekir Ayni yil Delisamokat sehre 120 elektrikli scooter ve bazi scooter istasyonlari sagladi Spor dallariFC Ahmat Grozni nin Maskotu Grozni Rusya Futbol Premier Ligi kulubu FC Ahmat Grozni ye ev sahipligi yapmaktadir Ahmat Grozni 2007 de Rusya Birinci Ligi nde 2 olarak buyuk bir yukselis gerceklestirdikten sonra sonra 2008 de Rusya Premier Ligi nde 10 sirada kaldi Takim hala en ust ligde oynamaktadir Kulubun sahibi Ramazan Kadirov dur ve takim maclarini yakin zamanda insa edilen sehrin Ahmat Stadyumu nda oynamaktadir Ruud Gullit 2011 sezonunun basindan beri takim menajeriydi ancak Haziran ayinda kulup tarafindan sozlesmesi feshedildi CografyaIklim Grozni yazlari sicak ve kislari soguk olan nemli bir karasal iklime Koppen Dfa sahiptir Yagis gunes saatlerinin de zirveye ulastigi yaz basinda zirveye ulasir Grozni rakim 162 m veya 531 ft 1961 1990 normalleri asiriliklar 1938 den gunumuze iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas AraEn yuksek sicaklik C 15 5 22 3 32 9 33 7 38 1 39 1 42 0 41 4 40 7 32 5 23 7 18 0Ortalama en yuksek sicaklik C 0 6 2 5 8 7 17 9 23 7 27 9 30 5 29 7 24 7 16 6 9 3 3 2Ortalama sicaklik C 2 8 1 2 4 1 11 7 17 4 21 7 24 4 23 5 18 7 11 4 5 6 0 1Ortalama en dusuk sicaklik C 6 2 4 9 0 5 5 4 11 0 15 4 18 2 17 2 12 7 6 1 1 8 3En dusuk sicaklik C 31 5 30 8 19 1 7 6 3 1 5 6 9 2 5 0 2 7 9 6 23 5 26 6Ortalama yagis mm 19 21 23 33 57 72 57 44 33 30 26 24Kaynak WMONOAA sunshine only Kardes sehirlerArdahan Turkiye Istanbul Turkiye Krakow Polonya 1997 den beri Lukow Polonya Lviv Ukrayna Odessa Ukrayna Sivas Turkiye Tatabanya Macaristan Varsova Polonya 1997 den beri Onemli insanlarYuliya Yefimova yuzucu Timur Aliev gazeteci Israil Arsamakov halterci Meseda Bagaudinova pop sarkicisi Khassan Baiev cerrah Zelim Bakaev sarkici Dzhokhar Dudayev Sovyet Hava Kuvvetleri Tumgenerali ve Cecen Ickerya Cumhuriyeti nin ilk Baskani Timur Eneev Rus Matematikci Mamed Khalidov karma dovus sanatlari savascisi Yuri Radonyak boksor Makka Sagaipova sarkici ve dansci Artur Sarkisov futbolcu Gennady Troshev Albay General Lyudmila Turishcheva olimpik jimnastikci Pasikhat Dzhukalaeva super yuzuncu yilZiyaret noktalariAkhmad Kadirov Camii Grozni Sehir Kuleleri Cephe SaatleriAyrica bakiniz1944 Surgun Magdurlarina AnitKaynakcaNotlar a b Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Tom 1 Rusca Moskova Federal Devlet Istatistik Servisi 2012 17 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2016 Russian Federal State Statistics Service 2011 2010 All Russian Population Census vol 1 Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda 2010 All Russia Population Census Rusca 27 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi 21 Mayis 2004 Population of Russia Its Federal Districts Federal Subjects Districts Urban Localities Rural Localities Administrative Centers and Rural Localities with Population of Over 3 000 Vserossijskaya perepis naseleniya 2002 goda All Russia Population Census of 2002 Rusca 30 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan XLS arsivlendi All Union Population Census of 1989 Present Population of Union and Autonomous Republics Autonomous Oblasts and Okrugs Krais Oblasts Districts Urban Settlements and Villages Serving as District Administrative Centers Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda All Union Population Census of 1989 Rusca Institut demografii Nacionalnogo issledovatelskogo universiteta Vysshaya shkola ekonomiki Institute of Demography at the National Research University Higher School of Economics 1989 16 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Demoscope Weekly vasitasiyla a b Enciklopediya Goroda Rossii Moskova Bolshaya Rossijskaya Enciklopediya 2003 ss 111 112 ISBN 5 7107 7399 9 a b RIA Novosti City of Grozni Reference Information 6 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca John F Baddeley Russian Conquest of the Caucasus Ch Vii Vaksman A A Zapiski kraeveda Checheno Ingushskoe knizhnoe izdatelstvo Groznyj 1984 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 Oil and Geopolitics in the Caspian Sea Region Westport Connecticut London Praeger 1999 ss 9 10 ISBN 0 275 96395 0 The Oil and the Glory The Pursuit of Empire and Fortune on the Caspian Sea United States of America Random House 2007 ss 32 33 ISBN 978 0 375 50614 7 The Soviet War against Fifth Columnists The Case of Chechnya 1942 1944 by Jeffrey Burds 16 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 39 Dunlop John Russia confronts Chechnya The roots of a separatist conflict Pages 67 69 Bugai Nikolai Fedorovich The Truth about the Deportation of the Chechen and Ingush People Printed in English in Soviet Studies in History Fall 1991 Originally in Russian in Voprosy istorii June 1990 Wood Tony Chechnya the Case for Independence page 37 38 Nekrich Punished Peoples Dunlop Russia Confronts Chechnya pp 62 70 Gammer Lone Wolf and the Bear pp166 171 Soviet Transit Camp and Deportation Death Rates 11 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 Iwpr net 23 Subat 1944 5 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2009 Arsivlenmis kopya 13 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 Chechnya European Parliament recognizes the genocide of the Chechen People in 1944 4 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 27 February 2004 Bourdieu s Secret Admirer in the Caucasus University of Chicago Press 2005 ss 244 5 ISBN 978 0 226 14283 8 Chechnya from nationalism to jihad University of Pennsylvania Press 2007 s 64 2 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Kasim 2010 Fate of ethnic Russian Grozny residents Russian Line 22 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 Chechnya The White Book Globalsecurity org 19 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 Boris Lvin and Andrei Illarionov Moscow News February 24 March 2 1995 Carlotta Gall ve Thomas de Waal ss 197 227 Carlotta Gall ve Thomas De Waal Small Victorious War p151 2 Carlotta Gall ve Thomas De Waal Small Victorious War p151 Carlotta Gall ve Thomas De Waal Chechnya Calamity in the Caucasus Pages 155 157 Programmes From Our Own Correspondent Scars remain amid Chechen revival BBC News 3 Mart 2007 7 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2009 Shevelkina 25 Kasim 2016 Seven years after the end of the war is it safe to travel in Chechnya 16 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 a b The Glittering New Face Of The Once War Torn Capital Of Chechnya 28 Haziran 2013 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Retrieved on April 23 2012 UN praises Grozni reconstruction 19 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Russia Today Retrieved on April 23 2013 Under the Kremlin s iron hand Chechnya is reborn 21 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 International Certificate goes to Grozni Airport 28 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 The 2009 Scroll of Honour Award Winners 27 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 Constitution of the Chechen Republic Article 59 Constitution of the Chechen Republic Law 44 RZ a b Law 12 RZ Decree 500 Delimobil website 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2020 World Meteorological Organisation 14 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2019 GROZNYJ 1961 1990 NOAA Erisim tarihi 14 Mayis 2019 31 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2019 22 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2015 Uzaklar Yakinlasti 27 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkce Kaynakca Sovet deputatov goroda Groznogo Reshenie 02 ot 27 marta 2013 g Municipalnogo obrazovaniya gorodskoj okrug gorod Groznyj red Resheniya 54 ot 26 Nisan 2013 g Prezident Chechenskoj Respubliki Ukaz 500 ot 30 noyabrya 2005 g Ob utverzhdenii perechnya subektov administrativno territorialnogo ustrojstva Chechenskoj Respubliki Vstupil v silu 30 noyabrya 2005 g Opublikovan Baza dannyh Konsultant plyus Referendum 23 marta 2003 g Konstituciya Chechenskoj Respubliki v red Konstitucionnogo zakona 1 RKZ tarafindan 30 Agustos 2014 g O vnesenii izmenenij v Konstituciyu Chechenskoj Respubliki Vstupil v silu so dnya oficialnogo opublikovaniya po rezultatam golosovaniya na referendume Chechenskoj Respubliki Parlament Chechenskoj Respubliki Zakon 44 RZ ot 14 iyulya 2008 g Daha fazla bilgi icin obrazovanii municipalnogo obrazovaniya gorod Groznyj ustanovlenii ego granicy and nadelenii ego statusom grodskogo vokrud Zakona 21 RZ tarafindan 28 iyunya 2010 g O vnesenii izmenenij v nekotorye zakonodatelnye akty Chechenskoj Respubliki Vstupil v silu po istechenii 10 dnej posle oficialnogo opublikovaniya Opublikovan Vesti Respubliki 162 844 26 avgusta 2008 g Parlament Chechenskoj Respubliki Zakon 12 RZ ot 20 fevralya 2009 g Ob obrazovanii municipalnogo obrazovaniya Groznenskij rajon i municipalnyh obrazovanij Parlament Chechenskoj Respubliki municipalnogo rajona i selskogo poseleniya Parlament Chechenskoj Respubliki 28 iyunya 2010 g O vnesenii izmenenij v nekotorye zakonodatelnye akty Chechenskoj Respubliki Vstupil v silu po istechenii 10 dnej posle oficialnogo opublikovaniya Opublikovan Vesti Respubliki 33 965 25 fevralya 2009 g Olga Oliker Rusya nin Cecen Savaslari 1994 2000 Kentsel Savastan Dersler Santa Monica CA RAND Arroyo Merkezi 2001 Bibliyografya19 20 yuzyillarda basildi Groznaya Hand book for Travellers in Russia Poland and Finland 4 bas Londra J Murray 1888 Grosnyi Brockhaus Konversations Lexikon 14th Almanca Leipzig 1908 Groznyi Encyclopaedia Britannica 11 bas New York 1910 OCLC 14782424 Internet Archive vasitasiyla 21 yuzyilda basildi Washington Post 12 Mayis 2004 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Seth Mydans 1 Haziran 2004 New York Times 28 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi C J Chivers 19 Ekim 2008 New York Times 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi I Demchenko 2013 The Illusion of Peace The Reconstruction of Grozni and the New Chechen Identity Sarah Moser Ed New Cities in the Muslim World Londra Reaktion ISBN 978 94 007 4684 8 Margaret Evans 11 Subat 2013 CBC News Canadian Broadcasting Corporation 12 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dis baglantilarVikigezgin de Grozni ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir Wikimedia Commons ta Grozni ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Grozni nin resmi web sitesi 15 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Fotograf Denemesi Grozni 1 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde PBS de Bir Yuruyus 1 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Grozni Cecenya Fotograf Deneme 16 Agustos 2000 tarihinde Wayback Machine sitesinde Suresi dergi Grozni Dusmus Sehir 7 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Saati Putin Grozni kurtuldu 18 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC Grozni miz 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fotograflar hatiralar hatiralar 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eski Grozni sakinleri tarafindan olusturulan ve surdurulen web sitesi Resmi site