Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Halki Kapısı (Yunanca: Χαλκῆ Πύλη Halki Pili), Bizans döneminde Konstantinopolis (bugün İstanbul, Türkiye) şehrinde, Büyük Saray'ın ana törensel girişi. "Bronz kapı" anlamına gelen bu adın, bronz kapı kanatları ya da çatısında bulunan yaldızlı bronz döşemeler yüzünden verildiği düşünülmektedir. İç tarafı mermer ve mozaiklerle süslenmiş; dış yüzüneyse birçok heykel yerleştirilmiştir. Bunların en baskını, (Bizans İkonoklazmı) sırasında ana sembol olmuş İsa ikonudur. 10. yüzyılda kapının hemen yanına inşa edilmiş bir şapel vardır. Kapı, 13. yüzyılda yıkılmıştır. Şapel ise 19. yüzyıl sonuna kadar ayakta kalmıştır.
Tarihçe
Kapı, "Augustaion" adı verilen tören alanının güneydoğu köşesinde bulunuyordu. Meydanın kuzey tarafında Aya Sofya, güney ve batı taraflarında ise Zeuksippos Banyoları ile İstanbul Hipodromu bulunmaktaydı.
I. Anastasius (h. 491-518) döneminde İsauria Savaşı (492-497) zaferini kutlamak amacıyla, mimar Aetherius tarafından bulunduğu yere inşa edilmiştir. Şehrin merkezindeki diğer yapılar gibi 532 yılında Nika ayaklanması sırasında tamamen yıkılmıştır; fakat İmparator I. Justinianus (h. 527-565) tarafından yeniden inşa ettirilmiştir. Bina, tarihçi Prokopius'un (Justinian'ın binaları) (Yunanca: Περί Κτισμάτων, Latince: De Aedificiis, "Binalar Üzerine"), kitabında geniş bir şekilde anlatılmaktadır. Kapı; İmparator I. Basileios (h. 867-886) döneminde onarılıp adliyeye çevrilene kadar, 7.ve 8. yüzyıllarda hapishane olarak kullanıldı.
İmparator I. Romanos (h. 920-944) tarafından yapıya, Hristos Halkitis'e (Yunanca: Χριστός Χαλκίτης) adanmış küçük bir şapel eklenmiştir. Bu şapel daha sonra İmparator I. İoannis (h. 969-976) tarafından daha büyük ölçekte yeniden inşa edilmiş ve kendisi de oraya gömülmüştür. Bu yeniden inşa aslında, sarayı çevreleyen duvarı daha içe inşa ederek şapel ile kapının birbirine bitişikliğini kaldıran selefi İmparator II. Nikiforos (h. 963-969), döneminde başlamıştı. İmparator II. İsaakios'un ilk hükümdarlığında (1185-1195) bronz kapıları sökülen kapının ana binasından, Bizans Vakanüvislerinin metinlerinde yaklaşık 1200 yılından sonra bahsedilmemektedir. Şapel ise bir süre daha ayakta kalmıştır ve 14. yüzyıl'da İstanbul'a gelen Rus hacıları, güncelerinde bu yapıdan sıkça bahsetmişlerdirOsmanlı Devleti döneminde ise, şapelin kalıntıları Arslanhane olarak bilinmekteydi ve küçük bir hayvanat bahçesi olarak hizmet vermekteydi. Şapelin kalıntıları 18. yüzyıl çizimlerinde görülmekteyse de, yapı 1804 yılında ise tamamen yıkılmıştır.
Tanım
Kapının literatürde birçok anlatımı vardır. Prokopius, en eski ve en etkili kaynaktır, kapının dışını süsleyen heykellerin listesi daha sonraki bir Parastaseis syntomoi chronikai ("kısa tarihsel not") da geçer.
Justinianus'un Halki'si tipik Bizans tarzında, sırasıyla silindirik revaklara yaslanmış tonozlar üzerindeki merkez kubbeyi destekleyen dört ayaklı dikdörtgen bir binaydı. Kuzey ve güneydeki ayaklar, doğu ve batı tarafındakilere oranla biraz daha kısaydılar. Merkezî yapıya, kuzey ve güney taraflara gelecek şekilde, yine çatısı silindirik kubbeli daha küçük iki oda bitişikti. Hristos Halkitis kilisesinin kapıyla ilişkisi belirsizdir. Cyril Mango, şapelin kapının solunda yer aldığını ve kapının kendisinin üzerine inşa edildiğini ileri sürmektedir.18. yüzyıl tasvirlerinde, Ayasofya'nın 100 metre güney doğusunda yer alan yükseltilmiş bir platformun üzerinde olduğu bilinmektedir.
Kapının iç dekorasyonu, Prokopius tarafından anlatılmaktadır: Bizans Senatosu ile çevrelenmiş Justinianus ve Onun İmparatoriçesi Theodora'nın resimlerini içeren mozaik ile kaplı tabanın yanında duvarlar, çok renkli mermer levhalar ile süslenmişti. Yerdeki mozaiklerde ayrıca, Gotik ve Vandal savaşlarında Belisarius'un zaferleri, yenilmiş kral ve kraliçeleri İmparatoruna sunduğu büyük zafer dönüşleri de resmedilmiştir.
Kapının dış dekorasyonu hakkında, göreceli olarak daha az bilgi vardır, fakat Parastaseis syntomoi, muhtemelen ana kapının üstündeki nişlerde yer alan çeşitli heykellerin varlığını kaydetmiştir. Bunların içerisinde İmparator Mauricius (h. 582-602), karısı ve çocuklarının heykelleri, Atina'dan getirilen ve birbirlerine kollarını uzatan bir çift filozof heykeli, İmparator Zeno (h. 474-491) ve İmparatoriçe Ariadne heykelleri,Efes'te bulunan Artemis Tapınağı'dan getirilen "Halki üzerinde bulunan haç işaretini çeviren" dört gorgon başı bulunur. Aynı metin ayrıca İmparator Maximian (h. 285-305) ve bütün Theodosius Hanedanının heykelleri hemen yanı başında olduğunu kaydetmiştir. İmparatoriçe Pulcheria heykelinin kesin yerinin bina ile ilişkisi belirsizdir.
İsa İkonası
Halki'nin ana girişinin üstünde İsa'nın bir ikonası durmaktaydı. Bu ikonaya ayrıca Hristos Halkitis ("Halki'nin İsa'sı") denilmekteydi. İkonanın kaynağı belirsizdir. Parastaseis metnine göre yaklaşık 600 yılında ikona mevcuttu ancak bu bilginin kesinliği yoktur. İmparatorluk sarayının en dış girişinde bulunması, onu şehrin en önemli dinî simgesi hâline getirmişti. 726-730 yılları arasında bir zaman, Bizans İmparatoru III. Leon (h. 717-741) ikonoklazm hareketini başlattı ve bu ikonanın kaldırılması ve yerine bir haç konulmasını emretti. İmparatoriçe İrini tarafından yaklaşık 787 yılında ilk defa restore edilmiştir. Ancak V. Leon (h. 813-820) tarafından yeniden kaldırılmış ve yerine basit bir haç konulmuştur. 843 yılında, İkonoklazm'ın nihai yenilgisi ve ikonaların tekrar kiliselerde kullanılmaya başlanmasından sonra, bu haç keşiş ve ressam Lazaros'un mozaik ikonası ile yer değiştirilmiştir.
İkonanın kesin görünümü belirsizdir. Erken dönemde görünümünün, Hristos Pantokrator (Her şeye kâdir İsa) tarzı olduğu şeklinde düşünülse de, III. İoannis (h. 1221-1254) bastırdığı paralar ve Kariye Kilisesi'nde bulunan dinî mozaikler gibi geç Bizans referansları, ayakta duran yaya İsa olarak betimlemektedirler.
Kaynakça
- Özel
- ^ Kazhdan (1991), s. 405
- ^ Kazhdan (1991), s. 232
- ^ Prosopography of the Later Roman Empire Volume II, "Aetherius 2", s. 19
- ^ Kazhdan (1991), s. 405-406
- ^ Prokopius. "De Aedificiis I.10.11-20" (İngilizce). ss. I.10.11-20. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2010.
- ^ Cyril Mango (1958), s. 34
- ^ a b c d e f g Kazhdan (1991), s. 406
- ^ Janin (1968), pp. 529-530
- ^ Cyril Mango (1958), p. 149
- ^ Cyril Mango (1958), pp. 34-35
- ^ Majeska (1984), pp. 241-242
- ^ Cyril Mango (1958), pp. 149-169
- ^ Cameron & Herrin (1984), pp. 48-51
- ^ Prokopius, De Aedificiis, I.10.12-14
- ^ Prokopius, De Aedificiis, I.10.13-14
- ^ Cyril Mango (1958), p. 154
- ^ Prokopius, De Aedificiis, I.10.16-18
- ^ Cyril Mango (1958), pp. 99-104
- ^ Cameron & Herrin (1984), p. 63
- ^ Cameron & Herrin (1984), p. 95
- ^ Cameron & Herrin (1984), pp. 121, 159
- ^ Cameron & Herrin (1984), pp. 159, 207-208
- ^ Cormack (2000), pp. 32, 91
- ^ Cyril Mango (1958), pp. 103, 108-112
- ^ Cameron & Herrin (1984), p. 175
- ^ a b Kazhdan (1991), pp. 406, 440
- ^ Cormack (2000), p. 114
- ^ Kazhdan (1991), p. 440
- ^ Cyril Mango (1958), pp. 135-142
- Genel
- Herrin, Judith; Cameron, Averil (1984). Constantinople in the early eighth century: the Parastaseis syntomoi chronikai (introduction, translation, and commentary) (İngilizce). Brill Archive. ISBN .
- Cormack, Robin (2000). Byzantine art (İngilizce). Oxford University Press. ISBN .
- Janin, Raymond (1964). Constantinople Byzantine. Développement urbaine et répertoire topographique (Fransızca). Paris.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN .
- Majeska, George P. (1984). Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries (İngilizce). Dumbarton Oaks. ISBN .
- Mango, Cyril (1959). The Brazen House; a study of the vestibule of the imperial palace of Constantinople (İngilizce). Kopenhag.
Dış bağlantılar
- "Byzantium 1200 adlı projede Halki Kapısı'nın üç boyutlu tahmin edilen görüntüsü" (İngilizce). 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halki Kapisi Yunanca Xalkῆ Pylh Halki Pili Bizans doneminde Konstantinopolis bugun Istanbul Turkiye sehrinde Buyuk Saray in ana torensel girisi Bronz kapi anlamina gelen bu adin bronz kapi kanatlari ya da catisinda bulunan yaldizli bronz dosemeler yuzunden verildigi dusunulmektedir Ic tarafi mermer ve mozaiklerle suslenmis dis yuzuneyse bircok heykel yerlestirilmistir Bunlarin en baskini Bizans Ikonoklazmi sirasinda ana sembol olmus Isa ikonudur 10 yuzyilda kapinin hemen yanina insa edilmis bir sapel vardir Kapi 13 yuzyilda yikilmistir Sapel ise 19 yuzyil sonuna kadar ayakta kalmistir Sag merkezde Halki kapisinida gosteren Istanbul un torensel ve yonetimsel kalbinin haritasiTarihceKapi Augustaion adi verilen toren alaninin guneydogu kosesinde bulunuyordu Meydanin kuzey tarafinda Aya Sofya guney ve bati taraflarinda ise Zeuksippos Banyolari ile Istanbul Hipodromu bulunmaktaydi I Anastasius h 491 518 doneminde Isauria Savasi 492 497 zaferini kutlamak amaciyla mimar Aetherius tarafindan bulundugu yere insa edilmistir Sehrin merkezindeki diger yapilar gibi 532 yilinda Nika ayaklanmasi sirasinda tamamen yikilmistir fakat Imparator I Justinianus h 527 565 tarafindan yeniden insa ettirilmistir Bina tarihci Prokopius un Justinian in binalari Yunanca Peri Ktismatwn Latince De Aedificiis Binalar Uzerine kitabinda genis bir sekilde anlatilmaktadir Kapi Imparator I Basileios h 867 886 doneminde onarilip adliyeye cevrilene kadar 7 ve 8 yuzyillarda hapishane olarak kullanildi Imparator I Romanos h 920 944 tarafindan yapiya Hristos Halkitis e Yunanca Xristos Xalkiths adanmis kucuk bir sapel eklenmistir Bu sapel daha sonra Imparator I Ioannis h 969 976 tarafindan daha buyuk olcekte yeniden insa edilmis ve kendisi de oraya gomulmustur Bu yeniden insa aslinda sarayi cevreleyen duvari daha ice insa ederek sapel ile kapinin birbirine bitisikligini kaldiran selefi Imparator II Nikiforos h 963 969 doneminde baslamisti Imparator II Isaakios un ilk hukumdarliginda 1185 1195 bronz kapilari sokulen kapinin ana binasindan Bizans Vakanuvislerinin metinlerinde yaklasik 1200 yilindan sonra bahsedilmemektedir Sapel ise bir sure daha ayakta kalmistir ve 14 yuzyil da Istanbul a gelen Rus hacilari guncelerinde bu yapidan sikca bahsetmislerdirOsmanli Devleti doneminde ise sapelin kalintilari Arslanhane olarak bilinmekteydi ve kucuk bir hayvanat bahcesi olarak hizmet vermekteydi Sapelin kalintilari 18 yuzyil cizimlerinde gorulmekteyse de yapi 1804 yilinda ise tamamen yikilmistir TanimKapinin literaturde bircok anlatimi vardir Prokopius en eski ve en etkili kaynaktir kapinin disini susleyen heykellerin listesi daha sonraki bir Parastaseis syntomoi chronikai kisa tarihsel not da gecer Osmanli minyatur sanatcisi Matrakci Nasuh tarafindan 1536 yilinda yapilan Istanbul At Meydani cizimi Bu donemde Arslanhane olarak bilinen genis yesilligin solunda Eski Hipodrom bolgesi ve Ayasofya nin saginda yer alan terasli buyuk kirmizi turuncu tonozlu yapidir Justinianus un Halki si tipik Bizans tarzinda sirasiyla silindirik revaklara yaslanmis tonozlar uzerindeki merkez kubbeyi destekleyen dort ayakli dikdortgen bir binaydi Kuzey ve guneydeki ayaklar dogu ve bati tarafindakilere oranla biraz daha kisaydilar Merkezi yapiya kuzey ve guney taraflara gelecek sekilde yine catisi silindirik kubbeli daha kucuk iki oda bitisikti Hristos Halkitis kilisesinin kapiyla iliskisi belirsizdir Cyril Mango sapelin kapinin solunda yer aldigini ve kapinin kendisinin uzerine insa edildigini ileri surmektedir 18 yuzyil tasvirlerinde Ayasofya nin 100 metre guney dogusunda yer alan yukseltilmis bir platformun uzerinde oldugu bilinmektedir Kapinin ic dekorasyonu Prokopius tarafindan anlatilmaktadir Bizans Senatosu ile cevrelenmis Justinianus ve Onun Imparatoricesi Theodora nin resimlerini iceren mozaik ile kapli tabanin yaninda duvarlar cok renkli mermer levhalar ile suslenmisti Yerdeki mozaiklerde ayrica Gotik ve Vandal savaslarinda Belisarius un zaferleri yenilmis kral ve kraliceleri Imparatoruna sundugu buyuk zafer donusleri de resmedilmistir Kapinin dis dekorasyonu hakkinda goreceli olarak daha az bilgi vardir fakat Parastaseis syntomoi muhtemelen ana kapinin ustundeki nislerde yer alan cesitli heykellerin varligini kaydetmistir Bunlarin icerisinde Imparator Mauricius h 582 602 karisi ve cocuklarinin heykelleri Atina dan getirilen ve birbirlerine kollarini uzatan bir cift filozof heykeli Imparator Zeno h 474 491 ve Imparatorice Ariadne heykelleri Efes te bulunan Artemis Tapinagi dan getirilen Halki uzerinde bulunan hac isaretini ceviren dort gorgon basi bulunur Ayni metin ayrica Imparator Maximian h 285 305 ve butun Theodosius Hanedaninin heykelleri hemen yani basinda oldugunu kaydetmistir Imparatorice Pulcheria heykelinin kesin yerinin bina ile iliskisi belirsizdir Isa Ikonasi843 yilinda Ikonoklazm in nihai yenilgisi ve ikonalarin tekrar kiliselerde kullanilmaya baslanmasini kutlayan Ortodokslugun Zaferi isimli ikona Halki nin ana girisinin ustunde Isa nin bir ikonasi durmaktaydi Bu ikonaya ayrica Hristos Halkitis Halki nin Isa si denilmekteydi Ikonanin kaynagi belirsizdir Parastaseis metnine gore yaklasik 600 yilinda ikona mevcuttu ancak bu bilginin kesinligi yoktur Imparatorluk sarayinin en dis girisinde bulunmasi onu sehrin en onemli dini simgesi haline getirmisti 726 730 yillari arasinda bir zaman Bizans Imparatoru III Leon h 717 741 ikonoklazm hareketini baslatti ve bu ikonanin kaldirilmasi ve yerine bir hac konulmasini emretti Imparatorice Irini tarafindan yaklasik 787 yilinda ilk defa restore edilmistir Ancak V Leon h 813 820 tarafindan yeniden kaldirilmis ve yerine basit bir hac konulmustur 843 yilinda Ikonoklazm in nihai yenilgisi ve ikonalarin tekrar kiliselerde kullanilmaya baslanmasindan sonra bu hac kesis ve ressam Lazaros un mozaik ikonasi ile yer degistirilmistir Ikonanin kesin gorunumu belirsizdir Erken donemde gorunumunun Hristos Pantokrator Her seye kadir Isa tarzi oldugu seklinde dusunulse de III Ioannis h 1221 1254 bastirdigi paralar ve Kariye Kilisesi nde bulunan dini mozaikler gibi gec Bizans referanslari ayakta duran yaya Isa olarak betimlemektedirler KaynakcaOzel Kazhdan 1991 s 405 Kazhdan 1991 s 232 Prosopography of the Later Roman Empire Volume II Aetherius 2 s 19 Kazhdan 1991 s 405 406 Prokopius De Aedificiis I 10 11 20 Ingilizce ss I 10 11 20 20 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2010 Cyril Mango 1958 s 34 a b c d e f g Kazhdan 1991 s 406 Janin 1968 pp 529 530 Cyril Mango 1958 p 149 Cyril Mango 1958 pp 34 35 Majeska 1984 pp 241 242 Cyril Mango 1958 pp 149 169 Cameron amp Herrin 1984 pp 48 51 Prokopius De Aedificiis I 10 12 14 Prokopius De Aedificiis I 10 13 14 Cyril Mango 1958 p 154 Prokopius De Aedificiis I 10 16 18 Cyril Mango 1958 pp 99 104 Cameron amp Herrin 1984 p 63 Cameron amp Herrin 1984 p 95 Cameron amp Herrin 1984 pp 121 159 Cameron amp Herrin 1984 pp 159 207 208 Cormack 2000 pp 32 91 Cyril Mango 1958 pp 103 108 112 Cameron amp Herrin 1984 p 175 a b Kazhdan 1991 pp 406 440 Cormack 2000 p 114 Kazhdan 1991 p 440 Cyril Mango 1958 pp 135 142 GenelHerrin Judith Cameron Averil 1984 Constantinople in the early eighth century the Parastaseis syntomoi chronikai introduction translation and commentary Ingilizce Brill Archive ISBN 978 9004070103 Cormack Robin 2000 Byzantine art Ingilizce Oxford University Press ISBN 978 0192842114 Janin Raymond 1964 Constantinople Byzantine Developpement urbaine et repertoire topographique Fransizca Paris Alexander Kazhdan Ed 1991 The Oxford Dictionary of Byzantium Ingilizce Oxford ve New York Oxford University Press ISBN 0 19 504652 8 Majeska George P 1984 Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries Ingilizce Dumbarton Oaks ISBN 978 0884021018 Mango Cyril 1959 The Brazen House a study of the vestibule of the imperial palace of Constantinople Ingilizce Kopenhag Dis baglantilar Byzantium 1200 adli projede Halki Kapisi nin uc boyutlu tahmin edilen goruntusu Ingilizce 7 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2010