Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hereke halısı Türkiye'de Kocaeli'ne bağlı bir kıyı şehri olan Hereke'de üretilen halıdır. Çift düğüm tekniği kullanılması ve el yapımı olması onu diğer halılardan farklı kılar. Yapımı yıllar sürebilmektedir. Birinci sınıf İpek kullanılarak örülen halılar saraylarda dekorasyon olarak kullanıldı.
Ham madde olarak ipek, yün ve pamuk kullanılır. Osmanlı sanayisinin ilk modern fabrikalarından biri olarak kabul edilen Hereke Fabrika-i Humayunu adlı halı fabrikasının üretime girmesi ile Hereke halıları tüm dünyada tanınan bir marka haline gelmiştir.
Tarihçe
Hereke Halı ve Dokuma Fabrikası
Hereke Fabrikası, Ohannes ve Bogos Dadyan kardeşler tarafından 1842-1844 yıllarında kuruldu ve 1845 yılında ülkenin ilk özel dokuma fabrikası olarak faaliyete geçti. Faaliyete geçtiği 1845 yılında fabrikanın yönetimi ve mülkiyeti Osmanlı Devleti'ne devredildi. Başlangıçta bez ve ipekli kumaş üretiminin planlandığı fabrikada, Avrupa ülkelerinden ithal edilen makinelerle beraber üretim alanı genişledi. 1841 yılında 100 halı tezgâhı bulunan yeni bir bölüm açıldı ve halı üretimine geçildi. 1905'ten itibaran ise ürün çeşitliliği artırıldı ve fes, perde, fanila gibi birçok alanda üretime geçildi. Fabrika ürünlerindeki kalitenin piyasada kabul görmesi sonucu 1846'da Hereke markası tescil ettirilerek koruma altına alındı. 1850 yılında ise fabrikanın adı "Hereke Fabrika-i Humayun" olarak değiştirildi.
Sultan Abdülmecid'in Dolmabahçe Sarayı'nı dünyanın en iyi halılarıyla döşeme fikri üzerine, 1841 yılında halı üretimine geçildi. Dolmabahçe Sarayı'nın bahçesinde "Hereke Dokumahanesi" adında bir halı dokuma atölyesi açıldı ve Hereke'deki bu fabrikadan halı dokuma ustaları getirildi. Dolmabahçe Sarayı'nda bulunan Hereke halıları bu atölyede ve Hereke'deki fabrikada dokunan halılardır. Bu halılar sadece saray için dokunmuş, bu desen ve halıların başka bir yerde kullanımı yasaklanmıştır.
Beylerbeyi Sarayı'nda bulunan geniş boyutlu halılar, koltuk ve perde yapımında kullanılan kumaşlar yine bu fabrikada dokundu. Çırağan Sarayı'nda on üç oda ve bir sofa Hereke kumaş ve halılarıyla döşendi.
1894 Yılında Hereke'yi ziyaret eden Almanya İmparatoru Kaiser Wilhelm II beraberinde getirdiği kimyasal boyalar ile halıların dokumasında kullanılan teknolojinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. O dönemde Kaizer'in konakladığı köşk halen müze olarak korunmaktadır.
Türkiye'de 1923 yılında Cumhuriyet kurulmasının ardından lüks halı üretimi savurganlık olarak görüldü ve 1950'li yıllara kadar bu düşünce ile Hereke halısı üretimi ihmal edildi. 1950'li yıllarda usta dokumacıların katkılarıyla Hereke halı dokumacılığı bir sanat kolu olarak tekrar değer kazandı. Tamamı el dokuması olan halılar günümüzde işçiliği ve sanat değeriyle kabul görmektedir.
Fabrika, Cumhuriyetin kurulmasının ardından 1925'te Maliye Bakanlığı'na, 1933 yılında Sümerbank'a devredildi. 1995 yılında Sümerbank'ın özelleştirilme çalışmaları sırasında TBMM Milli Saraylar Dairesi Başkanlığına devredildi. Fabrika, hâlen TBMM Millî Saraylar'a bağlı olarak müze-fabrika şeklinde halı ve kumaş üretimine devam etmektedir.
Rekorlar ve Ödüller
Bu fabrikada dokunan halılar çeşitli ödüller kazanmıştır :
Bu fabrika da dokunan halılar çeşitli krallık ve hükûmetlere hediye olarak gönderilmiştir: Japonya, Rusya, Almanya, İngiltere ve ABD.
Dünyanın en ince halısı rekorunu elinde bulunduran halı, Hereke'de Nuriye Kıvanç tarafından 5 senede dokunan ipekten halıdır. Santimetrekaresinde 1024 ilmik bulunmaktadır. Halı, çeşitli sergilerle dünyanın birçok yerinde gösterilmiştir.[]
Günümüzde Hereke halısı
Hereke halısı pamuk iplik üzerine yün ve ipek üzerine ipek olarak iki türlü dokunur. Yün halıların dm²'sinde 3600 ilmek bulunur. Kalitesi 60x60 olarak adlandırılır. İpek halılarda ise dm²'de 10.000 ilmek olur. Kalitesi 100x100 olarak adlandırılır. Her ne kadar daha sık dokunmuş halılar da olsa gerçek Hereke halılarının standartları budur. Hav yükseklikleri ise ipek halılarda 1,5-2,0 mm yün halılarda ise 4,0-5,0 mm arasındadır. Hereke halıları sık dokunduğu için desenler oldukça ayrıntılıdır. Hereke halıları patentler ile coğrafi olarak tescillidir. Hereke halıları Türk düğümü (çift düğüm veya Gördes düğümü olarak adlandırılır) ile dokunduğu için göre (tek düğümlü veya sini düğüm) çok daha fazla dayanıklıdır. Hereke halıları ilk dokunduğu dönemler de dahil bugüne kadar İran halı desenlerinden hiç etkilenmemiş saray nakkaşlarının özgün tasarımları ile hayat bulmuştur. Ne yazık ki günümüzde kullanılan yün kalitesi geçmişteki halılarda kullanılan yün kalitesine göre oldukça düşüktür. Bunun nedeni kullanılan yünler eskiden tamamen canlı hayvan yünü iken günümüzde kesilmiş hayvan yünleri kullanılmakta, ayrıca boya kalitesi ve kırkım mevsimlerine uyulmaması ile kullanılan yünler eskilere göre daha mat renge sahip olmaktadır. Fakat günümüzde özellikle Sümerhalı'nın ürettiği yünlere, yapağı boyanmadan önce özel bir apre ile güve yemez özelliği verilir. Boya daha sonra yapılır. Bu halının dayanıklılığını ve kalitesini arttırır. Bunun haricinde, Isparta yöresi, Sivas (Sivas Cezaevi halısı da hereke halısıdır) ve Diyarbakır'da dokunur. Bu tezgâhlarda dokunan halılar Isparta Sümer halı fabrikasında özel hav makinelerinde uygun yükseklikte kırkılır, yıkanır, arka yüzleri alevle fazla uzunluklardan temizlenir ve kalitelerine göre sınıflandırılır ve piyasaya verilir. Hereke halısı alırken arka yüzünde atkı ve çözgüden yün fışkırmamış olmasına, desenin kaymamış olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca hav yüksekliği de kesim şekli de kaliteyi etkiler. Bu halının en çok bilinen ve klasik olmuş olan deseni "Yedi Dağın Çiçeği" dir. Fakat bununla beraber burucie ve polonez gibi çok güzel desenleri de vardır. Hereke halısını İran halılarıyla kıyaslarsak ancak binlerce dolarlık halısı hereke kadar olmasa bile emsali sayılabilir. Fakat dokuma şekli, desen ve renk çeşitliği ve sert bir halı olması Hereke halısını her zaman öne çıkarır.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2020.
- ^ a b "Hereke İpekli Dokuma ve Halı Fabrikası". Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
- ^ "Çırağan Sarayının Kullanıma Başlaması". Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010.
- ^ "Sümer Holding'den Fabrika Devri". Milliyet Gazetesi. ss. 9 tarih=10 Ekim 1995.
Dış bağlantılar
The Ottomans 9 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
| Wikimedia Commons'ta Hereke halısı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Cami Halısı 13 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hereke halisi Turkiye de Kocaeli ne bagli bir kiyi sehri olan Hereke de uretilen halidir Cift dugum teknigi kullanilmasi ve el yapimi olmasi onu diger halilardan farkli kilar Yapimi yillar surebilmektedir Birinci sinif Ipek kullanilarak orulen halilar saraylarda dekorasyon olarak kullanildi Dolmabahce Sarayi elcilik salonundaki 120m buyuklugundeki Hereke halisiIpek Hereke halisi Ham madde olarak ipek yun ve pamuk kullanilir Osmanli sanayisinin ilk modern fabrikalarindan biri olarak kabul edilen Hereke Fabrika i Humayunu adli hali fabrikasinin uretime girmesi ile Hereke halilari tum dunyada taninan bir marka haline gelmistir TarihceHereke Hali ve Dokuma Fabrikasi Hereke Fabrikasi Ohannes ve Bogos Dadyan kardesler tarafindan 1842 1844 yillarinda kuruldu ve 1845 yilinda ulkenin ilk ozel dokuma fabrikasi olarak faaliyete gecti Faaliyete gectigi 1845 yilinda fabrikanin yonetimi ve mulkiyeti Osmanli Devleti ne devredildi Baslangicta bez ve ipekli kumas uretiminin planlandigi fabrikada Avrupa ulkelerinden ithal edilen makinelerle beraber uretim alani genisledi 1841 yilinda 100 hali tezgahi bulunan yeni bir bolum acildi ve hali uretimine gecildi 1905 ten itibaran ise urun cesitliligi artirildi ve fes perde fanila gibi bircok alanda uretime gecildi Fabrika urunlerindeki kalitenin piyasada kabul gormesi sonucu 1846 da Hereke markasi tescil ettirilerek koruma altina alindi 1850 yilinda ise fabrikanin adi Hereke Fabrika i Humayun olarak degistirildi Sultan Abdulmecid in Dolmabahce Sarayi ni dunyanin en iyi halilariyla doseme fikri uzerine 1841 yilinda hali uretimine gecildi Dolmabahce Sarayi nin bahcesinde Hereke Dokumahanesi adinda bir hali dokuma atolyesi acildi ve Hereke deki bu fabrikadan hali dokuma ustalari getirildi Dolmabahce Sarayi nda bulunan Hereke halilari bu atolyede ve Hereke deki fabrikada dokunan halilardir Bu halilar sadece saray icin dokunmus bu desen ve halilarin baska bir yerde kullanimi yasaklanmistir Beylerbeyi Sarayi nda bulunan genis boyutlu halilar koltuk ve perde yapiminda kullanilan kumaslar yine bu fabrikada dokundu Ciragan Sarayi nda on uc oda ve bir sofa Hereke kumas ve halilariyla dosendi 1894 Yilinda Hereke yi ziyaret eden Almanya Imparatoru Kaiser Wilhelm II beraberinde getirdigi kimyasal boyalar ile halilarin dokumasinda kullanilan teknolojinin gelismesine katkida bulunmustur O donemde Kaizer in konakladigi kosk halen muze olarak korunmaktadir Turkiye de 1923 yilinda Cumhuriyet kurulmasinin ardindan luks hali uretimi savurganlik olarak goruldu ve 1950 li yillara kadar bu dusunce ile Hereke halisi uretimi ihmal edildi 1950 li yillarda usta dokumacilarin katkilariyla Hereke hali dokumaciligi bir sanat kolu olarak tekrar deger kazandi Tamami el dokumasi olan halilar gunumuzde isciligi ve sanat degeriyle kabul gormektedir Fabrika Cumhuriyetin kurulmasinin ardindan 1925 te Maliye Bakanligi na 1933 yilinda Sumerbank a devredildi 1995 yilinda Sumerbank in ozellestirilme calismalari sirasinda TBMM Milli Saraylar Dairesi Baskanligina devredildi Fabrika halen TBMM Milli Saraylar a bagli olarak muze fabrika seklinde hali ve kumas uretimine devam etmektedir Rekorlar ve OdullerBu fabrikada dokunan halilar cesitli oduller kazanmistir 1910 Bruksel 1911 Torino 1894 Lyon Bu fabrika da dokunan halilar cesitli krallik ve hukumetlere hediye olarak gonderilmistir Japonya Rusya Almanya Ingiltere ve ABD Dunyanin en ince halisi rekorunu elinde bulunduran hali Hereke de Nuriye Kivanc tarafindan 5 senede dokunan ipekten halidir Santimetrekaresinde 1024 ilmik bulunmaktadir Hali cesitli sergilerle dunyanin bircok yerinde gosterilmistir kaynak belirtilmeli Gunumuzde Hereke halisiHereke halisi pamuk iplik uzerine yun ve ipek uzerine ipek olarak iki turlu dokunur Yun halilarin dm sinde 3600 ilmek bulunur Kalitesi 60x60 olarak adlandirilir Ipek halilarda ise dm de 10 000 ilmek olur Kalitesi 100x100 olarak adlandirilir Her ne kadar daha sik dokunmus halilar da olsa gercek Hereke halilarinin standartlari budur Hav yukseklikleri ise ipek halilarda 1 5 2 0 mm yun halilarda ise 4 0 5 0 mm arasindadir Hereke halilari sik dokundugu icin desenler oldukca ayrintilidir Hereke halilari patentler ile cografi olarak tescillidir Hereke halilari Turk dugumu cift dugum veya Gordes dugumu olarak adlandirilir ile dokundugu icin gore tek dugumlu veya sini dugum cok daha fazla dayaniklidir Hereke halilari ilk dokundugu donemler de dahil bugune kadar Iran hali desenlerinden hic etkilenmemis saray nakkaslarinin ozgun tasarimlari ile hayat bulmustur Ne yazik ki gunumuzde kullanilan yun kalitesi gecmisteki halilarda kullanilan yun kalitesine gore oldukca dusuktur Bunun nedeni kullanilan yunler eskiden tamamen canli hayvan yunu iken gunumuzde kesilmis hayvan yunleri kullanilmakta ayrica boya kalitesi ve kirkim mevsimlerine uyulmamasi ile kullanilan yunler eskilere gore daha mat renge sahip olmaktadir Fakat gunumuzde ozellikle Sumerhali nin urettigi yunlere yapagi boyanmadan once ozel bir apre ile guve yemez ozelligi verilir Boya daha sonra yapilir Bu halinin dayanikliligini ve kalitesini arttirir Bunun haricinde Isparta yoresi Sivas Sivas Cezaevi halisi da hereke halisidir ve Diyarbakir da dokunur Bu tezgahlarda dokunan halilar Isparta Sumer hali fabrikasinda ozel hav makinelerinde uygun yukseklikte kirkilir yikanir arka yuzleri alevle fazla uzunluklardan temizlenir ve kalitelerine gore siniflandirilir ve piyasaya verilir Hereke halisi alirken arka yuzunde atki ve cozguden yun fiskirmamis olmasina desenin kaymamis olmasina dikkat edilmelidir Ayrica hav yuksekligi de kesim sekli de kaliteyi etkiler Bu halinin en cok bilinen ve klasik olmus olan deseni Yedi Dagin Cicegi dir Fakat bununla beraber burucie ve polonez gibi cok guzel desenleri de vardir Hereke halisini Iran halilariyla kiyaslarsak ancak binlerce dolarlik halisi hereke kadar olmasa bile emsali sayilabilir Fakat dokuma sekli desen ve renk cesitligi ve sert bir hali olmasi Hereke halisini her zaman one cikarir Kaynakca Arsivlenmis kopya 28 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2020 a b Hereke Ipekli Dokuma ve Hali Fabrikasi Turkiye Cumhuriyeti Kultur ve Turizm Bakanligi Erisim tarihi 11 Ekim 2010 Ciragan Sarayinin Kullanima Baslamasi Turkiye Cumhuriyeti Kultur ve Turizm Bakanligi Erisim tarihi 11 Ekim 2010 Sumer Holding den Fabrika Devri Milliyet Gazetesi ss 9 tarih 10 Ekim 1995 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim KB1 bakim Dikey cizgi eksik link Dis baglantilarThe Ottomans 9 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Wikimedia Commons ta Hereke halisi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Cami Halisi 13 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde