Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Faruk Yaşar (2 Haziran 1441 Bakü - 1500 Şamahı), Şirvanşahlar devletinin otuz altıncı hükümdarı ve Şirvanşah I Halilullah'ın oğludur.
| Faruk Yaşar ibn I Xəlilullah | |
|---|---|
 | |
| Faruk Yaşar adından basılmış gümüş sikke (1496) | |
| Görev süresi 1465 - 1500 | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 2 Haziran 1441 Bakü, Azerbaycan |
| Ölüm | 1500 Şamahı |
| Milliyeti | Türk |
| Evlilik(ler) | Usmisi Adil Bey'in kız kardeşi |
| Çocuk(lar) | Hamza
|
İlişkileri
Politik durum
I. Faruk Yaşar, çok karmaşık siyasi süreçlerin olduğu bir dönemde iktidardaydı. Karakoyunlu devleti 1468'de Uzun Hasan tarafından tamamen yıkıldıktan sonra yerine Akkoyunlular devleti kuruldu. Uzun Hasan, Güney Azerbaycan ve Karabağ'ı ele geçirdi ve Tebrizi, Akkoyunlu devletinin başkenti yaptı. Uzun Hasan'ın askeri başarısı ve komşu Şirvan'a yönelik saldırı tehdidi, babası Halilullah'ın ölümünden sonra başladı. 869'da tahttan inmiş olan ı. Faruk Yaşar, Uzun Hassan'ı, babası ve büyükbabasının Teymurilere karşı tutumunu değiştirmeye zorladı.
Fatih Sultan Mehmed ile İlişkiler
I. Faruk Yaşar saltanatının ilk yıllarında diplomatik ilişkiler kurmak için birçok ülkeye elçiler gönderdi. Şirvanşah'ın babası Halilullah 857'de (1453) İstanbul'u ele geçiren ve Bizans İmparatorluğu'nu yıkan Türk padişahı II. Mehmet Fatih (1451-1481) ile ittifak yapmaya çalıştı.
1465'ten kısa bir süre sonra I. Faruk Yaşar, elçisi Ziyaeddin Yusif Bey'i değerli hediyelerle İstanbul'a gönderdi. Şirvanşah'ın şahsi tüccarı (Ustadan Hasse Hümayun), tüccarı Khaja Yar Ahmed Şirvani'den 2 külçe altın satın aldı. Şirvanşah, kendisine zırh ısmarlaması için padişaha 7400 dirhem (23 kg 680 gr) altın ve gümüş gönderdi.
III. İvan ile ilişkiler
Kaynaklara göre 1465 yılında Şirvanşah, I. Faruk Yaşar'ın elçisi Hasan Bey Moskova'ya geldi. 1466'da Çar III. İvan, Vasili Papa'nın önderliğinde Şirvanşah'a değerli hediyelerine bir elçi göndererek karşılık verdi. Büyükelçiliğin amacı, Moskova devleti ile Şirvan arasında ekonomik işbirliğiyle birlikte Kızılordu'ya karşı bir birlik oluşturmaktı.
Timuri Ebu Said ile ilişkiler
I. Faruk Yaşar, henüz saltanatının ilk dönemlerindeyken Sultan Ebu Said ile çatışmak zorunda kaldı. Ebu Said, h. 873 (1468) yılında Uzun Hasan ile savaşmak üzere Herat'tan ayrılarak Karabağ'a geldi. Daha sonra Şirvanşah'tan yardım umarak Muğan, Mahmudabad, Kızılağaca'ya ve Hazar Denizi kıyılarına gitti. I. Faruk Yaşar, Ebu Said'e önce deniz yoluyla birliklerine yiyecek göndererek yardım etti. Ancak Uzun Hasan'ın tehditlerinden korkan Şirvanşah, Ebu Said'e yardım etmeyi ve Uzun Hasan'a katılmayı bir anda reddeder. Akkoyunlu hükümdarı Şirvanşah, I. Faruk Yaşar ve Erdebil hükümdarı Cüneyd oğlu Şeyh Haydar Safavi başkanlığında güçlü bir ittifak kuruldu.
Şirvanşah devletinin bağımsızlığı Akkoyunlu Devleti tarafından garanti altına alındı. Uzun Hasan, Ebu Said'in kampına giden tüm ana yolları ve geçitleri kesti. Kampta açlık başladı. Teymur'un askerlerinin atlarını besleyecek erzakı olmadığı için Mugan ovasındaki zehirli otları yedirdiler ve zehirlenerek toplu halde ölmeye başladılar. Uzun Hasan, Erdebilli Seyyid Şeyh Haydar Ebu Said'e bir elçi gönderdi. Geri döndü ve Horasan birliklerinin gerçekten zor durumda olduğunu teyit etti. Ardından Uzun Hasan'ı padişahla barışmaya ikna etti. Bunun üzerine Uzun Hasan, barış yapmak için gelen Ebu Said'in adamlarını geri gönderdi. Daha padişah, karargahına dönüp rapor vermeye vakit bulamadan Uzun Hasan ve müttefiklerinin sayısız askeri ortaya çıktı. Ebu Said'in emirlerindeki bazı askerler tahkimatlarını terk ederek düşman tarafına geçtiler. H. 873 Receb ayının 16'sında (m. 31 Ocak 1468) öğleden sonra Ebu Said'in birlikleri yenildi ve kaçtı. Uzun Hasan'ın iki oğlu onu kovalayarak yakaladı ve babalarının karargahına getirdiler. Müttefiklerin toplantılarında, Şirvan emirleri ve Gaziler, daha önce Şirvanşah'ı ihanetle ve Timur'un birliklerini imha etmekle suçladığı için Ebu Said'in idamında ısrar ettiler. Azerbaycan'ın bütünlüğünü korumak ve Ebu Said'in tekrar saldırmasını önlemek için idamına karar verildi. Receb ayının 20'sinde Sultan Ebu Said "acılı ölüm şurubu içti" .
Uzun Hasan'la İlişkiler
Uzun Hasan Şirvanşah ve Şeyh Haydar ile ittifakını ömrünün sonuna kadar sürdürdü. Uzun Hasan, Trabzon İmparatoru Calo'nun, İoannis Komne'nin kızı Catherine'den olan kızını (Daspina hatun) Şeyh Haydar'la evlendirdiği için Şeyh Haydar'la akrabaydı. Uzun Hasan'ın bu kızının adı Halima'nın yanı sıra Marta idi. Alamşah Beyim ve Baki Ağa olarak da anılırdı.
Sultan Yakub ile İlişkiler
H. 883 (1478) Ramazan ayında Uzun Hasan'ın vefatından sonra Şirvanşah'ın müttefikleriyle ilişkileri değişti. Uzun Hasan'ın oğlu ve vârisi Yakub Bey (883-896 (1478-1490)), Şirvanşah'ın yabancı düşmanlara karşı verdiği mücadelede destekçisiydi. Adil Bey'in kız kardeşinden doğan I. Faruk Yaşar'ın kızı Govhar Sultan ile evlendi. Yakub Bey'in kendisinden Baysungur Mirza ve Murad Mirza veya Sultan Murad adında iki oğlu oldu. Daha sonra ikisi de dedeleri Şirvanşah I. Faruk Yaşar'a sığındı. Güçlenen Şeyh Haydar, 1483'te yürüdüğünde, Yakup Bey, kayınpederi I. Faruk Yaşar'a askeri yardımda bulundu.
Şah İsmail Hatai ile ilişkiler
Şeyh Haydar'ın ölümünden sonra Sultan Yakup, üç küçük oğlu Sultanali, İbrahim ve İsmail'i tutukladı ve onları Akdamar kalesine, Ermeni manastırına ve ardından Şiraz yakınlarındaki İstakhr kalesine gönderdi. Kalede dört yıl esir kaldı. Sultan Yakup'un ölümünden sonra 897 (1492) yılında iktidara gelen Rüstem Bey Akkoyunlu, halası Alemşah Bey'in isteği üzerine onları hapisten kurtararak Tebriz'e getirdi.
Safevi tarikatının şeyhi olarak kabul edilen İsmail, on üç yaşında, devletindeki çatışmalardan yararlanarak Gilan'dan Erdebil'e döndü. Etrafında yaklaşık 300 savaşçı toplandı. I. Faruk Yaşar'ın müttefikleri Jairi kabilesinden Erdebil hakim Aili Bey ve Talysh hakim Muhammed ona karşı çıktı. Amaçları İsmail'i yakalayıp Şirvanşah'a teslim etmekti. Bunun üzerine ustaçlı aşiretinin emirleri İsmail'e destek verip onunla ile birlikte Karabağ'a gitmeye karar verdiler. İsmail oradan Gence'ye, oradan da Chukhursa'daki Göyça Gölü kıyılarına gitti. 1499 yılının sonuna doğru Erzincan'da Üstaçlı, Şamlı, Rumlu, Tekali, Zulgadar, Afşar, Gajar, Varsak, Gilzilbaş aşiretlerinden ve Karajadağ mutasavvıflarından 7.000 askeri sancağı altında toplandı. Kızılbaş emirlerinin İsmail'in kışı geçirdiği Erzincan'daki toplantısında Safevilerin kalıtsal düşmanı Şirvanşah I. Faruk Yaşar ile savaşılmasına karar verildi.
Ailesi
Faruk Yaşar Gaytaq, Usmisi Adil Bey'in kız kardeşi ile evliydi. Çocukları:
- Hamza - Sultan Ahmed'e katılarak dedesi Şirvanşah İbrahim zamanında Tebriz'e yürüdü. Kalan hayatı bilinmiyor.
- Muhammed Gazi Bey
- Bay Behram
- Şeyh İbrahim II (Şeyhşah)
- Govhar - Sultan Yakub ile evlendi. Bir iddiaya göre, Sultan Yakup'u öldüren Govhar Sultan'dı.
Mezarı
Faruk Yaşar'ın mezarı Shamakhi'deki Jabani köyündedir, mezar 1983 yılında yerli Alkhan Omarov tarafından bulunmuştur. Ancak mezara gereği gibi değer verilmemektedir.
Kaynakça
- ^ B.Xинц. Mycyльмaнcкиe мepы и вeca c пepeвoдoм в мeтpичec-кyю cиcтeмy. M., 1979, c.16
- ^ Əbdül-Hüseyn Nвvai, s.421.
- ^ 2-я Coфийcкaя лeтoпиcь в пoлнoм coбpaнии pyccкиx лeтoпиceй. VI, CПб., 1853, c.330-331
- ^ Coфийcкий вpeмeнник, т.II, c.145
- ^ M.M.Aлтьмaн. Из иcтopии тopгoвo-диплoмaтичecкиx cвязeй Mocквы и Шиpвaнa. Tp. Ин-тa иcтopии им. A.Бaкиxaнoвa, т.I, Бaкy, 1947, c.157
- ^ Шapaф-xaн Бидлиcи, т.II, c.131-132
- ^ Mюнeджжимбaши, c.l72
- ^ Mиpxoнд, т. VI, c.403-406
- ^ Пeтpyшeвcкий, c. 169-171.
- ^ E.Э.Бpowнe. A literary history of Persia. Cambridge, 1930, т.VI, c.47
- ^ Həsən Rumlu. Əhsən ət-Təvarix, c.II, s.216, qeyd 5.
- ^ Иcтopия Дaгecтaнa, т.I, c.213
- ^ Дopн, c.583.
- ^ Шapaф-xaн Бидлиcи, c.145.
- ^ Xoндeмиp, т.III, ч.4, c.24-26
- ^ Həsən Rumlu, c.I, fars mətni, s.32-41
- ^ Şah İsmayıhn anonim tarixi, s.333-340
- ^ Шapaф-xaн Бидлиcи, т.II, c.146
- ^ И.П.Пeтpyшeвcкий. Aзepбaйджaн в XVI-XVII вв. Cб. cт. пo изyчeнию иcтopии Aзepбaйджaнa, вып.I, Бaкy, 1949, c.229-230.
- ^ V. Minorsky, The Qara-qoyunlu and the Qutb-shāhs, səh. 170
- ^ Tarix-i cahan-ara, səh. 112-113.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Temmuz 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Faruk Yasar 2 Haziran 1441 Baku 1500 Samahi Sirvansahlar devletinin otuz altinci hukumdari ve Sirvansah I Halilullah in ogludur Faruk Yasar ibn I XelilullahFaruk Yasar adindan basilmis gumus sikke 1496 Gorev suresi 1465 1500Yerine geldigiYerine gelenKisisel bilgilerDogum 2 Haziran 1441 Baku AzerbaycanOlum 1500 SamahiMilliyeti TurkEvlilik ler Usmisi Adil Bey in kiz kardesiCocuk lar Hamza Muhammed Gazi Bey Bay Behram Seyh Ibrahim II Seyhsah GovharIliskileriPolitik durum I Faruk Yasar cok karmasik siyasi sureclerin oldugu bir donemde iktidardaydi Karakoyunlu devleti 1468 de Uzun Hasan tarafindan tamamen yikildiktan sonra yerine Akkoyunlular devleti kuruldu Uzun Hasan Guney Azerbaycan ve Karabag i ele gecirdi ve Tebrizi Akkoyunlu devletinin baskenti yapti Uzun Hasan in askeri basarisi ve komsu Sirvan a yonelik saldiri tehdidi babasi Halilullah in olumunden sonra basladi 869 da tahttan inmis olan i Faruk Yasar Uzun Hassan i babasi ve buyukbabasinin Teymurilere karsi tutumunu degistirmeye zorladi Serafeddin Huseyin Sultani nin derledigi siir antolojisi kitabinin kapagi Fatih Sultan Mehmed ile Iliskiler I Faruk Yasar saltanatinin ilk yillarinda diplomatik iliskiler kurmak icin bircok ulkeye elciler gonderdi Sirvansah in babasi Halilullah 857 de 1453 Istanbul u ele geciren ve Bizans Imparatorlugu nu yikan Turk padisahi II Mehmet Fatih 1451 1481 ile ittifak yapmaya calisti 1465 ten kisa bir sure sonra I Faruk Yasar elcisi Ziyaeddin Yusif Bey i degerli hediyelerle Istanbul a gonderdi Sirvansah in sahsi tuccari Ustadan Hasse Humayun tuccari Khaja Yar Ahmed Sirvani den 2 kulce altin satin aldi Sirvansah kendisine zirh ismarlamasi icin padisaha 7400 dirhem 23 kg 680 gr altin ve gumus gonderdi III Ivan ile iliskiler Kaynaklara gore 1465 yilinda Sirvansah I Faruk Yasar in elcisi Hasan Bey Moskova ya geldi 1466 da Car III Ivan Vasili Papa nin onderliginde Sirvansah a degerli hediyelerine bir elci gondererek karsilik verdi Buyukelciligin amaci Moskova devleti ile Sirvan arasinda ekonomik isbirligiyle birlikte Kizilordu ya karsi bir birlik olusturmakti Timuri Ebu Said ile iliskiler I Faruk Yasar henuz saltanatinin ilk donemlerindeyken Sultan Ebu Said ile catismak zorunda kaldi Ebu Said h 873 1468 yilinda Uzun Hasan ile savasmak uzere Herat tan ayrilarak Karabag a geldi Daha sonra Sirvansah tan yardim umarak Mugan Mahmudabad Kizilagaca ya ve Hazar Denizi kiyilarina gitti I Faruk Yasar Ebu Said e once deniz yoluyla birliklerine yiyecek gondererek yardim etti Ancak Uzun Hasan in tehditlerinden korkan Sirvansah Ebu Said e yardim etmeyi ve Uzun Hasan a katilmayi bir anda reddeder Akkoyunlu hukumdari Sirvansah I Faruk Yasar ve Erdebil hukumdari Cuneyd oglu Seyh Haydar Safavi baskanliginda guclu bir ittifak kuruldu Sirvansah devletinin bagimsizligi Akkoyunlu Devleti tarafindan garanti altina alindi Uzun Hasan Ebu Said in kampina giden tum ana yollari ve gecitleri kesti Kampta aclik basladi Teymur un askerlerinin atlarini besleyecek erzaki olmadigi icin Mugan ovasindaki zehirli otlari yedirdiler ve zehirlenerek toplu halde olmeye basladilar Uzun Hasan Erdebilli Seyyid Seyh Haydar Ebu Said e bir elci gonderdi Geri dondu ve Horasan birliklerinin gercekten zor durumda oldugunu teyit etti Ardindan Uzun Hasan i padisahla barismaya ikna etti Bunun uzerine Uzun Hasan baris yapmak icin gelen Ebu Said in adamlarini geri gonderdi Daha padisah karargahina donup rapor vermeye vakit bulamadan Uzun Hasan ve muttefiklerinin sayisiz askeri ortaya cikti Ebu Said in emirlerindeki bazi askerler tahkimatlarini terk ederek dusman tarafina gectiler H 873 Receb ayinin 16 sinda m 31 Ocak 1468 ogleden sonra Ebu Said in birlikleri yenildi ve kacti Uzun Hasan in iki oglu onu kovalayarak yakaladi ve babalarinin karargahina getirdiler Muttefiklerin toplantilarinda Sirvan emirleri ve Gaziler daha once Sirvansah i ihanetle ve Timur un birliklerini imha etmekle sucladigi icin Ebu Said in idaminda israr ettiler Azerbaycan in butunlugunu korumak ve Ebu Said in tekrar saldirmasini onlemek icin idamina karar verildi Receb ayinin 20 sinde Sultan Ebu Said acili olum surubu icti Uzun Hasan la Iliskiler Uzun Hasan Sirvansah ve Seyh Haydar ile ittifakini omrunun sonuna kadar surdurdu Uzun Hasan Trabzon Imparatoru Calo nun Ioannis Komne nin kizi Catherine den olan kizini Daspina hatun Seyh Haydar la evlendirdigi icin Seyh Haydar la akrabaydi Uzun Hasan in bu kizinin adi Halima nin yani sira Marta idi Alamsah Beyim ve Baki Aga olarak da anilirdi Sultan Yakub ile Iliskiler H 883 1478 Ramazan ayinda Uzun Hasan in vefatindan sonra Sirvansah in muttefikleriyle iliskileri degisti Uzun Hasan in oglu ve varisi Yakub Bey 883 896 1478 1490 Sirvansah in yabanci dusmanlara karsi verdigi mucadelede destekcisiydi Adil Bey in kiz kardesinden dogan I Faruk Yasar in kizi Govhar Sultan ile evlendi Yakub Bey in kendisinden Baysungur Mirza ve Murad Mirza veya Sultan Murad adinda iki oglu oldu Daha sonra ikisi de dedeleri Sirvansah I Faruk Yasar a sigindi Guclenen Seyh Haydar 1483 te yurudugunde Yakup Bey kayinpederi I Faruk Yasar a askeri yardimda bulundu Sah Ismail Hatai ile iliskiler Seyh Haydar in olumunden sonra Sultan Yakup uc kucuk oglu Sultanali Ibrahim ve Ismail i tutukladi ve onlari Akdamar kalesine Ermeni manastirina ve ardindan Siraz yakinlarindaki Istakhr kalesine gonderdi Kalede dort yil esir kaldi Sultan Yakup un olumunden sonra 897 1492 yilinda iktidara gelen Rustem Bey Akkoyunlu halasi Alemsah Bey in istegi uzerine onlari hapisten kurtararak Tebriz e getirdi Safevi tarikatinin seyhi olarak kabul edilen Ismail on uc yasinda devletindeki catismalardan yararlanarak Gilan dan Erdebil e dondu Etrafinda yaklasik 300 savasci toplandi I Faruk Yasar in muttefikleri Jairi kabilesinden Erdebil hakim Aili Bey ve Talysh hakim Muhammed ona karsi cikti Amaclari Ismail i yakalayip Sirvansah a teslim etmekti Bunun uzerine ustacli asiretinin emirleri Ismail e destek verip onunla ile birlikte Karabag a gitmeye karar verdiler Ismail oradan Gence ye oradan da Chukhursa daki Goyca Golu kiyilarina gitti 1499 yilinin sonuna dogru Erzincan da Ustacli Samli Rumlu Tekali Zulgadar Afsar Gajar Varsak Gilzilbas asiretlerinden ve Karajadag mutasavviflarindan 7 000 askeri sancagi altinda toplandi Kizilbas emirlerinin Ismail in kisi gecirdigi Erzincan daki toplantisinda Safevilerin kalitsal dusmani Sirvansah I Faruk Yasar ile savasilmasina karar verildi AilesiFaruk Yasar Gaytaq Usmisi Adil Bey in kiz kardesi ile evliydi Cocuklari Hamza Sultan Ahmed e katilarak dedesi Sirvansah Ibrahim zamaninda Tebriz e yurudu Kalan hayati bilinmiyor Muhammed Gazi Bey Bay Behram Seyh Ibrahim II Seyhsah Govhar Sultan Yakub ile evlendi Bir iddiaya gore Sultan Yakup u olduren Govhar Sultan di MezariFaruk Yasar in mezari Shamakhi deki Jabani koyundedir mezar 1983 yilinda yerli Alkhan Omarov tarafindan bulunmustur Ancak mezara geregi gibi deger verilmemektedir Kaynakca B Xinc Mycylmanckie mepy i veca c pepevodom v metpichec kyyu cictemy M 1979 c 16 Ebdul Huseyn Nvvai s 421 2 ya Cofijckaya letopic v polnom cobpanii pycckix letopicej VI CPb 1853 c 330 331 Cofijckij vpemennik t II c 145 M M Altman Iz ictopii topgovo diplomaticheckix cvyazej Mockvy i Shipvana Tp In ta ictopii im A Bakixanova t I Baky 1947 c 157 Shapaf xan Bidlici t II c 131 132 Myunedzhzhimbashi c l72 Mipxond t VI c 403 406 Petpyshevckij c 169 171 E E Bpowne A literary history of Persia Cambridge 1930 t VI c 47 Hesen Rumlu Ehsen et Tevarix c II s 216 qeyd 5 Ictopiya Dagectana t I c 213 Dopn c 583 Shapaf xan Bidlici c 145 Xondemip t III ch 4 c 24 26 Hesen Rumlu c I fars metni s 32 41 Sah Ismayihn anonim tarixi s 333 340 Shapaf xan Bidlici t II c 146 I P Petpyshevckij Azepbajdzhan v XVI XVII vv Cb ct po izycheniyu ictopii Azepbajdzhana vyp I Baky 1949 c 229 230 V Minorsky The Qara qoyunlu and the Qutb shahs seh 170 Tarix i cahan ara seh 112 113 Arsivlenmis kopya 30 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Temmuz 2022