Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyük Petro (Rusça: Пётр Великий, Pyotr Velikiy), I. Petro (Rusça: Пётр Первый, Pyotr Pervıy) veya Pyotr Alekseyeviç (Rusça: Пётр Алексеевич; 9 Haziran 1672 — 8 Şubat 1725), 7 Mayıs 1682'den 1725'teki ölümüne kadar Rusya Çarlığı'nı ve daha sonra Rus İmparatorluğu'nu, 1696'ya kadar üvey ağabeyi V. İvan ile birlikte yönetti.
| I. Petro Büyük Petro | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Jean-Marc Nattier tarafından portresi (1717) | |||||
| Rusya Çarı / İmparatoru | |||||
| Hüküm süresi | 7 Mayıs 1682 – 8 Şubat 1725 | ||||
| Taç giymesi | 25 Haziran 1682 | ||||
| Önce gelen | III. Fyodor | ||||
| Sonra gelen | I. Katerina | ||||
| Ortak hükümdar | V. İvan (1682–1696) | ||||
| Naibe | Sofya Alekseyevna (1682–1689) | ||||
| Doğum | 9 Haziran 1672 Moskova, Rusya Çarlığı | ||||
| Ölüm | 8 Şubat 1725 (52 yaşında) Sankt-Peterburg, Rus İmparatorluğu | ||||
| Defin | Petrus ve Pavlus Katedrali | ||||
| Eş(ler)i |
| ||||
| Çocuk(lar)ı |
| ||||
| |||||
| Hanedan | Romanov | ||||
| Babası | I. Aleksey Mihayloviç | ||||
| Annesi | Nataliya Kirillovna Narışkina | ||||
| Dini | Rus Ortodoksluğu | ||||
| İmza |  | ||||
Bazı gelenekçi ve çağdışı sosyal ve politik sistemleri modern, bilimsel, Batılılaştırılmış ve Aydınlanma'ya dayalı sistemlerle değiştiren kültürel devrime öncülük etmiştir. Petro'nun reformları Rusya üzerinde kalıcı bir etki bıraktı ve Rus hükûmetinin birçok kurumunun kökenleri onun hükümdarlığına kadar uzanmaktadır. Ayrıca 1917'ye kadar Rusya'nın başkenti olarak kalan Sankt-Peterburg şehrini kurması ve geliştirmesiyle de tanınmaktadır.
Bununla birlikte yurt içinden yerel seçkin sınıfların oluşturulması onun asıl önceliği değildi ve ilk Rus üniversitesi ölümünden sadece bir yıl önce, 1724'te kuruldu. İkinci olanı ise ölümünden 30 yıl sonra kızı Elizabeth'in hükümdarlığı sırasında kuruldu.
Hayatı
Çar I. Aleksey'in ikinci eşi Natalya Narişkina'dan olan oğludur. 1682'de, zayıf ve hastalıklı üvey ağabeyi V. İvan'la birlikte tahta çıktı. Taht naipliğine üvey ablası Sofia Alekseyevna atandı; Sofia’nın aşığı başdanışman ; ülkenin yönetiminde etkindi.
Petro, bu dönemde annesiyle birlikte Moskova’nın dışındaki “Alman mahallesinde” yaşadı. Rusya’ya gelen Avrupalılar ile yakınlık kurarak uygarlıkları hakkında bilgi sahibi oldu. Burada Avrupalı askerlerden topçuluk ve istihkam eğitimi aldı. 14 yaşından itibaren gemilere büyük ilgi duydu. 1689’da annesinin zoruyla Eudoxia Lapoukine ile evlendi; ertesi yıl Alexis adında bir oğlu oldu. Son derece muhafazakâr bir aileden gelen eşi ile hiç uyuşamadı.
Petro 17 yaşında bir saray darbesiyle yönetimi ablasının ve Golitsın’in elinden aldı. 1694’te annesinin ölümü ile ülke yönetiminin tek hakimi oldu. Tahtı Ivan’la paylaşmayı sürdürüyordu ancak devlet işlerinde Ivan’ın hiçbir rolü yoktu. 1696’da Ivan’ın ölümü ile tahtın tek sahibi oldu.
Azak Kalesi’nin alınması
Devletini genişletmeyi, dünya hakimiyetini ele geçirmeyi düşleyen Petro, bu amaçlarına ulaşmak için ticareti geliştirmenin önemini kavramıştı. Ancak Rusya kuzeyinde buzlarla kaplı denizler, güneyinde Osmanlı Devleti denetimi altındaki Karadeniz arasında sıkışmış bir ülke konumunda idi, ticarete uygun limanları yoktu. Petro, ticaret için sıcak denizlere inme gereğini fark eden ilk kişi oldu. Petro’nun sıcak denizlere inme planını gerçekleştirmek için ilk girişimi Azak Kalesi’nin kuşatılması idi. 1695 yılında ani bir baskınla Azak Kalesi’ni almayı denedi ancak deniz kuvvetlerinden yoksun Rus ordusu 96 günlük bir kuşatmadan sonra çekilmek zorunda kaldı. Bu başarısızlık üzerine Petro 1695-1696 kışında Don nehri kıyısındaki Voronej’de bir nehir donanması oluşturdu; kaleyi karadan ve denizden 31.000 asker ve 170 topla kuşatarak 6 Ağustos 1696 tarihinde teslim aldı. Asıl amacı Karadeniz’e ve ardından Boğazlara kadar gidebilmekti. Bu amacından hiç vazgeçmemiş ve bu politika kendisinden sonra da sürdürülmüştür.
Avrupa seyahati
Azak Kalesi kuşatması, Çar I. Petro’ya donanmaya ve düzenli bir orduya sahip olmanın önemini göstermişti. Bu amaçla ülkeye yabancı uzmanlar davet etmek yerine soylu ailelerden seçilen gençlerin eğitim için İngiltere, İtalya ve Hollanda’ya gönderilmesini emretti. Avrupa’nın başarısının hangi koşullar altında geliştiği ve mümkün hale geldiğini öğrenmek; Avrupa’daki ilerlemeyi Rusya’ya taşımak istiyordu. Kendisi de denizcilik eğitimi için 1697’de kimliğini gizleyerek yurtdışına çıktı. Sırasıyla Almanya, Hollanda ve İngiltere’ye gitti. Marangozluk, tıp, gemi yapımcılığı üzerinde çalıştı. Bir yandan da Osmanlılar’a karşı Avrupa’daki müttefik arayışı içindeydi ancak bu arayışı sonuçsuz kaldı.
Venedik’e gitmeyi planlarken Moskova’da çıkan ayaklanması nedeniyle Rusya’ya döndü. Kendisini devirerek Sofiya'yı yeniden naibeliğe getirmek isteyen streltsıy'ı dağıttı. Yüzlerce askeri idam ya da sürgün ettirdi.
Avrupa seyahatinin sonunda kimi Avrupa adetlerinin Rus adetlerinden üstün olduğuna kanaat getiren Petro, tüm saraylıların ve memurların sakallarını kesmesini; batılı giysiler giymelerini istedi. Bu durum sakalını kesmeyen Rus aristokrasisi içinde büyük sıkıntı doğurunca boyarlara yıllık 100 ruble sakal vergisi karşılığında müsamaha gösterildi. Böylece sakal tıraşı Rus modernleşmesinin simgelerinden biri hâline geldi. Yeni yıl kutlamalarını 1 Eylül’den 1 Ocak’a aldı. Geleneksel Rus takvimi yerine Protestan takvimini kabul etti.
Petro hiç anlaşamadığı eşi Eudoxia Lapoukine’den bu seyahatten döndükten sonra 1698’de boşandı ve onu bir manastıra kapanmaya zorladı.
İstanbul Anlaşması
Avrupa Devletleri ile 16 yıldır savaşmakta olan Osmanlı Devleti’nin gerek Azak Kalesi’ni kaybetmesi gerekse Venedik ve Avusturya karşısında aldığı yenilgiler nedeniyle barış istemesi üzerine savaşan taraflar arasında müzakereler başladığında Çar Petro ısrarla Kerç Kalesi’ni istedi. Bu istek kabul olmadığı için Karlofça’da Rusya, Osmanlı Devleti ile barış imzalamadı; iki yıllık bir ateşkes imzalandı. Barış Anlaşması 1700’de imzalandı. Ruslar, İstanbul’da sürekli elçiliğe sahip oldu. Azak Rus hakimiyetine girdi, Ortodoksların Kudüs haccı serbest bırakıldı.
İsveç ile savaş
Petro, Osmanlı İmparatorluğu ile ateşkes imzaladıktan sonra Baltık Denizi kıyılarına ulaşmak hedefine yöneldi. 1701'in şubat ayının sonuna doğru Biržai'de II. Augustus ile tanıştı. Prusya, Danimarka-Norveç ve Lehistan bir araya gelip Kuzey İttifakı'nı kurarak İsveç’e savaş açtı.
Rusya'nın ilk saldırısı 1700 yılında Narva Savaşı'nda eğitimsiz askerler dolayısıyla felaketle sonuçlandı. Savaş sırasında XII. Karl'ın orduları sisli kar fırtınasını kendi avantajlarına kullandılar.
Petro, Narva’daki yenilgiden sonra ordusunu yeniden organize etmekle ve Avrupa şehirlerine benzer yeni bir şehir (Sankt Petersburg) kurmakla uğraştı. İsveç ile savaşı Polonya ve Litvanyalılar sürdürüyordu.
1708’de İsveç gözünü yeniden Rusya'ya çevirdi ve saldırıya geçti. 28 Eylül 1708’de gerçekleşen Lesnaya Savaşı, Büyük Kuzey Savaşı’nın kaderini belirledi. Yenilen İsveç Kralı Demirbaş Karl, Moskova’ya saldırıdan vazgeçip güneye hareket etti; Ukrayna’da iaşe sorununu giderdikten sonra tekrar Moskova’ya yürüdü ve büyük stratejik öneme sahip Poltova Kalesi’ni 1709 Mayıs’ında kuşattı. Petro, İsveç kralını Poltova Muharebesi'nde yendi. İsveç kralı yaralı olarak maiyetiyle birlikte Osmanlı toprakları yakınındaki Bender Kalesi’ne sığındı.
Osmanlı Devleti ile savaş
İsveç Kralı’nı takip eden Rus ordusunun Osmanlı sınırını geçerek tahribatta bulunması ile başlayan gelişmeler, İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın Bender Kalesi'nden İstanbul’a gönderdiği yardım dileyen mektuplarının da etkisi ile Osmanlılar’ın Rusya’ya savaş ilanına kadar vardı. Vezîriâzam Baltacı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Petro’nun ordusunu 19 Temmuz 1711’de Prut Nehri kıyısında kuşattı. Rus ordugâhında büyük bir ümitsizlik hüküm sürmeye başladı. Teslim olunması fikrini onaylayan Petro, esir düşmesi hâlinde kendisini hükümdar olarak tanımamalarına dair senatoya hitaben bir emirnâme hazırladı.
Ruslar’ın görüşme talebi, saldırı hazırlığındaki Baltacı Mehmed Paşa’nın yeniçerilere güvenmemesi nedeniyle kabul edildi ve görüşmeler beklenmedik bir seyir takip ederek 24 saat içinde sonuçlandı. 21 Temmuz’da imzalanan Prut Antlaşması’nı Petro 22 Temmuz’da tasdik etti. Rus ordusu serbest bırakıldı. Anlaşma sonucunda Azak tekrar Osmanlılara geçmiş ve Çar Deli Petro'nun Karadeniz'e açılma emelleri bir süre ertelenmiştir.
Katerina ile evlilik
Petro, 1712’de Ekaterina Aleksiyevna ile evlendi. Asıl adı Marta Elena Skavronska olan yeni eşi, 1703’te Çardan bir çocuk dünyaya getirdikten sonra Ortodoks olup adını değiştirmişti. Petro’nun bu evlilikten on bir çocuğu dünyaya geldi ancak içlerinden sadece Anna ve Yelizaveta adlı iki kızı yaşadı.
St.Petersburg'un başkent oluşu
Çar Büyük Petro, Avrupa şehirlerine benzeyen yeni bir şehri sıfırdan başlayarak inşa etme çabasını 1703’ten beri sürdürüyordu. Şehri, 1703’te Büyük Kuzey Savaşı sırasında İsveç’ten aldığı Neva Nehri deltasında kurmaya karar vererek Aziz Petro ve Pavel Kalesi’nin temelini 16 Mayıs 1703 günü atmıştı. 10 yıl boyunca Neva Nehri deltasında büyük bir bataklık alan ıslah edildi. Yeni şehrin ilk yapısı olan Aziz Petro ve Pavel Kilisesi’nden sonra birçok bina Amsterdam'da olduğu gibi çamura gömülmüş direkler ve tahtalar ile kuvvetlendirilmiş temeller üstüne yapıldı. Rusya'nın ağaç mimarisinden farklı olarak Avrupa'dan getirttiği mimarlara şehrin planlarını, kanalizasyonunu ve binaların dağılımını çizdirdi. Fransa'daki Versailles Sarayı ile boy ölçüşecek derecede ihtişamlı bir kışlık saray (bugünkü Hermitage Müzesi) ile çizimlerini bizzat kendisinin yaptığı bir yazlık saray inşa ettirdi. Petersburg, 1712’de başkent ilan edildi.
Edirne Antlaşması
Petro, Prut Antlaşması’nı imzaladıktan sonra anlaşma hükümlerini yerine getirmemişti. Osmanlı Devleti, anlaşma hükümlerinin yerine getirilmesi için Rusya’ya iki defa daha savaş ilân etti. Osmanlı padişahı III. Ahmet’in sefer kararı alarak İstanbul’dan Edirne’ye hareket etmesi üzerine Petro kaygıya kapılarak bir özür mektubu gönderdi ve hemen görüşmelere başlanmasını diledi. Edirne’de yapılan görüşmelerin sonunda 24 Haziran 1713’te imzalanan Edirne Antlaşması ile iki taraf arasındaki anlaşmazlıklara geçici olarak ara verildi.
Kuzey Savaşı
Petro, Edirne Antlaşması’ndan sonra yeniden tüm çabasını Kuzey Savaşı üzerine yoğunlaştırdı. Türk topraklarında beş yıl kalan İsveç Kralı XII. Karl 1714’te memleketine dönmüştü. Petro, o yıl denizlerdeki ilk büyük zaferini (Gangut Savaşı) kazandı. Bu arada Avrupa’ya geziler yaparak çeşitli başarılar elde etti. Ünlü bilim insanı Herman Boerhaave'yi görmek için 1716-1717 yıllarında Hollanda'yı ziyaret etti. Sonra Fransa'yı ziyaret etti. Prusya Krallığı ve Brunswick-Lüneburg Seçmenleri'nin desteğini aldı. Demirbaş Karl hala savaşı sürdürüyor, pes etmeyi reddediyordu. Ancak 1718'de gerçekleşen ölümünün ardında barış mümkün olabildi. Nystad Barış Antlaşması imzalandı ama hâlen süren gerginlik yüzünden ancak 1720'de imzalanabildi. Bu anlaşmadan dolayı senato Petro’ya “Büyük” ve “İmparator” sanlarını verdi.
İran Seferi
Orta Asya, Hazar ve Sibirya bölgelerine araştırma grupları gönderen Petro, 1722’de İran’ın zayıflığından faydalanarak Hazar bölgesine işgale başladı. Hazar Denizi’nin batı ve güney kıyılarını askeri yardım karşılığı İran’dan aldı. Bu sefer sırasında sağlığı bozuldu.
Ölümü
Petro, 1723 kışında idrar yolu ve mesanesiyle ilgili sorunlar yaşamaya başladı. 1724 yılında ağır bir mesane ve böbrek ameliyatına girdi. Ocak 1725'te üremiye yakalandı. Anlatılanlara göre Petro bilinçsizliğe girmeden önce bir kağıt ve kalem istedi ve "Artık hepsini bırak ..." yazan bitmemiş bir not karaladı. 8 Şubat 1725 sabahı öldü. Peter ve Paul Katedrali’ne defnedilmiştir. Otopsisinde mesanesine kangren bulaştığı açıklandı.
Kişiliği
'Büyük Petro' olarak bilinen Rus hükümdar, Rönesans ve Reform döneminde yaptığı incelemeler ve deneyler sayesinde Rusya'nın Avrupa'nın gerisinde kalmasını önlemiştir. Sıcak denizlere inme planlarından dolayı daha çok denizcilik ve gemicilikle ilgili incelemeler yapan Petro; şanından öte bir gemide en alt rütbede çalışarak ilginç kişiliğini ön plana çıkarmıştır. Osmanlılar bu yüzden I. Petro'ya 'Deli Petro' lakabını takmıştır fakat söz konusu Prut Savaşı'nda Osmanlı'nın karşısına büyük ve dayanıklı gemilerle gelince Deli Petro'nun adı Büyük Petro olarak anılmaya başlanmıştır.[]
Galeri
-
![image]()
Ivan ile birlikte taç giymesi -
![image]()
Çocukluğunda savaş oyunları oynarken -
![image]()
Azak Kalesi'nin fethi -
![image]()
-
![image]()
İlk Eşi Eudokia Lopukhina -
![image]()
İkinci eşi I. Katerina -
![image]()
I. Petro, Hollanda'da -
![image]()
Sakal tıraşı -
![image]()
St. Petersburg'un inşası -
![image]()
I. Petro oğlu Alexey'i sorgularken -
![image]()
Kızları Anna ve Yelizaveta
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:0isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Bain, R. Nisbet. . Cambridge Modern History (İngilizce). 19 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017.
- ^ a b Keleş, Erdoğan. "Rusya'nın Sıcak Denizlere İnme Politikası (Alman Deniz Yüzbaşısı Stenzel'e Göre İstanbul'a En Kısa Yol)" (PDF). Tarih Araştırmaları Dergisi. 28 (46). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü. ss. 90-142. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017.
- ^ Kurat, Akdes Nimet (1987). Rusya tarihi: başlangıçtan 1917'ye kadar. xiii. Türk Tarih Kurumu yayınları. s. 326. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017.
- ^ Ahmed Cevdet Paşa (1858). Tarihi-i Cevdet. 1 (def’a salis). Dersaadet. ss. 352-355.
- ^ Bersay, A. Kemal (Ağustos 2008). "Sakal, Bıyık, Medeniyet". Anlayış Aylık Siyaset, Ekonomi Toplum Dergisi. 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017.
- ^ Beydilli, Kemal (2007). "Prut Antlaşması" (PDF). Türk Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 34. ss. 359-362. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: III. Fyodor |  Rus Çarı V. İvan ile ortak 7 Mayıs 1682 - 2 Kasım 1721 | Sonra gelen: – |
| Önce gelen: – |  Rusya İmparatoru 2 Kasım 1721 - 8 Şubat 1725 | Sonra gelen: I. Katerina |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyuk Petro Rusca Pyotr Velikij Pyotr Velikiy I Petro Rusca Pyotr Pervyj Pyotr Perviy veya Pyotr Alekseyevic Rusca Pyotr Alekseevich 9 Haziran 1672 8 Subat 1725 7 Mayis 1682 den 1725 teki olumune kadar Rusya Carligi ni ve daha sonra Rus Imparatorlugu nu 1696 ya kadar uvey agabeyi V Ivan ile birlikte yonetti I Petro Buyuk PetroJean Marc Nattier tarafindan portresi 1717 Rusya Cari ImparatoruHukum suresi7 Mayis 1682 8 Subat 1725Tac giymesi25 Haziran 1682Once gelenIII FyodorSonra gelenI KaterinaOrtak hukumdarV Ivan 1682 1696 NaibeSofya Alekseyevna 1682 1689 Dogum9 Haziran 1672 1672 06 09 Moskova Rusya CarligiOlum8 Subat 1725 52 yasinda Sankt Peterburg Rus ImparatorluguDefinPetrus ve Pavlus KatedraliEs ler iYevdokiya Fyodorovna Lopuhina e 1689 b 1698 Martha Skavronskaya e 1707 Cocuk lar iRusya Carevici Aleksey Holstein Gottorp Dusesi Anna Rusya Imparatoricesi Yelizaveta Buyuk Duses NataliyaTam adiPyotr Alekseyevic RomanovHanedanRomanovBabasiI Aleksey MihaylovicAnnesiNataliya Kirillovna NariskinaDiniRus OrtodoksluguImza Bazi gelenekci ve cagdisi sosyal ve politik sistemleri modern bilimsel Batililastirilmis ve Aydinlanma ya dayali sistemlerle degistiren kulturel devrime onculuk etmistir Petro nun reformlari Rusya uzerinde kalici bir etki birakti ve Rus hukumetinin bircok kurumunun kokenleri onun hukumdarligina kadar uzanmaktadir Ayrica 1917 ye kadar Rusya nin baskenti olarak kalan Sankt Peterburg sehrini kurmasi ve gelistirmesiyle de taninmaktadir Bununla birlikte yurt icinden yerel seckin siniflarin olusturulmasi onun asil onceligi degildi ve ilk Rus universitesi olumunden sadece bir yil once 1724 te kuruldu Ikinci olani ise olumunden 30 yil sonra kizi Elizabeth in hukumdarligi sirasinda kuruldu HayatiCar I Aleksey in ikinci esi Natalya Nariskina dan olan ogludur 1682 de zayif ve hastalikli uvey agabeyi V Ivan la birlikte tahta cikti Taht naipligine uvey ablasi Sofia Alekseyevna atandi Sofia nin asigi basdanisman ulkenin yonetiminde etkindi Petro bu donemde annesiyle birlikte Moskova nin disindaki Alman mahallesinde yasadi Rusya ya gelen Avrupalilar ile yakinlik kurarak uygarliklari hakkinda bilgi sahibi oldu Burada Avrupali askerlerden topculuk ve istihkam egitimi aldi 14 yasindan itibaren gemilere buyuk ilgi duydu 1689 da annesinin zoruyla Eudoxia Lapoukine ile evlendi ertesi yil Alexis adinda bir oglu oldu Son derece muhafazakar bir aileden gelen esi ile hic uyusamadi Petro 17 yasinda bir saray darbesiyle yonetimi ablasinin ve Golitsin in elinden aldi 1694 te annesinin olumu ile ulke yonetiminin tek hakimi oldu Tahti Ivan la paylasmayi surduruyordu ancak devlet islerinde Ivan in hicbir rolu yoktu 1696 da Ivan in olumu ile tahtin tek sahibi oldu Azak Kalesi nin alinmasi Devletini genisletmeyi dunya hakimiyetini ele gecirmeyi dusleyen Petro bu amaclarina ulasmak icin ticareti gelistirmenin onemini kavramisti Ancak Rusya kuzeyinde buzlarla kapli denizler guneyinde Osmanli Devleti denetimi altindaki Karadeniz arasinda sikismis bir ulke konumunda idi ticarete uygun limanlari yoktu Petro ticaret icin sicak denizlere inme geregini fark eden ilk kisi oldu Petro nun sicak denizlere inme planini gerceklestirmek icin ilk girisimi Azak Kalesi nin kusatilmasi idi 1695 yilinda ani bir baskinla Azak Kalesi ni almayi denedi ancak deniz kuvvetlerinden yoksun Rus ordusu 96 gunluk bir kusatmadan sonra cekilmek zorunda kaldi Bu basarisizlik uzerine Petro 1695 1696 kisinda Don nehri kiyisindaki Voronej de bir nehir donanmasi olusturdu kaleyi karadan ve denizden 31 000 asker ve 170 topla kusatarak 6 Agustos 1696 tarihinde teslim aldi Asil amaci Karadeniz e ve ardindan Bogazlara kadar gidebilmekti Bu amacindan hic vazgecmemis ve bu politika kendisinden sonra da surdurulmustur Avrupa seyahati Petro Hollanda da Azak Kalesi kusatmasi Car I Petro ya donanmaya ve duzenli bir orduya sahip olmanin onemini gostermisti Bu amacla ulkeye yabanci uzmanlar davet etmek yerine soylu ailelerden secilen genclerin egitim icin Ingiltere Italya ve Hollanda ya gonderilmesini emretti Avrupa nin basarisinin hangi kosullar altinda gelistigi ve mumkun hale geldigini ogrenmek Avrupa daki ilerlemeyi Rusya ya tasimak istiyordu Kendisi de denizcilik egitimi icin 1697 de kimligini gizleyerek yurtdisina cikti Sirasiyla Almanya Hollanda ve Ingiltere ye gitti Marangozluk tip gemi yapimciligi uzerinde calisti Bir yandan da Osmanlilar a karsi Avrupa daki muttefik arayisi icindeydi ancak bu arayisi sonucsuz kaldi Venedik e gitmeyi planlarken Moskova da cikan ayaklanmasi nedeniyle Rusya ya dondu Kendisini devirerek Sofiya yi yeniden naibelige getirmek isteyen streltsiy i dagitti Yuzlerce askeri idam ya da surgun ettirdi Avrupa seyahatinin sonunda kimi Avrupa adetlerinin Rus adetlerinden ustun olduguna kanaat getiren Petro tum saraylilarin ve memurlarin sakallarini kesmesini batili giysiler giymelerini istedi Bu durum sakalini kesmeyen Rus aristokrasisi icinde buyuk sikinti dogurunca boyarlara yillik 100 ruble sakal vergisi karsiliginda musamaha gosterildi Boylece sakal tirasi Rus modernlesmesinin simgelerinden biri haline geldi Yeni yil kutlamalarini 1 Eylul den 1 Ocak a aldi Geleneksel Rus takvimi yerine Protestan takvimini kabul etti Petro hic anlasamadigi esi Eudoxia Lapoukine den bu seyahatten dondukten sonra 1698 de bosandi ve onu bir manastira kapanmaya zorladi Istanbul Anlasmasi Avrupa Devletleri ile 16 yildir savasmakta olan Osmanli Devleti nin gerek Azak Kalesi ni kaybetmesi gerekse Venedik ve Avusturya karsisinda aldigi yenilgiler nedeniyle baris istemesi uzerine savasan taraflar arasinda muzakereler basladiginda Car Petro israrla Kerc Kalesi ni istedi Bu istek kabul olmadigi icin Karlofca da Rusya Osmanli Devleti ile baris imzalamadi iki yillik bir ateskes imzalandi Baris Anlasmasi 1700 de imzalandi Ruslar Istanbul da surekli elcilige sahip oldu Azak Rus hakimiyetine girdi Ortodokslarin Kudus hacci serbest birakildi Isvec ile savas Petro Osmanli Imparatorlugu ile ateskes imzaladiktan sonra Baltik Denizi kiyilarina ulasmak hedefine yoneldi 1701 in subat ayinin sonuna dogru Birzai de II Augustus ile tanisti Prusya Danimarka Norvec ve Lehistan bir araya gelip Kuzey Ittifaki ni kurarak Isvec e savas acti Rusya nin ilk saldirisi 1700 yilinda Narva Savasi nda egitimsiz askerler dolayisiyla felaketle sonuclandi Savas sirasinda XII Karl in ordulari sisli kar firtinasini kendi avantajlarina kullandilar Petro Narva daki yenilgiden sonra ordusunu yeniden organize etmekle ve Avrupa sehirlerine benzer yeni bir sehir Sankt Petersburg kurmakla ugrasti Isvec ile savasi Polonya ve Litvanyalilar surduruyordu 1708 de Isvec gozunu yeniden Rusya ya cevirdi ve saldiriya gecti 28 Eylul 1708 de gerceklesen Lesnaya Savasi Buyuk Kuzey Savasi nin kaderini belirledi Yenilen Isvec Krali Demirbas Karl Moskova ya saldiridan vazgecip guneye hareket etti Ukrayna da iase sorununu giderdikten sonra tekrar Moskova ya yurudu ve buyuk stratejik oneme sahip Poltova Kalesi ni 1709 Mayis inda kusatti Petro Isvec kralini Poltova Muharebesi nde yendi Isvec krali yarali olarak maiyetiyle birlikte Osmanli topraklari yakinindaki Bender Kalesi ne sigindi Osmanli Devleti ile savas Isvec Krali ni takip eden Rus ordusunun Osmanli sinirini gecerek tahribatta bulunmasi ile baslayan gelismeler Isvec Krali Demirbas Sarl in Bender Kalesi nden Istanbul a gonderdigi yardim dileyen mektuplarinin da etkisi ile Osmanlilar in Rusya ya savas ilanina kadar vardi Veziriazam Baltaci Mehmed Pasa komutasindaki Osmanli ordusu Petro nun ordusunu 19 Temmuz 1711 de Prut Nehri kiyisinda kusatti Rus ordugahinda buyuk bir umitsizlik hukum surmeye basladi Teslim olunmasi fikrini onaylayan Petro esir dusmesi halinde kendisini hukumdar olarak tanimamalarina dair senatoya hitaben bir emirname hazirladi Ruslar in gorusme talebi saldiri hazirligindaki Baltaci Mehmed Pasa nin yenicerilere guvenmemesi nedeniyle kabul edildi ve gorusmeler beklenmedik bir seyir takip ederek 24 saat icinde sonuclandi 21 Temmuz da imzalanan Prut Antlasmasi ni Petro 22 Temmuz da tasdik etti Rus ordusu serbest birakildi Anlasma sonucunda Azak tekrar Osmanlilara gecmis ve Car Deli Petro nun Karadeniz e acilma emelleri bir sure ertelenmistir Katerina ile evlilik Petro 1712 de Ekaterina Aleksiyevna ile evlendi Asil adi Marta Elena Skavronska olan yeni esi 1703 te Cardan bir cocuk dunyaya getirdikten sonra Ortodoks olup adini degistirmisti Petro nun bu evlilikten on bir cocugu dunyaya geldi ancak iclerinden sadece Anna ve Yelizaveta adli iki kizi yasadi St Petersburg un baskent olusu Car Buyuk Petro Avrupa sehirlerine benzeyen yeni bir sehri sifirdan baslayarak insa etme cabasini 1703 ten beri surduruyordu Sehri 1703 te Buyuk Kuzey Savasi sirasinda Isvec ten aldigi Neva Nehri deltasinda kurmaya karar vererek Aziz Petro ve Pavel Kalesi nin temelini 16 Mayis 1703 gunu atmisti 10 yil boyunca Neva Nehri deltasinda buyuk bir bataklik alan islah edildi Yeni sehrin ilk yapisi olan Aziz Petro ve Pavel Kilisesi nden sonra bircok bina Amsterdam da oldugu gibi camura gomulmus direkler ve tahtalar ile kuvvetlendirilmis temeller ustune yapildi Rusya nin agac mimarisinden farkli olarak Avrupa dan getirttigi mimarlara sehrin planlarini kanalizasyonunu ve binalarin dagilimini cizdirdi Fransa daki Versailles Sarayi ile boy olcusecek derecede ihtisamli bir kislik saray bugunku Hermitage Muzesi ile cizimlerini bizzat kendisinin yaptigi bir yazlik saray insa ettirdi Petersburg 1712 de baskent ilan edildi Edirne Antlasmasi Petro Prut Antlasmasi ni imzaladiktan sonra anlasma hukumlerini yerine getirmemisti Osmanli Devleti anlasma hukumlerinin yerine getirilmesi icin Rusya ya iki defa daha savas ilan etti Osmanli padisahi III Ahmet in sefer karari alarak Istanbul dan Edirne ye hareket etmesi uzerine Petro kaygiya kapilarak bir ozur mektubu gonderdi ve hemen gorusmelere baslanmasini diledi Edirne de yapilan gorusmelerin sonunda 24 Haziran 1713 te imzalanan Edirne Antlasmasi ile iki taraf arasindaki anlasmazliklara gecici olarak ara verildi Kuzey Savasi Petro Edirne Antlasmasi ndan sonra yeniden tum cabasini Kuzey Savasi uzerine yogunlastirdi Turk topraklarinda bes yil kalan Isvec Krali XII Karl 1714 te memleketine donmustu Petro o yil denizlerdeki ilk buyuk zaferini Gangut Savasi kazandi Bu arada Avrupa ya geziler yaparak cesitli basarilar elde etti Unlu bilim insani Herman Boerhaave yi gormek icin 1716 1717 yillarinda Hollanda yi ziyaret etti Sonra Fransa yi ziyaret etti Prusya Kralligi ve Brunswick Luneburg Secmenleri nin destegini aldi Demirbas Karl hala savasi surduruyor pes etmeyi reddediyordu Ancak 1718 de gerceklesen olumunun ardinda baris mumkun olabildi Nystad Baris Antlasmasi imzalandi ama halen suren gerginlik yuzunden ancak 1720 de imzalanabildi Bu anlasmadan dolayi senato Petro ya Buyuk ve Imparator sanlarini verdi Iran Seferi Orta Asya Hazar ve Sibirya bolgelerine arastirma gruplari gonderen Petro 1722 de Iran in zayifligindan faydalanarak Hazar bolgesine isgale basladi Hazar Denizi nin bati ve guney kiyilarini askeri yardim karsiligi Iran dan aldi Bu sefer sirasinda sagligi bozuldu Olumu Petro 1723 kisinda idrar yolu ve mesanesiyle ilgili sorunlar yasamaya basladi 1724 yilinda agir bir mesane ve bobrek ameliyatina girdi Ocak 1725 te uremiye yakalandi Anlatilanlara gore Petro bilincsizlige girmeden once bir kagit ve kalem istedi ve Artik hepsini birak yazan bitmemis bir not karaladi 8 Subat 1725 sabahi oldu Peter ve Paul Katedrali ne defnedilmistir Otopsisinde mesanesine kangren bulastigi aciklandi Kisiligi Buyuk Petro olarak bilinen Rus hukumdar Ronesans ve Reform doneminde yaptigi incelemeler ve deneyler sayesinde Rusya nin Avrupa nin gerisinde kalmasini onlemistir Sicak denizlere inme planlarindan dolayi daha cok denizcilik ve gemicilikle ilgili incelemeler yapan Petro sanindan ote bir gemide en alt rutbede calisarak ilginc kisiligini on plana cikarmistir Osmanlilar bu yuzden I Petro ya Deli Petro lakabini takmistir fakat soz konusu Prut Savasi nda Osmanli nin karsisina buyuk ve dayanikli gemilerle gelince Deli Petro nun adi Buyuk Petro olarak anilmaya baslanmistir kaynak belirtilmeli GaleriIvan ile birlikte tac giymesi Cocuklugunda savas oyunlari oynarken Azak Kalesi nin fethi Sofia Alekseyevna Ilk Esi Eudokia Lopukhina Ikinci esi I Katerina I Petro Hollanda da Sakal tirasi St Petersburg un insasi I Petro oglu Alexey i sorgularken Kizlari Anna ve YelizavetaAyrica bakiniz1682 Moskova AyaklanmasiKaynakca a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 0 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Bain R Nisbet Cambridge Modern History Ingilizce 19 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2017 a b Keles Erdogan Rusya nin Sicak Denizlere Inme Politikasi Alman Deniz Yuzbasisi Stenzel e Gore Istanbul a En Kisa Yol PDF Tarih Arastirmalari Dergisi 28 46 Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu ss 90 142 1 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Agustos 2017 Kurat Akdes Nimet 1987 Rusya tarihi baslangictan 1917 ye kadar xiii Turk Tarih Kurumu yayinlari s 326 13 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2017 Ahmed Cevdet Pasa 1858 Tarihi i Cevdet 1 def a salis Dersaadet ss 352 355 Bersay A Kemal Agustos 2008 Sakal Biyik Medeniyet Anlayis Aylik Siyaset Ekonomi Toplum Dergisi 18 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2017 Beydilli Kemal 2007 Prut Antlasmasi PDF Turk Diyanet Vakfi Ansiklopedisi 34 ss 359 362 19 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Agustos 2017 Resmi unvanlarOnce gelen III Fyodor Rus Cari V Ivan ile ortak 7 Mayis 1682 2 Kasim 1721 Sonra gelen Once gelen Rusya Imparatoru 2 Kasim 1721 8 Subat 1725 Sonra gelen I Katerina