II Mithridatis Partça 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 Mihrdāt Mö 124 ten 91 e kadar Part imparatorluğu nun kralıydı Hanedanı

II. Mithridatis (Partça: 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 Mihrdāt), MÖ 124'ten 91'e kadar Part İmparatorluğu'nun kralıydı. Hanedanının şimdiye kadar hüküm süren en büyüklerinden biri olarak kabul edilen kendisi, antik çağda Büyük Mithridatis olarak biliniyordu.

II. Mithridatis Partça: 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕
Kralların kralı
mirasından kalma mücevherlerle süslü bir tiara takan II. Mithridatis Drahmisi. MÖ 96-92 yılları arasında Rhages'de basılmıştır.
Part Kralı
Hüküm süresi	124 – 91 MÖ
Önce gelen	I. Erdevân
Sonra gelen	I. Gotarzes

Ölüm	91 MÖ
Çocuk(lar)ı	I. Gotarzes III. Mithridatis
Hanedan	Arşaklılar
Babası	I. Erdevân
Dini	Zerdüştçülük

II. Mithridatis, selefi I. Erdevân'ın ani ölümünün ardından kral olarak taç giydi. Hem doğuda hem de batıda askeri baskı nedeniyle gerileyen bir imparatorluğun mirasçısı olan II. Mithridatis, Characene'nin bağlılığını kazanarak ve isyancı Elymais Krallığı'nı ve ayrıca Babil'e sürekli baskın yapan Arapları bastırarak Mezopotamya'daki durumu hızla istikrara kavuşturdu. II. Mithridatis, Part egemenliğini Ermenistan, İberya ve muhtemelen Kafkas Albanya krallıklarının Part vasal devletleri haline geldiği Kafkasya'ya genişleten ilk Part kralıydı. Doğuda, her iki selefini de öldüren Baktriya'daki göçebe kabileleri yendi ve fethetti. Suren Hanesi'ne tımarlık olarak verilen Sistan da yeniden fethedildi. MÖ 114/113'te Suriye'deki Dura-Europos'u Selefkîler'den ele geçirdi ve MÖ 95'e gelindiğinde kuzey Mezopotamya krallıkları Adiabene, Karduya ve Osroene onun otoritesini kabul etti. II. Mithridatis yönetimi altında, Part İmparatorluğu zirve noktasında Suriye ve Kafkasya'dan Orta Asya ve Hindistan'a kadar uzanıyordu. Part İmparatorluğu'nun ilk kez Roma ve Han Hanedanlığı ile diplomatik ilişkiler kurması II. Mithridatis döneminde oldu.

Ahameniş geleneklerinin savunucusu olan II. Mithridatis, iktidardaki Arsakes hanedanının İran Ahameniş İmparatorluğu ile olan ilişkisini vurgulamaya kararlıydı. Düzenli olarak Kralların kralı unvanını kullanan ilk Part hükümdarıydı ve daha önceki seleflerinin kullandığı Helenistik tacın aksine, kendisini paralarının ön yüzünde İran tacıyla tasvir ediyordu. Ayrıca sikkelerinin arka yüzündeki omphalos'u Ahameniş kökenli yüksek arkalıklı bir tahtla değiştirdi.

İsim

"Mithridatis", eski İran güneş tanrısının adı olan " Mithra tarafından verilen" anlamına gelen İranlı Mihrdāt isminin Yunanca tasdikidir. İsmin kendisi Eski İran Miθra-dāta- kelimesinden türemiştir. Mithra, Zerdüşt kaynaklarında öne çıkan bir şahsiyettir ve burada khvarenah'ın, yani krallık şerefinin hamisi rolünü oynar. Mithra, geç İran Ahameniş İmparatorluğu döneminde önemli bir rol oynadı ve Yunan tanrıları Apollon veya Helios veya Babil tanrısı Nabu ile ilişkilendirildiği Yunan Selefkî dönemi boyunca büyümeye devam etti. Mithra'nın rolü Partlar döneminde zirveye ulaştı ve modern tarihçi Marek Jan Olbrycht'e göre " Helenistik dönemde Zerdüştlerin yabancı inançların yayılmasına karşı verdiği mücadelelerden kaynaklanıyor gibi görünüyor."

Babasının kimliği

II. Mithridatis'in babasının kimliği belirsizdir. 2. yüzyıl Romalı tarihçi Justinus'a göre II. Mithridatis, selefi I. Erdevân'ın oğluydu. Ancak MÖ 119'a ait bir çivi yazılı tablette II. Mithridatis'ten "Kardeşim Erdevân'ı öldüren Gutyalılardan, karşılarına (birlikler) yerleştirdim ve onlarla savaştım; aralarında iki adam dışında büyük bir öldürme gerçekleştirdim." şeklinde bahsedilmektedir.

Priapatius'un Oğlu: Vesta Sarkhosh Curtis'e (2019) göre II. Mithridatis çivi yazısında I. Erdevân'dan kardeşi olarak bahsetmektedir. II. Mithridatis'in Priapatius'un (aynı zamanda Friapatak olarak da yazılır) oğlu olduğunu ileri sürer ve bu da MÖ 91/90'da Nisa'da oluşturulan bir ostracon tarafından desteklenmektedir. Ostracon'da, bir Part kralı, büyük olasılıkla II. Mithridatis'in oğlu Gotarzes'ten "Arsakes Kralı, Arsakes'in [I] yeğeninin oğlu Friapatak'ın torunu" olarak bahsedilir.
I. Erdevân'ın Oğlu: Olbrycht (2010), II. Mithridatis'in I. Erdevân'ın kardeşi değil, onun oğlu olduğunu öne sürüyor. Priapatius'un MÖ 176'da ölmesi nedeniyle II. Mithridatis'in tahta çıktığı sırada orta yaşlı bir adam olacağını belirtiyor. Olbrycht'e göre, "İmkansız olmasa da, II. Mithridatis'in taht için doğal yarışmacılarının II. Fraates ve I. Mithridatis'in oğulları olması nedeniyle bu tarihsel olarak pek olası değildir." I. Mithridatis ve I. Erdevân'ın (Priapatius'un oğulları) aksine, II. Mithridatis Theopatoros ("babası tanrı olan") unvanını kullanmadı. Erdevân isimli bu kardeş çivi yazısında kral olarak geçmiyor ve büyük olasılıkla savaşta ölen yüksek rütbeli bir subaydı.

Mezopotamya ve Kafkasya'ya ilk seferler

Helenistik Dönem'de Yakın Doğu'yu gösteren harita, Joseph Thomas (1835)

Onun tahta geçtiği dönemde Part İmparatorluğu Batı ve Doğu'daki askeri baskılardan dolayı sarsılıyordu. Doğulu göçebelerin elindeki birkaç aşağılayıcı yenilgi, krallığın gücünü ve prestijini zayıflatmıştı. II. Mithridatis, başlangıçta Partlarla savaşan Characenean hükümdarı Hyspaosines'in bağlılığını hızla kazandı ve MÖ 127'de Babil'i kısa süreliğine ele geçirdi. Hyspaosines, Arsakes'in tahta tahtını II. Mithridatis'e tanrı Bel'e hediye olarak geri verdi. II. Mithridatis artık gözlerini, başlangıçta doğrudan Part yönetimi altında olan, ancak I. Erdevân'ın ölümünden sonra bağımsız Elam kralı Pittit tarafından ele geçirilen Elymais'e çevirdi. II. Mithridatis, Elymais'i işgal etti ve Susa'yı ele geçirdi. Daha sonra son bir savaşta Pittit'le karşılaştı ve burada onu yenerek Elymais'i fethetti. Aynı sıralarda Hyspaosines öldü ve Part komutanı Sindates, Characene'nin valisi olarak atandı.

Part egemenliğinin Kafkasya'ya yayılması ilk kez II. Mithridatis döneminde oldu.Ermenistan'ın Küçük Asya, Kafkaslar ve İran arasındaki stratejik konumunu fark etti.y. 120 MÖ II. Mithridatis Ermenistan'ı işgal etti ve kralı I. Artavasdes'e Part hükümdarlığını kabul ettirdi. I. Artavasdes, oğlu ya da yeğeni olan II. Tigran'ı Partlara rehin vermek zorunda kaldı. Ermenistan üzerindeki kontrol, hanedanın sonuna kadar Part politikasının en temel hedeflerinden biri olarak kalacaktı.İberya gibi diğer Kafkas krallıkları da büyük olasılıkla bir Part vasal devleti ve muhtemelen Kafkas Albanya'sı haline geldi. Part sikkelerinin Ermenistan ve Kafkasya Arnavutluk'unun yanı sıra İberya'da da büyük miktarda dolaşımı, bu krallıkların Partların etkisiyle etkilendiğini göstermektedir. Babil belgelerine göre Babil, sürekli olarak Arapların akınlarına maruz kalıyordu ve bu durum II. Mithridatis'i oldukça tedirgin etmişti. MÖ 119 yılı baharında bir Part kuvveti Arapları, akınlarını bir süre durduracak kadar ağır bir yenilgiye uğrattı.Gücün II. Mithridatis tarafından mı yoksa bir Part komutanı tarafından mı yönetildiği belli değildir. Part kuvveti büyük olasılıkla daha sonra, görünüşe göre doğudaki göçebelere karşı yaklaşan sefere katılmak için 'ya doğru yola çıktı.

Part çıkarları aynı zamanda Selefkî kralı (basileus) VII. Antiohos'i (h. 138-129) MÖ 129'da yenen II. Fraates'ten (h. 132-127 MÖ) sonra ilk kez Partlar tarafından talep edilen Suriye'ye yönelikti. MÖ 114/113'te II. Mithridatis, Fırat üzerinde yer alan önemli Selefkî kenti Dura-Europos'u ele geçirdi. Selefkî diyarı o zamanlar zayıftı ve Nabatîlere, çeşitli yerel krallara, Yahudilere ve Suriye ve Fenike'deki Yunan şehirlerine karşı bitmek bilmeyen iç çekişmeler ve iktidar mücadeleleri içindeydi.

Doğudaki savaşlar

Justinus'a göre II. Mithridatis, "ebeveynlerinin veya atalarının" (ultor iniuriae parentum) ölümünün intikamını aldı; bu da onun I. Erdevân ve II. Fraates'i öldüren Toharlar ile savaştığını ve onları mağlup ettiğini gösteriyor. II. Mithridatis ayrıca Batı Baktriya'yı İskitlerden geri aldı. Part sikkeleri ve dağınık raporlar, II. Mithridatis'in adaşı I. Mithridatis (h. 171 - 132 BC) tarafından ele geçirilen Belh, Kampyrtepa ve Tirmiz'i yönettiğini ima etmektedir.Türkmenabat da dahil olmak üzere orta Ceyhun'un kontrolü Partlar için, Mâverâünnehir'den, özellikle Soğdya'dan gelen göçebelerin saldırılarını engellemek için hayati önem taşıyordu. Part sikkeleri Batı Baktriya'da ve orta Ceyhun'da II. Gotarzes'in (h. 40-51) hükümdarlığına kadar basılmaya devam etti.

Göçebe istilaları, güçlü Saka egemenliklerinin kurulduğu doğu Part eyaleti Drangiana'ya da ulaşmıştı böylece Sistan ("Saka ülkesi") adının ortaya çıkmasına neden olmuştu. Bu göçebeler muhtemelen I. Erdevân ve II. Mithridatis'in kuzeyde kendilerine uyguladığı baskı nedeniyle bölgeye göç etmişlerdi. MÖ 124 ile 115 yılları arasında II. Mithridatis, bölgeyi yeniden ele geçirmek için Suren Hanesi'nden bir generalin komutasındaki bir orduyu gönderdi. Sistan'ın tekrar Part diyarına dahil edilmesinin ardından II. Mithridatis, bölgeyi Suren generaline derebeyliği olarak ödüllendirdi. II. Mithridatis yönetimindeki Part İmparatorluğu'nun doğu sınırları Arachosia'ya kadar uzanıyordu.

Batıya doğru daha fazla genişleme ve Romalılarla temas

Tigran, y. 96/95 BC, II. Mithridatis'in onu serbest bırakıp Ermenistan kralı oldu. Tigran, Hazar Denizi'nde "yetmiş vadi" olarak adlandırılan bölgeyi ya rehin olarak ya da II. Mithridatis talep ettiği için II. Mithridatis'e bırakmıştır. Tigran'ın kızı Ariazate, modern tarihçi Edward Dąbrowa'nın sadakatinin bir garantisi olarak Ermeni tahtına çıkmadan kısa bir süre önce gerçekleştiğini öne sürdüğü II. Mithridatis'in oğluyla da evlenmişti. Tigran, MÖ 80'lerin sonuna kadar Part vassalı olarak kalacaktı. Ertesi yıl II. Mithridatis Adiabene, Karduya ve Osroene'ye saldırdı ve bu şehir devletlerini fethederek Part diyarının batı sınırını Fırat'a kaydırdı. Partlar Romalılarla ilk kez orada karşılaştılar. MÖ 96'da II. Mithridatis, memurlarından Orobazus'u Sulla'ya elçi olarak gönderdi. Romalıların gücü ve nüfuzu arttıkça, Partlar Romalılarla dostane ilişkiler kurmaya çalıştılar ve böylece iki güç arasında karşılıklı saygıyı güvence altına alan bir anlaşmaya varmak istediler. Bunu Sulla'nın görünüşte üstünlük sağladığı müzakereler takip etti, bu da Orobazus ve Partların yalvaranlar gibi görünmesine neden oldu. Orobazus daha sonra idam edilecek.

Çin ile diplomatik faaliyet

MÖ 2. yüzyılda Mawangdui'den gelen Han Hanedanı Çin ipeği, Çin'den gelen ipek belki de Partların İpek Yolu'nun batı ucunda ticaret yaptığı en kazançlı lüks üründü

MÖ 121'de Han İmparatoru Wu yönetimindeki Çinliler, doğuda Hiung-nu'yu mağlup etmiş ve güçleriyle batıya doğru yayılıyorlardı. Fergana'da Çinliler Partların nüfuz alanıyla karşılaştı. Part sarayına bir Çin heyetinin MÖ 120 yılı için onaylandığı kanıtlanmıştır. Ertesi yıl İpek Yolu ticarete açıldı. İmparatorluğun II. Mithridatis yönetimindeki gücü ve refahı, Çinli bir gezgin tarafından şu şekilde anlatılmıştır:

"Anxi [Parya], Büyük Yüeçi bölgesinin birkaç bin li batısında yer almaktadır. İnsanlar toprağa yerleşiyor, tarlaları ekip biçiyor, pirinç ve buğday yetiştiriyor. Üzümden de şarap yapıyorlar. Çeşitli büyüklükte yüzlerce şehrin bulunduğu Dayuan [Farghana] halkı gibi şehirleri duvarlarla çevrelediler. Gui'nin (Oxus Nehri) sınırındaki krallık çok büyüktür ve birkaç bin li kare büyüklüğündedir. Sakinlerin bir kısmı, araba veya teknelerle komşu ülkelere seyahat eden, bazen birkaç bin "li" yolculuk yapan tüccarlardır. Ülkenin paraları gümüşten yapılmış ve kralın yüzünü taşıyor. Kral öldüğünde para birimi hemen değiştirilir ve halefinin yüzünün yazılı olduğu yeni paralar basılır. İnsanlar deri şeritler üzerine yatay olarak yazı yazarak kayıt tutuyorlar. Batıda Tiaozhi (Mezopotamya) ve kuzeyde Yancai ve Lixuan (Hyrcania) yer alır. Tiaozhi [Mezopotamya], Anxi'nin [Partya] birkaç bin li batısında yer alır ve batı denizine [Basra Körfezi] komşudur. Hava sıcak ve nemli, insanlar tarlaları işleyerek ve pirinç ekerek geçiniyor. Bu bölgede saksı büyüklüğünde yumurta bırakan büyük kuşlar yaşar. Halk çok kalabalıktır ve birçok küçük şef tarafından yönetilmektedir. Anxi'nin [Parthia] hükümdarı bu şeflere emirler veriyor ve onları kendi tebaası olarak görüyor. İnsanlar gözleri hayrete düşüren numaralar yapma konusunda oldukça yeteneklidirler."

Sima Qian: 234–235

Ölüm ve veraset

II. Mithridatis'in hükümdarlığının son yılları, bilim adamlarında II. Mithridatis'in ölümünden (veya son yıllarından) başlayarak Part İmparatorluğu tarihinde otuz yıllık bir döneme atıfta bulunan "Part Karanlık Çağı " olarak adlandırılan bir dönemde gerçekleşti. Görünüşte örtüşen bir dizi hükümdarlık dönemi dışında imparatorlukta bu dönemde yaşanan olaylara ilişkin net bilgilerin bulunmaması nedeniyle "Karanlık Çağ" olarak anılır. Bu sadece II. Orodes'in]] hükümdarlığının başlangıcı y. 57 MÖ ile birlikte, Part hükümdarlarının soyunun yeniden güvenilir bir şekilde izlenebildiğidir. Madeni paralar, kabartmalar ve Babil astronomi günlükleri Gotarzes'i II. Mithridatis'in oğlu ve vârisi olarak etiketliyor. Behistun'daki ağır hasar görmüş bir rölyefe göre Gotarzes, babasının emrinde "satrapların satrapı" olarak görev yapmıştı. MÖ 91 yılında II. Mithridatis'in ölümünden sonra Gotarzes Babil'de kral ilan edildi.

Kaya kabartması

Batı İran'daki Behistun Dağı'nda, beşinci bir figüre saygı duruşunda bulunan dört figürün tasvir edildiği bir kaya kabartması bulunmaktadır. Ağır hasar görmüş olan Yunanca yazıtla birlikte kabartma, Alman arkeolog Ernst Herzfeld (ö. 1948) tarafından kısmen yeniden inşaa edilmiştir ve yazıt üzerinde şunlar yazılıdır:

"Kophasates, Mithrates, [...] Gotarzes satrapların satrabı ve büyük kral Mithridatis."

Rahim M. Shayegan (2011), diğer bilim adamlarının aksine, kaya kabartmasının II. Mithridatis'in hükümdarlığı sırasında değil, oğlu ve halefi Gotarzes'in hükümdarlığı döneminde, belki de II. Mithridatis'in krallığı sırasında kendisinin ve subaylarının prestijli statüsünü tasvir ederek onun egemenliğinin meşruiyetini vurgulama girişimi olarak inşa edildiğini ileri sürmüştür. İlk figürü Part satrapı Kofzad ile; ikinci figür Gotarzes döneminde seçkin bir konuma ilk kez yükselen Part komutanı Mitratu ile; üçüncü figür Gotarzes'in oğlu ve vârisi Orodes ile ve dördüncüsü, babasının emrinde "satrapların satrabı" olarak görev yapan Gotarzes ile özdeşleştiriyor.

İmparatorluk ideolojisi ve Madeni Paralar

II. Mithridatis Tetradrahmisi, Seleukia baskısı

MÖ 2. yüzyılın başlarından itibaren Arsakesler, hanedan ideolojilerine, antik Ahameniş İmparatorluğu'nun mirasıyla olan ilişkilerini vurgulayan açık sinyaller eklemeye başlamışlardı. Bu işaretlerin örnekleri arasında, ilk Arsakes kralı I. Arsakes'in (h. 247 - 217 MÖ) Ahameniş Kralların kralı II. Artaserhas'ın (h. 404 - 358 BC) soyundan geliyordu. Ahameniş unvanları I. Mithridatis'in "Kralların Kralı" unvanı da dahil (h. 171 - 132 BC) Arsakesliler tarafından da üstlenildi; bununla birlikte, başlık yalnızca I. Mithridatis tarafından nadiren kullanıldı ve ilk olarak II. Mithridatis döneminde, y. MÖ 109/8'den itibaren bu unvanın kullanımı düzenli bir özellik haline geldi. Yeni unvan hem madeni paralarda hem de gravürlerde (Yunanca'da BAΣIΛEΥΣ BAΣIΛEΩN olarak tasdik edilmiştir) ve ayrıca šar šarrāni olarak tasdik edilen Babil anlatımlarında kullanıldı. II. Mithridatis, Ahameniş mirasının varisi ve koruyucusu olarak seleflerinden daha kararlıydı.

Tiara takan II. Mithridatis Drahmisi, MÖ 96-92 yılları arasında Rhages'te basılmıştır.

Hükümdarlığının başlangıcında II. Mithridatis, Ekbatan ve Rhages'deki madeni para darphanelerinde kullanılan Yunanca Soter ("Kurtarıcı") unvanını kısaca kullandı. Unvanın kullanmasının ardındaki sebep belirsizdir. Olbrycht (2010), göçebelere karşı kazandığı zafer nedeniyle bu unvanı benimsediğini öne sürerken; Grenet (2006), Zerdüştlük'te Mithra'nın kurtarıcı rolüyle bağlantılı olarak Soter'in İran bakış açısından Mitraik bir unvan olarak görülebileceğini öne sürdü.

Sasani kralı I. Erdeşîr (h. 242-242) Drahmisi II. Mithridatis tarafından kullanılan aynı tip tacı takıyor

İlk Arsakes hükümdarları, sikkelerinin ön yüzünde, Ahameniş satrapları tarafından da giyilen, başlyk olarak bilinen yumuşak bir başlıkla tasvir edilmiştir. I. Mithridatis'den itibaren Helenistik diadem Arsakes kralları tarafından kullanıldı. Diadem, II. Mithridatis'in hükümdarlığının ilk dönemlerinde de kullanıldı, ta ki daha sonra mücevherlerle süslü uzun bir tiara veya kolah (uzun şapka) kullanmaya başlayana kadar. Taç, kökenliydi; Ahameniş döneminde, yüksek rütbeli Med subaylar, Medya ulusal kıyafetinin bir parçası olan uzun, kubbeli bir başlık takarlardı. Orta İran'da Partlara komşu olan bir bölge olan Medya, II. Mithridatis yönetimindeki Part krallığının önemli bir parçasıydı.

Justinus'a göre Partça Medce ile birçok özelliği paylaşıyordu. Partlar, Medyan geleneklerine hayrandılar ve görünüşe göre Medya aracılığıyla Ahameniş mirasına aşina olmuşlardı. Tiara, özellikle geç Part döneminde birçok Part kralı tarafından kullanılacaktı. Bu tür taç daha sonra Persis Kralları gibi Partların vasal kralları tarafından da kullanıldı.Sasani İmparatorluğu'nun kurucusu I. Erdeşîr (h. 242-242) da bu tiarayı kullandı. I. Erdevân gibi, II. Mithridatis de sikkelerinin ön yüzünde İranlı bir binici kıyafeti (Part pantolonu) giymiş olarak tasvir edilmiştir.

II. Mithridatis'in sikke darphanelerinin arka yüüzü de hükümdarlığı sırasında büyük bir şans görüyor. Arsakes hanedanlığının başlangıcından bu yana, madeni paraların arka yüzünde, Ahameniş satrapı Datames'in (ö. MÖ 362) madeni paralarına büyük ölçüde benzeyen, bashlyk giyen oturan bir okçu tasvir ediliyordu. Okçu başlangıçta bir difros üzerinde otururken tasvir edilmişti, ancak I. Mithridatis döneminde bu bir omphalos olarak değiştirildi. Orta İran ve Margiana'daki Merv'deki ilk madeni para darphaneleri de dahil olmak üzere II. Mithridatis döneminde Seleukia ve Susa'da basılan tetradrahmiler aynı tarzı korudu. Ancak Ekbatan ve Rhages'de basılan sikkelerde okçunun sırtına kuyruk benzeri bir kumaş parçası eklenmiştir. MÖ 117-111'de omfalosun yerini, ilk olarak Ahameniş döneminde kullanılan yüksek sırtlı bir taht aldı. Uzun kumaş parçası da çıkarıldı. Askeri toplantılar ve seferler sırasında sikkelerinin arka yüzünde bir at veya goritos tasviri yapılmıştır.

Değerlendirme ve miras

II. Mithridatis yönetimindeki Part İmparatorluğu'nun haritası

II. Mithridatis, onu şimdiye kadar hüküm süren en büyük ve başarılı Part hükümdarlarından biri olarak gören hem antik hem de modern tarihçiler tarafından olumlu karşılanıyor. Justinus onun hakkında şunları söylüyor;

"Onun yerine, başarılarıyla Büyük soyadını alan oğlu Mithridatis geçti; çünkü atalarının erdemlerini taklit etme arzusuyla ateşlendiğinden, zihninin engin güçleri sayesinde onların şöhretini aşması mümkün kılınmıştı. Komşularına karşı büyük bir cesaretle birçok savaş yürüttü ve Part krallığına birçok eyalet ekledi. İskitlere karşı da defalarca başarılı bir şekilde savaştı ve atalarının onlardan aldığı yaraların intikamını aldı."
— Justinus, XLI, 2,

Kaynakça

Özel

^ Mayor 2009, s. 1.
^ Schmitt 2005.
^ Olbrycht 2016, ss. 97, 99–100.
^ ^a ^b Olbrycht 2016, s. 100.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Curtis 2019, s. 27.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Olbrycht 2010, s. 151.
^ Curtis 2012, s. 69.
^ Frye 1984, ss. 212-213.
^ Shayegan 2011, ss. 111, 150–151.
^ Shayegan 2011, s. 117.
^ Shayegan 2011, ss. 117–118.
^ Shayegan 2011, ss. 115–116.
^ Shayegan 2011, ss. 116–118.
^ Shayegan 2011, s. 168.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Olbrycht 2009, s. 165.
^ Garsoian 2005.
^ Olbrycht 2009, ss. 170–171.
^ Olbrycht 2009, s. 171.
^ Olbrycht 2009, s. 148.
^ ^a ^b ^c Olbrycht 2009, s. 149.
^ Olbrycht 2015, s. 334.
^ Olbrycht 2010, ss. 151–152.
^ ^a ^b Olbrycht 2010, s. 152.
^ Olbrycht 2010, ss. 152–153.
^ Frye 1984, s. 193.
^ Bosworth 1997, ss. 681–685.
^ ^a ^b Olbrycht 2010, s. 153.
^ ^a ^b Gazerani 2015, s. 14.
^ Olbrycht 2009, s. 168.
^ ^a ^b Dąbrowa 2018, s. 78.
^ Olbrycht 2009, ss. 165, 182 (see note 57).
^ Olbrycht 2009, s. 169.
^ Kia 2016, ss. 55, 186.
^ ^a ^b Dignas & Winter 2007, s. 12.
^ "Plutarch, Life of Sulla 5.4". 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2024.
^ Garthwaite 2005, s. 78.
^ ^a ^b Schippmann 1986, ss. 525–536.
^ Kia 2016, s. 186–187.
^ Shayegan 2011, ss. 188–189; Sellwood 1976, s. 2; Mørkholm 1980, s. 33
^ Sellwood 1976, s. 2.
^ ^a ^b Shayegan 2011, s. 225.
^ ^a ^b Rezakhani 2013, s. 770.
^ Assar 2006, s. 62.
^ Shayegan 2011, s. 197.
^ Shayegan 2011, ss. 197–198.
^ ^a ^b Shayegan 2011, s. 226.
^ Shayegan 2011, s. 198.
^ Shayegan 2011, ss. 198–200, 226.
^ Shayegan 2011, ss. 198, 225.
^ ^a ^b ^c ^d Dąbrowa 2012, s. 179.
^ ^a ^b Curtis 2019, s. 29.
^ Dąbrowa 2012, s. 179; Frye 1984, s. 217; Curtis 2019, s. 27
^ ^a ^b Olbrycht 1997, s. 40.
^ ^a ^b ^c Olbrycht 2009, s. 155.
^ Brosius 2006, ss. 101–102; Curtis 2007, s. 15
^ Sellwood 1983, s. 304.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Curtis 2019, s. 28.
^ Curtis 2012, s. 68.
^ Curtis 2012, ss. 68–69.
^ Olbrycht 2009, s. 151.
^ Olbrycht 2010, s. 152; Kia 2016, s. 185
^ Justin, XLI.2 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Genel

Antik çalışmalar

Strabo, Geōgraphika.
Justinus, Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus.

Modern çalışmalar

Assar, Gholamreza F. (2006). "A Revised Parthian Chronology of the Period 91–55 BC". Parthica. Instituti Editoriali e Poligrafici Internazionali. s. 55-104.
Assar, Gholamreza F. (2009). "Artabanus of Trogus Pompeius' 41st Prologue". Electrum. Cilt 15. Kraków.
Bickerman, Elias J. (1983). "The Seleucid Period". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 3-20. ISBN .
Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN .
Bivar, A. D. H. (2002). "Gondophares". Encyclopaedia Iranica, Vol. XI, Fasc. 2. ss. 135-136.
Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, ISBN
Curtis, Vesta Sarkhosh; Stewart, Sarah, (Ed.) (2007), The Age of the Parthians, Ideas of Iran, vol. 2, Londra: I. B. Tauris
Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (Ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, ss. 7-25, ISBN
Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). "Parthian coins: Kingship and Divine Glory". The Parthian Empire and its Religions. Computus Druck Satz & Verlag. ss. 67-83. ISBN .
Curtis, Vesta Sarkhosh (2019). "From Mithradat I (c. 171-138 BCE) to Mithradat II (c. 122/1-91 BCE): the Formation of Arsacid Parthian Iconography". Afarin Nameh. ss. 25-31. ()
Colledge, Malcolm A. R. (1977). Parthian art. Elek. ss. 1-200. ISBN .
Dąbrowa, Edward (2009). "Mithradates I and the Beginning of the Ruler-cult in Parthia". Electrum. Cilt 15. ss. 41-51.
Dąbrowa, Edward (2010). Rollinger, Robert; Schwinghammer, Gundula; Truschnegg, Brigitte; Schnegg, Kordula (Ed.). "The Arsacids and their State". Altertum und Gegenwart. Cilt XI. ss. 21-52.
Dąbrowa, Edward (2013). "The Parthian Aristocracy: its Social Position and Political Activity". Parthica. Cilt 15. ss. 53-62.
Dąbrowa, Edward (2018). "Arsacid Dynastic Marriages". Electrum. Cilt 25. ss. 73-83. doi:10.4467/20800909EL.18.005.8925 .
Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ss. 1-432. ISBN . 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2019.
Dignas, Beate; Winter, Engelbert (2007). Rome and Persia in Late Antiquity: Neighbours and Rivals. Cambridge University Press. ISBN .
(1984). The History of Ancient Iran. C.H.Beck. ss. 1-411. ISBN . false.
Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN
Garsoian, Nina (2005). "Tigran II". Encyclopaedia Iranica.
Gazerani, Saghi (2015). The Sistani Cycle of Epics and Iran's National History: On the Margins of Historiography. BRILL. ss. 1-250. ISBN .
Invernizzi, Antonio. "Nisa". Encyclopaedia Iranica.
Katouzian, Homa (2009), The Persians: Ancient, Medieval, and Modern Iran, New Haven & London: Yale University Press, ISBN
Kawami, Trudy S. (2013). "Parthian and Elymaean Rock Reliefs". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN .
(1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", Kennedy, David L.; Braund, David (Ed.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, ss. 67-90, ISBN
Hansman, John F. (1998). "Elymais". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 4. ss. 373-376.
Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN .
Mathiesen, Hans Erik (1992). Sculpture in the Parthian Empire. Aarhus University Press. ss. 1-231. ISBN .
Mayor, Adrienne (2009). The Poison King: The Life and Legend of Mithradates, Rome's Deadliest Enemy. Princeton University Press. ss. 1-448. ISBN .
Mørkholm, Otto (1980). "The Parthian Coinage of Seleucia on the Tigris, c. 90-55 B.C.". The Numismatic Chronicle. Cilt 20. Royal Numismatic Society. ss. 33-47. JSTOR 42667078. ()
Nabel, Jake (2017). "The Seleucids Imprisoned: Arsacid-Roman Hostage Submission and Its Hellenistic Precedents". Schlude, Jason M.; Rubin, Benjamin B. (Ed.). Arsacids, Romans and Local Elites: Cross-Cultural Interactions of the Parthian Empire. ss. 25-50.
Olbrycht, Marek Jan (1997). "Parthian King's tiara - Numismatic evidence and some aspects of Arsacid political ideology". Notae Numismaticae. Cilt 2. ss. 27-61.
Olbrycht, Marek Jan (2009). "Mithridates VI Eupator and Iran". Højte, Jakob Munk (Ed.). Mithridates VI and the Pontic Kingdom. Black Sea Studies. 9. Aarhus University Press. ss. 163-190. ISBN . ISSN 1903-4873.
Olbrycht, Marek Jan (2010). "The early reign of Mithradates II the Great in Parthia". Anabasis. Studia Classica et Orientalia. Cilt 1. ss. 144-158.
Olbrycht, Marek Jan (2015). "Arsacid Iran and the nomads of Central Asia – Ways of cultural transfer". Complexity of Interaction Along the Eurasian Steppe Zone in the First Millenium Ce, Edited by Jan Bemmann, Michael Schmauder (Bonn Contributions to Asian Archaeology, Volume 7) Bonn 2015 [Vor- und Fruhgeschichtliche Archäologie, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn]. ss. 333-390.
Olbrycht, Marek Jan (2016). "The Sacral Kingship of the early Arsacids I. Fire Cult and Kingly Glory". Anabasis. Studia Classica et Orientalia. ss. 91-106.
Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN .
(2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN .
Rezakhani, Khodadad (2017). "East Iran in Late Antiquity". ReOrienting the Sasanians: East Iran in Late Antiquity. Edinburgh University Press. ss. 1-256. ISBN . JSTOR 10.3366/j.ctt1g04zr8. ()
Schippmann, K. (1986). "Arsacids ii. The Arsacid dynasty". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. ss. 525-536.
(2005). "Personal Names, Iranian iv. Parthian Period". Encyclopaedia Iranica.
Sellwood, David (1976). "The Drachms of the Parthian "Dark Age"". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 1 (1). Cambridge University Press. ss. 2-25. doi:10.1017/S0035869X00132988. JSTOR 25203669. ()
Sellwood, David (1983). "Minor States in Southern Iran". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 299-322. ISBN .
Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ss. 1-539. ISBN .
Sinisi, Fabrizio (2012). "The Coinage of the Parthians". Metcalf, William E. (Ed.). The Oxford Handbook of Greek and Roman Coinage. Oxford University Press. ISBN .

Konuyla ilgili yayınlar

Overtoom, Nikolaus Leo. (2019). A Reconsideration of Mithridates II's Early Reign : A Savior Restores the Eastern Frontier of the Parthian Empire. 43-55 p. In [Parthica : incontri di culture nel mondo antico : 21, 2019][Pisa : Fabrizio Serra, 2019.] - Permalink: http://digital.casalini.it/10.19272/201903501003

[FOOTNOTEMayor20091-1] Mayor 2009, s. 1.

[FOOTNOTESchmitt2005-2] Schmitt 2005.

[FOOTNOTEOlbrycht201697,_99–100-3] Olbrycht 2016, ss. 97, 99–100.

[FOOTNOTEOlbrycht2016100-4] Olbrycht 2016, s. 100.

[FOOTNOTECurtis201927-5] Curtis 2019, s. 27.

[FOOTNOTEOlbrycht2010151-6] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Olbrycht 2010, s. 151.

[FOOTNOTECurtis201269-7] Curtis 2012, s. 69.

[FOOTNOTEFrye1984212-213-8] Frye 1984, ss. 212-213.

[FOOTNOTEShayegan2011111,_150–151-9] Shayegan 2011, ss. 111, 150–151.

[FOOTNOTEShayegan2011117-10] Shayegan 2011, s. 117.

[FOOTNOTEShayegan2011117–118-11] Shayegan 2011, ss. 117–118.

[FOOTNOTEShayegan2011115–116-12] Shayegan 2011, ss. 115–116.

[FOOTNOTEShayegan2011116–118-13] Shayegan 2011, ss. 116–118.

[FOOTNOTEShayegan2011168-14] Shayegan 2011, s. 168.

[FOOTNOTEOlbrycht2009165-15] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Olbrycht 2009, s. 165.

[FOOTNOTEGarsoian2005-16] Garsoian 2005.

[FOOTNOTEOlbrycht2009170–171-17] Olbrycht 2009, ss. 170–171.

[FOOTNOTEOlbrycht2009171-18] Olbrycht 2009, s. 171.

[FOOTNOTEOlbrycht2009148-19] Olbrycht 2009, s. 148.

[FOOTNOTEOlbrycht2009149-20] Olbrycht 2009, s. 149.

[FOOTNOTEOlbrycht2015334-21] Olbrycht 2015, s. 334.

[FOOTNOTEOlbrycht2010151–152-22] Olbrycht 2010, ss. 151–152.

[FOOTNOTEOlbrycht2010152-23] Olbrycht 2010, s. 152.

[FOOTNOTEOlbrycht2010152–153-24] Olbrycht 2010, ss. 152–153.

[FOOTNOTEFrye1984193-25] Frye 1984, s. 193.

[FOOTNOTEBosworth1997681–685-26] Bosworth 1997, ss. 681–685.

[FOOTNOTEOlbrycht2010153-27] Olbrycht 2010, s. 153.

[FOOTNOTEGazerani201514-28] Gazerani 2015, s. 14.

[FOOTNOTEOlbrycht2009168-29] Olbrycht 2009, s. 168.

[FOOTNOTEDąbrowa201878-30] Dąbrowa 2018, s. 78.

[FOOTNOTEOlbrycht2009165,_182_(see_note_57)-31] Olbrycht 2009, ss. 165, 182 (see note 57).

[FOOTNOTEOlbrycht2009169-32] Olbrycht 2009, s. 169.

[FOOTNOTEKia201655,_186-33] Kia 2016, ss. 55, 186.

[FOOTNOTEDignasWinter200712-34] Dignas & Winter 2007, s. 12.

[35] "Plutarch, Life of Sulla 5.4". 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2024.

[FOOTNOTEGarthwaite200578-36] Garthwaite 2005, s. 78.

[FOOTNOTESchippmann1986525–536-37] Schippmann 1986, ss. 525–536.

[FOOTNOTEKia2016186–187-38] Kia 2016, s. 186–187.

[39] Shayegan 2011, ss. 188–189; Sellwood 1976, s. 2; Mørkholm 1980, s. 33

[FOOTNOTESellwood19762-40] Sellwood 1976, s. 2.

[FOOTNOTEShayegan2011225-41] Shayegan 2011, s. 225.

[FOOTNOTERezakhani2013770-42] Rezakhani 2013, s. 770.

[FOOTNOTEAssar200662-43] Assar 2006, s. 62.

[FOOTNOTEShayegan2011197-44] Shayegan 2011, s. 197.

[FOOTNOTEShayegan2011197–198-45] Shayegan 2011, ss. 197–198.

[FOOTNOTEShayegan2011226-46] Shayegan 2011, s. 226.

[FOOTNOTEShayegan2011198-47] Shayegan 2011, s. 198.

[FOOTNOTEShayegan2011198–200,_226-48] Shayegan 2011, ss. 198–200, 226.

[FOOTNOTEShayegan2011198,_225-49] Shayegan 2011, ss. 198, 225.

[FOOTNOTEDąbrowa2012179-50] Dąbrowa 2012, s. 179.

[FOOTNOTECurtis201929-51] Curtis 2019, s. 29.

[52] Dąbrowa 2012, s. 179; Frye 1984, s. 217; Curtis 2019, s. 27

[FOOTNOTEOlbrycht199740-53] Olbrycht 1997, s. 40.

[FOOTNOTEOlbrycht2009155-54] Olbrycht 2009, s. 155.

[55] Brosius 2006, ss. 101–102; Curtis 2007, s. 15

[FOOTNOTESellwood1983304-56] Sellwood 1983, s. 304.

[FOOTNOTECurtis201928-57] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Curtis 2019, s. 28.

[FOOTNOTECurtis201268-58] Curtis 2012, s. 68.

[FOOTNOTECurtis201268–69-59] Curtis 2012, ss. 68–69.

[FOOTNOTEOlbrycht2009151-60] Olbrycht 2009, s. 151.

[61] Olbrycht 2010, s. 152; Kia 2016, s. 185

[JUS-62] Justin, XLI.2 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..