Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
János Bolyai (Macarca telaffuz: ; 15 Aralık 1802 - 27 Ocak 1860) veya Johann Bolyai, hem Öklid geometrisini hem de hiperbolik geometriyi içeren bir geometri olan geliştiren bir Macar matematikçiydi. Evrenin yapısına tekabül edebilecek tutarlı bir alternatif geometrinin keşfi, matematikçilerin fiziksel dünyayla olası herhangi bir bağlantıdan bağımsız olarak soyut kavramları incelemelerine yardımcı oldu.
János Bolyai | |
|---|---|
 J. Bolyai'nin Ferenc Márkos tarafından yapılmış portresi (2012) | |
| Doğum | 15 Aralık 1802 Kolozsvár, (şimdiki Kaloşvar, Romanya) |
| Ölüm | 27 Ocak 1860 (57 yaşında) Neumarkt am Mieresch, Avusturya İmparatorluğu (şimdiki Târgu Mureș, Romanya) |
| Defin yeri | Târgu Mureş Lutheran Mezarlığı |
| Milliyet | Macar |
| Eğitim | Theresian Military Academy |
| Tanınma nedeni | Öklid-dışı geometri |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik |
| Akademik danışmanları | Farkas Bolyai |
İlk yılları
Bolyai, Zsuzsanna Benkő ve tanınmış matematikçi 'nin oğlu olarak Macaristan'ın Kaloşvar kasabasında, 'nde (şimdiki Romanya'da Cluj-Napoca) doğdu.
13 yaşına geldiğinde, babasından talimat alarak kalkülüs ve diğer analitik mekaniğin biçimlerinde uzmanlaştı. 1818'den 1822'ye kadar Viyana'daki 'nde (TherMilAk) okudu.
Kariyeri
Bolyai, Öklid'in (paralellik postülatına) o kadar takıntılı hale geldi ki, yıllarca aynı konuyu takip eden babası, 1820'de ona şöyle yazdı:
| “ | Bu yaklaşımı paralelliklere götürmemelisiniz. Bu yolu sonuna kadar biliyorum. Hayatımdaki tüm ışığı ve neşeyi söndüren bu dipsiz geceyi geçtim. Yalvarırım paralellik bilimini rahat bırakın. . . Benim tecrübemden öğrenin. | „ |
Bununla birlikte, János arayışında ısrar etti ve sonunda varsayımın diğer geometri aksiyomlarından bağımsız olduğu ve olumsuzlaması üzerine farklı tutarlı geometrilerin inşa edilebileceği sonucuna vardı. 1823'te babasına şöyle yazdı:
| “ | O kadar harika şeyler keşfettim ki, hayretler içinde kaldım...hiç yoktan tuhaf, yeni bir evren yarattım. | „ |
1820 ve 1823 yılları arasında üzerine adını verdiği bir inceleme hazırlamıştı. Bolyai'nin çalışması 1832'de babası tarafından bir matematik ders kitabının eki olarak yayınlandı.
Carl Friedrich Gauss, Ek'i okurken bir arkadaşına şöyle yazdı:
| “ | Bu genç geometrici Bolyai'yi birinci dereceden bir dahi olarak görüyorum. | „ |
Bununla birlikte Gauss, Bolyai'ye şunları yazdı:
| “ | Bunu övmek, kendimi övmek anlamına gelir. Çünkü çalışmanın tüm içeriği... son otuz ya da otuz beş yıldır zihnimi meşgul eden kendi meditasyonlarımla neredeyse birebir örtüşüyor. | „ |
1848'de Bolyai, Nikolai İvanoviç Lobachevsky'nin 1829'da benzer bir eser yayınladığını öğrendi. Lobachevsky, çalışmalarını Bolyai'den birkaç yıl önce yayınlamış olsa da, yalnızca hiperbolik geometri içeriyordu. Bağımsız olarak çalışan Bolyai ve Lobachevsky, Öklid dışı geometrinin araştırılmasına öncülük ettiler.
Bolyai, geometrideki çalışmalarına ek olarak, sıralı gerçek sayı çiftleri olarak karmaşık sayılar için titiz bir geometrik kavram geliştirdi. Ek'in 24 sayfasından fazlasını yayınlamamasına rağmen, öldüğünde 20.000 sayfadan fazla matematiksel el yazması bıraktı. Bunlar artık Bolyai'nin öldüğü Marosvásárhely'deki (bugün Târgu Mureş) bulunabilir.
Kişisel yaşamı
Janos, Almanca, Latince, Fransızca, İtalyanca, Romence gibi birkaç yabancı dil konuşan başarılı bir dilbilimci oldu. Keman öğrendi ve Viyana'da sahne aldı.
| “ | Garnizonundan on üç subay tarafından meydan okunduğu rivayet edilir ki, herkesten ne kadar farklı düşündüğü düşünüldüğünde bu pek olası değildir. Hepsiyle art arda savaştı -bu, her rakiple karşılaşması arasında bir süre boyunca kemanını çalmasına izin verilmesini tek koşulu haline getirdi. Tüm düşmanlarını silahsızlandırdı veya yaraladı. Onunki gibi bir mizacın askeri üstlerine hiç de uygun olmadığı kolayca hayal edilebilir. 1833'te emekli oldu. | „ |
Bolyai'nin hiçbir orijinal portresi günümüze ulaşmamıştır. Bazı ansiklopedilerde ve bir Macar posta pulunda gerçek olmayan bir resim bulunur.
Mirası
1959'da kurulan Cluj-Napoca'daki , Ay'daki krater ve Szeged Üniversitesi'ndeki gibi onun adını taşır. Ayrıca, 1937'de keşfedilen bir küçük gezegen olan adını ondan almıştır ve 'ndaki birçok ilk ve ortaokul onun adını taşır, örneğin; Budapeşte'de Bolyai János Műszaki Szakkozépiskola, Szombathely'de Bolyai János Gyakorló Általános Iskola és Gimnázium, Debrecen'de Bolyai János Általános Iskola, vb.[]), Budapeşte, Macaristan'da bir cadde ve Kolozsvár ve Temesvár'da (şimdi Cluj-Napoca ve Timişoara), Romanya'da başka iki cadde de onun adını almıştır. Macar matematikçilerin meslek topluluğu da onun adını taşıyor. Bolyai, benzersiz yeteneklerinin kahramanların Cehennemin Öklid olmayan geometrisinde gezinmesine izin verdiği 1969 bilimkurgu/fantezi hikâyesi ""de küçük bir karakterdir.
Ayrıca her beş yılda bir adında bir matematik ödülü verilir.
Mezarı Romanya'nın Târgu Mureş kentindeki Lutheran Mezarlığı'ndadır.
Çalışmaları
- "Appendix scientiam spatii absolute veram exhibens; a veritate aut falsitate axiomatis XI Euclidei, a priori haud unquam", appendix to , Tentamen juventutem studiosam in elementa matheseos purae, elementaris ac sublimioris, methodo intuitiva, evidentiaque huic propria, introducendi (An Attempt to Introduce Studious Youths to the Elements of Pure Mathematics), 1832.
- İngilizce çeviri: The Science Absolute of Space: Independent of the Truth or Falsity of Euclid's Axiom XI (Which Can Never Be Decided A Priori) (PDF), Dr. George Bruce Halsted tarafından çevrildi (4. bas.), Austin: The Neomon, 1896, 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF), erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
Notlar
- ^ a b c Dénes, Tamás (Ocak 2011). "Real Face of János Bolyai" (PDF). . 58 (1): 41-51. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2011.
- ^ Tucker McElroy. A to Z of Mathematicians. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ . Encyclopædia Britannica. 5 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c (Mayıs 2014). . New York, NY: Penguin Group. s. 395. ISBN .
- ^ a b (1965). "1.3.4. Anmerkungen". Reguläre Figuren (Almanca) (1. bas.). , Leipzig, East-Germany / , Budapest, Hungary. ss. 97-98. ES-No. 19 83. Kenn-No. 375. Lizenz-No. 294. (2+316+6 pages, 12 anaglyph cards, 1 red-green glasses)
- ^ a b O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "János Bolyai", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- ^ Elemér, Kiss, Matematikai kincsek Bolyai János kéziratos hagyatékából (PDF), 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF), erişim tarihi: 29 Temmuz 2021
- ^ (1912) [1904]. Dördüncü Boyut. Londra: G . Allen & Unwin Ltd. s. 46. Alıntılanan kaynaklar, s. 41. Bölüm V'in tamamı, "Dört Mekânın Tarihinde İkinci Bölüm [The Second Chapter in the History of Four Space]", s. 41–60, hayatı ve eseri hakkında erişilebilir, resimli bir giriş sağlar.
- ^ . 23 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . MacTutor Biography. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Kaynakça
- Martin Gardner (2001) Non-Euclidean Geometry, Chapter 4 of The Colossal Book of Mathematics, W. W. Norton & Company
- (1994) Euclidean and Non-Euclidean Geometries: Development and History, 3rd edition, W. H. Freeman
- Elemér Kiss (1999) Mathematical Gems from the Bolyai Chests. János Bolyai's discoveries in number theory and algebra as recently deciphered from his manuscripts. Translated by Anikó Csirmaz and Gábor Oláh. Akadémiai Kiadó, Budapest; TypoTeX, Budapest, ;
- Tibor Weszely (2013) János Bolyai. Die ersten 200 Jahre, Birkhäuser, (translated from Hungarian by Manfred Stern),
- A. Todea, F. Maria, M. Avram (2004) Oameni de știință mureșeni - Dicționar biobibliografic, CJ Mureș Biblioteca Județeană Mureș, tipografia Mediaprint SRL (Rumence)
- Silva Oliva (2018) Janos Bolyai. Uno sguardo psicoanalitico su genio matematico e follia, ed Mimesis.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta János Bolyai ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "János Bolyai", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- Mathematics Genealogy Project'te János Bolyai
- . 30 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Janos Bolyai Macarca telaffuz ˈjaːnoʃ ˈboːjɒi 15 Aralik 1802 27 Ocak 1860 veya Johann Bolyai hem Oklid geometrisini hem de hiperbolik geometriyi iceren bir geometri olan gelistiren bir Macar matematikciydi Evrenin yapisina tekabul edebilecek tutarli bir alternatif geometrinin kesfi matematikcilerin fiziksel dunyayla olasi herhangi bir baglantidan bagimsiz olarak soyut kavramlari incelemelerine yardimci oldu Janos BolyaiJ Bolyai nin Ferenc Markos tarafindan yapilmis portresi 2012 Dogum15 Aralik 1802 1802 12 15 Kolozsvar simdiki Kalosvar Romanya Olum27 Ocak 1860 57 yasinda Neumarkt am Mieresch Avusturya Imparatorlugu simdiki Targu Mureș Romanya Defin yeriTargu Mures Lutheran MezarligiMilliyetMacarEgitimTheresian Military AcademyTaninma nedeniOklid disi geometriKariyeriDaliMatematikAkademik danismanlariFarkas BolyaiJanos Bolyai 1802 1860 Macar matematikci Attila Zsigmond tarafindan yapilan sanat eseri Janos Bolyai nin Olomouc taki anit plaketi Cekya Ilk yillariMatematikci Janos Bolyai nin dogdugu ev Bolyai Zsuzsanna Benko ve taninmis matematikci nin oglu olarak Macaristan in Kalosvar kasabasinda nde simdiki Romanya da Cluj Napoca dogdu 13 yasina geldiginde babasindan talimat alarak kalkulus ve diger analitik mekanigin bicimlerinde uzmanlasti 1818 den 1822 ye kadar Viyana daki nde TherMilAk okudu KariyeriBolyai Oklid in paralellik postulatina o kadar takintili hale geldi ki yillarca ayni konuyu takip eden babasi 1820 de ona soyle yazdi Bu yaklasimi paralelliklere goturmemelisiniz Bu yolu sonuna kadar biliyorum Hayatimdaki tum isigi ve neseyi sonduren bu dipsiz geceyi gectim Yalvaririm paralellik bilimini rahat birakin Benim tecrubemden ogrenin Bununla birlikte Janos arayisinda israr etti ve sonunda varsayimin diger geometri aksiyomlarindan bagimsiz oldugu ve olumsuzlamasi uzerine farkli tutarli geometrilerin insa edilebilecegi sonucuna vardi 1823 te babasina soyle yazdi O kadar harika seyler kesfettim ki hayretler icinde kaldim hic yoktan tuhaf yeni bir evren yarattim 1820 ve 1823 yillari arasinda uzerine adini verdigi bir inceleme hazirlamisti Bolyai nin calismasi 1832 de babasi tarafindan bir matematik ders kitabinin eki olarak yayinlandi Carl Friedrich Gauss Ek i okurken bir arkadasina soyle yazdi Bu genc geometrici Bolyai yi birinci dereceden bir dahi olarak goruyorum Bununla birlikte Gauss Bolyai ye sunlari yazdi Bunu ovmek kendimi ovmek anlamina gelir Cunku calismanin tum icerigi son otuz ya da otuz bes yildir zihnimi mesgul eden kendi meditasyonlarimla neredeyse birebir ortusuyor 1848 de Bolyai Nikolai Ivanovic Lobachevsky nin 1829 da benzer bir eser yayinladigini ogrendi Lobachevsky calismalarini Bolyai den birkac yil once yayinlamis olsa da yalnizca hiperbolik geometri iceriyordu Bagimsiz olarak calisan Bolyai ve Lobachevsky Oklid disi geometrinin arastirilmasina onculuk ettiler Bolyai geometrideki calismalarina ek olarak sirali gercek sayi ciftleri olarak karmasik sayilar icin titiz bir geometrik kavram gelistirdi Ek in 24 sayfasindan fazlasini yayinlamamasina ragmen oldugunde 20 000 sayfadan fazla matematiksel el yazmasi birakti Bunlar artik Bolyai nin oldugu Marosvasarhely deki bugun Targu Mures bulunabilir Kisisel yasamiJanos Almanca Latince Fransizca Italyanca Romence gibi birkac yabanci dil konusan basarili bir dilbilimci oldu Keman ogrendi ve Viyana da sahne aldi Garnizonundan on uc subay tarafindan meydan okundugu rivayet edilir ki herkesten ne kadar farkli dusundugu dusunuldugunde bu pek olasi degildir Hepsiyle art arda savasti bu her rakiple karsilasmasi arasinda bir sure boyunca kemanini calmasina izin verilmesini tek kosulu haline getirdi Tum dusmanlarini silahsizlandirdi veya yaraladi Onunki gibi bir mizacin askeri ustlerine hic de uygun olmadigi kolayca hayal edilebilir 1833 te emekli oldu Bolyai nin hicbir orijinal portresi gunumuze ulasmamistir Bazi ansiklopedilerde ve bir Macar posta pulunda gercek olmayan bir resim bulunur Mirasi1959 da kurulan Cluj Napoca daki Ay daki krater ve Szeged Universitesi ndeki gibi onun adini tasir Ayrica 1937 de kesfedilen bir kucuk gezegen olan adini ondan almistir ve ndaki bircok ilk ve ortaokul onun adini tasir ornegin Budapeste de Bolyai Janos Muszaki Szakkozepiskola Szombathely de Bolyai Janos Gyakorlo Altalanos Iskola es Gimnazium Debrecen de Bolyai Janos Altalanos Iskola vb kaynak belirtilmeli Budapeste Macaristan da bir cadde ve Kolozsvar ve Temesvar da simdi Cluj Napoca ve Timisoara Romanya da baska iki cadde de onun adini almistir Macar matematikcilerin meslek toplulugu da onun adini tasiyor Bolyai benzersiz yeteneklerinin kahramanlarin Cehennemin Oklid olmayan geometrisinde gezinmesine izin verdigi 1969 bilimkurgu fantezi hikayesi de kucuk bir karakterdir Ayrica her bes yilda bir adinda bir matematik odulu verilir Mezari Romanya nin Targu Mures kentindeki Lutheran Mezarligi ndadir Calismalari Appendix scientiam spatii absolute veram exhibens a veritate aut falsitate axiomatis XI Euclidei a priori haud unquam appendix to Tentamen juventutem studiosam in elementa matheseos purae elementaris ac sublimioris methodo intuitiva evidentiaque huic propria introducendi An Attempt to Introduce Studious Youths to the Elements of Pure Mathematics 1832 Ingilizce ceviri The Science Absolute of Space Independent of the Truth or Falsity of Euclid s Axiom XI Which Can Never Be Decided A Priori PDF Dr George Bruce Halsted tarafindan cevrildi 4 bas Austin The Neomon 1896 2 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 29 Temmuz 2021 Notlar a b c Denes Tamas Ocak 2011 Real Face of Janos Bolyai PDF 58 1 41 51 11 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Haziran 2011 Tucker McElroy A to Z of Mathematicians 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2021 Encyclopaedia Britannica 5 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c Mayis 2014 New York NY Penguin Group s 395 ISBN 978 0 14 312 753 6 a b 1965 1 3 4 Anmerkungen Regulare Figuren Almanca 1 bas de Leipzig East Germany Budapest Hungary ss 97 98 ES No 19 83 Kenn No 375 Lizenz No 294 2 316 6 pages 12 anaglyph cards 1 red green glasses a b O Connor John J Robertson Edmund F Janos Bolyai MacTutor Matematik Tarihi arsivi Elemer Kiss Matematikai kincsek Bolyai Janos keziratos hagyatekabol PDF 3 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 29 Temmuz 2021 1912 1904 Dorduncu Boyut Londra G Allen amp Unwin Ltd s 46 Alintilanan kaynaklar s 41 Bolum V in tamami Dort Mekanin Tarihinde Ikinci Bolum The Second Chapter in the History of Four Space s 41 60 hayati ve eseri hakkinda erisilebilir resimli bir giris saglar 23 Ekim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi 15 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi MacTutor Biography 30 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi KaynakcaMartin Gardner 2001 Non Euclidean Geometry Chapter 4 of The Colossal Book of Mathematics W W Norton amp Company 0 393 02023 1 1994 Euclidean and Non Euclidean Geometries Development and History 3rd edition W H Freeman Elemer Kiss 1999 Mathematical Gems from the Bolyai Chests Janos Bolyai s discoveries in number theory and algebra as recently deciphered from his manuscripts Translated by Aniko Csirmaz and Gabor Olah Akademiai Kiado Budapest TypoTeX Budapest 963 05 7563 9 Tibor Weszely 2013 Janos Bolyai Die ersten 200 Jahre Birkhauser translated from Hungarian by Manfred Stern 978 3 0346 0046 0 A Todea F Maria M Avram 2004 Oameni de știință mureșeni Dicționar biobibliografic CJ Mureș Biblioteca Județeană Mureș tipografia Mediaprint SRL Rumence Silva Oliva 2018 Janos Bolyai Uno sguardo psicoanalitico su genio matematico e follia ed Mimesis Dis baglantilarWikimedia Commons ta Janos Bolyai ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur O Connor John J Robertson Edmund F Janos Bolyai MacTutor Matematik Tarihi arsivi Mathematics Genealogy Project te Janos Bolyai 30 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi