Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kölelik, bir insanın başka birinin malı ve mülkü olması. Başka bir kişinin malı ve mülkü olan kişiye köle, memlûk veya kul; köle sahibine ise efendi veya mevla denir.
Çok eski tarihlerden beri savaşta esir düşenler, ağır suç işleyenler, borcunu ödeyemeyenler, korsanlar tarafından kaçırılanlar köle kabul edilir, köle pazarlarında satılırdı.
Erkek kölelerin çocukları da köle olur. Cariyelerin efendilerinden oğulları Yahudi ve Arap toplumları gibi bazı toplumlarda köle kabul edilmemişlerdir. Ziraat ve ticaretle uğraşan bütün toplumlarda köleliğin çeşitli şekillerine rastlanmaktadır. Mezopotamya’da, eski Mısır’da Yunan’da, Roma’da, İslam öncesi İran, Orta Asya ve Anadolu’da yaşayan kavimlerde kölelik son derece doğal sosyal bir olgu olarak kabul edilirdi.
Etimoloji ve isimlendirme
Köle kelimesinin kökeni belirsizdir. Nişanyan Sözlük, Arapça köle anlamına gelen ġulām, Farsça piç manasındaki kola veya Türkçe kul kelimesinin sözcüğün kökenini oluşturabileceğinin belirtir. Diğer yandan kelime yük hayvanı anlamına gelen Türkçe kölük kelimesiyle de karşılaştırılmıştır. Türkçede ilk kullanım 15. yüzyılın sonlarında kaydedilmiştir. Meninski'nin Thesaurus eserinde de yer almaktadır.
Köle kelimesi yerine Türkçede bazen kul, bende, halayık, esir ve kadın köle için de cariye veya odalık tabirlerinin kullanıldığı görülmektedir.
Tarihçe
Kölelik, yazılı tarihten daha eski olup, pek çok farklı kültürde yer almıştır.Avcı-toplayıcı toplumlarda, kölelik için üretici rantı ile toplumsal tabakalaşmaya olan ihtiyaçtan dolayı köleliğin nadir olduğu tespit edilmiştir. Buna karşın çok zengin kaynaklara sahip bölgelerde yaşayan avcı-toplayıcı halklarda (örneğin somon avcılığı yapan bazı Kızılderili halkları) yer almıştır. Yaklaşık 11.000 yıl önce meydana gelmiş tarım devrimiyle beraber kölelik yaygın bir kurum haline gelmiştir.
İlk yazılı kaynaklara göre kölelik topluma çoktan yerleşmiş bir kurum olarak ele alınmıştır. Yaklaşık olarak MÖ 1760'de yazılmış Hammurabi Kanunları, bir kölenin kaçmasına yardım eden veya kaçak bir köleyi barındıran kişiler için ölüm cezası hükmetmektedir.Antik Çağ medeniyetlerinin hemen hemen hepsinde kölelik var olmuştur. Köleler, borçların ödenememesi, bir suça ceza olarak, savaş esirleri, çocukların terk edilmesi veya kölelerin çocuklarının da köleleştirilmesi gibi farklı metotlar vasıtasıyla elde edilmiştir.
Batı ülkeleri
Kölelik, Orta Çağ’ın bitimine değin, Batı toplumunun iktisadî ve sosyal açıdan ayrılmaz bir parçası olmuştur.
Batı dünyasında; feodalizmin tarih sahnesinden çekilerek yerini burjuva ekonomik sistemine bırakmaya başladığı ana kadar kölelik kurumu, emek veriminin düşük ve teknik imkânların son derece kısıtlı olması sebebiyle en önemli üretim aracı olagelmiştir. Son derece ağır şartları haiz olan köle hayatında ancak 19. yüzyıl sonlarından itibaren bir miktar düzelme meydana gelmiştir.
Arap ülkeleri
Kölelik, İslam öncesi Arabistan'da yaygın bir kurum olmuştur. İslam öncesi ve sonrası devirde diğer coğrafyalarda olduğu gibi Araplarda da kölelik sistemi mevcuttu.
Teorik olarak, İslami yasalar köleliği bir sınıf veya ırka göre ayırmamakla birlikte, pratikte genellikle böyle olmamıştır. Köleler, İslami devletlerde alt sınıf işlerden, Padişah'ın yanındaki üst sınıf işlere kadar çeşitli sosyal ve ekonomik rolleri üstlenmişlerdir. Buna ek olarak kölelerden orduda yararlanılmış, Gazneliler, Harezmşahlar, Delhi Sultanlığı ve Memlükler gibi devletler köleler tarafından kurulmuştur. Bazı durumlarda, kölelere davranılan kötü muameleden ötürü Zenc İsyanı gibi çeşitli ayaklanmalar meydana gelmiştir. Ülke içi köle nüfusu artan talebi karşılayamadığından ötürü, çeşitli devletler tarafından Müslüman olmayan bölgelerden köle ithalatı yapılmış, kölelerin tutsak edilmesi ve taşınması sırasında çok miktarda ölüm gerçekleşmiştir.
Arap köle ticareti, Batı Asya ile Kuzey ve Güneydoğu Afrika'da yoğunlaşmıştı. Tarihçilere göre Arap köle ticareti bin yıldan fazla sürmüştür. Bu zarfta Hint Okyanusu, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın kıyı bölgelerine Arap tüccarlar tarafından yaklaşık 17 milyon köle taşınmıştır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında kölelik Müslüman bölgelerde, bölgeye genişleyen Fransa ve Birleşik Krallık gibi devletlerin baskı ve teşviki ile yasaklanmaya başlanmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu
Osmanlı'da köleliğe Osman Bey zamanında da rastlanmakla beraber, kölelik kurumu Orhan Bey zamanında yerleşmiştir. Osmanlı devletinde köle kaynakları genel olarak iki ana başlık altında toplanmaktaydı. Bunlardan birisi savaşlar, diğeri de ticaret yoluyla ortaya çıkan kölelikti. Haremin ortaya çıkması ise Fatih Sultan Mehmet döneminde gerçekleşmiştir. Bunda artan fetihler ve genişleyen topraklar önemli bir rol oynamaktaydı. Bu tarihlerden sonra kölelik ve bununla birlikte köle ticareti Osmanlı Devleti'nde yerini alıyor ve köle ticareti devletin de dolaylı olarak destek verdiği bir uygulama oluyordu. Ancak ilerleyen yıllarda kölelerin belirli bir çalışma süresi sonunda azat edilmesi, kölelerin evlenme haklarının sahiplerince karşılanması gibi düzenlemelerle, köle ticaretini kısıtlamaya ve kölelere yapılan kötü muameleleri önlemeye çalıştı.
Sultan Abdülmecid döneminde 1847'de yayınlanan fermanla köle ticareti resmi olarak kaldırılmıştır. Ancak uygulamanın önüne ancak imparatorluğun son yıllarında geçilebilmiştir. Osmanlı'dan sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti de köleliğe ilişkin bütün uluslararası antlaşmaların altına imza atmış ve Türkiye Cumhuriyeti'nde kölelik hiçbir zaman hukuken var olmamıştır.
Köleliğin yasaklanması
İlk kanunlar İngiltere’de ve ABD’de 19. yüzyılın ilk çeyreğinde, 1807 yılında çıkarılmış, daha sonra diğer Avrupa devletleri onları izlemiştir.
Osmanlı'da kölelik, Sultan Abdülmecid döneminde 1847’de bir fermanla yasaklanmıştır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında kölelik Müslüman bölgelerde, bölgeye genişleyen Fransa ve Birleşik Krallık gibi devletlerin baskı ve teşviki ile yasaklanmaya başlanmıştır. Suudi Arabistan, Yemen ile birlikte, Birleşik Krallık'ın baskısı altında köleliği 1962 yılında kaldırmıştır. 60'larda Suudi Arabistan'daki köle nüfusu 300.000 olarak tespit edilmiştir. Bunu 1970 yılında Umman takip etmiştir. Moritanya'da köleliğe karşı ilk yasa Fransızlar tarafından 1905'te çıkartılmış, ancak devlet daha sonra, 1981 yılında, köleliği yasaklayan son devlet olana kadar kölelik karşıtı bir yasa çıkarmamıştır. Moritanya'da köleliğe karşı herhangi bir yaptırım uygulan ilk yasa ise 2007 yılında çıkmıştır. Günümüzde Müslüman çoğunluğun yaşadığı Çad, Moritanya, Nijer, Mali ve Sudan gibi ülkelerde kölelik hala yaygın bir kurumdur.
1926'da Milletler Cemiyeti bütün dünyada köleliği yasaklamış, daha sonra Birleşmiş Milletler de bu hükmü teyit etmiştir.
Dini görüşler
İslam
İslam'da kölelik, tarih boyunca birbirinden farklı şekillerde ve görüşlerde ele alınmış bir konudur. Kur'an ve hadislerde kölelikle ilgili ifadeler aşağıda verilmiştir:
- Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında üzerinize kısas yazılmıştır. Hür kişiye karşılık hür, köleye karşılık köle, dişiye karşılık dişi. Kim kardeşi tarafından herhangi bir şekilde affa uğrarsa, bu durumda örfü izlemek ve affedene en güzel biçimde bir ödeme yapmak gerekir. (2/178)
- Allah size kendinizden bir misal vermektedir: Size verdiğimiz rızıklarda, emrinizde bulunan kölelerinizin de eşit surette hak sahibi olmalarına razı olur ve birbirinizi saydığınız gibi bu ortaklarınızı sayar mısınız? (Rum Suresi 28)
- "Herhangi bir köle kaçarsa, korunma ve güvenlik hakkını yitirmiş olur." "Bir köle kaçtığı zaman, onun hiçbir namazı kabul edilmez." (Müslim, İman 123-124)
Şeriata göre insanlar satın alma, savaştan geri kalanların esir edilmeleri ve ganimet olarak cihat yapanlara dağıtılmaları ve ayrıca bu esir ve kölelerin yine esir veya köle olan insanlardan yaptıkları çocukların köle veya cariye sayılmaları yoluyla köleleştirilebilir. Muâmelât bakımından köle mal gibidir. Alınıp satılabilir, hibe edilebilir, kiralanabilir, ortak mülkiyete konu olabilir. Kazandıkları efendisine âit olur. Kendisine karşı yapılacak haksız fiilden elde edilecek tazminatları efendisi alır. Başkasına karşı işleyeceği haksız fiillerde ise zararı ya efendisi öder ya da köleyi zarar görene devreder.
İslam'a göre bir Müslüman çok sayıda cariyeye diğer bir deyişle kadın kölelere sahip olabilir ve Müslüman bir erkeğin bu cariyelerle nikahsız ilişkileri helal sayılır. İslam hukukuna göre bir köle veya cariye, efendisine belli bir özgürlük bedeli ödemek koşuluyla özgür kalabilir. Köle veya cariyenin efendisine ücret ödemesi ile özgür kalmasına mükatebe denir ve Kur'an'da Nur Suresi'nin 33. ayetinde bu husus kısmen detaylandırılmıştır. Ayrıca sahibinden çocuğu olan bir köle, sahibinin ölümü ile özgür duruma gelir.[]
Kısas uygulamalarında: Kısas aşirete dayalı toplum düzeninde misilleme olarak anlaşılan ve toplumsal denklik şartı üzerinden yürütülen bir uygulamadır. Öldürülen kişinin kadın, erkek, köle-hür insan, seçkin ya da sıradan olması göz önüne alınarak katilin aşiretinden öldürülene denk birisi öldürülür. Örneğin köleye karşılık ancak bir köle, kadına karşılık bir kadın öldürülebilirdi. Kısasta sosyal denklik şartı, sosyal olarak alt sınıfta bulunanların üst sınıftan birini öldürmelerinde kısasın uygulanacağı, üst sınıftan birinin alt sınıftan birini öldürmesi durumunda kısas uygulanamayacağı, ancak diyet ödenebileceği anlamına gelmektedir. Kur'an'da kısas toplumsal denklik şartı ile birlikte (Bakara 178) ele alınır. Hanefilere göre bir köleyi öldüren hür kimse de kısas yoluyla öldürülür. Diğer mezheplere göre, bu durumda kısas uygulanmaz. Köle ve cariyelere zina ve zina iftirası suçunda hürlere verilen cezânın yarısı hırsızlık ve irtidad suçlarında tam cezâ uygulanır. (Nisa Suresi, 25)
İslam fıkhına göre kölenin şahitliği kabul edilmez.
Ayrıca bakınız
- Senetli kölelik
- Zevce satışı
- 2015 Modern Kölelik Yasası
![image]()
Vikisöz'de Kölelik ile ilgili sözler mevcuttur.![image]()
Wikimedia Commons'ta Kölelik ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Notlar
- ^ "köle". Nişanyan Sözlük. 31 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
- ^ Bayarslan, Hüseyin. “Osmanlı Devleti’nde Köleleştirme Ve Azat Etme Yöntemleri”. ulakbilge 5. 10 (2017): 439-452.
- ^ a b . Encyclopædia Britannica. 23 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . "Slavery". Encyclopædia Britannica. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
- ^ . 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
e.g. Prologue, "the shepherd of the oppressed and of the slaves". Code of Laws #7, "If any one buy from the son or the slave of another man".
- ^ Harris, W. V. (3 Şubat 2011), "Demography, Geography, and the Sources of Roman Slaves*", Rome's Imperial Economy, Oxford University Press, ss. 88-110, doi:10.1093/acprof:osobl/9780199595167.003.0005, ISBN , erişim tarihi: 7 Şubat 2021
- ^ John Edward Philips, "Some Recent Thinking on Slavery in İnslamic Afrika and Middle East", Middle East Studies Association, Bulletin, Washington, 1993, C. 27/2, 157
- ^ Bernard Lewis, Race and Color in Islam, Harper and Row, 1970, quote on page 38. The brackets are displayed by Lewis.
- ^ Behrens-Abouseif, Doris. Cairo of the Mamluks: A History of Architecture and Its Culture. New York: Macmillan, 2008.
- ^ Clarence-Smith (2006), pp.2-5
- ^ Lewis 1990, page 10
- ^ "Islam and Slavery" (PDF). Lse.ac.uk. 30 Temmuz 2010. 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 29 Ağustos 2010.
- ^ . web.archive.org. 25 Mayıs 2017. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019.
- ^ "Religion & Ethics - Islam and slavery: Abolition". BBC. 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010.
- ^ "Case studies on human rights and fundamental freedoms: a world survey 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Willem Adriaan Veenhoven, Winifred Crum Ewing, Stichting Plurale Samenlevingen (1976). p.452.
- ^ Martin A. Klein (2002), Historical Dictionary of Slavery and Abolition, Page xxii,
- ^ Segal, s. 202 ve 206
- ^ Brockopp, Jonathan E., “Slaves and Slavery”, in: Encyclopaedia of the Qurʾān, General Editor: Jane Dammen McAuliffe, Georgetown University, Washington DC.
- ^ Brunschvig, R., “ʿAbd”, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs.
- ^ Lewis 1994, Ch.1 1 Nisan 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b . 16 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.
- ^ Dror Ze’evi (2009). . John L. Esposito (Ed.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford: Oxford University Press. 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2017.
- ^ Nisa Suresi, 3
- ^ Mearic Suresi, 30
- ^ Nur Suresi, 33
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
- ^ . 15 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ El-Mebsut; Cilt:16, Sayfa:208.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kolelik bir insanin baska birinin mali ve mulku olmasi Baska bir kisinin mali ve mulku olan kisiye kole memluk veya kul kole sahibine ise efendi veya mevla denir Afrikali koleler Cok eski tarihlerden beri savasta esir dusenler agir suc isleyenler borcunu odeyemeyenler korsanlar tarafindan kacirilanlar kole kabul edilir kole pazarlarinda satilirdi Erkek kolelerin cocuklari da kole olur Cariyelerin efendilerinden ogullari Yahudi ve Arap toplumlari gibi bazi toplumlarda kole kabul edilmemislerdir Ziraat ve ticaretle ugrasan butun toplumlarda koleligin cesitli sekillerine rastlanmaktadir Mezopotamya da eski Misir da Yunan da Roma da Islam oncesi Iran Orta Asya ve Anadolu da yasayan kavimlerde kolelik son derece dogal sosyal bir olgu olarak kabul edilirdi Etimoloji ve isimlendirmeKole kelimesinin kokeni belirsizdir Nisanyan Sozluk Arapca kole anlamina gelen ġulam Farsca pic manasindaki kola veya Turkce kul kelimesinin sozcugun kokenini olusturabileceginin belirtir Diger yandan kelime yuk hayvani anlamina gelen Turkce koluk kelimesiyle de karsilastirilmistir Turkcede ilk kullanim 15 yuzyilin sonlarinda kaydedilmistir Meninski nin Thesaurus eserinde de yer almaktadir Kole kelimesi yerine Turkcede bazen kul bende halayik esir ve kadin kole icin de cariye veya odalik tabirlerinin kullanildigi gorulmektedir TarihceGustave Boulanger in bir kole pazarini tasvir eden eseri Kolelik yazili tarihten daha eski olup pek cok farkli kulturde yer almistir Avci toplayici toplumlarda kolelik icin uretici ranti ile toplumsal tabakalasmaya olan ihtiyactan dolayi koleligin nadir oldugu tespit edilmistir Buna karsin cok zengin kaynaklara sahip bolgelerde yasayan avci toplayici halklarda ornegin somon avciligi yapan bazi Kizilderili halklari yer almistir Yaklasik 11 000 yil once meydana gelmis tarim devrimiyle beraber kolelik yaygin bir kurum haline gelmistir Ilk yazili kaynaklara gore kolelik topluma coktan yerlesmis bir kurum olarak ele alinmistir Yaklasik olarak MO 1760 de yazilmis Hammurabi Kanunlari bir kolenin kacmasina yardim eden veya kacak bir koleyi barindiran kisiler icin olum cezasi hukmetmektedir Antik Cag medeniyetlerinin hemen hemen hepsinde kolelik var olmustur Koleler borclarin odenememesi bir suca ceza olarak savas esirleri cocuklarin terk edilmesi veya kolelerin cocuklarinin da kolelestirilmesi gibi farkli metotlar vasitasiyla elde edilmistir Bati ulkeleri Kolelik Orta Cag in bitimine degin Bati toplumunun iktisadi ve sosyal acidan ayrilmaz bir parcasi olmustur Bati dunyasinda feodalizmin tarih sahnesinden cekilerek yerini burjuva ekonomik sistemine birakmaya basladigi ana kadar kolelik kurumu emek veriminin dusuk ve teknik imkanlarin son derece kisitli olmasi sebebiyle en onemli uretim araci olagelmistir Son derece agir sartlari haiz olan kole hayatinda ancak 19 yuzyil sonlarindan itibaren bir miktar duzelme meydana gelmistir Arap ulkeleri 13 yuzyil kole pazari Yemen Seriat anlayisinda kole mal gibidir Alinip satilabilir hibe edilebilir kiralanabilir miras birakilir ortak mulkiyete konu olabilir Kolelik Islam oncesi Arabistan da yaygin bir kurum olmustur Islam oncesi ve sonrasi devirde diger cografyalarda oldugu gibi Araplarda da kolelik sistemi mevcuttu Teorik olarak Islami yasalar koleligi bir sinif veya irka gore ayirmamakla birlikte pratikte genellikle boyle olmamistir Koleler Islami devletlerde alt sinif islerden Padisah in yanindaki ust sinif islere kadar cesitli sosyal ve ekonomik rolleri ustlenmislerdir Buna ek olarak kolelerden orduda yararlanilmis Gazneliler Harezmsahlar Delhi Sultanligi ve Memlukler gibi devletler koleler tarafindan kurulmustur Bazi durumlarda kolelere davranilan kotu muameleden oturu Zenc Isyani gibi cesitli ayaklanmalar meydana gelmistir Ulke ici kole nufusu artan talebi karsilayamadigindan oturu cesitli devletler tarafindan Musluman olmayan bolgelerden kole ithalati yapilmis kolelerin tutsak edilmesi ve tasinmasi sirasinda cok miktarda olum gerceklesmistir Arap kole ticareti Bati Asya ile Kuzey ve Guneydogu Afrika da yogunlasmisti Tarihcilere gore Arap kole ticareti bin yildan fazla surmustur Bu zarfta Hint Okyanusu Orta Dogu ve Kuzey Afrika nin kiyi bolgelerine Arap tuccarlar tarafindan yaklasik 17 milyon kole tasinmistir Birinci Dunya Savasi sonrasinda kolelik Musluman bolgelerde bolgeye genisleyen Fransa ve Birlesik Krallik gibi devletlerin baski ve tesviki ile yasaklanmaya baslanmistir Osmanli Imparatorlugu Alman ressam in odaligi tasvir eden eseri Osmanli da kolelige Osman Bey zamaninda da rastlanmakla beraber kolelik kurumu Orhan Bey zamaninda yerlesmistir Osmanli devletinde kole kaynaklari genel olarak iki ana baslik altinda toplanmaktaydi Bunlardan birisi savaslar digeri de ticaret yoluyla ortaya cikan kolelikti Haremin ortaya cikmasi ise Fatih Sultan Mehmet doneminde gerceklesmistir Bunda artan fetihler ve genisleyen topraklar onemli bir rol oynamaktaydi Bu tarihlerden sonra kolelik ve bununla birlikte kole ticareti Osmanli Devleti nde yerini aliyor ve kole ticareti devletin de dolayli olarak destek verdigi bir uygulama oluyordu Ancak ilerleyen yillarda kolelerin belirli bir calisma suresi sonunda azat edilmesi kolelerin evlenme haklarinin sahiplerince karsilanmasi gibi duzenlemelerle kole ticaretini kisitlamaya ve kolelere yapilan kotu muameleleri onlemeye calisti Sultan Abdulmecid doneminde 1847 de yayinlanan fermanla kole ticareti resmi olarak kaldirilmistir Ancak uygulamanin onune ancak imparatorlugun son yillarinda gecilebilmistir Osmanli dan sonra kurulan Turkiye Cumhuriyeti de kolelige iliskin butun uluslararasi antlasmalarin altina imza atmis ve Turkiye Cumhuriyeti nde kolelik hicbir zaman hukuken var olmamistir Koleligin yasaklanmasiIlk kanunlar Ingiltere de ve ABD de 19 yuzyilin ilk ceyreginde 1807 yilinda cikarilmis daha sonra diger Avrupa devletleri onlari izlemistir Osmanli da kolelik Sultan Abdulmecid doneminde 1847 de bir fermanla yasaklanmistir Birinci Dunya Savasi sonrasinda kolelik Musluman bolgelerde bolgeye genisleyen Fransa ve Birlesik Krallik gibi devletlerin baski ve tesviki ile yasaklanmaya baslanmistir Suudi Arabistan Yemen ile birlikte Birlesik Krallik in baskisi altinda koleligi 1962 yilinda kaldirmistir 60 larda Suudi Arabistan daki kole nufusu 300 000 olarak tespit edilmistir Bunu 1970 yilinda Umman takip etmistir Moritanya da kolelige karsi ilk yasa Fransizlar tarafindan 1905 te cikartilmis ancak devlet daha sonra 1981 yilinda koleligi yasaklayan son devlet olana kadar kolelik karsiti bir yasa cikarmamistir Moritanya da kolelige karsi herhangi bir yaptirim uygulan ilk yasa ise 2007 yilinda cikmistir Gunumuzde Musluman cogunlugun yasadigi Cad Moritanya Nijer Mali ve Sudan gibi ulkelerde kolelik hala yaygin bir kurumdur 1926 da Milletler Cemiyeti butun dunyada koleligi yasaklamis daha sonra Birlesmis Milletler de bu hukmu teyit etmistir Dini goruslerKole damgasi 1853Islam Islam da kolelik tarih boyunca birbirinden farkli sekillerde ve goruslerde ele alinmis bir konudur Kur an ve hadislerde kolelikle ilgili ifadeler asagida verilmistir Ey iman edenler Oldurulenler hakkinda uzerinize kisas yazilmistir Hur kisiye karsilik hur koleye karsilik kole disiye karsilik disi Kim kardesi tarafindan herhangi bir sekilde affa ugrarsa bu durumda orfu izlemek ve affedene en guzel bicimde bir odeme yapmak gerekir 2 178 Allah size kendinizden bir misal vermektedir Size verdigimiz riziklarda emrinizde bulunan kolelerinizin de esit surette hak sahibi olmalarina razi olur ve birbirinizi saydiginiz gibi bu ortaklarinizi sayar misiniz Rum Suresi 28 Herhangi bir kole kacarsa korunma ve guvenlik hakkini yitirmis olur Bir kole kactigi zaman onun hicbir namazi kabul edilmez Muslim Iman 123 124 Seriata gore insanlar satin alma savastan geri kalanlarin esir edilmeleri ve ganimet olarak cihat yapanlara dagitilmalari ve ayrica bu esir ve kolelerin yine esir veya kole olan insanlardan yaptiklari cocuklarin kole veya cariye sayilmalari yoluyla kolelestirilebilir Muamelat bakimindan kole mal gibidir Alinip satilabilir hibe edilebilir kiralanabilir ortak mulkiyete konu olabilir Kazandiklari efendisine ait olur Kendisine karsi yapilacak haksiz fiilden elde edilecek tazminatlari efendisi alir Baskasina karsi isleyecegi haksiz fiillerde ise zarari ya efendisi oder ya da koleyi zarar gorene devreder Islam a gore bir Musluman cok sayida cariyeye diger bir deyisle kadin kolelere sahip olabilir ve Musluman bir erkegin bu cariyelerle nikahsiz iliskileri helal sayilir Islam hukukuna gore bir kole veya cariye efendisine belli bir ozgurluk bedeli odemek kosuluyla ozgur kalabilir Kole veya cariyenin efendisine ucret odemesi ile ozgur kalmasina mukatebe denir ve Kur an da Nur Suresi nin 33 ayetinde bu husus kismen detaylandirilmistir Ayrica sahibinden cocugu olan bir kole sahibinin olumu ile ozgur duruma gelir kaynak belirtilmeli Kisas uygulamalarinda Kisas asirete dayali toplum duzeninde misilleme olarak anlasilan ve toplumsal denklik sarti uzerinden yurutulen bir uygulamadir Oldurulen kisinin kadin erkek kole hur insan seckin ya da siradan olmasi goz onune alinarak katilin asiretinden oldurulene denk birisi oldurulur Ornegin koleye karsilik ancak bir kole kadina karsilik bir kadin oldurulebilirdi Kisasta sosyal denklik sarti sosyal olarak alt sinifta bulunanlarin ust siniftan birini oldurmelerinde kisasin uygulanacagi ust siniftan birinin alt siniftan birini oldurmesi durumunda kisas uygulanamayacagi ancak diyet odenebilecegi anlamina gelmektedir Kur an da kisas toplumsal denklik sarti ile birlikte Bakara 178 ele alinir Hanefilere gore bir koleyi olduren hur kimse de kisas yoluyla oldurulur Diger mezheplere gore bu durumda kisas uygulanmaz Kole ve cariyelere zina ve zina iftirasi sucunda hurlere verilen cezanin yarisi hirsizlik ve irtidad suclarinda tam ceza uygulanir Nisa Suresi 25 Islam fikhina gore kolenin sahitligi kabul edilmez Ayrica bakinizSenetli kolelik Zevce satisi 2015 Modern Kolelik Yasasi Vikisoz de Kolelik ile ilgili sozler mevcuttur Wikimedia Commons ta Kolelik ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Notlar kole Nisanyan Sozluk 31 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2021 Bayarslan Huseyin Osmanli Devleti nde Kolelestirme Ve Azat Etme Yontemleri ulakbilge 5 10 2017 439 452 a b Encyclopaedia Britannica 23 Subat 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Slavery Encyclopaedia Britannica 30 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2021 14 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi e g Prologue the shepherd of the oppressed and of the slaves Code of Laws 7 If any one buy from the son or the slave of another man Harris W V 3 Subat 2011 Demography Geography and the Sources of Roman Slaves Rome s Imperial Economy Oxford University Press ss 88 110 doi 10 1093 acprof osobl 9780199595167 003 0005 ISBN 978 0 19 959516 7 erisim tarihi 7 Subat 2021 John Edward Philips Some Recent Thinking on Slavery in Inslamic Afrika and Middle East Middle East Studies Association Bulletin Washington 1993 C 27 2 157 Bernard Lewis Race and Color in Islam Harper and Row 1970 quote on page 38 The brackets are displayed by Lewis Behrens Abouseif Doris Cairo of the Mamluks A History of Architecture and Its Culture New York Macmillan 2008 Clarence Smith 2006 pp 2 5 Lewis 1990 page 10 Islam and Slavery PDF Lse ac uk 30 Temmuz 2010 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 Agustos 2010 web archive org 25 Mayis 2017 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Temmuz 2019 Religion amp Ethics Islam and slavery Abolition BBC 21 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2010 Case studies on human rights and fundamental freedoms a world survey 11 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Willem Adriaan Veenhoven Winifred Crum Ewing Stichting Plurale Samenlevingen 1976 p 452 ISBN 90 247 1779 5 Martin A Klein 2002 Historical Dictionary of Slavery and Abolition Page xxii 0810841029 Segal s 202 ve 206 Brockopp Jonathan E Slaves and Slavery in Encyclopaedia of the Qurʾan General Editor Jane Dammen McAuliffe Georgetown University Washington DC Brunschvig R ʿAbd in Encyclopaedia of Islam Second Edition Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel W P Heinrichs Lewis 1994 Ch 1 1 Nisan 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b 16 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Haziran 2020 Dror Ze evi 2009 John L Esposito Ed The Oxford Encyclopedia of the Islamic World Oxford Oxford University Press 23 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Subat 2017 Nisa Suresi 3 Mearic Suresi 30 Nur Suresi 33 Arsivlenmis kopya PDF 2 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 31 Aralik 2021 15 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi El Mebsut Cilt 16 Sayfa 208