Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şevket Süreyya Aydemir (1897, Edirne - 25 Mart 1976, Ankara), Türk yazar, düşün insanı, iktisatçı ve tarihçi.
| Şevket Süreyya Aydemir | |
|---|---|
 Şevket Süreya Aydemir | |
| Doğum | 1897 Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 25 Mart 1976 (79 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Meslek | Yazar, iktisatçı, tarihçi |
| Milliyet | Türk |
| Dönem | Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı |
| Tür | İnceleme, araştırma, biyografi, otobiyografi, makale, roman, mektup |
| Konu | Tarih, politika, iktisat |
| Edebî akım | Kadro Hareketi Toplumcu gerçekçilik |
Etkilendikleri | |
Kadro dergisinin kurucularından ve Kadro Hareketi'nin önderlerindendir. Türk tarihinde önemli rol oynayan kişilikleri inceleyen eserleri ile ünlenmiştir. Kendi yaşamını anlattığı Suyu Arayan Adam (1959), Atatürk ve İnönü dönemlerini incelediği üçer ciltlik Tek Adam (1963-65) ve İkinci Adam (1966-68) adlı kitapları en ünlü eserleridir.
Çeşitli dönemlerde farklı ideolojileri savunmuştur. Gençliğinde Turancı, 1920-1927 yılları arasında Türkiye Komünist Partisi yöneticisi, 1927 sonrasında Kemalist rejimin savunucusu ve kuramcısı olarak çalışmıştır.
Yaşamı
1897'de Edirne'de Balkan göçmeni, topraksız bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Babası Mehmet Ağa, Bulgaristan'ın Deliorman yöresinde toprak sahibi varlıklı bir kişi iken servetini kaybetmiş biriydi, Edirne'de bahçıvan olarak çalışmaktaydı. Annesi aydın bir kişi olan Şaziye Hanım idi. Okuma yazmayı annesinden öğrendi. Mahalle mektebinden sonra askerî rüştiyeye devam etti. Küçük yaşlardan itibaren siyasetle ilgilendi. Henüz 11 yaşında iken İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye oldu. Balkan Savaşları öncesinde annesini ve bir ağabeyini kaybetti. Edirne işgale uğrayınca katliamdan kurtulmaları için İstanbul'a gönderilen çocuklar arasında yer aldı. Kuleli Askeri Lisesi'ne kaydoldu ancak Edirne'nin geri alınması ve bir oğlunun daha asker olmasını istemeyen babasının çağırması üzerine geri döndü; (bugünkü Edirne Lisesi) öğrenim gördü. Bu yıllarda Turancı görüşleri benimsedi. Diğer ağabeyinin Sarıkamış'ta hayatını yitirmesi üzerine I. Dünya Savaşı'nda gönüllü olarak savaşa katıldı; ağabeyinin şehit edildiği Kafkasya Cephesi'nde çarpıştı, yaralandı. Cephedeyken okuduğu Müfide Ferit'in Aydemir adlı romanı onu çok etkiledi. İleride Soyadı Kanunu çıktığında Aydemir soyadını seçmesi bu romanın etkisiyledir.
Geri çekilme emri üzerine Edirne'ye dönen Şevket Süreyya, öğretmenlik eğitimini tamamladı. Edirne'nin Yunanlar tarafından işgali üzerine bir süre yerel direniş hareketlerine katıldı. Azerbaycan'da kurulan hükûmetin İstanbul hükûmetinden öğretmen istemesi üzerinde Nuha kentine (bugünkü adıyla Şeki) öğretmen olarak atandı ve 1919–1920 yılları arasında Azerbaycan'a geçti. Ermeniler'e karşı kurulan gönüllü birliğin kumandanı oldu ve bir halk kahramanı hâline geldi. Ancak Kafkasya'nın çok etnikli yapısını görünce eski Turancı fikirlerinin doğruluğunu sorgulamaya başladı. Bakü'de toplanan Doğu Halkları Kurultayı'na Nuha delegesi olarak katıldı. Bu kongreye katılması onun komünizme merakını arttırdı. Kurultay'dan 10 gün sonra yine Bakü'de gerçekleşen Türkiye Komünist Fırkası'nın toplantısına da katılan Şevket Süreyya, merak ettiği ideolojiyi öğrenmek isteği ağır basınca Millî Mücadele'ye katılmak yerine Nuha'ya dönmeyi tercih etti. Bir süre amaçsızca gezen Şevket Süreyya, Batum'a gittiğinde Komünist Parti'ye girdi. Yine Batum'da bir öğretmen arkadaşının kız kardeşi ile evlendi ve bu evliliği ömrünün sonuna kadar sürdürdü. Batum'dan sonra Moskova'ya giderek birçok Türk öğrencinin de öğrenim gördüğü Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi'ne (KUTV) kaydoldu. İktisadi ve Sosyal Bilimler Okulunda' ekonomi eğitimi aldı. 1923 yılında Türkiye'ye geri döndü.
Şevket Süreyya, Türkiye'ye döndükten sonra Aydınlık dergisinde komünist fikirleri yaymaya çalışan yazılar yazdı. 1924 yılında Sadrettin Celal Antel ile beraber hazırladığı Lenin ve Leninizm adlı kitabı yayımladı. 1925'te TKP'nin üçüncü kongresinde yedi kişilik Merkez Komite'nin üyesi oldu. Türkiye İşçi ve Çiftçi Fırkası'nın 1 Mayıs'ta "Dünyanın Bütün İşçileri Birleşiniz" yazılı broşür dağıtması nedeniyle gerçekleşen "1925 Tevkifatı" sonucu dergi kapatıldı ve Aydemir de Ankara İstiklal Mahkemesi'nde devrin birçok ünlü komünistiyle beraber yargılanarak 10 yıl hapse mahkûm oldu. Muasır Türkiye'nin İktisadi İnkişaf İstikametleri adlı kitabını mahkûmiyeti sırasında yazdı fakat bu eseri yayımlatamadı. Afyon Cezaevinde geçirdiği bir buçuk yıldan sonra 29 Ekim 1927'de ilan edilen genel aftan yararlanarak hapisten çıktı. 1927 Tevkifatı sırasında yeniden tutuklanıp yargılandı fakat beraat etti. Bundan sonra komünizm çizgisinden ayrılıp bir nevi milliyetçi komünizm anlayışını savunmaya başladıysa da Türkiye için geçerli düşüncenin Kemalizm olduğu görüşüne döndü. Vedat Nedim Tör ile birlikte TKP'den ayrıldı. Partiyi polise ihbar etmekle suçlandı.
1928'de bürokrat olarak Ankara'da çalışmaya başladı. 1951 yılına kadar eğitimci ve iktisatçı olarak çeşitli devlet görevlerinde bulundu. Yüksek Teknik Öğretim Umûm Müdür Yardımcılığı, Ankara Belediyesi İktisat Müdürlüğü, Ankara Ticâret Mektebi Kurucu Müdürlüğü, İktisat Vekâleti Sanâyi Tetkik Heyeti Reisliği, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Üyeliği yaptı.
1930 ve 1931 yıllarında Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yazıları yayımlandı. 1932 yılında Atatürk'ün isteği üzerine Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile birlikte Kadro dergisini çıkarttı. Dergi kapatıldığında Ankara Ticaret Mektebinde müdür olan Aydemir, bu görevi 1936'ya kadar sürdürdü. İki yıl Ankara Belediyesi İktisat Müdürlüğü yaptıktan sonra İktisat Bakanlığında çalışmaya başladı ve İsmet İnönü'nün güvenini kazandı. Komünist geçmişi nedeniyle çok eleştirilse de başarıları nedeniyle yükseldi. Bir dönem Ekonomi Bakanlığınca İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte bir kalkınma planı hazırlamakla görevlendirildi fakat İsmet Paşa bu planı kabul etmedi.
1951'de Vekiller Heyeti kararıyla emekli edildikten sonra kendisini yazarlığa verdi. Hayatı boyunca çok sayıda eser veren Aydemir, Tek Adam adlı eserinde Atatürk'ü; İkinci Adam adlı eserinde İsmet İnönü'yü yazdı. Bunun dışında Menderes'in Dramı, gibi biyografiler ve Suyu Arayan Adam gibi otobiyografik denemeler dışında Toprak Uyanırsa ve Kahramanlar Doğmalıydı adlı romanları yazdı. 27 Mayıs'tan sonra oluşan yeni düşünce ortamında kurulan sosyalist eğilimli Devrim ve Yön gibi dergilerde yazıları yayımlandı. 12 Mart Muhtırası sonrası Yön dergisi kapatılınca yazılarına Cumhuriyet gazetesinde devam etti. 25 Mart 1976'da Ankara'daki evinde öldü. Ankara Belediye Başkanı'nın emriyle tabutu, Türk bayrağına sarılı olarak defnedilmiştir. Adı, Ankara'da yıllarca oturduğu sokağa verildi.
Eserleri
- Tek Adam (Mustafa Kemal'in Hayatı) Üç cilt (biyografi)
- İkinci Adam (İsmet İnönü) Üç cilt (biyografi)
- Makedonya'dan Ortaasya'ya Enver Paşa Üç cilt (biyografi)
- Suyu Arayan Adam (otobiyografi)
- Menderes'in Dramı (biyografi)
- İnkılap ve Kadro (makale)
- Lenin ve Leninizm (ortak kitap)
- Cihan İktisadiyatında Türkiye (-araştırma)
- İktisat Mücadelesinde Köy Muallimi (makale)
- Halk İçin İktisat Bilgisi (makale)
- Türkiye Ekonomisi (-araştırma ders kitabı)
- Toprak Uyanırsa (anı)
- İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali ()
- Kahramanlar Doğmalıydı (roman)
- Kırmızı Mektuplar ve Son Yazılar (mektup - makale)
- Lider ve Demagog ()
Hakkında yazılanlar
- Bilinmeyen yönleriyle Şevket Süreyya Aydemir: yaşamı, görüşleri, eserleri - Halil İbrahim Göktürk
Kaynakça
Dış bağlantılar
- "Şevket Süreyya ile Kadro Dergisi Üzerine", Yön dergisinin 20 Haziran 1962 tarihli 27. sayısında yayınlanan röportaj
- İzedebiyat.com, Mehmet Sinan Gür'ün kitap tanıtımı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sevket Sureyya Aydemir 1897 Edirne 25 Mart 1976 Ankara Turk yazar dusun insani iktisatci ve tarihci Sevket Sureyya AydemirSevket Sureya AydemirDogum1897 Edirne Osmanli ImparatorluguOlum25 Mart 1976 79 yasinda Ankara TurkiyeMeslekYazar iktisatci tarihciMilliyetTurkDonemCumhuriyet donemi Turk edebiyatiTurInceleme arastirma biyografi otobiyografi makale roman mektupKonuTarih politika iktisatEdebi akimKadro Hareketi Toplumcu gercekcilikEtkilendikleri Turancilik Marksizm Leninizm Kemalizm Kadro dergisinin kurucularindan ve Kadro Hareketi nin onderlerindendir Turk tarihinde onemli rol oynayan kisilikleri inceleyen eserleri ile unlenmistir Kendi yasamini anlattigi Suyu Arayan Adam 1959 Ataturk ve Inonu donemlerini inceledigi ucer ciltlik Tek Adam 1963 65 ve Ikinci Adam 1966 68 adli kitaplari en unlu eserleridir Cesitli donemlerde farkli ideolojileri savunmustur Gencliginde Turanci 1920 1927 yillari arasinda Turkiye Komunist Partisi yoneticisi 1927 sonrasinda Kemalist rejimin savunucusu ve kuramcisi olarak calismistir Yasami1897 de Edirne de Balkan gocmeni topraksiz bir ailenin cocugu olarak dogdu Babasi Mehmet Aga Bulgaristan in Deliorman yoresinde toprak sahibi varlikli bir kisi iken servetini kaybetmis biriydi Edirne de bahcivan olarak calismaktaydi Annesi aydin bir kisi olan Saziye Hanim idi Okuma yazmayi annesinden ogrendi Mahalle mektebinden sonra askeri rustiyeye devam etti Kucuk yaslardan itibaren siyasetle ilgilendi Henuz 11 yasinda iken Ittihat ve Terakki Cemiyeti ne uye oldu Balkan Savaslari oncesinde annesini ve bir agabeyini kaybetti Edirne isgale ugrayinca katliamdan kurtulmalari icin Istanbul a gonderilen cocuklar arasinda yer aldi Kuleli Askeri Lisesi ne kaydoldu ancak Edirne nin geri alinmasi ve bir oglunun daha asker olmasini istemeyen babasinin cagirmasi uzerine geri dondu bugunku Edirne Lisesi ogrenim gordu Bu yillarda Turanci gorusleri benimsedi Diger agabeyinin Sarikamis ta hayatini yitirmesi uzerine I Dunya Savasi nda gonullu olarak savasa katildi agabeyinin sehit edildigi Kafkasya Cephesi nde carpisti yaralandi Cephedeyken okudugu Mufide Ferit in Aydemir adli romani onu cok etkiledi Ileride Soyadi Kanunu ciktiginda Aydemir soyadini secmesi bu romanin etkisiyledir Geri cekilme emri uzerine Edirne ye donen Sevket Sureyya ogretmenlik egitimini tamamladi Edirne nin Yunanlar tarafindan isgali uzerine bir sure yerel direnis hareketlerine katildi Azerbaycan da kurulan hukumetin Istanbul hukumetinden ogretmen istemesi uzerinde Nuha kentine bugunku adiyla Seki ogretmen olarak atandi ve 1919 1920 yillari arasinda Azerbaycan a gecti Ermeniler e karsi kurulan gonullu birligin kumandani oldu ve bir halk kahramani haline geldi Ancak Kafkasya nin cok etnikli yapisini gorunce eski Turanci fikirlerinin dogrulugunu sorgulamaya basladi Baku de toplanan Dogu Halklari Kurultayi na Nuha delegesi olarak katildi Bu kongreye katilmasi onun komunizme merakini arttirdi Kurultay dan 10 gun sonra yine Baku de gerceklesen Turkiye Komunist Firkasi nin toplantisina da katilan Sevket Sureyya merak ettigi ideolojiyi ogrenmek istegi agir basinca Milli Mucadele ye katilmak yerine Nuha ya donmeyi tercih etti Bir sure amacsizca gezen Sevket Sureyya Batum a gittiginde Komunist Parti ye girdi Yine Batum da bir ogretmen arkadasinin kiz kardesi ile evlendi ve bu evliligi omrunun sonuna kadar surdurdu Batum dan sonra Moskova ya giderek bircok Turk ogrencinin de ogrenim gordugu Dogu Emekcileri Komunist Universitesi ne KUTV kaydoldu Iktisadi ve Sosyal Bilimler Okulunda ekonomi egitimi aldi 1923 yilinda Turkiye ye geri dondu Sevket Sureyya Turkiye ye dondukten sonra Aydinlik dergisinde komunist fikirleri yaymaya calisan yazilar yazdi 1924 yilinda Sadrettin Celal Antel ile beraber hazirladigi Lenin ve Leninizm adli kitabi yayimladi 1925 te TKP nin ucuncu kongresinde yedi kisilik Merkez Komite nin uyesi oldu Turkiye Isci ve Ciftci Firkasi nin 1 Mayis ta Dunyanin Butun Iscileri Birlesiniz yazili brosur dagitmasi nedeniyle gerceklesen 1925 Tevkifati sonucu dergi kapatildi ve Aydemir de Ankara Istiklal Mahkemesi nde devrin bircok unlu komunistiyle beraber yargilanarak 10 yil hapse mahkum oldu Muasir Turkiye nin Iktisadi Inkisaf Istikametleri adli kitabini mahkumiyeti sirasinda yazdi fakat bu eseri yayimlatamadi Afyon Cezaevinde gecirdigi bir bucuk yildan sonra 29 Ekim 1927 de ilan edilen genel aftan yararlanarak hapisten cikti 1927 Tevkifati sirasinda yeniden tutuklanip yargilandi fakat beraat etti Bundan sonra komunizm cizgisinden ayrilip bir nevi milliyetci komunizm anlayisini savunmaya basladiysa da Turkiye icin gecerli dusuncenin Kemalizm oldugu gorusune dondu Vedat Nedim Tor ile birlikte TKP den ayrildi Partiyi polise ihbar etmekle suclandi 1928 de burokrat olarak Ankara da calismaya basladi 1951 yilina kadar egitimci ve iktisatci olarak cesitli devlet gorevlerinde bulundu Yuksek Teknik Ogretim Umum Mudur Yardimciligi Ankara Belediyesi Iktisat Mudurlugu Ankara Ticaret Mektebi Kurucu Mudurlugu Iktisat Vekaleti Sanayi Tetkik Heyeti Reisligi Basbakanlik Yuksek Denetleme Kurulu Uyeligi yapti 1930 ve 1931 yillarinda Hakimiyet i Milliye gazetesinde yazilari yayimlandi 1932 yilinda Ataturk un istegi uzerine Yakup Kadri Karaosmanoglu ile birlikte Kadro dergisini cikartti Dergi kapatildiginda Ankara Ticaret Mektebinde mudur olan Aydemir bu gorevi 1936 ya kadar surdurdu Iki yil Ankara Belediyesi Iktisat Mudurlugu yaptiktan sonra Iktisat Bakanliginda calismaya basladi ve Ismet Inonu nun guvenini kazandi Komunist gecmisi nedeniyle cok elestirilse de basarilari nedeniyle yukseldi Bir donem Ekonomi Bakanliginca Ismail Husrev Tokin ile birlikte bir kalkinma plani hazirlamakla gorevlendirildi fakat Ismet Pasa bu plani kabul etmedi 1951 de Vekiller Heyeti karariyla emekli edildikten sonra kendisini yazarliga verdi Hayati boyunca cok sayida eser veren Aydemir Tek Adam adli eserinde Ataturk u Ikinci Adam adli eserinde Ismet Inonu yu yazdi Bunun disinda Menderes in Drami gibi biyografiler ve Suyu Arayan Adam gibi otobiyografik denemeler disinda Toprak Uyanirsa ve Kahramanlar Dogmaliydi adli romanlari yazdi 27 Mayis tan sonra olusan yeni dusunce ortaminda kurulan sosyalist egilimli Devrim ve Yon gibi dergilerde yazilari yayimlandi 12 Mart Muhtirasi sonrasi Yon dergisi kapatilinca yazilarina Cumhuriyet gazetesinde devam etti 25 Mart 1976 da Ankara daki evinde oldu Ankara Belediye Baskani nin emriyle tabutu Turk bayragina sarili olarak defnedilmistir Adi Ankara da yillarca oturdugu sokaga verildi EserleriTek Adam Mustafa Kemal in Hayati Uc cilt biyografi Ikinci Adam Ismet Inonu Uc cilt biyografi Makedonya dan Ortaasya ya Enver Pasa Uc cilt biyografi Suyu Arayan Adam otobiyografi Menderes in Drami biyografi Inkilap ve Kadro makale Lenin ve Leninizm ortak kitap Cihan Iktisadiyatinda Turkiye arastirma Iktisat Mucadelesinde Koy Muallimi makale Halk Icin Iktisat Bilgisi makale Turkiye Ekonomisi arastirma ders kitabi Toprak Uyanirsa ani Ihtilalin Mantigi ve 27 Mayis Ihtilali Kahramanlar Dogmaliydi roman Kirmizi Mektuplar ve Son Yazilar mektup makale Lider ve Demagog Hakkinda yazilanlar Bilinmeyen yonleriyle Sevket Sureyya Aydemir yasami gorusleri eserleri Halil Ibrahim GokturkKaynakca 3 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Arsivlenmis kopya PDF 6 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Aralik 2016 Arsivlenmis kopya 20 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2016 Dis baglantilarVikisoz de Sevket Sureyya Aydemir ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Sevket Sureyya ile Kadro Dergisi Uzerine Yon dergisinin 20 Haziran 1962 tarihli 27 sayisinda yayinlanan roportaj Izedebiyat com Mehmet Sinan Gur un kitap tanitimi