Karkamış (Hititçe: Kargamiş, Mısırca: Karkameşa, Grekçe: Εὔρωπος, Latince: Europus), geçmişi Erken Bakır Çağına dek uzanan ve günümüzde Türkiye ile Suriye topraklarında yer alan antik kent.Hitit ve Asur İmparatorluğu dönemlerinde önemli bir şehir olan Karkamış, Roma döneminden sonra önemini kaybetmeye başlamıştır.
𒋼𒀀𒅗𒈩 Kargamiş | |
Şehir planı | |
Konum | Karkamış, Gaziantep, Türkiye |
---|---|
Bölge | Mezopotamya |
Koordinatlar | 36°49′47″K 38°00′54″D / 36.82972°K 38.01500°D |
Tür | Yerleşim |
Tarihçe | |
Kuruluş | MÖ 6000 - MÖ 1. binyıl arası |
Terk ediliş | MÖ 12. yüzyıl başı |
Devir(ler) | Cilalı Taş Devri, Bakır Çağı |
İlgili kişi(ler) | Aplahanda, I. Şamşi-Ahad, Hammurabi |
Olay(lar) | Karkamış Muharebesi |
Sit ayrıntıları | |
Kazı tarihleri | 1699, 1876, 1878-1881, 2011 |
Arkeologlar | George Smith, Patrick Henderson |
Durum | Harap |
Mülkiyet | Devlet arazisi |
Kamusal erişim | Açık |
En eski yazılı bilgilerine ancak Aplahanda'nın krallığı döneminde rastlanılan Karkamış'ın bu dönemlerde vasal bir krallık olduğu ve halkının ticaret yaptığı saptanmıştır. Aplahanda'nın oğlu Yahdul-Lim'in ölümünün ardından gelen üç yüzyıllık dönem hakkında bir bilginin bulunmadığı antik kent sırasıyla Mitanni, Mısır, Hitit, Asur, Yeni Babil, Ahameniş, Makedon, Seleukos ve Roma hakimiyeti altına girmiştir. En parlak dönemini Geç Hititler döneminde yaşayan Karkamış Orta Çağdan sonra tamamen terk edilmiştir.
Rakımı 370 metre olan örenyerin Türkiye topraklarında kalan kısmının tescil tarihi 28 Ağustos 1986'dır. 1699 yılında keşfedilen antik kent 1910'larda Britanya Müzesi tarafından birçok kez kazılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanının ardından askerî yasak bölge haline getirilen Karkamış'ın tekrar kazılması ancak 2011 yılında mümkün olmuştur. Son kazı çalışması ise 2012 yılında yapılmıştır. Suriye tarafında yer alan dışkentte ise 2006 ve 2010 yıllarında bir dizi kazı gerçekleştirilmiştir. Günümüzde Suriye İç Savaşı nedeniyle Suriye kısmında arkeolojik çalışma yapılmamaktadır.
Babilliler ile Mısırlılar arasında geçen Karkamış Muharebesi'nin yaşandığı bölgeden Kitâb-ı Mukaddes'te de bahsedilmektedir.
Etimoloji
Milattan önceki dönemlerdeki orijinal adının Cerabis olduğu düşünülen şehrin Helenistik ve Roma dönemlerindeki adı olanEuropos'un da bu addan türediği farz edilmektedir.
Kentin kaynaklarla saptanmış en eski ismi Kargamiş'tır. Hititler döneminde kullanılan bu isme rastlanılan en eski yazılı eser Suriye'nin Ebla kentinde bulunan çivi yazılı tabletlerdir. Bu adın kökeniyle ilgili çeşitli görüşler vardır. Bunlardan biri ismin o dönemde Suriye'de ünlü bir tanrı olan Kemoş'tan türediği ve "Kemoş'un limanı" manasına geldiğidir ve bilim çevreleri tarafından da bu görüş kabul edilmektedir. Bir diğer iddia ise ismin Gılgamış'tan türediği üzerinedir.
Şehir günümüzde Türkiye'de Karkamış, Suriye'de ise Cerablus şeklinde adlandırılmaktadır.
Konumu
Eski Dünya'nın en verimli tarım arazilerinden biri olan Mezopotamya'da yer alan Karkamış, Fırat'ın akış yönüne göre hemen sol kıyısında kurulmuştur. Mısır ile Anadolu arasındaki geçiş yolu üzerinde kurulu olan kent aynı zamanda antik ticaret yollarına da yakındır.Bereketli Hilal içerisinde yer alan Karkamış, Anadolu platosunun sona erip Suriye düzlüklerinin başladığı doğu-batı hattı üzerinde uzanan coğrafî bir sınırdır.
Günümüzde Türkiye ile hukuki olarak Suriye, fiili olarak ise Özgür Suriye Ordusu tarafından paylaşılmakta olan kent Türkiye'nin Gaziantep il merkezine 60 kilometre, Suriye'nin Halep il merkezine ise 100 kilometre uzaklıktadır. 90 hektarlık bir yayılma alanı olan kentin 55 hektarlık bölümünü oluşturan kale, içkent ve dışkentinin bir bölümü Türkiye sınırlarında bulunmaktadır. Suriye sınırlarında kalan 35 hektarlık alan ise dışkentin bir kısmından oluşmaktadır.
Tarihçe
Kalede ve dışkentte yapılan kazı çalışmaları sırasında ortaya çıkarılan çanak-çömlek parçaları üzerinde yapılan karbon testleri bölgenin en az 3350 yıllık bir yerleşim geçmişinin olduğunu ortaya koysa da 2015 yılındaki çalışmalar ile içkalenin MÖ 6000'den itibaren yerleşim gördüğünü ortaya çıkmıştır. Buna rağmen Karkamış hakkındaki en eski detaylı bilgilere ancak MÖ 17. yüzyılın sonlarında rastlanılmaktadır. Alalah, Ebla ve Mari kraliyet tabletlerinde verilen bilgilere göre Karkamış bu yüzyılın sonlarında Mari'ye bağlı bir devlet konumundaydı. Fakat aynı tabletlerde bahsedilen Karkamış Kralı Aplahanda'nın, (Asur Kralı) I. Şamşi-Ahad ve (Babil Kralı) Hammurabi ile birlikte anılması kentin politik gücünün artmaya başladığını göstermektedir. Yine aynı tabletlerde kent halkının kereste ticareti yaptığı, Ugarit ve Mitanni kentleri ile ticaret anlaşmalarının olduğu yazmaktadır.
Aplahanda'nın oğlu Yahdul-Lim'in yaklaşık MÖ 1745 yılındaki ölümünden sonraki üç yüz yıllık dönemde Karkamış'ın tarihine ilişkin bir bilgi yoktur. Bu kesinti dönemi On Sekizinci Hanedan Firavunu II. Thutmose'nin Karkamış'ı fethetmesi ile sonlanmaktadır. II. Thutmose, Mitannilerin elindeki Karkamış'ı Mısır hakimiyeti altına almış, kente bunu kutlamak için bir stel diktirmiştir. Antik kent, MÖ 14. yüzyılda dinî reformlarla meşgul olan Akhenaton firavunluğundaki Mısır'ın elinden çıkarak I. Şuppiluliuma tarafından Hitit topraklarına katılmıştır. I. Şuppiluliuma bölgedeki diğer Hitit kentlerini Karkamış'a bağlayarak Hititlere bağlı bir krallık kurmuş ve kral olarak oğlu Piyassili'yi görevlendirmiştir. I. Şuppiluliuma'nın oğlu ve torunları beş kuşak boyunca bu krallıkta hüküm sürmüş, bölgede Hitit hakimiyetini sağlamışlardır.
I. Şuppiliuma'nın MÖ 1322'deki ölümüyle birlikte Hitit otoritesi sarsılmış ve Piyassili'nin yönetimindeki Karkamış'ın da aralarında bulunduğu bağlı krallıklar isyan etmiştir. Fakat II. Murşili isyan eden krallıklar üzerine yürümüş ve tekrar Hitit birliğini sağlamıştır. Karkamış bu tarihten sonra Hitit İmparatorluğu'nun çöküşüne dek Hititlere bağlı bir krallık olarak kalmıştır. Karkamış özellikle Geç Tunç Çağında Hitit İmparatorluğu'nun en önemli merkezlerinden biri haline gelmiş, MÖ 11. yüzyılda ise gücünün doruğuna ulaşmıştır. Hitit İmparatorluğu'nun Deniz Kavimlerinin saldırısı altında kalarak yıkılmasının ardından dahi önemini yitirmeyen ve bu kavimlerin saldırılarını püskürten kent Geç Hitit şehir devletlerinin en güçlüsü haline gelmiştir. Her ne kadar III. Ramses'in yazdırdığı Medinet Habu'daki yazıtlarda Karkamış'ın denizci kavimlerin saldırılarıyla yıkıldığı yazsa da bu bilgi doğru değildir.
Hitit kültürünün etkisi altında kaldığı süre boyunca Karkamış'ta ana ilah Hurri kökenli bir tanrıça olan Kubaba olmuştur. "Karkamış Kraliçesi" olarak bilinen Kubaba'nın kültü diğer şehirlere de yayılmış ve Kubaba farklı kültürler tarafından da sahiplenilmiştir. Özellikle Frigler tarafından sahiplenildikten sonra adı Kibele olarak değişmiş ve çok daha geniş bir alanda yayılım göstermiştir.
Karkamış, MÖ 9. yüzyılda eski gücünü kaybetmiş, Asur kralları II. Aşurnasirpal ve III. Şalmanezer tarafından haraca bağlanmıştır. MÖ 717'de ise son kralları Pisiri dönemi sürerken II. Sargon tarafından fethedilmiş, yakılıp yıkılmış ve halkı köle yapılarak Asur şehirlerine nakledilmiştir. Böylece bağımsızlığını kaybederek bir Asur kenti haline gelmiştir.
MÖ 604'te (Yeni Babil İmparatoru) II. Nebukadnezar ile Firavun II. Neko'nun orduları Karkamış'ta karşı karşıya gelmiştir. II. Neko, Yeni Babil İmparatorluğu'nun ticaret yolları üzerindeki egemenliğini kırmak ve bu yolları ele geçirmek için Babil üzerine yürümüşse de II. Nebukadnezar tarafından hezimete uğratılmış ve bölgeden atılmıştır. Bu savaş Karkamış Savaşı olarak adlandırılmaktadır.
Yeni Babil İmparatorluğu'ndan sonra Ahameniş İmparatorluğu hakimiyeti altına giren kent İssos Savaşı sonucu İskender tarafından fethedilmiştir. Makedonya parçalandıktan sonra Seleukos İmparatorluğu'nun sınırlarında kalan Karkamış daha sonraları ise Roma'nın Suriye eyaletine bağlı bir kent halini almıştır. Karkamış, Helenistik ve Roma dönemlerinde de jeostratejik önemini korumuştur. İçkentte yer alan Roma usulü Sütunlu Cadde, Karkamış'ın bölgedeki önemli Roma kentlerinden biri olduğunu göstermektedir. Roma döneminden sonra nüfusu azalan ve hızla önemini yitiren Karkamış'ın Orta Çağ boyunca yalnızca içkentinde yerleşim olduğu tespit edilmiştir. Orta Çağ'dan sonra ise tamamen terk edilmiştir.
1699 yılında keşfedilmesiyle tekrar gün ışığına çıkan kent İngilizler ve Fransızlar tarafından kazılmıştır. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin ilan edilmesinin ardından büyük kısmı Türkiye topraklarında kalan Karkamış askerî yasak bölge ilan edilmiş ve Suriye ile olan sınır kısmı 1956 yılında mayınlanmıştır. 2009 yılına dek yasak bölge olarak kalmaya devam eden ve hiçbir kazı çalışmasının gerçekleşmediği kentteki mayınlar 2011 yılında temizlenmiştir.
Karkamış'ın Suriye topraklarında yer alan kısmı ise Küresel Miraslar Fonu tarafından kültürel miras olarak belirlenmiş fakat bölgedeki kentleşme ve tarım alanlarının antik kente doğru genişlemesi nedeniyle "risk altında" olarak sınıflandırılmıştır.
Kazı çalışmaları
Antik kentin kalıntıları ilk kez 1699 yılında bir İngiliz şirketinin Halep temsilcisi olan Henry Maundrell tarafından fark edilmiştir. 1876 yılında Britanya Müzesi tarafından görevlendirilen Asurolog George Smith kalıntıların Kitab-ı Mukaddes'te bahsedilen Karkamış'a ait olduğunu saptamıştır.
İlk kazı çalışmaları 1878-1881 yılları arasında Britanya İmparatorluğu Halep Konsolosu Patrick Henderson tarafından British Museum adına yapılmıştır. Henderson kazı çalışmaları sırasında kentin ilk yerleşim planını hazırlamıştır. Ayrıca kazı sırasında çıkarılan tarihî eserler British Museum'a gönderilmiştir.
İlk kazı sırasında çıkarılan arkeolojik bulgular çalışmaların devamının gelmesini sağlamış, David George Hogarth ve Reginald Campbell Thompson kentteki ikinci kazı çalışmasını 1908 yılında başlatmıştır. 1911 yılında ise Hogarth çalışmaları tekrar başlatmış, 1914'tek süren araştırmaya daha sonra Thomas Edward Lawrence da dahil olmuştur. Daha sonra ise British Museum bölgeyi araştırma adına geniş bir proje hazırlamış ve kazılar Lawrence ile Leonard Woolley'e devredilmiştir. Bu yapılan kazıların sonuçları British Museum'un yayımladığı "Carchemish" adlı üç ciltlik eserle arkeoloji dünyasına duyurulmuştur.
1920 yılında Millî Mücadele sürmekte iken bir Fransız karakolu haline getirilen kente tekrar kazı yapmaya gelen Woolley, Karkamış ve yakınlarında çatışma yapılmasını yasaklamıştır. Savaş sonrasında içkentinin tamamı ve dışkentinin bir kısmı Türkiye topraklarında kalan Karkamış askerî yasak bölge ilan edildiği ve mayınlandığı için Türkiye'deki kısmında bir daha kazı yapılamamıştır. 2011 yılının eylül ayında ise mayınların temizlenmesi ile birlikte kentte tekrar arkeolojik kazılar başlamıştır.İstanbul Üniversitesi, Bologna Üniversitesi ve Gaziantep Üniversitesi'nin projesi olan Türk-İtalyan ortak kazıları Nicolò Marchetti başkanlığında hâlen yürütülmektedir.
Ağustos ve Kasım 2012 arasında devam eden kazıların ikinci periyodu sırasında MÖ 900 yılına tarihlenen Katuva Sarayı başta olmak üzere yeni sanat eserleri ve arkeolojik bulgular tespit edilmiştir.
Suriye tarafındaki dışkentte yapılan arkeolojik araştırmalarsa 2006 yılında Karkamış arazisi projesi adıyla yürütülmüştür. DGAM, British Academy ve Britanya Araştırma Konseyi'nin finansmanıyla yapılan kazıların başkanlığını Durham Üniversitesi'nden Tony J. Wilkinson ve Edinburgh Üniversitesi'nden Edgar Peltenburg üstlenmiştir. 2010 yılında yine bu proje kapsamında bu sefer CBRL, Küresel Miraslar Fonu ve İngiliz Araştırma Konseyi'nin fonlarıyla bir dizi kazı çalışması yapılmıştır.
Antik kentin 2014 yılında Irak ve Şam İslam Devleti'nin kontrolüne geçen Suriye tarafındaki kısmı günümüzde mayınla kaplı, Türkiye tarafındaki kısım ise güvenlik sorunları nedeniyle beton duvarlarla örülü ve arkeologlar haricindeki ziyaretçilere kapalıdır.
Çıkarılan eserler
1920 yılına dek yapılan kazılarda çıkarılan eserlerin büyük çoğunluğu British Museum ve Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde yer almaktadır. Daha az sayıda parça ise Louvre Müzesi ve Gaziantep Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir. Louvre Müzesi'nde yer alan eserlerin 1919 yılında bölgeyi işgal eden Fransızların gizlice yaptıkları kazılarda ortaya çıkardıkları ve Paris'e gönderdikleri tahmin edilmektedir. 2011 ve 2012 yılındaki kazılarda ortaya çıkarılan eserlerin tamamı ise Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne nakledilmiştir. 2017 yılındaki kazılar sırasında üzerinde dünyanın ilk gülücüğü olarak nitelenen bir desene sahip olan testi bulunmuştur.
Anıtsal eserler
Taş temel üzerine kerpiç duvarlı surlarla çevrelenen kentte beş kapı olduğu tespit edilmiştir. Kule, burç ve gizli yeraltı tünelleriyle desteklenen bu savunma sisteminin büyük kısmı en parlak dönemin yaşandığı Geç Hitit döneminde inşa edilmiştir.
Kentte ortaya çıkarılan evler dikdörtgen yapılı ve kerpiç duvarlıdır. Evlere giriş ise taş döşemeli ön avlulardan yapılmaktadır.
Yine Geç Hitit döneminden kalma bazalt ve kireç taşlarından yontularak oluşturulmuş taş blok kabartmaları kent kapıları ve kutsal yapıların temellerinde kullanılmıştır. Bu taş bloklarda tanrılar, tanrıçalar, krallar ve savaş sahneleri işlenmiştir. Ayrıca II. Thutmose tarafından kente dikilen stelin de aralarında bulunduğu hiyeroglif yazıtlı birçok stel gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu hiyeroglif yazıları, Leopold Messerschmidt tarafından incelenmiş ve bu inceleme 1900 yılında "Corpus Inscriptionum Hettiticarum" adlı yapıtta yayınlanmıştır.
2015 yılında ise insan yüzlü keçi tanrı tasvirinin bulunduğu bir taş blok ve II. Sargon'a ait çivi yazılı kil silindir gibi eşi olmayan buluntular keşfedilmiştir. Ayrıca 1876 yılında George Smith tarafından çıkarılan fakat birbiriyle ilişkilendirilmeyen iki stel parçasının Kubaba stelini oluşturduğu ve üzerinde Kamani'nin askerî ile sivil başarılarının anlatıldığı 2015 yılında keşfedilmiştir.
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Karkamış (antik kent) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ "Karkamış Antik Kenti Kamuoyuna Tanıtıldı". haberler.com. 9 Ekim 2012. 23 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b (İngilizce). academic.ru. 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b Bryce, Trevor (2005). The Kingdom of the Hittites (İngilizce). Oxford University Press. ss. 380-384.
- ^ a b "Karkamış". tayproject.org. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b Özdemir, Gülden (2007). (PDF). cu.edu.tr. s. 94. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b c . zaman.com.tr. 1 Temmuz 2007. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b (PDF) (İtalyanca). unibo.it. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
- ^ a b . gaziantepsabah.com. 17 Ocak 2013. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
- ^ a b "Land of Carchemish (Syria) Project" (İngilizce). dur.ac.uk. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
- ^ . scripturetext.com. 28 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b c d e f g h i Marchetti, Nicolò (Mart-Nisan 2016). "Anadolu, Suriye ve Mezopotamya'nın Kapısı: Karkamış". Aktüel Arkeoloji, 50. ss. 45-55. ISSN 1307-5756.
- ^ "Europus" (İngilizce). newadvent.org. 7 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Hawkins, J. D. (1988). "Kuzi-Tešub and the "Great Kings" of Karkamiš". Anatolian Studies (İngilizce), 38. British Institute at Ankara. ss. 99-108. ISSN 0066-1546. OCLC 470192139.
- ^ a b c d e Yılmaz, Hayri Fehmi (2012). "Kralları, arkeologları ve casusları buluşturan Hitit kenti". NTV Tarih, 46. s. 80.
- ^ . karkamis.gov.tr. 7 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ Sucuka, Duygu (4 Aralık 2010). . 4 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ "Karkamış'a mayın müjdesi!". radikal.com.tr. 22 Eylül 2007. 4 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Ünsal, Ayfer Tuzcu (20 Aralık 2012). . gaziantepsabah.com. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ . internethaber.com. 11 Haziran 2009. 17 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Schlögl, Hermann Alexander (2008). Das alte Ägypten (Almanca) (Orig.-Ausg. bas.). München: Beck. s. 196. ISBN .
- ^ Burney, Charles Allen (2004). Historical Dictionary of the Hittites (İngilizce). Scarecrow Press. ss. 37-38. ISBN .
- ^ Podany, Amanda H. (2010). Brotherhood of Kings (İngilizce). New York: Oxford University Press. s. 298. ISBN .
- ^ . 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
- ^ Taş, İlknur. "MÖ 13. Yüzyılda Kargamıš Krallığında Görevli İki Hitit Memuru: mâr šarri (DUMU.LUGAL) ve LÚ kartappu" (PDF). ankara.edu.tr. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ Gurney, Oliver (1952). The Hittites (İngilizce). Penguin. ss. 36-39. ISBN .
- ^ a b . kulturvarliklari.gov.tr. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Beckman, Gary (2000). "Hittite Chronology". Akkadica (İngilizce), 23. ss. 119-120.
- ^ Akurgal, Ekrem (1949). Späthethitische Bildkunst (Almanca). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları. s. 107.
- ^ Showerman, Grant (1969). The Great Mother of the Gods (İngilizce). Chicago: Argonaut.
- ^ (PDF). karkamis.gov.tr. 2006. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ . anadoluuygarliklari.com. 23 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ a b Tayfur, Kemal (2012). "Sınırdaki Antik Kent". atlasturkey.com.tr. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ (1993). Jeremiah: An Archaeological Companion (İngilizce). Louisville: Westminster John Knox. ss. 22. ISBN .
- ^ . scripturetext.com. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
- ^ Özdemir, Gülden (2007). (PDF). cu.edu.tr. s. 45. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Peker, Hasan (2005). "Karkamış Krallığı". Arkeo Atlas, 4. ss. 34-45.
- ^ "Mayınlı antik kent: Karkamış". ntvmsnbc.com. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ "Karkamış Antik Kenti'nde mayın temizleme işlemi başlıyor". zaman.com.tr. 1 Aralık 2009. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ "Mayınlar temizlendi yeni bir antik kent doğuyor". milliyet.com.tr. 18 Mart 2011. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ . anteppress.com. 19 Mart 2011. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ (İngilizce). globalheritagefund.org. Eylül 2011. 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
- ^ (1920). By Nile and Tigris, a Narrative of Journeys in Egypt and Mesopotamia on Behalf of the British Museum Between the Years 1886 And 1913 (İngilizce). Londra: J. Murray. ss. 395-396.
- ^ Gilibert, Alessandra (2011). Syro-Hittite Monumental Art and the Archaeology of Performance (İngilizce). Berlin: Walter de Gruyter. ISBN .
- ^ a b c Pulhan, Gül (2001). "Tanrı Kamış'ın Fırat'taki Limanı: Karkamış". Sanat Dünyamız, 80. ss. 205-206.
- ^ Hogarth, David George (1911). Hittite problems and the excavation of Carchemish (İngilizce) (2010 bas.). BiblioBazaar. ISBN .
- ^ "Sir Leonard Woolley." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. 20 Ocak 2013
- ^ Güterbock, Hans Gustav (1954). Journal of Near Eastern Studies (İngilizce). ss. 102-114.
- ^ . hurriyet.com.tr. 21 Kasım 2011. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ Marchetti, Nicolò (Eylül 2012). "Karkemish on the Euphrates: Excavating a City's History". Near Eastern Archaeology (İngilizce), 75. The American Schools of Oriental Research. doi:10.5615/neareastarch.75.3.0132. ISSN 1094-2076.
- ^ "KARKAMIŞ TARİHİ GÜN YÜZÜNE ÇIKIYOR". gaziantep-bld.gov.tr. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Wilkinson, Tony J. (Haziran 2007). "Archaeology in the Land of Carchemish: landscape surveys in the area of Jerablus Tahtani". Levant (İngilizce), 39. s. 213-247. ISSN 1756-3801.
- ^ "IŞİD'den sınıra hendek ve mayın!". t24.com.tr. 30 Haziran 2015. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2015.
- ^ . arkeofili.com. 30 Haziran 2015. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2015.
- ^ a b Erbil, Ömer (1 Temmuz 2015). "IŞİD parçalarken, onlar birleştirdi". radikal.com.tr. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2015.
- ^ "You searched for Carchemish" (İngilizce). britishmuseum.org. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ "Mayınlı araziden antik kent çıktı". radikal.com.tr. 9 Ekim 2012. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ "İlk gülücük emojisi 3700 yıl önce kullanılmış". t24.com.tr. 17 Temmuz 2017. 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2017.
- ^ (PDF). tmo.gov.tr. 7 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- ^ "Mayınlı arazideki saklı kent gün yüzüne çıkıyor". haber7.com. 9 Ekim 2012. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Schirmer, Wulf (1982). Hitit Mimarlığı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- ^ Sagona, Antonio; Zimansky, Paul (2009). Ancient Turkey (İngilizce). Londra/New York: Routledge. ss. 299-302.
- ^ Muslubaş, Işıl. "İLK DEMİR ÇAĞI VE GEÇ HİTİT". istanbul.edu.tr. 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ . karkamis.gov.tr. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013.
- ^ Messerschmidt, Leopold (1900). Corpus Inscriptionum Hettiticarum (Almanca). Berlin.
- ^ Peker, Hasan; Marchetti, Nicolò (Kasım 2015). "Tanrıça Kubaba'nın Kayıp Yüzü". Aktüel Arkeoloji, 48. s. 26. ISSN 1307-5756.
Dış bağlantılar
- Karkamış kazı ekibi resmî internet sitesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karkamis Hititce Kargamis Misirca Karkamesa Grekce Eὔrwpos Latince Europus gecmisi Erken Bakir Cagina dek uzanan ve gunumuzde Turkiye ile Suriye topraklarinda yer alan antik kent Hitit ve Asur Imparatorlugu donemlerinde onemli bir sehir olan Karkamis Roma doneminden sonra onemini kaybetmeye baslamistir Karkamis𒋼𒀀𒅗𒈩 KargamisSehir planiKonumKarkamis Gaziantep TurkiyeBolgeMezopotamyaKoordinatlar36 49 47 K 38 00 54 D 36 82972 K 38 01500 D 36 82972 38 01500TurYerlesimTarihceKurulusMO 6000 MO 1 binyil arasiTerk edilisMO 12 yuzyil basiDevir ler Cilali Tas Devri Bakir CagiIlgili kisi ler Aplahanda I Samsi Ahad HammurabiOlay lar Karkamis MuharebesiSit ayrintilariKazi tarihleri1699 1876 1878 1881 2011ArkeologlarGeorge Smith Patrick HendersonDurumHarapMulkiyetDevlet arazisiKamusal erisimAcik En eski yazili bilgilerine ancak Aplahanda nin kralligi doneminde rastlanilan Karkamis in bu donemlerde vasal bir krallik oldugu ve halkinin ticaret yaptigi saptanmistir Aplahanda nin oglu Yahdul Lim in olumunun ardindan gelen uc yuzyillik donem hakkinda bir bilginin bulunmadigi antik kent sirasiyla Mitanni Misir Hitit Asur Yeni Babil Ahamenis Makedon Seleukos ve Roma hakimiyeti altina girmistir En parlak donemini Gec Hititler doneminde yasayan Karkamis Orta Cagdan sonra tamamen terk edilmistir Rakimi 370 metre olan orenyerin Turkiye topraklarinda kalan kisminin tescil tarihi 28 Agustos 1986 dir 1699 yilinda kesfedilen antik kent 1910 larda Britanya Muzesi tarafindan bircok kez kazilmistir Turkiye Cumhuriyeti nin ilaninin ardindan askeri yasak bolge haline getirilen Karkamis in tekrar kazilmasi ancak 2011 yilinda mumkun olmustur Son kazi calismasi ise 2012 yilinda yapilmistir Suriye tarafinda yer alan diskentte ise 2006 ve 2010 yillarinda bir dizi kazi gerceklestirilmistir Gunumuzde Suriye Ic Savasi nedeniyle Suriye kisminda arkeolojik calisma yapilmamaktadir Babilliler ile Misirlilar arasinda gecen Karkamis Muharebesi nin yasandigi bolgeden Kitab i Mukaddes te de bahsedilmektedir EtimolojiMilattan onceki donemlerdeki orijinal adinin Cerabis oldugu dusunulen sehrin Helenistik ve Roma donemlerindeki adi olanEuropos un da bu addan turedigi farz edilmektedir Kentin kaynaklarla saptanmis en eski ismi Kargamis tir Hititler doneminde kullanilan bu isme rastlanilan en eski yazili eser Suriye nin Ebla kentinde bulunan civi yazili tabletlerdir Bu adin kokeniyle ilgili cesitli gorusler vardir Bunlardan biri ismin o donemde Suriye de unlu bir tanri olan Kemos tan turedigi ve Kemos un limani manasina geldigidir ve bilim cevreleri tarafindan da bu gorus kabul edilmektedir Bir diger iddia ise ismin Gilgamis tan turedigi uzerinedir Sehir gunumuzde Turkiye de Karkamis Suriye de ise Cerablus seklinde adlandirilmaktadir KonumuKarkamis in Antik Yakin Dogu daki konumunu gosteren harita Eski Dunya nin en verimli tarim arazilerinden biri olan Mezopotamya da yer alan Karkamis Firat in akis yonune gore hemen sol kiyisinda kurulmustur Misir ile Anadolu arasindaki gecis yolu uzerinde kurulu olan kent ayni zamanda antik ticaret yollarina da yakindir Bereketli Hilal icerisinde yer alan Karkamis Anadolu platosunun sona erip Suriye duzluklerinin basladigi dogu bati hatti uzerinde uzanan cografi bir sinirdir Gunumuzde Turkiye ile hukuki olarak Suriye fiili olarak ise Ozgur Suriye Ordusu tarafindan paylasilmakta olan kent Turkiye nin Gaziantep il merkezine 60 kilometre Suriye nin Halep il merkezine ise 100 kilometre uzakliktadir 90 hektarlik bir yayilma alani olan kentin 55 hektarlik bolumunu olusturan kale ickent ve diskentinin bir bolumu Turkiye sinirlarinda bulunmaktadir Suriye sinirlarinda kalan 35 hektarlik alan ise diskentin bir kismindan olusmaktadir TarihceKalede ve diskentte yapilan kazi calismalari sirasinda ortaya cikarilan canak comlek parcalari uzerinde yapilan karbon testleri bolgenin en az 3350 yillik bir yerlesim gecmisinin oldugunu ortaya koysa da 2015 yilindaki calismalar ile ickalenin MO 6000 den itibaren yerlesim gordugunu ortaya cikmistir Buna ragmen Karkamis hakkindaki en eski detayli bilgilere ancak MO 17 yuzyilin sonlarinda rastlanilmaktadir Alalah Ebla ve Mari kraliyet tabletlerinde verilen bilgilere gore Karkamis bu yuzyilin sonlarinda Mari ye bagli bir devlet konumundaydi Fakat ayni tabletlerde bahsedilen Karkamis Krali Aplahanda nin Asur Krali I Samsi Ahad ve Babil Krali Hammurabi ile birlikte anilmasi kentin politik gucunun artmaya basladigini gostermektedir Yine ayni tabletlerde kent halkinin kereste ticareti yaptigi Ugarit ve Mitanni kentleri ile ticaret anlasmalarinin oldugu yazmaktadir Aplahanda nin oglu Yahdul Lim in yaklasik MO 1745 yilindaki olumunden sonraki uc yuz yillik donemde Karkamis in tarihine iliskin bir bilgi yoktur Bu kesinti donemi On Sekizinci Hanedan Firavunu II Thutmose nin Karkamis i fethetmesi ile sonlanmaktadir II Thutmose Mitannilerin elindeki Karkamis i Misir hakimiyeti altina almis kente bunu kutlamak icin bir stel diktirmistir Antik kent MO 14 yuzyilda dini reformlarla mesgul olan Akhenaton firavunlugundaki Misir in elinden cikarak I Suppiluliuma tarafindan Hitit topraklarina katilmistir I Suppiluliuma bolgedeki diger Hitit kentlerini Karkamis a baglayarak Hititlere bagli bir krallik kurmus ve kral olarak oglu Piyassili yi gorevlendirmistir I Suppiluliuma nin oglu ve torunlari bes kusak boyunca bu krallikta hukum surmus bolgede Hitit hakimiyetini saglamislardir I Suppiliuma nin MO 1322 deki olumuyle birlikte Hitit otoritesi sarsilmis ve Piyassili nin yonetimindeki Karkamis in da aralarinda bulundugu bagli kralliklar isyan etmistir Fakat II Mursili isyan eden kralliklar uzerine yurumus ve tekrar Hitit birligini saglamistir Karkamis bu tarihten sonra Hitit Imparatorlugu nun cokusune dek Hititlere bagli bir krallik olarak kalmistir Karkamis ozellikle Gec Tunc Caginda Hitit Imparatorlugu nun en onemli merkezlerinden biri haline gelmis MO 11 yuzyilda ise gucunun doruguna ulasmistir Hitit Imparatorlugu nun Deniz Kavimlerinin saldirisi altinda kalarak yikilmasinin ardindan dahi onemini yitirmeyen ve bu kavimlerin saldirilarini puskurten kent Gec Hitit sehir devletlerinin en guclusu haline gelmistir Her ne kadar III Ramses in yazdirdigi Medinet Habu daki yazitlarda Karkamis in denizci kavimlerin saldirilariyla yikildigi yazsa da bu bilgi dogru degildir Gec Hititler doneminden bir Kubaba kabartmasi Hitit kulturunun etkisi altinda kaldigi sure boyunca Karkamis ta ana ilah Hurri kokenli bir tanrica olan Kubaba olmustur Karkamis Kralicesi olarak bilinen Kubaba nin kultu diger sehirlere de yayilmis ve Kubaba farkli kulturler tarafindan da sahiplenilmistir Ozellikle Frigler tarafindan sahiplenildikten sonra adi Kibele olarak degismis ve cok daha genis bir alanda yayilim gostermistir Karkamis MO 9 yuzyilda eski gucunu kaybetmis Asur krallari II Asurnasirpal ve III Salmanezer tarafindan haraca baglanmistir MO 717 de ise son krallari Pisiri donemi surerken II Sargon tarafindan fethedilmis yakilip yikilmis ve halki kole yapilarak Asur sehirlerine nakledilmistir Boylece bagimsizligini kaybederek bir Asur kenti haline gelmistir MO 604 te Yeni Babil Imparatoru II Nebukadnezar ile Firavun II Neko nun ordulari Karkamis ta karsi karsiya gelmistir II Neko Yeni Babil Imparatorlugu nun ticaret yollari uzerindeki egemenligini kirmak ve bu yollari ele gecirmek icin Babil uzerine yurumusse de II Nebukadnezar tarafindan hezimete ugratilmis ve bolgeden atilmistir Bu savas Karkamis Savasi olarak adlandirilmaktadir Yeni Babil Imparatorlugu ndan sonra Ahamenis Imparatorlugu hakimiyeti altina giren kent Issos Savasi sonucu Iskender tarafindan fethedilmistir Makedonya parcalandiktan sonra Seleukos Imparatorlugu nun sinirlarinda kalan Karkamis daha sonralari ise Roma nin Suriye eyaletine bagli bir kent halini almistir Karkamis Helenistik ve Roma donemlerinde de jeostratejik onemini korumustur Ickentte yer alan Roma usulu Sutunlu Cadde Karkamis in bolgedeki onemli Roma kentlerinden biri oldugunu gostermektedir Roma doneminden sonra nufusu azalan ve hizla onemini yitiren Karkamis in Orta Cag boyunca yalnizca ickentinde yerlesim oldugu tespit edilmistir Orta Cag dan sonra ise tamamen terk edilmistir 1699 yilinda kesfedilmesiyle tekrar gun isigina cikan kent Ingilizler ve Fransizlar tarafindan kazilmistir 1923 yilinda Turkiye Cumhuriyeti nin ilan edilmesinin ardindan buyuk kismi Turkiye topraklarinda kalan Karkamis askeri yasak bolge ilan edilmis ve Suriye ile olan sinir kismi 1956 yilinda mayinlanmistir 2009 yilina dek yasak bolge olarak kalmaya devam eden ve hicbir kazi calismasinin gerceklesmedigi kentteki mayinlar 2011 yilinda temizlenmistir Karkamis in Suriye topraklarinda yer alan kismi ise Kuresel Miraslar Fonu tarafindan kulturel miras olarak belirlenmis fakat bolgedeki kentlesme ve tarim alanlarinin antik kente dogru genislemesi nedeniyle risk altinda olarak siniflandirilmistir Kazi calismalariThomas Edward Lawrence ve Leonard Woolley Karkamis kazilari sirasinda Antik kentin kalintilari ilk kez 1699 yilinda bir Ingiliz sirketinin Halep temsilcisi olan Henry Maundrell tarafindan fark edilmistir 1876 yilinda Britanya Muzesi tarafindan gorevlendirilen Asurolog George Smith kalintilarin Kitab i Mukaddes te bahsedilen Karkamis a ait oldugunu saptamistir Ilk kazi calismalari 1878 1881 yillari arasinda Britanya Imparatorlugu Halep Konsolosu Patrick Henderson tarafindan British Museum adina yapilmistir Henderson kazi calismalari sirasinda kentin ilk yerlesim planini hazirlamistir Ayrica kazi sirasinda cikarilan tarihi eserler British Museum a gonderilmistir Ilk kazi sirasinda cikarilan arkeolojik bulgular calismalarin devaminin gelmesini saglamis David George Hogarth ve Reginald Campbell Thompson kentteki ikinci kazi calismasini 1908 yilinda baslatmistir 1911 yilinda ise Hogarth calismalari tekrar baslatmis 1914 tek suren arastirmaya daha sonra Thomas Edward Lawrence da dahil olmustur Daha sonra ise British Museum bolgeyi arastirma adina genis bir proje hazirlamis ve kazilar Lawrence ile Leonard Woolley e devredilmistir Bu yapilan kazilarin sonuclari British Museum un yayimladigi Carchemish adli uc ciltlik eserle arkeoloji dunyasina duyurulmustur 1920 yilinda Milli Mucadele surmekte iken bir Fransiz karakolu haline getirilen kente tekrar kazi yapmaya gelen Woolley Karkamis ve yakinlarinda catisma yapilmasini yasaklamistir Savas sonrasinda ickentinin tamami ve diskentinin bir kismi Turkiye topraklarinda kalan Karkamis askeri yasak bolge ilan edildigi ve mayinlandigi icin Turkiye deki kisminda bir daha kazi yapilamamistir 2011 yilinin eylul ayinda ise mayinlarin temizlenmesi ile birlikte kentte tekrar arkeolojik kazilar baslamistir Istanbul Universitesi Bologna Universitesi ve Gaziantep Universitesi nin projesi olan Turk Italyan ortak kazilari Nicolo Marchetti baskanliginda halen yurutulmektedir Agustos ve Kasim 2012 arasinda devam eden kazilarin ikinci periyodu sirasinda MO 900 yilina tarihlenen Katuva Sarayi basta olmak uzere yeni sanat eserleri ve arkeolojik bulgular tespit edilmistir Suriye tarafindaki diskentte yapilan arkeolojik arastirmalarsa 2006 yilinda Karkamis arazisi projesi adiyla yurutulmustur DGAM British Academy ve Britanya Arastirma Konseyi nin finansmaniyla yapilan kazilarin baskanligini Durham Universitesi nden Tony J Wilkinson ve Edinburgh Universitesi nden Edgar Peltenburg ustlenmistir 2010 yilinda yine bu proje kapsaminda bu sefer CBRL Kuresel Miraslar Fonu ve Ingiliz Arastirma Konseyi nin fonlariyla bir dizi kazi calismasi yapilmistir Antik kentin 2014 yilinda Irak ve Sam Islam Devleti nin kontrolune gecen Suriye tarafindaki kismi gunumuzde mayinla kapli Turkiye tarafindaki kisim ise guvenlik sorunlari nedeniyle beton duvarlarla orulu ve arkeologlar haricindeki ziyaretcilere kapalidir Cikarilan eserlerKarkamis askerlerinin islendigi tas blok kabartmalari 1920 yilina dek yapilan kazilarda cikarilan eserlerin buyuk cogunlugu British Museum ve Anadolu Medeniyetleri Muzesi nde yer almaktadir Daha az sayida parca ise Louvre Muzesi ve Gaziantep Arkeoloji Muzesi nde sergilenmektedir Louvre Muzesi nde yer alan eserlerin 1919 yilinda bolgeyi isgal eden Fransizlarin gizlice yaptiklari kazilarda ortaya cikardiklari ve Paris e gonderdikleri tahmin edilmektedir 2011 ve 2012 yilindaki kazilarda ortaya cikarilan eserlerin tamami ise Anadolu Medeniyetleri Muzesi ne nakledilmistir 2017 yilindaki kazilar sirasinda uzerinde dunyanin ilk gulucugu olarak nitelenen bir desene sahip olan testi bulunmustur Anitsal eserler Tas temel uzerine kerpic duvarli surlarla cevrelenen kentte bes kapi oldugu tespit edilmistir Kule burc ve gizli yeralti tunelleriyle desteklenen bu savunma sisteminin buyuk kismi en parlak donemin yasandigi Gec Hitit doneminde insa edilmistir Kentte ortaya cikarilan evler dikdortgen yapili ve kerpic duvarlidir Evlere giris ise tas dosemeli on avlulardan yapilmaktadir Yine Gec Hitit doneminden kalma bazalt ve kirec taslarindan yontularak olusturulmus tas blok kabartmalari kent kapilari ve kutsal yapilarin temellerinde kullanilmistir Bu tas bloklarda tanrilar tanricalar krallar ve savas sahneleri islenmistir Ayrica II Thutmose tarafindan kente dikilen stelin de aralarinda bulundugu hiyeroglif yazitli bircok stel gun yuzune cikarilmistir Bu hiyeroglif yazilari Leopold Messerschmidt tarafindan incelenmis ve bu inceleme 1900 yilinda Corpus Inscriptionum Hettiticarum adli yapitta yayinlanmistir 2015 yilinda ise insan yuzlu keci tanri tasvirinin bulundugu bir tas blok ve II Sargon a ait civi yazili kil silindir gibi esi olmayan buluntular kesfedilmistir Ayrica 1876 yilinda George Smith tarafindan cikarilan fakat birbiriyle iliskilendirilmeyen iki stel parcasinin Kubaba stelini olusturdugu ve uzerinde Kamani nin askeri ile sivil basarilarinin anlatildigi 2015 yilinda kesfedilmistir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Karkamis antik kent ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Karkamis krallari listesi Turkiye deki antik kentler listesiKaynakca Karkamis Antik Kenti Kamuoyuna Tanitildi haberler com 9 Ekim 2012 23 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b Ingilizce academic ru 13 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b Bryce Trevor 2005 The Kingdom of the Hittites Ingilizce Oxford University Press ss 380 384 a b Karkamis tayproject org 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b Ozdemir Gulden 2007 PDF cu edu tr s 94 3 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b c zaman com tr 1 Temmuz 2007 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b PDF Italyanca unibo it 22 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2013 a b gaziantepsabah com 17 Ocak 2013 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2013 a b Land of Carchemish Syria Project Ingilizce dur ac uk 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2013 scripturetext com 28 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b c d e f g h i Marchetti Nicolo Mart Nisan 2016 Anadolu Suriye ve Mezopotamya nin Kapisi Karkamis Aktuel Arkeoloji 50 ss 45 55 ISSN 1307 5756 Europus Ingilizce newadvent org 7 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Hawkins J D 1988 Kuzi Tesub and the Great Kings of Karkamis Anatolian Studies Ingilizce 38 British Institute at Ankara ss 99 108 ISSN 0066 1546 OCLC 470192139 a b c d e Yilmaz Hayri Fehmi 2012 Krallari arkeologlari ve casuslari bulusturan Hitit kenti NTV Tarih 46 s 80 karkamis gov tr 7 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Sucuka Duygu 4 Aralik 2010 4 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Karkamis a mayin mujdesi radikal com tr 22 Eylul 2007 4 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Unsal Ayfer Tuzcu 20 Aralik 2012 gaziantepsabah com 3 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 internethaber com 11 Haziran 2009 17 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Schlogl Hermann Alexander 2008 Das alte Agypten Almanca Orig Ausg bas Munchen Beck s 196 ISBN 3406480055 Burney Charles Allen 2004 Historical Dictionary of the Hittites Ingilizce Scarecrow Press ss 37 38 ISBN 0810849364 Podany Amanda H 2010 Brotherhood of Kings Ingilizce New York Oxford University Press s 298 ISBN 9780195313987 25 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2013 Tas Ilknur MO 13 Yuzyilda Kargamis Kralliginda Gorevli Iki Hitit Memuru mar sarri DUMU LUGAL ve LU kartappu PDF ankara edu tr 3 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Gurney Oliver 1952 The Hittites Ingilizce Penguin ss 36 39 ISBN 0140202595 a b kulturvarliklari gov tr 30 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Beckman Gary 2000 Hittite Chronology Akkadica Ingilizce 23 ss 119 120 Akurgal Ekrem 1949 Spathethitische Bildkunst Almanca Ankara Ankara Universitesi Yayinlari s 107 Showerman Grant 1969 The Great Mother of the Gods Ingilizce Chicago Argonaut PDF karkamis gov tr 2006 15 Mart 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 anadoluuygarliklari com 23 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 a b Tayfur Kemal 2012 Sinirdaki Antik Kent atlasturkey com tr 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 1993 Jeremiah An Archaeological Companion Ingilizce Louisville Westminster John Knox ss 22 ISBN 0664224431 scripturetext com 30 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2013 Ozdemir Gulden 2007 PDF cu edu tr s 45 3 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Peker Hasan 2005 Karkamis Kralligi Arkeo Atlas 4 ss 34 45 Mayinli antik kent Karkamis ntvmsnbc com 30 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Karkamis Antik Kenti nde mayin temizleme islemi basliyor zaman com tr 1 Aralik 2009 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Mayinlar temizlendi yeni bir antik kent doguyor milliyet com tr 18 Mart 2011 30 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 anteppress com 19 Mart 2011 19 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Ingilizce globalheritagefund org Eylul 2011 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2013 1920 By Nile and Tigris a Narrative of Journeys in Egypt and Mesopotamia on Behalf of the British Museum Between the Years 1886 And 1913 Ingilizce Londra J Murray ss 395 396 Gilibert Alessandra 2011 Syro Hittite Monumental Art and the Archaeology of Performance Ingilizce Berlin Walter de Gruyter ISBN 9783110222258 a b c Pulhan Gul 2001 Tanri Kamis in Firat taki Limani Karkamis Sanat Dunyamiz 80 ss 205 206 Hogarth David George 1911 Hittite problems and the excavation of Carchemish Ingilizce 2010 bas BiblioBazaar ISBN 9781171636991 Sir Leonard Woolley Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica Online Encyclopaedia Britannica Inc 20 Ocak 2013 Guterbock Hans Gustav 1954 Journal of Near Eastern Studies Ingilizce ss 102 114 hurriyet com tr 21 Kasim 2011 3 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Marchetti Nicolo Eylul 2012 Karkemish on the Euphrates Excavating a City s History Near Eastern Archaeology Ingilizce 75 The American Schools of Oriental Research doi 10 5615 neareastarch 75 3 0132 ISSN 1094 2076 KARKAMIS TARIHI GUN YUZUNE CIKIYOR gaziantep bld gov tr 18 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Wilkinson Tony J Haziran 2007 Archaeology in the Land of Carchemish landscape surveys in the area of Jerablus Tahtani Levant Ingilizce 39 s 213 247 ISSN 1756 3801 ISID den sinira hendek ve mayin t24 com tr 30 Haziran 2015 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2015 arkeofili com 30 Haziran 2015 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2015 a b Erbil Omer 1 Temmuz 2015 ISID parcalarken onlar birlestirdi radikal com tr 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2015 You searched for Carchemish Ingilizce britishmuseum org 30 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Mayinli araziden antik kent cikti radikal com tr 9 Ekim 2012 30 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Ilk gulucuk emojisi 3700 yil once kullanilmis t24 com tr 17 Temmuz 2017 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2017 PDF tmo gov tr 7 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Ocak 2013 Mayinli arazideki sakli kent gun yuzune cikiyor haber7 com 9 Ekim 2012 18 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Schirmer Wulf 1982 Hitit Mimarligi Istanbul Arkeoloji ve Sanat Yayinlari Sagona Antonio Zimansky Paul 2009 Ancient Turkey Ingilizce Londra New York Routledge ss 299 302 Muslubas Isil ILK DEMIR CAGI VE GEC HITIT istanbul edu tr 9 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2013 karkamis gov tr 19 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2013 Messerschmidt Leopold 1900 Corpus Inscriptionum Hettiticarum Almanca Berlin Peker Hasan Marchetti Nicolo Kasim 2015 Tanrica Kubaba nin Kayip Yuzu Aktuel Arkeoloji 48 s 26 ISSN 1307 5756 Dis baglantilarKarkamis kazi ekibi resmi internet sitesi