Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Klasik iktisat, klasik politik ekonomi ya da Smithyen ekonomi, 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarından ortalarına kadar özellikle İngiltere'de gelişen politik ekonomide bir düşünce okuludur. Başlıca düşünürleri Adam Smith, Jean-Baptiste Say, David Ricardo, Thomas Robert Malthus ve John Stuart Mill olarak kabul edilmektedir. Bu ekonomistler, üretim ve mübadelenin doğal yasaları tarafından yönetilen (Adam Smith'in görünmez el metaforuyla meşhurdur), büyük ölçüde kendi kendini düzenleyen sistemler olarak piyasa ekonomilerine dair bir teori üretmişlerdir.
Adam Smith'in 1776 tarihli Ulusların Zenginliği adlı eseri genellikle klasik iktisadın başlangıcı olarak kabul edilir. Smith'in kitabındaki temel mesaj, herhangi bir ulusun zenginliğinin hükümdarın kasasındaki altınla değil, ulusal geliriyle belirlendiğiydi. Bu gelir de, klasik ekonominin temel kavramlarından biri haline gelen iş bölümü ve birikmiş sermayenin kullanımıyla verimli bir şekilde organize edilen sakinlerinin emeğine dayanıyordu.
Ekonomi politikası açısından, klasik ekonomistler pragmatik liberallerdi ve piyasa özgürlüğünü savunuyorlardı, ancak kamu yararını sağlamada devletin bir rolü olduğunu düşünüyorlardı. Smith, piyasanın kamu yararına hizmet etmek için en iyi yol olmadığı alanlar olduğunu kabul etmiş ve kamu yararını destekleyen maliyetlerin büyük kısmının bunları karşılayabilecek durumda olanlar tarafından karşılanması gerektiğini kabul etmiştir. Tekelciliğin tehlikeleri konusunda defalarca uyarıda bulunmuş ve rekabetin önemini vurgulamıştır.Uluslararası ticaret açısından, klasik iktisatçılar serbest ticaretin savunucularıydı ve bu da onları korumacılığı savunan merkantilist seleflerinden ayırıyordu.
Smith, Ricardo ve daha önceki bazı iktisatçıların "klasik" olarak tanımlanması, Karl Marx'ın "bayağı" haleflerinin aksine, en azından ele almaya değer bulduğu iktisatçıları eleştirdiği ekonomi politik eleştirisinden kaynaklanan bir kanonlaştırmadan kaynaklanmaktadır. Klasik iktisat teriminin neleri kapsadığı, özellikle de 1830'dan 1875'e kadar olan dönemi ele alırken klasik iktisadın neoklasik iktisatla nasıl bir ilişki içinde olduğu konusunda bazı tartışmalar vardır.
Tarihi
Klasik iktisatçılar "muhteşem dinamiklerini"kapitalizmin feodalizmden doğduğu ve Sanayi Devrimi'nin toplumda büyük değişikliklere yol açtığı bir dönemde üretmişlerdir. Bu değişiklikler, her bireyin kendi (parasal) kazancını aradığı bir sistem etrafında bir toplumun nasıl örgütlenebileceği sorusunu gündeme getirdi. Klasik ekonomi politik, popüler olarak serbest piyasaların kendi kendilerini düzenleyebileceği fikriyle ilişkilendirilir.
Klasik iktisatçılar ve onların hemen öncelleri, ekonomiyi yöneticinin kişisel çıkarlarının analizinden daha geniş ulusal çıkarlara doğru yeniden yönlendirdiler. Adam Smith, fizyokrat François Quesnay'i izleyerek, bir ulusun zenginliğini kralın hazinesi yerine yıllık milli gelirle özdeşleştirmiştir. Smith bu gelirin emek, toprak ve sermaye tarafından üretildiğini düşünüyordu. Toprak ve sermaye üzerindeki mülkiyet haklarının bireylere ait olmasıyla, ulusal gelir ücretler, kira ve faiz ya da kar şeklinde işçiler, toprak sahipleri ve kapitalistler arasında bölüşülür. Onun vizyonunda, üretken emek gerçek gelir kaynağı iken, sermaye de emeğin üretkenliğini artıran ve büyümeyi tetikleyen ana örgütleyici güçtü.
Ricardo ve James Mill, Smith'in teorisini sistematik hale getirmişlerdir. Fikirleri, yaklaşık 1815-1848 döneminde ekonomik ortodoksu haline geldi ve ardından, özellikle Avrupa kıtasında, sonunda marjinalist/neoklasik iktisat haline gelen bir "anti-Ricardocu tepki" şekillendi. Kesin bölünme tipik olarak 1870'lerde bir yere yerleştirilir, bundan sonra Ricardocu iktisadın meşalesi esas olarak Marksist iktisat tarafından taşınırken, neoklasik iktisat İngilizce konuşulan dünyada da yeni ortodoksu haline geldi.
Henry George bazen son klasik iktisatçı ya da bir köprü olarak bilinir. Ekonomist Mason Gaffney, neoklasik iktisadın klasik iktisadın ve özellikle Henry George'un fikirlerini bastırmak için ortak bir çaba olarak ortaya çıktığını savunan tezini doğrulayan orijinal kaynakları belgelemiştir.
Modern miras
Teorinin kendisi 1870'lerden bu yana yerini neoklasik ekonomiye bırakmış olsa da, klasik ekonomi ve onun birçok fikri ekonomide temel olmaya devam etmektedir. Diğer fikirler ya neoklasik söylemden kaybolmuş ya da Keynesyen Devrim ve neoklasik sentezde Keynesyen ekonomi ile yer değiştirmiştir. Bazı klasik fikirler çeşitli heterodoks iktisat okullarında temsil edilmektedir, özellikle Georgizm ve Marksist iktisat - Marx ve Henry George klasik iktisatçıların çağdaşlarıdır - ve 19. yüzyılın sonlarında neoklasik iktisattan ayrılan Avusturya iktisadı. 20. yüzyılın ortalarında, klasik ekonomiye olan ilginin yeniden artması, neo-Ricardocu ekolün ve onun uzantılarının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Klasik uluslararası ticaret ekonomisi
Adam Smith, en etkili yayını ile Merkantilist düşünceyi çürüttü: Ulusların Zenginliği. Merkantilizme karşı çıkmış, bunun yerine serbest ticareti ve serbest piyasaları desteklemiş ve bunun serbest ticarete katılan ülkelerin lehine olacağına inanmıştır. Merkantilist politikaların yerli üreticilere fayda sağlayacağını, ancak ülkeye fayda sağlamayacağını, çünkü tüketicilerin rekabetçi fiyatlardan ürün satın almasını engellediğini, dolayısıyla nakit akışını etkisiz bir şekilde yönlendirdiğini açıkladı. Smith, serbest ticaretten sapmanın, tekellerin bir pazardaki rekabeti olumsuz etkilemesine benzer bir şekilde topluma mal olduğuna inanıyordu.
Klasik dönemde ve Adam Smith'ten sonra David Ricardo, uluslararası ticaret üzerine düşünceleriyle öne çıkan bir iktisatçı olmuştur. Ricardo'nun en ünlü ekonomik teorisi, uluslararası işbölümünün temeli olan karşılaştırmalı üstünlük teorisiydi. Uluslararası ticaretin her halükarda yaşam standardını yükselteceğini savunmuştur. Uluslararası ticaret konusundaki ana fikri, bir ülkede üretilen reel çıktıya katkıda bulunsa da, asıl faydaların uzmanlaşmanın ve uluslararası ölçekte iş bölümünün teşvik edilmesinden kaynaklandığı ve ilgili tüm ülkelerde kaynakların daha etkili bir şekilde kullanılmasına yol açtığıdır. Ricardo'nun en büyük varsayımlarından ve gözlemlerinden biri, üretim faktörlerinin ülkeler arasında hareketsiz, mamul malların ise mükemmel bir şekilde hareketli olduğudur; bu varsayım uluslararası ticaretin ve uzmanlaşmanın avantajlarını tasvir etmek için kritik öneme sahiptir. Uluslararası ticarete ilişkin teorisi, emek değer teorisinin karşılaştırmalı üstünlük teorisiyle çatışması nedeniyle zayıflamıştır. Nihayetinde her iki teori de fiyatın göreceli olarak nasıl belirlendiğine dair bir soruyla çarpışır ve Ricardo basitçe bunun uluslararası ticaret teorisinde geçerli olmadığını belirtir.
John Stuart Mill daha sonra gelip bu ikilemi çözecek ve Ricardo'nun karşılaştırmalı üstünlük teorisini daha da geliştirecektir. John Stuart Mill'in Ricardo'nun karşılaştırmalı üstünlükler teorisine katkısı, denkleme talebi eklemesiyle ortaya çıkmıştır. Mill, talebi tanıtmış ve talep ve arzın fiyatın fonksiyonları olduğu ve piyasa dengesinin fiyatın arz ve talep arasında denge olacak şekilde ayarlandığı yer olduğu fikrini ilk ortaya atan kişi olmuştur. Genel olarak, Adam Smith ve klasik iktisat dalgasından önce, uluslararası ticarete ilişkin temel görüş olumsuzdu ve merkantilizmin ekonomi politikaları ile uluslararası ticarete katılacak ülkelerin lehine değildi. Ancak Adam Smith, David Ricardo ve John Stuart Mill'in klasik iktisat dalgasıyla birlikte gelmesiyle birlikte, uluslararası ticaret olumlu ve nihayetinde ilgili tüm taraflar için faydalı olarak görülmeye başlandı.
Klasik büyüme ve gelişme teorileri
Ulusların zenginliğindeki büyümeyi analiz etmek ve bu büyümeyi teşvik edecek politikaları savunmak, çoğu klasik ekonomistin ana odak noktasıydı. Ancak John Stuart Mill, sabit bir nüfus büyüklüğü ve sabit bir sermaye stokundan oluşan gelecekteki durağan bir durumun, insanlığın ulaşması için hem kaçınılmaz, hem gerekli hem de arzu edilir olduğuna inanıyordu. Bu artık durağan durum ekonomisi olarak bilinmektedir.
John Hicks & Samuel Hollander, Nicholas Kaldor,Luigi L. Pasinetti ve Paul A. Samuelson, klasik politik ekonominin kendi yorumlarının bir parçası olarak resmi modeller sunmuşlardır.
Değer teorisi
Klasik ekonomistler, ekonomik dinamikleri araştırmak için bir değer ya da fiyat teorisi geliştirmişlerdir. Politik ekonomide değer, genellikle fiyattan ayrı olan değişim değerini ifade eder.William Petty, fiyatlardaki düzenliliklerin tasvirini kolaylaştırmak için piyasa fiyatı ile doğal fiyat arasında temel bir ayrım getirmiştir. Piyasa fiyatları, herhangi bir soyut düzeyde teorize edilmesi zor olan birçok geçici etki tarafından sarsılmaktadır. Örneğin Petty, Smith ve Ricardo'ya göre doğal fiyatlar, zamanın bir noktasında faaliyet gösteren sistematik ve kalıcı güçleri yakalar. Smith'in yerçekimine benzer olarak tanımladığı bir süreçte piyasa fiyatları her zaman doğal fiyatlara doğru eğilim gösterir.
Doğal fiyatları neyin belirlediğine dair teori Klasik okul içinde farklılık göstermiştir. Petty, toprak ve emek arasında bir eşitlik geliştirmeye çalıştı ve toprak ve emek değer teorisi olarak adlandırılabilecek bir teoriye sahipti. Smith, emeğin değer teorisini kapitalizm öncesi efsanevi bir geçmişe hapsetmiştir. Diğerleri Smith'in değerin emekten türetildiğine inandığı şeklinde yorumlayabilir. Doğal fiyatların, ücretler, karlar (sermaye faizi ve denetim ücretleri dahil) ve rantın doğal oranlarının toplamı olduğunu belirtmiştir. Ricardo aynı zamanda üretim maliyeti teorisi olarak tanımlanabilecek bir değer teorisine de sahipti. Smith'i rantı fiyat belirleyen yerine fiyat belirleyen olarak tanımladığı için eleştirmiş ve değerin emek teorisini iyi bir yaklaşım olarak görmüştür.
Bazı iktisadi düşünce tarihçileri, özellikle de Sraffian iktisatçılar, klasik fiyat teorisini üç veriden hareketle belirlenmiş olarak görürler:
- Smith'in "efektif talep" düzeyindeki çıktıların seviyesi,
- teknoloji ve
- Ücretler.
Bu verilerden hareketle, bir değer teorisi titizlikle türetilebilir. Ancak Klasik dönemde değer teorisinin en titiz araştırmacıları olan ne Ricardo ne de Marx bu teoriyi tam olarak geliştirmiştir. Değer teorisini bu şekilde yeniden inşa edenler, doğal fiyatların belirleyicilerinin Klasik iktisatçılar tarafından, daha düşük bir soyutlama düzeyinde de olsa, iktisat teorisinin içinden açıklandığını görmektedirler. Örneğin, ücretler teorisi nüfus teorisiyle yakından ilişkiliydi. Klasik iktisatçılar, nüfusun düzeyini ve artışını belirleyen faktörlere ilişkin teoriyi Ekonomi Politiğin bir parçası olarak ele almışlardır. O zamandan beri, nüfus teorisi Demografinin bir parçası olarak görülmüştür. Klasik teorinin aksine, neoklasik teori değerinin aşağıdaki belirleyicileri neoklasik ekonomi için dışsal olarak görülmektedir:
- zevkler
- teknoloji ve
- bağışlar.
Klasik ekonomi ticaretin faydalarını vurgulama eğilimindeydi. Değer teorisi, "kullanım değerini" tüketicilerin bir malda bulduğu marjinal faydadan türetilen ve "değişim değerini" (yani doğal fiyatı) ürünü oluşturan girdilerin marjinal fırsat veya faydasızlık maliyeti tarafından belirlenen olarak gören marjinalist düşünce okulları tarafından büyük ölçüde yerinden edilmiştir. İronik bir şekilde, birçok klasik iktisatçının serbest piyasaya olan bağlılığı göz önünde bulundurulduğunda, hala klasik forma bağlı kalan en büyük ekonomik düşünce okulu Marksist okuldur.
Parasal teori
İngiliz klasik iktisatçılar arasında 19. yüzyılda Bankacılık ve Para Okulu arasında iyi gelişmiş bir tartışma vardı. Bu durum, Nicholas Kaldor gibi endojen para teorisi savunucuları ile Milton Friedman gibi parasalcılar arasındaki son tartışmalarla paralellik göstermektedir. Monetaristler ve para birimi okulu üyeleri, bankaların para arzını kontrol edebileceğini ve etmesi gerektiğini savunmuştur. Teorilerine göre, enflasyona bankaların aşırı miktarda para basması neden olmaktadır. İçsel para teorisini savunanlara göre, para arzı talebe göre otomatik olarak ayarlanır ve bankalar sadece kredilerin verildiği şartları ve koşulları (örneğin faiz oranını) kontrol edebilir.
Tanım üzerine tartışmalar
Değer teorisi şu anda tartışmalı bir konudur. Klasik iktisadın neoklasik iktisadın bir öncüsü mü yoksa farklı bir değer, bölüşüm ve büyüme teorisine sahip bir düşünce okulu mu olduğu tartışılan konulardan biridir.
1830-1875 dönemi önemli tartışmaların yaşandığı bir zaman dilimidir. Karl Marx "klasik iktisat" terimini ilk olarak Ricardocu iktisada - David Ricardo ve James Mill ile onların seleflerinin iktisadına - atıfta bulunmak için icat etmiştir, ancak kullanım daha sonra Ricardo'nun takipçilerini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Süreksizlik tezini vurgulayan Sraffianlar, klasik iktisadı Petty'nin 17. yüzyıldaki çalışmalarından 1830 civarında Ricardocu sistemin dağılmasına kadar uzanan bir süreç olarak görürler. 1830'lar ile 1870'ler arasındaki döneme Karl Marx'ın tanımladığı gibi "kaba ekonomi politik" hakim olacaktır. Sraffianlar, ücret fonu teorisinin; sermayenin getirisini toprak ve emeğin getirisiyle aynı seviyeye koyan Senior'un faizden kaçınma teorisinin; denge fiyatlarının iyi işleyen arz ve talep fonksiyonlarıyla açıklanmasının; ve Say yasasının, klasik değer ve bölüşüm teorisinin gerekli veya temel unsurları olmadığını savunurlar. Belki de Schumpeter'in John Stuart Mill'in klasik ve neoklasik iktisat arasında bir orta yol ortaya koyduğu görüşü bu görüşle tutarlıdır.
Georgistler ve Michael Hudson gibi diğer modern klasik iktisatçılar ve tarihçiler, klasik ve neo-klasik iktisat arasındaki en önemli ayrımın ekonomik rantın ele alınması veya tanınması olduğunu savunmaktadır. Modern ekonomistlerin çoğu artık araziyi/konumu bir üretim faktörü olarak kabul etmemekte ve genellikle rantın var olmadığını iddia etmektedir. Georgistler ve diğerleri ekonomik rantın ekonomik çıktının kabaca üçte biri olduğunu savunmaktadır. Sraffianlar genellikle Marx'ı, kendi amaçları için de olsa, klasik iktisadın mantığını yeniden keşfetmiş ve yeniden ifade etmiş olarak görürler. Schumpeter gibi diğerleri ise Marx'ı Ricardo'nun bir takipçisi olarak görmektedir. Samuel Hollander bile yakın zamanda Marx'ın okuması için klasik iktisatçılarda metinsel bir temel olduğunu açıklamış, ancak bunun son derece dar bir metin kümesi olduğunu savunmuştur.
Bir diğer görüş ise neoklasik iktisadın esasen klasik iktisat ile süreklilik arz ettiği yönündedir. Bu görüşü savunan akademisyenlere göre, klasik ve neoklasik ekonomi arasında kesin ve katı bir çizgi yoktur. Uzun dönem ile kısa dönem ve arz ve talep arasında olduğu gibi vurgu kaymaları olabilir, ancak neoklasik kavramlar klasik iktisatta karışık ya da embriyo halinde bulunur. Bu ekonomistler için tek bir değer ve dağıtım teorisi vardır. Alfred Marshall bu görüşün tanınmış bir savunucusudur. Samuel Hollander ise muhtemelen bu görüşün günümüzdeki en iyi savunucusudur.
Bir başka görüşe göre ise klasik iktisatta iki konu aynı anda gelişmektedir. Bu görüşe göre, neoklasik iktisat Adam Smith'in bazı egzoterik (popüler) görüşlerinin geliştirilmesidir. Ricardo, Adam Smith'in bazı ezoterik (sadece seçkinler tarafından bilinen) görüşlerini geliştiren bir sporcuydu. Bu görüş, Ricardo'dan ekonomiyi "yanlış yola" sokan "o yetenekli ama yanlış kafalı adam" gibi bir şey olarak bahseden W. Stanley Jevons'da bulunabilir. Bu görüşü Maurice Dobb'un Adam Smith'ten Bu Yana Değer ve Bölüşüm Teorileri: İdeoloji ve İktisat Teorisi (1973) adlı kitabında ve Karl Marx'ın Artı-Değer Teorileri adlı kitabında da bulmak mümkündür. Yukarıdakiler olasılıkları tüketmemektedir. John Maynard Keynes, klasik iktisadın Ricardo ile başladığını ve kendi İstihdam Faiz ve Para Genel Teorisi'nin yayınlanmasıyla sona erdiğini düşünüyordu. Bu görüşe göre, klasik iktisadın belirleyici kriteri, Keynesyen iktisat tarafından tartışılan Say yasasıdır. Yine de Keynes, 'klasik' terimini kullanmasının standart olmadığının farkındaydı.
Bu tartışmalardaki bir zorluk, katılımcıların sıklıkla kapitalist ekonomileri tanımlamak için bugün yeniden inşa edilmesi ve uygulanması gereken neoklasik olmayan bir teori olup olmadığını tartışmalarıdır. Terry Peach gibi bazıları, klasik ekonomiyi antik bir ilgi alanı olarak görmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d Smith, Adam (1776) An Inquiry into the Nature and Causes of The Wealth of Nations. (accessible by table of contents chapter titles) AdamSmith.org
- ^ Pearce, David W., (Ed.) (1992). The MIT Dictionary of Modern Economics. MIT Press. ss. 61-62.
- ^ a b Baumol, William J. (1970) Economic Dynamics, 3rd edition, Macmillan (as cited in Caravale, Giovanni A. and Domenico A. Tosato (1980) Ricardo and the Theory of Value, Distribution and Growth, Routledge & Kegan Paul)
- ^ ; Sheffrin, Steven M. (2003). Economics: Principles in Action. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall. s. 395. ISBN .
- ^ Screpanti and Zamagni (2005), pp. 100–04.
- ^ Gaffney, Mason (2006). The corruption of economics (PDF). Londra: Shepheard-Walwyn in association with Centre for Incentive Taxation. ISBN . 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2014.
- ^ a b c Mill, John Stuart. Principles of Political Economy (PDF contains full book) (1.1tarih=2009 bas.). Salt Lake City, UT: Project Gutenberg. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ Hicks, John and Samuel Hollander (1977) "Mr. Ricardo and the Moderns", Quarterly Journal of Economics, V. 91, N. 3 (Aug.): pp. 351–69
- ^ Kaldor, Nicholas (1956) "Alternative Theories of Distribution", Review of Economic Studies, V. 23: pp. 83–100
- ^ Pasinetti, Luigi L. (1959–60) "A Mathematical Formulation of the Ricardian System", Review of Economic Studies: pp. 78–98
- ^ Pasinetti, Luigi L. (1977) Lectures on the Theory of Production, Columbia University Press
- ^ Samuelson, Paul A. (1959) "A Modern Treatment of the Ricardian Economy", Quarterly Journal of Economics, V. 73, February and May
- ^ Samuelson, Paul A. (1978) "The Canonical Classical Model of Political Economy", Journal of Economic Literature, V. 16: pp. 1415–34
- ^ (1989) "Themes in Value and Distribution: Classical Theory Reppraised", Unwin-Hyman
- ^ Pierangelo Garegnani (1987), "Surplus Approach to Value and Distribution" in "The New Palgrave: A Dictionary of Economics"
- ^ a b The General Theory of Employment, Interest and Money, John Maynard Keynes, Chapter 1, Footnote 1 17 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Samuel Hollander (2000), "Sraffa and the Interpretation of Ricardo: The Marxian Dimension", "History of Political Economy", V. 32, N. 2: 187–232 (2000)
- ^ Terry Peach (1993), "Interpreting Ricardo", Cambridge University Press
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Klasik iktisat klasik politik ekonomi ya da Smithyen ekonomi 18 yuzyilin sonlarinda ve 19 yuzyilin baslarindan ortalarina kadar ozellikle Ingiltere de gelisen politik ekonomide bir dusunce okuludur Baslica dusunurleri Adam Smith Jean Baptiste Say David Ricardo Thomas Robert Malthus ve John Stuart Mill olarak kabul edilmektedir Bu ekonomistler uretim ve mubadelenin dogal yasalari tarafindan yonetilen Adam Smith in gorunmez el metaforuyla meshurdur buyuk olcude kendi kendini duzenleyen sistemler olarak piyasa ekonomilerine dair bir teori uretmislerdir Adam Smith in 1776 tarihli Uluslarin Zenginligi adli eseri genellikle klasik iktisadin baslangici olarak kabul edilir Smith in kitabindaki temel mesaj herhangi bir ulusun zenginliginin hukumdarin kasasindaki altinla degil ulusal geliriyle belirlendigiydi Bu gelir de klasik ekonominin temel kavramlarindan biri haline gelen is bolumu ve birikmis sermayenin kullanimiyla verimli bir sekilde organize edilen sakinlerinin emegine dayaniyordu Ekonomi politikasi acisindan klasik ekonomistler pragmatik liberallerdi ve piyasa ozgurlugunu savunuyorlardi ancak kamu yararini saglamada devletin bir rolu oldugunu dusunuyorlardi Smith piyasanin kamu yararina hizmet etmek icin en iyi yol olmadigi alanlar oldugunu kabul etmis ve kamu yararini destekleyen maliyetlerin buyuk kisminin bunlari karsilayabilecek durumda olanlar tarafindan karsilanmasi gerektigini kabul etmistir Tekelciligin tehlikeleri konusunda defalarca uyarida bulunmus ve rekabetin onemini vurgulamistir Uluslararasi ticaret acisindan klasik iktisatcilar serbest ticaretin savunuculariydi ve bu da onlari korumaciligi savunan merkantilist seleflerinden ayiriyordu Smith Ricardo ve daha onceki bazi iktisatcilarin klasik olarak tanimlanmasi Karl Marx in bayagi haleflerinin aksine en azindan ele almaya deger buldugu iktisatcilari elestirdigi ekonomi politik elestirisinden kaynaklanan bir kanonlastirmadan kaynaklanmaktadir Klasik iktisat teriminin neleri kapsadigi ozellikle de 1830 dan 1875 e kadar olan donemi ele alirken klasik iktisadin neoklasik iktisatla nasil bir iliski icinde oldugu konusunda bazi tartismalar vardir TarihiKlasik iktisatcilar muhtesem dinamiklerini kapitalizmin feodalizmden dogdugu ve Sanayi Devrimi nin toplumda buyuk degisikliklere yol actigi bir donemde uretmislerdir Bu degisiklikler her bireyin kendi parasal kazancini aradigi bir sistem etrafinda bir toplumun nasil orgutlenebilecegi sorusunu gundeme getirdi Klasik ekonomi politik populer olarak serbest piyasalarin kendi kendilerini duzenleyebilecegi fikriyle iliskilendirilir Klasik iktisatcilar ve onlarin hemen oncelleri ekonomiyi yoneticinin kisisel cikarlarinin analizinden daha genis ulusal cikarlara dogru yeniden yonlendirdiler Adam Smith fizyokrat Francois Quesnay i izleyerek bir ulusun zenginligini kralin hazinesi yerine yillik milli gelirle ozdeslestirmistir Smith bu gelirin emek toprak ve sermaye tarafindan uretildigini dusunuyordu Toprak ve sermaye uzerindeki mulkiyet haklarinin bireylere ait olmasiyla ulusal gelir ucretler kira ve faiz ya da kar seklinde isciler toprak sahipleri ve kapitalistler arasinda bolusulur Onun vizyonunda uretken emek gercek gelir kaynagi iken sermaye de emegin uretkenligini artiran ve buyumeyi tetikleyen ana orgutleyici guctu Ricardo ve James Mill Smith in teorisini sistematik hale getirmislerdir Fikirleri yaklasik 1815 1848 doneminde ekonomik ortodoksu haline geldi ve ardindan ozellikle Avrupa kitasinda sonunda marjinalist neoklasik iktisat haline gelen bir anti Ricardocu tepki sekillendi Kesin bolunme tipik olarak 1870 lerde bir yere yerlestirilir bundan sonra Ricardocu iktisadin mesalesi esas olarak Marksist iktisat tarafindan tasinirken neoklasik iktisat Ingilizce konusulan dunyada da yeni ortodoksu haline geldi Henry George bazen son klasik iktisatci ya da bir kopru olarak bilinir Ekonomist Mason Gaffney neoklasik iktisadin klasik iktisadin ve ozellikle Henry George un fikirlerini bastirmak icin ortak bir caba olarak ortaya ciktigini savunan tezini dogrulayan orijinal kaynaklari belgelemistir Modern miras Teorinin kendisi 1870 lerden bu yana yerini neoklasik ekonomiye birakmis olsa da klasik ekonomi ve onun bircok fikri ekonomide temel olmaya devam etmektedir Diger fikirler ya neoklasik soylemden kaybolmus ya da Keynesyen Devrim ve neoklasik sentezde Keynesyen ekonomi ile yer degistirmistir Bazi klasik fikirler cesitli heterodoks iktisat okullarinda temsil edilmektedir ozellikle Georgizm ve Marksist iktisat Marx ve Henry George klasik iktisatcilarin cagdaslaridir ve 19 yuzyilin sonlarinda neoklasik iktisattan ayrilan Avusturya iktisadi 20 yuzyilin ortalarinda klasik ekonomiye olan ilginin yeniden artmasi neo Ricardocu ekolun ve onun uzantilarinin ortaya cikmasina neden olmustur Klasik uluslararasi ticaret ekonomisiAdam Smith en etkili yayini ile Merkantilist dusunceyi curuttu Uluslarin Zenginligi Merkantilizme karsi cikmis bunun yerine serbest ticareti ve serbest piyasalari desteklemis ve bunun serbest ticarete katilan ulkelerin lehine olacagina inanmistir Merkantilist politikalarin yerli ureticilere fayda saglayacagini ancak ulkeye fayda saglamayacagini cunku tuketicilerin rekabetci fiyatlardan urun satin almasini engelledigini dolayisiyla nakit akisini etkisiz bir sekilde yonlendirdigini acikladi Smith serbest ticaretten sapmanin tekellerin bir pazardaki rekabeti olumsuz etkilemesine benzer bir sekilde topluma mal olduguna inaniyordu Klasik donemde ve Adam Smith ten sonra David Ricardo uluslararasi ticaret uzerine dusunceleriyle one cikan bir iktisatci olmustur Ricardo nun en unlu ekonomik teorisi uluslararasi isbolumunun temeli olan karsilastirmali ustunluk teorisiydi Uluslararasi ticaretin her halukarda yasam standardini yukseltecegini savunmustur Uluslararasi ticaret konusundaki ana fikri bir ulkede uretilen reel ciktiya katkida bulunsa da asil faydalarin uzmanlasmanin ve uluslararasi olcekte is bolumunun tesvik edilmesinden kaynaklandigi ve ilgili tum ulkelerde kaynaklarin daha etkili bir sekilde kullanilmasina yol actigidir Ricardo nun en buyuk varsayimlarindan ve gozlemlerinden biri uretim faktorlerinin ulkeler arasinda hareketsiz mamul mallarin ise mukemmel bir sekilde hareketli oldugudur bu varsayim uluslararasi ticaretin ve uzmanlasmanin avantajlarini tasvir etmek icin kritik oneme sahiptir Uluslararasi ticarete iliskin teorisi emek deger teorisinin karsilastirmali ustunluk teorisiyle catismasi nedeniyle zayiflamistir Nihayetinde her iki teori de fiyatin goreceli olarak nasil belirlendigine dair bir soruyla carpisir ve Ricardo basitce bunun uluslararasi ticaret teorisinde gecerli olmadigini belirtir John Stuart Mill daha sonra gelip bu ikilemi cozecek ve Ricardo nun karsilastirmali ustunluk teorisini daha da gelistirecektir John Stuart Mill in Ricardo nun karsilastirmali ustunlukler teorisine katkisi denkleme talebi eklemesiyle ortaya cikmistir Mill talebi tanitmis ve talep ve arzin fiyatin fonksiyonlari oldugu ve piyasa dengesinin fiyatin arz ve talep arasinda denge olacak sekilde ayarlandigi yer oldugu fikrini ilk ortaya atan kisi olmustur Genel olarak Adam Smith ve klasik iktisat dalgasindan once uluslararasi ticarete iliskin temel gorus olumsuzdu ve merkantilizmin ekonomi politikalari ile uluslararasi ticarete katilacak ulkelerin lehine degildi Ancak Adam Smith David Ricardo ve John Stuart Mill in klasik iktisat dalgasiyla birlikte gelmesiyle birlikte uluslararasi ticaret olumlu ve nihayetinde ilgili tum taraflar icin faydali olarak gorulmeye baslandi Klasik buyume ve gelisme teorileriUluslarin zenginligindeki buyumeyi analiz etmek ve bu buyumeyi tesvik edecek politikalari savunmak cogu klasik ekonomistin ana odak noktasiydi Ancak John Stuart Mill sabit bir nufus buyuklugu ve sabit bir sermaye stokundan olusan gelecekteki duragan bir durumun insanligin ulasmasi icin hem kacinilmaz hem gerekli hem de arzu edilir olduguna inaniyordu Bu artik duragan durum ekonomisi olarak bilinmektedir John Hicks amp Samuel Hollander Nicholas Kaldor Luigi L Pasinetti ve Paul A Samuelson klasik politik ekonominin kendi yorumlarinin bir parcasi olarak resmi modeller sunmuslardir Deger teorisiKlasik ekonomistler ekonomik dinamikleri arastirmak icin bir deger ya da fiyat teorisi gelistirmislerdir Politik ekonomide deger genellikle fiyattan ayri olan degisim degerini ifade eder William Petty fiyatlardaki duzenliliklerin tasvirini kolaylastirmak icin piyasa fiyati ile dogal fiyat arasinda temel bir ayrim getirmistir Piyasa fiyatlari herhangi bir soyut duzeyde teorize edilmesi zor olan bircok gecici etki tarafindan sarsilmaktadir Ornegin Petty Smith ve Ricardo ya gore dogal fiyatlar zamanin bir noktasinda faaliyet gosteren sistematik ve kalici gucleri yakalar Smith in yercekimine benzer olarak tanimladigi bir surecte piyasa fiyatlari her zaman dogal fiyatlara dogru egilim gosterir Dogal fiyatlari neyin belirledigine dair teori Klasik okul icinde farklilik gostermistir Petty toprak ve emek arasinda bir esitlik gelistirmeye calisti ve toprak ve emek deger teorisi olarak adlandirilabilecek bir teoriye sahipti Smith emegin deger teorisini kapitalizm oncesi efsanevi bir gecmise hapsetmistir Digerleri Smith in degerin emekten turetildigine inandigi seklinde yorumlayabilir Dogal fiyatlarin ucretler karlar sermaye faizi ve denetim ucretleri dahil ve rantin dogal oranlarinin toplami oldugunu belirtmistir Ricardo ayni zamanda uretim maliyeti teorisi olarak tanimlanabilecek bir deger teorisine de sahipti Smith i ranti fiyat belirleyen yerine fiyat belirleyen olarak tanimladigi icin elestirmis ve degerin emek teorisini iyi bir yaklasim olarak gormustur Bazi iktisadi dusunce tarihcileri ozellikle de Sraffian iktisatcilar klasik fiyat teorisini uc veriden hareketle belirlenmis olarak gorurler Smith in efektif talep duzeyindeki ciktilarin seviyesi teknoloji ve Ucretler Bu verilerden hareketle bir deger teorisi titizlikle turetilebilir Ancak Klasik donemde deger teorisinin en titiz arastirmacilari olan ne Ricardo ne de Marx bu teoriyi tam olarak gelistirmistir Deger teorisini bu sekilde yeniden insa edenler dogal fiyatlarin belirleyicilerinin Klasik iktisatcilar tarafindan daha dusuk bir soyutlama duzeyinde de olsa iktisat teorisinin icinden aciklandigini gormektedirler Ornegin ucretler teorisi nufus teorisiyle yakindan iliskiliydi Klasik iktisatcilar nufusun duzeyini ve artisini belirleyen faktorlere iliskin teoriyi Ekonomi Politigin bir parcasi olarak ele almislardir O zamandan beri nufus teorisi Demografinin bir parcasi olarak gorulmustur Klasik teorinin aksine neoklasik teori degerinin asagidaki belirleyicileri neoklasik ekonomi icin dissal olarak gorulmektedir zevkler teknoloji ve bagislar Klasik ekonomi ticaretin faydalarini vurgulama egilimindeydi Deger teorisi kullanim degerini tuketicilerin bir malda buldugu marjinal faydadan turetilen ve degisim degerini yani dogal fiyati urunu olusturan girdilerin marjinal firsat veya faydasizlik maliyeti tarafindan belirlenen olarak goren marjinalist dusunce okullari tarafindan buyuk olcude yerinden edilmistir Ironik bir sekilde bircok klasik iktisatcinin serbest piyasaya olan bagliligi goz onunde bulunduruldugunda hala klasik forma bagli kalan en buyuk ekonomik dusunce okulu Marksist okuldur Parasal teoriIngiliz klasik iktisatcilar arasinda 19 yuzyilda Bankacilik ve Para Okulu arasinda iyi gelismis bir tartisma vardi Bu durum Nicholas Kaldor gibi endojen para teorisi savunuculari ile Milton Friedman gibi parasalcilar arasindaki son tartismalarla paralellik gostermektedir Monetaristler ve para birimi okulu uyeleri bankalarin para arzini kontrol edebilecegini ve etmesi gerektigini savunmustur Teorilerine gore enflasyona bankalarin asiri miktarda para basmasi neden olmaktadir Icsel para teorisini savunanlara gore para arzi talebe gore otomatik olarak ayarlanir ve bankalar sadece kredilerin verildigi sartlari ve kosullari ornegin faiz oranini kontrol edebilir Tanim uzerine tartismalarDeger teorisi su anda tartismali bir konudur Klasik iktisadin neoklasik iktisadin bir oncusu mu yoksa farkli bir deger bolusum ve buyume teorisine sahip bir dusunce okulu mu oldugu tartisilan konulardan biridir 1830 1875 donemi onemli tartismalarin yasandigi bir zaman dilimidir Karl Marx klasik iktisat terimini ilk olarak Ricardocu iktisada David Ricardo ve James Mill ile onlarin seleflerinin iktisadina atifta bulunmak icin icat etmistir ancak kullanim daha sonra Ricardo nun takipcilerini de kapsayacak sekilde genisletilmistir Sureksizlik tezini vurgulayan Sraffianlar klasik iktisadi Petty nin 17 yuzyildaki calismalarindan 1830 civarinda Ricardocu sistemin dagilmasina kadar uzanan bir surec olarak gorurler 1830 lar ile 1870 ler arasindaki doneme Karl Marx in tanimladigi gibi kaba ekonomi politik hakim olacaktir Sraffianlar ucret fonu teorisinin sermayenin getirisini toprak ve emegin getirisiyle ayni seviyeye koyan Senior un faizden kacinma teorisinin denge fiyatlarinin iyi isleyen arz ve talep fonksiyonlariyla aciklanmasinin ve Say yasasinin klasik deger ve bolusum teorisinin gerekli veya temel unsurlari olmadigini savunurlar Belki de Schumpeter in John Stuart Mill in klasik ve neoklasik iktisat arasinda bir orta yol ortaya koydugu gorusu bu gorusle tutarlidir Georgistler ve Michael Hudson gibi diger modern klasik iktisatcilar ve tarihciler klasik ve neo klasik iktisat arasindaki en onemli ayrimin ekonomik rantin ele alinmasi veya taninmasi oldugunu savunmaktadir Modern ekonomistlerin cogu artik araziyi konumu bir uretim faktoru olarak kabul etmemekte ve genellikle rantin var olmadigini iddia etmektedir Georgistler ve digerleri ekonomik rantin ekonomik ciktinin kabaca ucte biri oldugunu savunmaktadir Sraffianlar genellikle Marx i kendi amaclari icin de olsa klasik iktisadin mantigini yeniden kesfetmis ve yeniden ifade etmis olarak gorurler Schumpeter gibi digerleri ise Marx i Ricardo nun bir takipcisi olarak gormektedir Samuel Hollander bile yakin zamanda Marx in okumasi icin klasik iktisatcilarda metinsel bir temel oldugunu aciklamis ancak bunun son derece dar bir metin kumesi oldugunu savunmustur Bir diger gorus ise neoklasik iktisadin esasen klasik iktisat ile sureklilik arz ettigi yonundedir Bu gorusu savunan akademisyenlere gore klasik ve neoklasik ekonomi arasinda kesin ve kati bir cizgi yoktur Uzun donem ile kisa donem ve arz ve talep arasinda oldugu gibi vurgu kaymalari olabilir ancak neoklasik kavramlar klasik iktisatta karisik ya da embriyo halinde bulunur Bu ekonomistler icin tek bir deger ve dagitim teorisi vardir Alfred Marshall bu gorusun taninmis bir savunucusudur Samuel Hollander ise muhtemelen bu gorusun gunumuzdeki en iyi savunucusudur Bir baska goruse gore ise klasik iktisatta iki konu ayni anda gelismektedir Bu goruse gore neoklasik iktisat Adam Smith in bazi egzoterik populer goruslerinin gelistirilmesidir Ricardo Adam Smith in bazi ezoterik sadece seckinler tarafindan bilinen goruslerini gelistiren bir sporcuydu Bu gorus Ricardo dan ekonomiyi yanlis yola sokan o yetenekli ama yanlis kafali adam gibi bir sey olarak bahseden W Stanley Jevons da bulunabilir Bu gorusu Maurice Dobb un Adam Smith ten Bu Yana Deger ve Bolusum Teorileri Ideoloji ve Iktisat Teorisi 1973 adli kitabinda ve Karl Marx in Arti Deger Teorileri adli kitabinda da bulmak mumkundur Yukaridakiler olasiliklari tuketmemektedir John Maynard Keynes klasik iktisadin Ricardo ile basladigini ve kendi Istihdam Faiz ve Para Genel Teorisi nin yayinlanmasiyla sona erdigini dusunuyordu Bu goruse gore klasik iktisadin belirleyici kriteri Keynesyen iktisat tarafindan tartisilan Say yasasidir Yine de Keynes klasik terimini kullanmasinin standart olmadiginin farkindaydi Bu tartismalardaki bir zorluk katilimcilarin siklikla kapitalist ekonomileri tanimlamak icin bugun yeniden insa edilmesi ve uygulanmasi gereken neoklasik olmayan bir teori olup olmadigini tartismalaridir Terry Peach gibi bazilari klasik ekonomiyi antik bir ilgi alani olarak gormektedir Ayrica bakinizKlasik liberalizm Anayasal iktisat Neoklasik iktisat Siyasi ekonomiKaynakca a b c d Smith Adam 1776 An Inquiry into the Nature and Causes of The Wealth of Nations accessible by table of contents chapter titles AdamSmith org 1 4043 0998 5 Pearce David W Ed 1992 The MIT Dictionary of Modern Economics MIT Press ss 61 62 a b Baumol William J 1970 Economic Dynamics 3rd edition Macmillan as cited in Caravale Giovanni A and Domenico A Tosato 1980 Ricardo and the Theory of Value Distribution and Growth Routledge amp Kegan Paul Sheffrin Steven M 2003 Economics Principles in Action Upper Saddle River NJ Pearson Prentice Hall s 395 ISBN 0 13 063085 3 Screpanti and Zamagni 2005 pp 100 04 Gaffney Mason 2006 The corruption of economics PDF Londra Shepheard Walwyn in association with Centre for Incentive Taxation ISBN 0856832448 12 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Aralik 2014 a b c Mill John Stuart Principles of Political Economy PDF contains full book 1 1tarih 2009 bas Salt Lake City UT Project Gutenberg 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 6 Ekim 2023 Hicks John and Samuel Hollander 1977 Mr Ricardo and the Moderns Quarterly Journal of Economics V 91 N 3 Aug pp 351 69 Kaldor Nicholas 1956 Alternative Theories of Distribution Review of Economic Studies V 23 pp 83 100 Pasinetti Luigi L 1959 60 A Mathematical Formulation of the Ricardian System Review of Economic Studies pp 78 98 Pasinetti Luigi L 1977 Lectures on the Theory of Production Columbia University Press Samuelson Paul A 1959 A Modern Treatment of the Ricardian Economy Quarterly Journal of Economics V 73 February and May Samuelson Paul A 1978 The Canonical Classical Model of Political Economy Journal of Economic Literature V 16 pp 1415 34 1989 Themes in Value and Distribution Classical Theory Reppraised Unwin Hyman Pierangelo Garegnani 1987 Surplus Approach to Value and Distribution in The New Palgrave A Dictionary of Economics a b The General Theory of Employment Interest and Money John Maynard Keynes Chapter 1 Footnote 1 17 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Samuel Hollander 2000 Sraffa and the Interpretation of Ricardo The Marxian Dimension History of Political Economy V 32 N 2 187 232 2000 Terry Peach 1993 Interpreting Ricardo Cambridge University Press Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz