Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kırım Seferi, 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı ve Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nda evre.
| Kırım Seferi (1689) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı | |||||||
 Vasili Galiçin'in başarısız seferi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Rus İmparatorluğu Kazak Hetmanlığı |  Osmanlı İmparatorluğu Kırım HanlığıTarğu Şavhallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| İvan Mazepa | I. Selim Giray Devlet Giray Mehmed Ağa | ||||||
| Güçler | |||||||
| 112.000 asker | 30-40.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 20-50.000 ölü, 15.-20.000 esir | Hafif | ||||||
1687 yılında ağır kayıplarla sonuçlanan I. Kırım Seferi'nin ardından 1689 yılında ikinci kez Kırım Hanlığı'na taarruz eden komutasındaki Rus ordusu, Orkapı önlerinde ve geri çekilme yolunda I. Selim Giray komutasındaki ve Kefe sancağındaki yeniçerilerle takviyeli Kırım Hanlığı ordusu karşısında daha büyük bir yenilgiye uğrayarak geri çekilmek zorunda kaldı.
Sefer öncesi
Rusya Çarlığı 1686 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı oluşturualn 'a (1683 yılında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ile Lehistan Krallığı arasında kurulan ittifaka 1684 yılında Venedik Cumhuriyeti de dahil olmuştu) katıldıktan sonra 1687 yılında Kırım üzerine sefer düzenlemiş, ancak Kırım Hanlığı'nı işgale yönelik Rus tarihindeki bu ilk sefer çok ağır kayıplarla büyük bir hezimetle sonuçlanmıştı. Rus Çarı I. Petro 1688 yılını hazırlık içinde geçirdikten sonra 1689 yılında Kırım üzerine yeni bir sefer açtı.
Buna mukabil, Osmanlı İmparatorluğu 1683-1688 arasında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu karşısında aldığı askerî yenilgiler ve toprak kayıpları nedeniyle 1689 sefer mevsiminde yeniden bu hasmına odaklanmış, bu bağlamda Kırım Hanı I. Selim Giray'ı Edirne'ye çağırmıştı. 1688-1689 kışını Kili’deki ordugâhında geçiren Kırım Hanı, Kalmuk Hanlığı'nın askerî destek teklifini reddettiği gibi, Kalmukların Kırım'a baskın düzenlemeleri ihtimaline karşı Buhara Hanı 'den Kalmuk Hanlığı'nın doğudan baskı altında tutulmasını istedi.
Sefer ve çatışmalar
Rus Çarı tarafından 1687 yılında olduğu gibi Kırım üzerine icra edilecek seferin komutanlığına atanan Prens , 1687 yılında seferi geciktirmesi nedeniyle yaz aylarında karşılaştığı sıkıntıları yeniden yaşamamak için 1689 yılındaki sefer hazırlıklarına Şubat ayında başladı. 112.000 asker ve 350 topu biraraya getiren Galiçin bu defa da bozkırdaki kış koşullarıyla mücadele etme zorunda kaldı ve 20 Mayıs'ta Orkapı önlerine ulaşabildi.
Bir Rus kolordusu Osmanlı İmparatorluğu'nun doğrudan yönetimi altındaki Kefe kalesine dört saat mesafede bulunan Rıbat tarafından Kırım'a taarruz ederken, asıl Rus ordusu da Kırım ile Özü arasındaki bölgelere hücum ederek Orkapı'ya altı saat mesafedeki Kanlıcak, Karayılka ve Kuyuludere mevkilerini işgal etti. Az bir kuvvetle Kırım'ı savunmak zorunda kalacağını anlayan Kalgay Devlet Giray Kili'de bulunan I. Selim Giray'ı yardıma çağırdı. I. Selim Giray ise yardım etmeye çalıştığı metbuu Osmanlı İmparatorluğu'nun Avusturya cephesinde karşı karşıya bulunduğu güç durum karşısında yaşadığı tereddüde rağmen Padişah II. Süleyman'dan izin isteyerek Kırım'a geçti.
Rusların taarruzu sürerken Kırım birlikleri 1687 yılındaki zaferlerinin en önemli sebeplerinden birini teşkil eden Orkapı ötesindeki bozkırda yakıp yıkma taktiğini icra etmeye giriştiler. Eşzamanlı olarak, Rus ordusunun Orkapı'ya taarruzuna karşılık Kefe'deki yeniçeri birlikleri (piyade ve süvari) de Mehmed Ağa'nın komutasında 25 Mayıs 1689’da harekete geçti.
Kırım Hanı I. Selim Giray ise Rus taarruzuna karşı ordusunu üç bölüme ayırdı, birine kendi komuta ederken diğer birlikleri ise Kalgay Devlet Giray ve Nureddin ve 'ın komutasına verdi. Muharebelerin ilk günü (29 Mayıs) karşılıklı kayıplarla devam ettiyse de ikinci gün komutasındaki kolordu başarılı bir taarruzla Rus ordusuna ağır kayıp verdirdi ve çok sayıda topu da tahrip etti (30 Mayıs). Bunun üzerine, Rus ordusu Orkapı önlerinden çekilerek Kuyaş kasabasında konuşlandı. Bu aşamada Kırım Hanı I. Selim Giray harekete geçti ve Orkapı kalesinin korunmasını Bahadır Ağa'ya bıraktıktan sonra Rus ordusunun karşısına konuşlanarak su kaynaklarını ele geçirdi. Rus ordusu büyük bir susuzluk içinde Karadeniz'e yöneldiyse de deniz suyu içmeye mecbur kalan yüksek sayıda asker ve at öldü.
Kesin olarak geri çekilme kararı alan Rus ordusunun komutanı diğer taraftan ise Osmanlı İmparatorluğu/Kırım Hanlığı nezdine barış müzakereleri için elçi gönderdiyse de, bunun düzenli bir ricat için zaman kazanma taktiği olduğuna kanaat getiren I. Selim Giray, geri çekilen Rus ordusunu takip amacıyla Yeğen Mirza Şah Kadir komutasında 22.000 kişilik bir kuvvet gönderdi. Rus ordusundan binlerce esir alarak ve tüm toplarını ele geçiren bu birlik Rus ordusunun kesin olarak sınırlarına çekildiğini gördükten sonra yeniden Kırım'a döndü.
Sefer sonrası
Rus ordusunun 1687 yılındaki seferinden daha büyük kayıplarla geri çekilmesi Osmanlı-Rus cephesindeki çarpışmalar 1695 yılında I. Petro'nun (başarısız) Azak kuşatmasına kadar yatıştı.
1687 seferinde olduğu gibi 1689 seferinde de uzun ikmal hatları ve çetin coğrafya gibi sorunları aşamayan ve Osmanlı-Kırım askerî gücüne üstünlük sağlayamayan Rusya Çarlığı Kırım'ı işgal girişimlerini 1736'ya kadar 47 yıl ertelemek zorunda kaldı. 1736-1738 yıllarındaki seferlerinde de ağır kayıplara uğrayan Rus ordusu Kırım'ın işgali hedefine 1771'te ulaşabildi. Kırım seferlerindeki ağır kayıplar Moskova'da büyük tepkilere neden oldu ve 1689 yılında kardeşleri I. Petro ve V. İvan'ın ortak hükümdarlıkları döneminde adıgeçenlerin yaşlarının küçük olması nedeniyle Saltanat Naibeliğini yürüten Sofya Alekseyevna'nın iktidarı çöktü.
Bununla birlikte, Kırım'a yönelik 1687 ve 1689 yılındaki Rus seferleri Osmanlı İmparatorluğu'nun Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na karşı ihtiyaç duyduğu Kırım Hanlığı askerlerinden (40.000 ilâ 100.000 atlı) Macaristan cephesinde kritik dönemlerin yaşandığı bir evrede tam anlamıyla faydalanamamış oldu. 1689 yazında Rus tehdidini bertaraf eden I. Selim Giray, Kalgay Devlet Giray ve Nureddin 'ı bir miktar kuvvetle Kırım'da bırakarak, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'yla süren savaşa katılmak üzere Üsküp'e geçti. Buradaki mücadelesinde ise Avusturya ordusuna karşı kazandı.
Kaynakça
- ^ Абдусаламов Магомед-паша Балашович Феодальные междоусобицы кумыкских владетелей во второй половине XVII века // ИСОМ. 2014. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/feodalnye-mezhdousobitsy-kumykskih-vladeteley-vo-vtoroy-polovine-xvii-veka 26 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (дата обращения: 26.05.2023).
- ^ "Where two Worlds Met: Russian State and Kalmyk Nomads (1660-1771), Michael Khodarkovsky, Cornel University Press (1992), s.115
- ^ "Peter the Great: The Struggle for Power (1671–1725), Paul Bushkovitchs, Cambridge University Press (2001), s.158
- ^ "Warfare, State and Society on the Black Sea Steppe (1500-1700), London & New York (2007), s.181
- ^ "Rusya'nın Kırım'ı işgal teşebbüsleri karşısında Kırım Hanlığı kuvvetlerinin Perekop Zaferi (1689), Muhammet Şen, Ege Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, s.513-514
- ^ "Why Seventeenth-Century Muscovite Campaigns against Crimea fell short of what counted", Carol B. Stevens, Russian History (1992), c.19, sy.1/4, s.501-503
- ^ "A History of Russia: To 1917", Walter G. Moss,Wimbledon Publishing Co. (2005), c.1, s.228
- ^ "Ottoman Warfare (1500-1700), Rhoads Murphey, Routledge (2006), s.10
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirim Seferi 1686 1700 Osmanli Rus Savasi ve Osmanli Kutsal Ittifak Savaslari nda evre Kirim Seferi 1689 1686 1700 Osmanli Rus SavasiVasili Galicin in basarisiz seferiTarih1689BolgeUkraynaSonucKesin Osmanli Kirim zaferiTaraflarRus Imparatorlugu Kazak HetmanligiOsmanli Imparatorlugu Kirim Hanligi Targu SavhalligiKomutanlar ve liderlerIvan MazepaI Selim Giray Devlet Giray Mehmed AgaGucler112 000 asker30 40 000Kayiplar20 50 000 olu 15 20 000 esirHafif 1687 yilinda agir kayiplarla sonuclanan I Kirim Seferi nin ardindan 1689 yilinda ikinci kez Kirim Hanligi na taarruz eden komutasindaki Rus ordusu Orkapi onlerinde ve geri cekilme yolunda I Selim Giray komutasindaki ve Kefe sancagindaki yenicerilerle takviyeli Kirim Hanligi ordusu karsisinda daha buyuk bir yenilgiye ugrayarak geri cekilmek zorunda kaldi Sefer oncesiRusya Carligi 1686 yilinda Osmanli Imparatorlugu na karsi olusturualn a 1683 yilinda Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ile Lehistan Kralligi arasinda kurulan ittifaka 1684 yilinda Venedik Cumhuriyeti de dahil olmustu katildiktan sonra 1687 yilinda Kirim uzerine sefer duzenlemis ancak Kirim Hanligi ni isgale yonelik Rus tarihindeki bu ilk sefer cok agir kayiplarla buyuk bir hezimetle sonuclanmisti Rus Cari I Petro 1688 yilini hazirlik icinde gecirdikten sonra 1689 yilinda Kirim uzerine yeni bir sefer acti Buna mukabil Osmanli Imparatorlugu 1683 1688 arasinda Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu karsisinda aldigi askeri yenilgiler ve toprak kayiplari nedeniyle 1689 sefer mevsiminde yeniden bu hasmina odaklanmis bu baglamda Kirim Hani I Selim Giray i Edirne ye cagirmisti 1688 1689 kisini Kili deki ordugahinda geciren Kirim Hani Kalmuk Hanligi nin askeri destek teklifini reddettigi gibi Kalmuklarin Kirim a baskin duzenlemeleri ihtimaline karsi Buhara Hani den Kalmuk Hanligi nin dogudan baski altinda tutulmasini istedi Sefer ve catismalarRus Cari tarafindan 1687 yilinda oldugu gibi Kirim uzerine icra edilecek seferin komutanligina atanan Prens 1687 yilinda seferi geciktirmesi nedeniyle yaz aylarinda karsilastigi sikintilari yeniden yasamamak icin 1689 yilindaki sefer hazirliklarina Subat ayinda basladi 112 000 asker ve 350 topu biraraya getiren Galicin bu defa da bozkirdaki kis kosullariyla mucadele etme zorunda kaldi ve 20 Mayis ta Orkapi onlerine ulasabildi Bir Rus kolordusu Osmanli Imparatorlugu nun dogrudan yonetimi altindaki Kefe kalesine dort saat mesafede bulunan Ribat tarafindan Kirim a taarruz ederken asil Rus ordusu da Kirim ile Ozu arasindaki bolgelere hucum ederek Orkapi ya alti saat mesafedeki Kanlicak Karayilka ve Kuyuludere mevkilerini isgal etti Az bir kuvvetle Kirim i savunmak zorunda kalacagini anlayan Kalgay Devlet Giray Kili de bulunan I Selim Giray i yardima cagirdi I Selim Giray ise yardim etmeye calistigi metbuu Osmanli Imparatorlugu nun Avusturya cephesinde karsi karsiya bulundugu guc durum karsisinda yasadigi tereddude ragmen Padisah II Suleyman dan izin isteyerek Kirim a gecti Ruslarin taarruzu surerken Kirim birlikleri 1687 yilindaki zaferlerinin en onemli sebeplerinden birini teskil eden Orkapi otesindeki bozkirda yakip yikma taktigini icra etmeye giristiler Eszamanli olarak Rus ordusunun Orkapi ya taarruzuna karsilik Kefe deki yeniceri birlikleri piyade ve suvari de Mehmed Aga nin komutasinda 25 Mayis 1689 da harekete gecti Kirim Hani I Selim Giray ise Rus taarruzuna karsi ordusunu uc bolume ayirdi birine kendi komuta ederken diger birlikleri ise Kalgay Devlet Giray ve Nureddin ve in komutasina verdi Muharebelerin ilk gunu 29 Mayis karsilikli kayiplarla devam ettiyse de ikinci gun komutasindaki kolordu basarili bir taarruzla Rus ordusuna agir kayip verdirdi ve cok sayida topu da tahrip etti 30 Mayis Bunun uzerine Rus ordusu Orkapi onlerinden cekilerek Kuyas kasabasinda konuslandi Bu asamada Kirim Hani I Selim Giray harekete gecti ve Orkapi kalesinin korunmasini Bahadir Aga ya biraktiktan sonra Rus ordusunun karsisina konuslanarak su kaynaklarini ele gecirdi Rus ordusu buyuk bir susuzluk icinde Karadeniz e yoneldiyse de deniz suyu icmeye mecbur kalan yuksek sayida asker ve at oldu Kesin olarak geri cekilme karari alan Rus ordusunun komutani diger taraftan ise Osmanli Imparatorlugu Kirim Hanligi nezdine baris muzakereleri icin elci gonderdiyse de bunun duzenli bir ricat icin zaman kazanma taktigi olduguna kanaat getiren I Selim Giray geri cekilen Rus ordusunu takip amaciyla Yegen Mirza Sah Kadir komutasinda 22 000 kisilik bir kuvvet gonderdi Rus ordusundan binlerce esir alarak ve tum toplarini ele geciren bu birlik Rus ordusunun kesin olarak sinirlarina cekildigini gordukten sonra yeniden Kirim a dondu Sefer sonrasiRus Saltanat Naibesi Sofya Alekseyevna Rus ordusunun 1687 yilindaki seferinden daha buyuk kayiplarla geri cekilmesi Osmanli Rus cephesindeki carpismalar 1695 yilinda I Petro nun basarisiz Azak kusatmasina kadar yatisti 1687 seferinde oldugu gibi 1689 seferinde de uzun ikmal hatlari ve cetin cografya gibi sorunlari asamayan ve Osmanli Kirim askeri gucune ustunluk saglayamayan Rusya Carligi Kirim i isgal girisimlerini 1736 ya kadar 47 yil ertelemek zorunda kaldi 1736 1738 yillarindaki seferlerinde de agir kayiplara ugrayan Rus ordusu Kirim in isgali hedefine 1771 te ulasabildi Kirim seferlerindeki agir kayiplar Moskova da buyuk tepkilere neden oldu ve 1689 yilinda kardesleri I Petro ve V Ivan in ortak hukumdarliklari doneminde adigecenlerin yaslarinin kucuk olmasi nedeniyle Saltanat Naibeligini yuruten Sofya Alekseyevna nin iktidari coktu Bununla birlikte Kirim a yonelik 1687 ve 1689 yilindaki Rus seferleri Osmanli Imparatorlugu nun Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu na karsi ihtiyac duydugu Kirim Hanligi askerlerinden 40 000 ila 100 000 atli Macaristan cephesinde kritik donemlerin yasandigi bir evrede tam anlamiyla faydalanamamis oldu 1689 yazinda Rus tehdidini bertaraf eden I Selim Giray Kalgay Devlet Giray ve Nureddin i bir miktar kuvvetle Kirim da birakarak Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu yla suren savasa katilmak uzere Uskup e gecti Buradaki mucadelesinde ise Avusturya ordusuna karsi kazandi Kaynakca Abdusalamov Magomed pasha Balashovich Feodalnye mezhdousobicy kumykskih vladetelej vo vtoroj polovine XVII veka ISOM 2014 4 URL https cyberleninka ru article n feodalnye mezhdousobitsy kumykskih vladeteley vo vtoroy polovine xvii veka 26 Mayis 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde data obrasheniya 26 05 2023 Where two Worlds Met Russian State and Kalmyk Nomads 1660 1771 Michael Khodarkovsky Cornel University Press 1992 s 115 Peter the Great The Struggle for Power 1671 1725 Paul Bushkovitchs Cambridge University Press 2001 s 158 Warfare State and Society on the Black Sea Steppe 1500 1700 London amp New York 2007 s 181 Rusya nin Kirim i isgal tesebbusleri karsisinda Kirim Hanligi kuvvetlerinin Perekop Zaferi 1689 Muhammet Sen Ege Universitesi Turk Dunyasi Arastirmalari Enstitusu s 513 514 Why Seventeenth Century Muscovite Campaigns against Crimea fell short of what counted Carol B Stevens Russian History 1992 c 19 sy 1 4 s 501 503 A History of Russia To 1917 Walter G Moss Wimbledon Publishing Co 2005 c 1 s 228 Ottoman Warfare 1500 1700 Rhoads Murphey Routledge 2006 s 10