Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lübnan İç Savaşı (Arapça: الحرب الأهلية اللبنانية), 1975'ten 1990 yılına kadar Lübnan'da yaklaşık olarak 150.000 - 230.000 insanın ölümüne neden olmuştur. Yaklaşık 350.000 kişi yaralanmış bir milyondan fazla insan da ülkesini terk etmiştir. Soğuk Savaş dönemi Lübnan'ı ciddi şekilde etkiledi ve 1958'deki ancak ABD'nin Beyrut'a çıkarma yapmasıyla sona ermişti. İsrail'in kurulması ve yüzbinlerce Filistinli mültecinin Lübnan'a yerleşmesi (Filistinli mülteciler 1976-90 yılları arasında nüfusun % 35'ini oluşturuyordu) dini çatışmaları arttırdı. Silahlı FKÖ gerillalarının ülkeye girişi ciddi siyasi sorunlara sebep oldu. FKÖ'nün gelişi, Filistinli mültecilerin silahlanması farklı gruplar arasındaki sürtüşmeyi hızlandırdı. 1976'da çoğunluğu Müslüman ve arasında çatışmalar başladıktan kısa süre sonra Arap Ligi ve Suriye arabuluculuğa girişti, Filistinli-Lübnanlı çatışması daha çok Güney Lübnan'da yoğunlaştı. FKÖ burayı 1969 yılından beri kontrol ediyordu. imzalanarak bu bölgeden çekildi. İsrail, Güney Lübnan'ı işgal etti ve Suriye önce Hristiyanlar lehine iç savaşa dahil oldu ve sorun uluslararası bir boyut kazandı. Suriye ve İsrail anlaşmazlığı Lübnan üzerinden devam etti. 1980'lerde taraflar harabeye dönen Beyrut'un onarılması için çaba gösterdi.
| Lübnan İç Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Soğuk Savaş, Arap Soğuk Savaşı ve Arap-İsrail savaşları | |||||||||
 2 Nisan 1978'de Beyrut | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 (1977'e kadar)GLO (1976'dan beri)  İsrail (1978'den beri) |  (1975–1982)  (1982–1990)
 Filistin Kurtuluş Örgütü ASALA Hizbullah(1985–1990)  İran(1980'den itibaren ağırlıklı olarak İDMO ve Ordu'nun paramiliter birimleri) İslami Birleşme Hareketi (1982'den beri) |  Suriye(1976, 1983–1991)  Emel Hareketi Marada Tugayları (1978'de LC'den ayrıldı ve Suriye ile ittifak kurdu) |  Lübnan Silahlı Kuvvetleri UNIFIL(1978'den beri) Lübnan Çok Uluslu Güçleri (1982–1984)
| ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
(ölü) (ölü) |
 Hafız Esad Mustafa Talas |  Timothy J. Geraghty | |||||||
| | |||||||||
1989 yılında imzalandı ve çatışmalar sona erdi. 1990 yılı Ocak ayında Arap Birliği, Kuveyt liderliğinde Suudi Arabistan, Cezayir ve Fas temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurdu. Bu arada 31 Ocak 1990'da Lübnan Cephesi ve Lübnan ordusu tekrar çatıştı. LC doğu Beyrut'ta şiddetli saldırılar düzenledi ve ilerledi. Ağustos 1990'da Lübnan Parlamentosu, başbakan Mişel Avn'nın 'nı ihlal ettiğini ve yeni bir başkanın seçilmesi kararını aldı. 13 Ekim 1990'da Suriye ordusu son büyük operasyonunu yaptı. Hava kuvvetleri ve Lübnanlı müttefiklerinin saldırısıyla Avn, Başkanlık sarayı etrafında sıkıştırıldı ve yüzlerce destekçisi öldürüldü. Avn, Beyrut'taki Fransız büyükelçiliğine sığındı ve ardından da Fransa'ya kaçtı.
Mart 1991'de Lübnan Parlamentosu bir af kanunu çıkardı ve tüm siyasi suçlular serbest kaldı. Mayıs 1991'de, çoğunluğu Hizbullah militanlarından oluşan silahlı güçlerle tekrar kuruldu. Bu arada şiddet az da olsa hala devam ediyordu. Aralık 1991'de Müslümanların yoğun yaşadığı Basta kentinde bir bombalı araç patlatıldı. Aralarında eski başbakan 'ın da bulunduğu yaklaşık otuz kişi öldü ve 120 kişi yaralandı. Savaş sonrası dönemde Suriye'nin Lübnan üzerindeki baskısı arttı ve Hristiyan liderler sürgün, suikast veya mahkûmiyet yoluyla siyaseten tasfiye edildiler.
Riyad Toplantısı
1975-1991 yılları arasındaki Lübnan iç savaşı; Lübnan, Suriye, Mısır, Kuveyt ve Suudi Arabistan devlet başkanlarının 17-18 Ekim 1976'da Riyad Toplantısında aldıkları kararlarla yeni bir boyut kazandı. Bu antlaşmanın üç ana unsuru şöyle idi:
a. Lübnan'da 21 Ekim'den itibaren ateşkes yürürlüğe girecek ve savaşan taraflar, 1975 Nisan'ından önceki hatlara çekileceklerdir.
b. Lübnan için 30.000 kişilik bir Arap Barış Gücü teşkil olunacaktır. Bu güç esas itibarıyla Suriye askerlerinden oluşmuştur.
c. FKÖ gerillaları Lübnan'da kalmaya devam etmekle beraber, Lübnan'ın egemenlik ve güvenliğine saygı göstereceklerdir.
Güvenlik Bölgesi
Bu sonuncu şarta FKÖ gerillaları hiçbir zaman uymadıkları gibi, İsrail de bunu bildiğinden, Litani Nehrine kadar olan Güney Lübnan topraklarını kendi kontrolü altına alıp, bu toprakları kendisi için "Güvenlik Bölgesi" ilan etmiştir.
İsrail kuvvetleri daha sonra Beyrut'u kuşattılar ve bunun sonucunda, Filistin Kurtuluş Örgütü Lübnan'ı terk etmek zorunda kalmıştır. FKÖ unsurları, Lübnan'a çıkan Amerikan, Fransız ve İtalyan askerlerinden oluşan 2.000 kişilik Barış Gücü himayesinde, 21 Ağustos 1982'de Beyrut'tan ayrıldılar.
FKÖ'yü Lübnan'ı terke muvaffak olan İsrail, 1985 yılında kademeli olarak bölgeden çekilmeye başladı, İsrail'in çekilmesi Müslüman - Hristiyan mücadelesini tekrar başlattı. Bunun üzerine, Suriye Lübnan'a müdahale etmek için harekete geçti. Ayrıca, İran da dolaylı olarak müdahaleye katıldı. 1989 yılı sonlarından itibaren ise, FKÖ tekrar Güney Lübnan'a yerleşmeye başladı. Sonuç olarak; 1970 yılında başlayan Lübnan sorunu ve 1975 yılında başlayan Lübnan iç savaşı, çeşitli aşamalardan geçti. İç savaş Lübnan'da çok ağır maddi hasara ve can kaybına yol açtı. Savaş 1991 yılında resmen sona erdiğinde, Lübnan ve Beyrut bir harabeye dönüşmüştü ve 150.000 Lübnanlı can vermişti. 1992 yılından itibaren İsrail ile FKÖ arasında başlayan olumlu gelişmeler üzerine de olaylar şiddetini kaybetmeye başladı. Fakat Lübnan, ile bölgeye 30 bin kişilik bir askerî güç göndermeye muvaffak olan Suriye'nin belirli ölçüde eyaleti durumuna geldi.
Tarafların Oluşumu
 |  | |
1976-79 yılları arasındaki toprak durumu | ||
1960'larda Hristiyan üstünlüğünün yasal olarak kabul edilmesi, Müslümanlar ve seküler sol grupların, 1969'da 'a katılmalarına ayak olacak, büyük tepkisine yol açtı. Müslüman-solcu muhalefet koalisyonu (sonradan 'ne dönüştü) yeni bir nüfus sayımı (sonuncusu 1932'de yapılmıştı) isteğinde bulundu ve bu sayım sonrası nüfusun niteliklerini daha düzgün gösterecek bir hükûmet kurulmasını talep etti. Bu istek Hristiyanlar (özellikle Maruniler) tarafından ülkedeki hegemonyalarına bir tehdit olarak algılandı. Ayrıca belirtilmelidir ki, politik durum Maruni kilisesi ve dış devletler tarafından basına iletildiği gibi bir "Müslüman-Hristiyan" çatışmasından çok daha karışık bir haldeydi.
İki taraf da kendi çıkar çatışmalarını ortadan kaldıramadıklarından, önceleri kendilerini korumak amacıyla, sonraları olaylar tırmandıkça daha çok bir orduya benzeyen milisler oluşturmaya başladılar. Bu durum hızlı bir şekilde merkezi hükûmetin otoritesini sarsmaya başladı. Hükûmetin düzen sağlamaya çalışması da 'nun yapısı gereği engellendi. Orta Doğu'nun en küçük ordusu olması sebebiyle belli oranlardaki dinlere mensup kişilerden meydana geliyordu. Üyeler çeşitli mezheplere bağlı milisler karşısında eksik kaldıkça, ne ordudaki militan grupları içinde barındırabildi, ne FKÖ'nde söz sahibi olabildi, ne de yabancıların gizlice içine sızmasını görebildi. Ayrıca hükûmette ve yüksek rütbeli subaylar içinde çoğunluğun Hristiyanlar olmasından dolayı Müslümanlar arasında, ordu da dahil olmak üzere, merkezi otoritelere güven çok azdı. Lübnan Ordusunun parçalanması kaçınılmaz şekilde Müslüman kaçaklar tarafından başlatılmış ve artık Maruni generallerden emir almayacaklarını ilan etmişlerdir.
Savaş boyunca militanların çoğu hatta hepsi insan haklarına neredeyse hiç dikkat etmedi ve bazı tarikatçı savaşlar sivilleri ana hedef hâline getirdi. Savaş devam ettikçe militanlar komutanların askerlikten çok suçu meslek edindikleri mafya stili organizasyonlara dönüştüler. Savaş giderleri ise aşağıdaki yolların biriden ya da üç yoldan da elde ediliyordu:
- Dış destek, genellikle İran'dan, İsrail'den, İsrail düşmanı bir Arap ülkesinden veya bir süpergüçten gelirdi. İttifaklar sıklıkla yer değiştiriyordu.
- Nüfusu yağmalamak, haraç, hırsızlık, banka soygunu ve sözde gümrüklerden alınan vergiler bütün grupların ortak yönüydü. Ateşkes sırasında çoğu militan evlerinde sanal mafyalık yaptı.
- Kaçakçılık, İç savaş sırasında Lübnan, haşhaş üretim merkezi Bekaa Vadisi olmak üzere dünyanın en büyük narkotik üreticilerin biri hâline geldi. Ama birçok şeyin kaçakçılığı daha yapılıyordu. Bunlar silah ve silah malzemeleri ve her türlü diğer kaçak maldı. Savaşta olsun ya da olmasın Lübnan, Avrupa ile Arap dünyası arası ticaretteki aracı konumunu asla kaybetmedi. Lübnan limanlarında kaçakçılara suyolları kullanımı sağlamak için bugüne kadar çok savaş verildi.
Başlıca Militan Gruplar
Çoğu militan hiçbir mezhebe bağlı olmadığını söylemesine rağmen genelde bölgesel mezhep liderlerinin yönetimindeydiler.
Hristiyan Militan Grupları
Hristiyan militanlar Romanya ve Bulgaristan'dan aldıkları gibi Batı Almanya, Belçika ve İsrail'den de silah almış, Ülkenin kuzeyindeki fakir halktan da destekçiler kazanmışlardır. Politik görüş olarak genelde sağ görüşlülerdi. Bütün büyük Hristiyan militan grupları Maruni Kilisesi tarafından yönetilirken diğer Hristiyan mezhepleri ikincil bir rol oynadılar.
En güçlü Hristiyan militan grupları Beşir Cemayel yönetimindeki Ketaib Partisi ve 'ydi. , 1986'da 'nın komutası altına giren 'nin 1977'de kurulmasına yardım etti. Daha küçük bir grup da aşırı uçta bulunan 'dı. Bu militanlar Hristiyan çoğunluklu Doğu Beyrut'ta hızlıca kaleler elde etmeye başladılar. Kuzeyde , ailesinin ve 'nın özel militanları olarak görev yaptı.
Şii Militan Grupları
Şii militanlar oluşumda ve savaşa katılmakta yavaştılar. Başlangıçta, çoğu Şii Filistin hareketi ve Lübnan Komünist Partisi'ne çağrılmıştı ama 1970'lerin Kara Eylül'üyle beraber silahlı Filistinliler Şii bölgelerine akın etmeye başladılar. Filistin hareketi Şii bölgelerinde etkisini radikal grupların silahlı yönetimleri yüzünden çabukça kaybetti.
Filistinli radikallerin laikliği ve kibirli davranışları gelenekçi Şii topluluğunu yabancılaştırdı ama aynı zamanda Lübnan'ın en fakir ve mağdur topluluğuna devrimci politikaları için bir örnek oluşturdu. Kendi bağımsız politik organizasyonları olmadan geçen uzun yıllardan sonra 1974-1975'te Musa El Sadr'ın Emel Hareketi oluştu. Bu hareketin ılımlı İslamcı ideolojisi şehirli fakirleri etkiledi ve hareketin silahlı kuvvetleri hızla büyüdü. Sonra, 1980'lerin başında büyük bir grup, İsrail'le savaşan Şii gruplarla birleşerek Hizbullah'ı kurmak için ayrıldı. Hizbullah bugüne gelebilen en güçlü Lübnanlı militan grubudur. Hizbullah başlangıçta İran tarafından desteklendi ve eğitildi ama şu an Suriye'den de destek görüyor.
Sünni Militan Grupları
Bazı Sünni grupları Libya ve Irak'tan destek topladı, bazıları Nasırcı ya da Pan-Arap ve Arap milliyetçiliği eğilimindeydiler, ayrıca Tevhid Hareketi gibi bazı İslamcı gruplar da vardı. Sünni yönetimindeki en büyük grup 'du. Sünniler savaş alanındaki güçsüzlüklerini Filistinli Sünnilerin başını çektiği ama Hristiyan azınlıklara da sahip olan Filistin Kurtuluş Örgütü'ne dönüştürdü.
Dürziler
Orta Lübnan'da stratejik ve tehlikeli 'da oturan küçük Dürzi grubunun hiç müttefiki yoktu ve bunun için ittifaklar kurmaya çok özen gösterdiler. ailesinin liderliği altında kurulan aracılığıyla önce Kemal Canbolat sonra oğlu Velid Canbolat, Sovyetler Birliği'nle iyi bağlar kurarak ve Suriye'yle İsrail'in güneye çekilmesi için anlaşarak etkili Dürzi militanlığı yaptılar.
Dinle İlgisiz Militan Gruplar
Çoğu militan grubun seküler olduğunu iddia etmesine rağmen, birçoğu sadece destek toplamak için sekülerizmi araç olarak kullanıyordu. Yine de bazı din-dışı gruplar vardı ve bunlar tamamen olmasa da aşırı sol için öncül oldular.
Bunun örnekleri Lübnan Komünist Partisi (LCP) ve daha radikal ve bağımsız olan (COA)'ydü. Bir başka belirgin örnek ise Lübnan milliyetçiliğine ve Pan-Arabizm'e ek olarak "Büyük Suriye" düşüncesini benimseyen (SSNP)'ydi. SSNP, ideolojik olarak Hafız Esad'in Baas Partisi'ni desteklemese de çoğunlukla Suriye hükûmeti destekliydi. Hatta şu anda bile SSNP Baas Partisi'ne karşıdır.[] İki Baas Partisine mensup grup da savaşın içine girdiler.
Filistin Kurtuluş Örgütü ve Bölgesel Çatışma
Büyük Arap politik baskıları yüzünden 1969 yılında Mısır Başkanı Nasır tarafından feshedildi, Lübnanlılar yabancı bir gücün (FKÖ) ülkelerinden İsrail'e karşı askerî operasyonlar yürütmesine izin vermeye zorlandı. Öncelerde kabul etmeye yanaşmayan Lübnan, saldırıların Lübnan Ordusu'yla beraber koordine edileceğinden bu anlaşmayı ülkenin kontrolünü ele almanın son şansı olarak görmeye başladı. FKÖ'ye mülteci kampları üzerinde tam kontrol verilmişti ve sonunda Güney Lübnan'ın büyük bölümü onların etkisi altına girdi. Ürdün'deki "Siyah Ekim"'den sonra savaşçıların ülkeye gelişiyle FKÖ'nün varlığı ülke için kaldırılamaz hale geldi. Radikal gruplar kendi kanunlarıyla hüküm sürmeye devam ettiler ve muhafazakâr Şii köylüleri yabancılaştırdılar. FKÖ'nün Ürdün'de desteğini kaybettiği gibi, Lübnan'da Filistin'e olan Müslüman desteği yükselmeye başladı.
Kaynakça
- ^ Mays, Terry M. (1996). Historical Dictionary of Multinational Peacekeeping. ss. 9-10. Bilinmeyen parametre
|yayını=görmezden gelindi () - ^ World Political Almanac, 3rd Ed, Chris Cook.
- ^ "Lebanon profile - Timeline". BBC News (İngilizce). 25 Nisan 2018. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2021.
- ^ "The historiography and the memory of the Lebanese civil war | Sciences Po Violence de masse et Résistance - Réseau de recherche". historiography-and-memory-lebanese-civil-war.html (Fransızca). Erişim tarihi: 13 Nisan 2021.[]
- İngilizce Wikipedia "Lebanese Civil War" maddesi29 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Grolier İnternational Americana Ansiklopedisi Lübnan maddesi
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lubnan Ic Savasi Arapca الحرب الأهلية اللبنانية 1975 ten 1990 yilina kadar Lubnan da yaklasik olarak 150 000 230 000 insanin olumune neden olmustur Yaklasik 350 000 kisi yaralanmis bir milyondan fazla insan da ulkesini terk etmistir Soguk Savas donemi Lubnan i ciddi sekilde etkiledi ve 1958 deki ancak ABD nin Beyrut a cikarma yapmasiyla sona ermisti Israil in kurulmasi ve yuzbinlerce Filistinli multecinin Lubnan a yerlesmesi Filistinli multeciler 1976 90 yillari arasinda nufusun 35 ini olusturuyordu dini catismalari arttirdi Silahli FKO gerillalarinin ulkeye girisi ciddi siyasi sorunlara sebep oldu FKO nun gelisi Filistinli multecilerin silahlanmasi farkli gruplar arasindaki surtusmeyi hizlandirdi 1976 da cogunlugu Musluman ve arasinda catismalar basladiktan kisa sure sonra Arap Ligi ve Suriye arabuluculuga giristi Filistinli Lubnanli catismasi daha cok Guney Lubnan da yogunlasti FKO burayi 1969 yilindan beri kontrol ediyordu imzalanarak bu bolgeden cekildi Israil Guney Lubnan i isgal etti ve Suriye once Hristiyanlar lehine ic savasa dahil oldu ve sorun uluslararasi bir boyut kazandi Suriye ve Israil anlasmazligi Lubnan uzerinden devam etti 1980 lerde taraflar harabeye donen Beyrut un onarilmasi icin caba gosterdi Lubnan Ic SavasiSoguk Savas Arap Soguk Savasi ve Arap Israil savaslari2 Nisan 1978 de BeyrutTarih13 Nisan 1975 13 Ekim 1990 15 yil 6 ay Suriye isgali 30 Nisan 2005 e kadar surdu Bolge LubnanSonuc FKO ulkeden cikarildi Kuzey Lubnan Suriye hakimiyetine girdi Guney Lubnan uzun sure Israil kontrolu altinda kaldi TaraflarKetaib Partisi 1978 e kadar diger ufak capli Organizasyonlar 1977 e kadar GLO 1976 dan beri Israil 1978 den beri 1975 1982 1982 1990 El MurabitunIlerici Sosyalist Partisi PSP Lubnan Komunist Partisi LKP SSNP OCAL LMSF Arap Sosyalist Baas Partisi Lubnan BolgesiSosyalist Arap Lubnan Oncu Partisi SALVP PNO LAO Diger ufak capli Orgutler Filistin Kurtulus Orgutu ASALA Hizbullah 1985 1990 Iran 1980 den itibaren agirlikli olarak IDMO ve Ordu nun paramiliter birimleri Islami Birlesme Hareketi 1982 den beri Suriye 1976 1983 1991 Emel Hareketi Marada Tugaylari 1978 de LC den ayrildi ve Suriye ile ittifak kurdu Lubnan Silahli Kuvvetleri UNIFIL 1978 den beri Lubnan Cok Uluslu Gucleri 1982 1984 Amerika Birlesik Devletleri Fransa Italya 1976 1982 Suudi Arabistan 1976 79 Sudan 1976 79 Birlesik Arap Emirlikleri 1976 79 Libya 1976 Guney Yemen 1976 77 Komutanlar ve liderlerBesir Cemayel olu olu Menahem Begin Ariel Saron olu olu Kemal Canbolat olu Velid Canbolat Inaam Raad Yaser Arafat Nebih Berri Musa El Sadr Abbas Musavi Hafiz Esad Mustafa TalasTimothy J Geraghty120 000 150 000 arasi insan hayatini kaybetti 1989 yilinda imzalandi ve catismalar sona erdi 1990 yili Ocak ayinda Arap Birligi Kuveyt liderliginde Suudi Arabistan Cezayir ve Fas temsilcilerinden olusan bir komisyon kurdu Bu arada 31 Ocak 1990 da Lubnan Cephesi ve Lubnan ordusu tekrar catisti LC dogu Beyrut ta siddetli saldirilar duzenledi ve ilerledi Agustos 1990 da Lubnan Parlamentosu basbakan Misel Avn nin ni ihlal ettigini ve yeni bir baskanin secilmesi kararini aldi 13 Ekim 1990 da Suriye ordusu son buyuk operasyonunu yapti Hava kuvvetleri ve Lubnanli muttefiklerinin saldirisiyla Avn Baskanlik sarayi etrafinda sikistirildi ve yuzlerce destekcisi olduruldu Avn Beyrut taki Fransiz buyukelciligine sigindi ve ardindan da Fransa ya kacti Mart 1991 de Lubnan Parlamentosu bir af kanunu cikardi ve tum siyasi suclular serbest kaldi Mayis 1991 de cogunlugu Hizbullah militanlarindan olusan silahli guclerle tekrar kuruldu Bu arada siddet az da olsa hala devam ediyordu Aralik 1991 de Muslumanlarin yogun yasadigi Basta kentinde bir bombali arac patlatildi Aralarinda eski basbakan in da bulundugu yaklasik otuz kisi oldu ve 120 kisi yaralandi Savas sonrasi donemde Suriye nin Lubnan uzerindeki baskisi artti ve Hristiyan liderler surgun suikast veya mahkumiyet yoluyla siyaseten tasfiye edildiler Riyad Toplantisi1975 1991 yillari arasindaki Lubnan ic savasi Lubnan Suriye Misir Kuveyt ve Suudi Arabistan devlet baskanlarinin 17 18 Ekim 1976 da Riyad Toplantisinda aldiklari kararlarla yeni bir boyut kazandi Bu antlasmanin uc ana unsuru soyle idi a Lubnan da 21 Ekim den itibaren ateskes yururluge girecek ve savasan taraflar 1975 Nisan indan onceki hatlara cekileceklerdir b Lubnan icin 30 000 kisilik bir Arap Baris Gucu teskil olunacaktir Bu guc esas itibariyla Suriye askerlerinden olusmustur c FKO gerillalari Lubnan da kalmaya devam etmekle beraber Lubnan in egemenlik ve guvenligine saygi gostereceklerdir Guvenlik BolgesiBu sonuncu sarta FKO gerillalari hicbir zaman uymadiklari gibi Israil de bunu bildiginden Litani Nehrine kadar olan Guney Lubnan topraklarini kendi kontrolu altina alip bu topraklari kendisi icin Guvenlik Bolgesi ilan etmistir Israil kuvvetleri daha sonra Beyrut u kusattilar ve bunun sonucunda Filistin Kurtulus Orgutu Lubnan i terk etmek zorunda kalmistir FKO unsurlari Lubnan a cikan Amerikan Fransiz ve Italyan askerlerinden olusan 2 000 kisilik Baris Gucu himayesinde 21 Agustos 1982 de Beyrut tan ayrildilar FKO yu Lubnan i terke muvaffak olan Israil 1985 yilinda kademeli olarak bolgeden cekilmeye basladi Israil in cekilmesi Musluman Hristiyan mucadelesini tekrar baslatti Bunun uzerine Suriye Lubnan a mudahale etmek icin harekete gecti Ayrica Iran da dolayli olarak mudahaleye katildi 1989 yili sonlarindan itibaren ise FKO tekrar Guney Lubnan a yerlesmeye basladi Sonuc olarak 1970 yilinda baslayan Lubnan sorunu ve 1975 yilinda baslayan Lubnan ic savasi cesitli asamalardan gecti Ic savas Lubnan da cok agir maddi hasara ve can kaybina yol acti Savas 1991 yilinda resmen sona erdiginde Lubnan ve Beyrut bir harabeye donusmustu ve 150 000 Lubnanli can vermisti 1992 yilindan itibaren Israil ile FKO arasinda baslayan olumlu gelismeler uzerine de olaylar siddetini kaybetmeye basladi Fakat Lubnan ile bolgeye 30 bin kisilik bir askeri guc gondermeye muvaffak olan Suriye nin belirli olcude eyaleti durumuna geldi Taraflarin Olusumu1976 79 yillari arasindaki toprak durumu Ic Savas ta zarar goren Beyrut un Sehitler Meydani ile dogu Hristiyan ve bati Musluman olarak ikiye bolunen Beyrut 1982 1960 larda Hristiyan ustunlugunun yasal olarak kabul edilmesi Muslumanlar ve sekuler sol gruplarin 1969 da a katilmalarina ayak olacak buyuk tepkisine yol acti Musluman solcu muhalefet koalisyonu sonradan ne donustu yeni bir nufus sayimi sonuncusu 1932 de yapilmisti isteginde bulundu ve bu sayim sonrasi nufusun niteliklerini daha duzgun gosterecek bir hukumet kurulmasini talep etti Bu istek Hristiyanlar ozellikle Maruniler tarafindan ulkedeki hegemonyalarina bir tehdit olarak algilandi Ayrica belirtilmelidir ki politik durum Maruni kilisesi ve dis devletler tarafindan basina iletildigi gibi bir Musluman Hristiyan catismasindan cok daha karisik bir haldeydi Iki taraf da kendi cikar catismalarini ortadan kaldiramadiklarindan onceleri kendilerini korumak amaciyla sonralari olaylar tirmandikca daha cok bir orduya benzeyen milisler olusturmaya basladilar Bu durum hizli bir sekilde merkezi hukumetin otoritesini sarsmaya basladi Hukumetin duzen saglamaya calismasi da nun yapisi geregi engellendi Orta Dogu nun en kucuk ordusu olmasi sebebiyle belli oranlardaki dinlere mensup kisilerden meydana geliyordu Uyeler cesitli mezheplere bagli milisler karsisinda eksik kaldikca ne ordudaki militan gruplari icinde barindirabildi ne FKO nde soz sahibi olabildi ne de yabancilarin gizlice icine sizmasini gorebildi Ayrica hukumette ve yuksek rutbeli subaylar icinde cogunlugun Hristiyanlar olmasindan dolayi Muslumanlar arasinda ordu da dahil olmak uzere merkezi otoritelere guven cok azdi Lubnan Ordusunun parcalanmasi kacinilmaz sekilde Musluman kacaklar tarafindan baslatilmis ve artik Maruni generallerden emir almayacaklarini ilan etmislerdir Savas boyunca militanlarin cogu hatta hepsi insan haklarina neredeyse hic dikkat etmedi ve bazi tarikatci savaslar sivilleri ana hedef haline getirdi Savas devam ettikce militanlar komutanlarin askerlikten cok sucu meslek edindikleri mafya stili organizasyonlara donustuler Savas giderleri ise asagidaki yollarin biriden ya da uc yoldan da elde ediliyordu Dis destek genellikle Iran dan Israil den Israil dusmani bir Arap ulkesinden veya bir supergucten gelirdi Ittifaklar siklikla yer degistiriyordu Nufusu yagmalamak harac hirsizlik banka soygunu ve sozde gumruklerden alinan vergiler butun gruplarin ortak yonuydu Ateskes sirasinda cogu militan evlerinde sanal mafyalik yapti Kacakcilik Ic savas sirasinda Lubnan hashas uretim merkezi Bekaa Vadisi olmak uzere dunyanin en buyuk narkotik ureticilerin biri haline geldi Ama bircok seyin kacakciligi daha yapiliyordu Bunlar silah ve silah malzemeleri ve her turlu diger kacak maldi Savasta olsun ya da olmasin Lubnan Avrupa ile Arap dunyasi arasi ticaretteki araci konumunu asla kaybetmedi Lubnan limanlarinda kacakcilara suyollari kullanimi saglamak icin bugune kadar cok savas verildi Baslica Militan Gruplar Cogu militan hicbir mezhebe bagli olmadigini soylemesine ragmen genelde bolgesel mezhep liderlerinin yonetimindeydiler Hristiyan Militan Gruplari Lubnanlilar Cephesi Amblemi Hristiyan militanlar Romanya ve Bulgaristan dan aldiklari gibi Bati Almanya Belcika ve Israil den de silah almis Ulkenin kuzeyindeki fakir halktan da destekciler kazanmislardir Politik gorus olarak genelde sag goruslulerdi Butun buyuk Hristiyan militan gruplari Maruni Kilisesi tarafindan yonetilirken diger Hristiyan mezhepleri ikincil bir rol oynadilar En guclu Hristiyan militan gruplari Besir Cemayel yonetimindeki Ketaib Partisi ve ydi 1986 da nin komutasi altina giren nin 1977 de kurulmasina yardim etti Daha kucuk bir grup da asiri ucta bulunan di Bu militanlar Hristiyan cogunluklu Dogu Beyrut ta hizlica kaleler elde etmeye basladilar Kuzeyde ailesinin ve nin ozel militanlari olarak gorev yapti Sii Militan Gruplari Sii militanlar olusumda ve savasa katilmakta yavastilar Baslangicta cogu Sii Filistin hareketi ve Lubnan Komunist Partisi ne cagrilmisti ama 1970 lerin Kara Eylul uyle beraber silahli Filistinliler Sii bolgelerine akin etmeye basladilar Filistin hareketi Sii bolgelerinde etkisini radikal gruplarin silahli yonetimleri yuzunden cabukca kaybetti Filistinli radikallerin laikligi ve kibirli davranislari gelenekci Sii toplulugunu yabancilastirdi ama ayni zamanda Lubnan in en fakir ve magdur topluluguna devrimci politikalari icin bir ornek olusturdu Kendi bagimsiz politik organizasyonlari olmadan gecen uzun yillardan sonra 1974 1975 te Musa El Sadr in Emel Hareketi olustu Bu hareketin ilimli Islamci ideolojisi sehirli fakirleri etkiledi ve hareketin silahli kuvvetleri hizla buyudu Sonra 1980 lerin basinda buyuk bir grup Israil le savasan Sii gruplarla birleserek Hizbullah i kurmak icin ayrildi Hizbullah bugune gelebilen en guclu Lubnanli militan grubudur Hizbullah baslangicta Iran tarafindan desteklendi ve egitildi ama su an Suriye den de destek goruyor Sunni Militan Gruplari El Murabitun logo Bazi Sunni gruplari Libya ve Irak tan destek topladi bazilari Nasirci ya da Pan Arap ve Arap milliyetciligi egilimindeydiler ayrica Tevhid Hareketi gibi bazi Islamci gruplar da vardi Sunni yonetimindeki en buyuk grup du Sunniler savas alanindaki gucsuzluklerini Filistinli Sunnilerin basini cektigi ama Hristiyan azinliklara da sahip olan Filistin Kurtulus Orgutu ne donusturdu Durziler Orta Lubnan da stratejik ve tehlikeli da oturan kucuk Durzi grubunun hic muttefiki yoktu ve bunun icin ittifaklar kurmaya cok ozen gosterdiler ailesinin liderligi altinda kurulan araciligiyla once Kemal Canbolat sonra oglu Velid Canbolat Sovyetler Birligi nle iyi baglar kurarak ve Suriye yle Israil in guneye cekilmesi icin anlasarak etkili Durzi militanligi yaptilar Dinle Ilgisiz Militan Gruplar SSNP logo Cogu militan grubun sekuler oldugunu iddia etmesine ragmen bircogu sadece destek toplamak icin sekulerizmi arac olarak kullaniyordu Yine de bazi din disi gruplar vardi ve bunlar tamamen olmasa da asiri sol icin oncul oldular Bunun ornekleri Lubnan Komunist Partisi LCP ve daha radikal ve bagimsiz olan COA ydu Bir baska belirgin ornek ise Lubnan milliyetciligine ve Pan Arabizm e ek olarak Buyuk Suriye dusuncesini benimseyen SSNP ydi SSNP ideolojik olarak Hafiz Esad in Baas Partisi ni desteklemese de cogunlukla Suriye hukumeti destekliydi Hatta su anda bile SSNP Baas Partisi ne karsidir kaynak belirtilmeli Iki Baas Partisine mensup grup da savasin icine girdiler Filistin Kurtulus Orgutu ve Bolgesel CatismaBuyuk Arap politik baskilari yuzunden 1969 yilinda Misir Baskani Nasir tarafindan feshedildi Lubnanlilar yabanci bir gucun FKO ulkelerinden Israil e karsi askeri operasyonlar yurutmesine izin vermeye zorlandi Oncelerde kabul etmeye yanasmayan Lubnan saldirilarin Lubnan Ordusu yla beraber koordine edileceginden bu anlasmayi ulkenin kontrolunu ele almanin son sansi olarak gormeye basladi FKO ye multeci kamplari uzerinde tam kontrol verilmisti ve sonunda Guney Lubnan in buyuk bolumu onlarin etkisi altina girdi Urdun deki Siyah Ekim den sonra savascilarin ulkeye gelisiyle FKO nun varligi ulke icin kaldirilamaz hale geldi Radikal gruplar kendi kanunlariyla hukum surmeye devam ettiler ve muhafazakar Sii koyluleri yabancilastirdilar FKO nun Urdun de destegini kaybettigi gibi Lubnan da Filistin e olan Musluman destegi yukselmeye basladi Kaynakca Mays Terry M 1996 Historical Dictionary of Multinational Peacekeeping ss 9 10 Bilinmeyen parametre yayini gormezden gelindi yardim World Political Almanac 3rd Ed Chris Cook Lebanon profile Timeline BBC News Ingilizce 25 Nisan 2018 3 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2021 The historiography and the memory of the Lebanese civil war Sciences Po Violence de masse et Resistance Reseau de recherche historiography and memory lebanese civil war html Fransizca Erisim tarihi 13 Nisan 2021 olu kirik baglanti Ingilizce Wikipedia Lebanese Civil War maddesi29 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Grolier International Americana Ansiklopedisi Lubnan maddesiAyrica bakinizSabra ve Satilla katliami 2006 Israil Lubnan Krizi 1983 Beyrut kisla bombalamasi