Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Martolos, Osmanlı askerî teşkilâtında Hristiyan askerlerden oluşan ve çeşitli hizmetler gören özel bir sınıf.
| Martoloslar | |
|---|---|
 Mora'daki martoloslar | |
| Etkin | 14.-18. yüzyıl |
| Ülke |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Sınıfı | Piyade |
| Tipi | Hristiyan yardımcı güç |
| Görevi | Savunma, keşif, haber alma |
Etimoloji
Bazı kaynaklarda martoloz ya da martiloz şeklinde de yazılan kavram, Doğu Roma İmparatorluğu'nda bir milis kuvvetinin adı olan armatolos veya amartolosla irtibatlandırılır.
Osmanlı ordusunda yaygınlaşması
Osman Gazi, İnegöl tekfuru Nikola'yla askerî mücadelesinde, oğlu Orhan Bey'in Konur kalesini fethinde martoloslardan ulak ya da casus olarak yararlandı. 1241 yıllarında Moğolların önünden Balkanlara kaçan Kuman-Kıpçak kitleleri İznik İmparatorluğu tarafından Bitinya ve Frigya, Paflagonya gibi sınır bölgelere yerleştirilmiş. Osmanlıların bölgeye gelmeleri ile beraber akrabalarına yardım ederek, Bitinya’nın Osmanlıların ellerine geçmelerinde önemli bir rol oynadıkları da ileri sürülmektedir. Bu devirde özellikle de Bitinya ismiyle adlandırılan bölgede Osmanlı kuruluş kaynakları ışığında Kuman-Kıpçakların bazılarının Martolos Teşkilatı içerisinde yer aldıkları da yer alan çıkarımlardan birisidir. Dini konulara hoşgörü ile yaklaşan Osmanlılar içerisinde sözü edilen bu Türklerin adetlerini ve kültürlerini koruyarak kendi yerleşim yerlerinde yaşadıkları da bilinmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun Rumeli'de genişlediği I. Murad döneminde, bir taraftan devşirilen Hristiyan gençlerden Yeniçeri ocağı oluşturulurken, diğer taraftan ele geçirilen Doğu Roma, Bulgar ve Sırp kalelerindeki askerler de ya da martolos olarak Osmanlı askerî teşkilâtına dahil edilmeye başlandı. Örneğin, Yıldırım Beyazıt'ın Haçlı ordusuna karşı kazandığı Niğbolu zaferinin (1396) ardından ilhak edilen son Bulgar toprakları olan Vidin Çarlığı'nın merkezinde Vidin kalesindeki Bulgar askerleri martolos olarak kaydedildi.
Martoloslar II. Murad döneminde, özellikle 1421-1438 yıllarında, giderek yaygınlaştı. II. Murad II. Kosova Muharebesi'nde (1448) martolosları casus olarak kullandı.Fatih Sultan Mehmed ise gerek Macaristan'a yönelik akınlarında gerek Karaman (1467) ve Akkoyunlu (1473) seferlerinde martoloslardan istifade etti. Genellikle ganimet ve macera peşinde koşan Hıristiyanlardan toplanan ve XV. yüzyılda sadece sınır bölgelerinde görevlendirilen martoloslar, Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren iç bölgelerde muhafız ve göreviyle de istihdam edildi.
Görevleri ve istihdam edildikleri bölgeler
Martolos teşkilâtı Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'daki sınırları genişledikçe Bulgaristan'ın kuzeybatısı, Sırbistan'ın kuzeyi, Bosna, Dalmaçya ve Mora'da kuvvetlendi ve özellikle Macar Krallığı'nın saldırılarına karşı önemli görevler üstlendi. Buna ilaveten, başta Belgrad ve Semendire olmak üzere, Tuna üzerindeki liman kentlerinde Tuna üzerindeki Osmanlı gemilerinde hizmet veren martoloslar da mevcuttu. Keza, akıncılar gibi keşif ve haber alma görevini ifa etmek üzere Tuna ve Sava nehirlerinin kuzeyine de kaydırılarak Venedik, Macaristan ve Avusturya’ya yönelik seferlere de katıldılar ve Macaristan ile Erdel'deki Osmanlı kalelerine de dağıtılarak (sadece Budin eyaletinde 1.400-1.600 asker vardı) özellikle Avusturya sınırında önemli savunma görevleri üstlendiler.
16. yüzyılın ortalarında büyük bir güce ulaşan martoloslar 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nda Osmanlı hizmetinden çıktıkları gibi, çeşitli ayaklanmalara da iştirak ettiler. Dolayısıyla, sayıları giderek azalmaya başlayan martoloslar 17. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı askerî teşkilatında meydana gelen köklü değişiklikler çerçevesinde, sayıları azaldı ve zamanla ortadan kalktı.
Teşkilatlanması
Ordu hizmetindeki martolosların hepsi ulufeliydi ve maaşları maaşları bulundukları yerin vergisinden ödenirdi. Buna ilaveten, zaman zaman martolosbaşının denetiminde martolos akçesi adıyla halktan para toplanırdı. Hizmetleri 10 ilâ 20 yıldı
Bazı martoloslar ve aileleri cizye ve âşâr dışındaki avârız benzeri vergilerden muaflardı (bazı bölgelerde cizyeden de bağışıklardı). Sırbistan'daki martolosların ise miras bırakma hakkı vardı.
Kendilerine özgü kıyafetleri ve sancakları olan martoloslar, bölükler halinde ve genellikle yaya olarak hizmet ederlerdi. Adriyatik ve Tuna donanmalarına gerekli mühimmatı sağlarlardı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Tevârîh-i Âl-i Osman", Âşıkpaşazâde, s.50
- ^ "ANADOLU'DA SON TÜRK İSKÂNI: İZNİK İMPARATORLUĞU'NDA KUMAN-KIPÇAKLAR VE YALOVA KAZIMİYE (YORTAN) İLE ELMALIK (SARUHANLI) KÖYLERİNDEKİ VARLIKLARI". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2022.
- ^ "Geyikdere Köyü Mezarlığında Bulunan Orta Asya Tipindeki bir Taş Heykel, Adil Yılmaz".
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD, sy.18
- ^ "Kitâb-ı Cihannümâ", Neşrî, c.2, s.659
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, sy.5, s.621, hk.1728
- ^ "Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest", Pál Fodo & Geza David, Brill (2021), s.206
- ^ "Encyclopedia of the Ottoman Empire", Gabor Agoston & Bruce Alan Masters, Infobase Publishing, (2010), s.353
Dış kaynaklar
- "Martolosi u Jugoslaviskim Zemljama Pod Turskom Vladavinom" (Sırpça), M. Vasic, Saraybosna (1967).
- "The Martoloses in Macedonia", La Macédonia et les macédoniens dans le passé, Üsküp (1970)
- "Osmanlı İmparatorluğunda Martoloslar", Kemal Beydilli, 1977
- "Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar", Halil İnalcık, c.I, Ankara (1987)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Martolos Osmanli askeri teskilatinda Hristiyan askerlerden olusan ve cesitli hizmetler goren ozel bir sinif MartoloslarMora daki martoloslarEtkin14 18 yuzyilUlkeOsmanli ImparatorluguSinifiPiyadeTipiHristiyan yardimci gucGoreviSavunma kesif haber almaEtimolojiBazi kaynaklarda martoloz ya da martiloz seklinde de yazilan kavram Dogu Roma Imparatorlugu nda bir milis kuvvetinin adi olan armatolos veya amartolosla irtibatlandirilir Osmanli ordusunda yayginlasmasiOsman Gazi Inegol tekfuru Nikola yla askeri mucadelesinde oglu Orhan Bey in Konur kalesini fethinde martoloslardan ulak ya da casus olarak yararlandi 1241 yillarinda Mogollarin onunden Balkanlara kacan Kuman Kipcak kitleleri Iznik Imparatorlugu tarafindan Bitinya ve Frigya Paflagonya gibi sinir bolgelere yerlestirilmis Osmanlilarin bolgeye gelmeleri ile beraber akrabalarina yardim ederek Bitinya nin Osmanlilarin ellerine gecmelerinde onemli bir rol oynadiklari da ileri surulmektedir Bu devirde ozellikle de Bitinya ismiyle adlandirilan bolgede Osmanli kurulus kaynaklari isiginda Kuman Kipcaklarin bazilarinin Martolos Teskilati icerisinde yer aldiklari da yer alan cikarimlardan birisidir Dini konulara hosgoru ile yaklasan Osmanlilar icerisinde sozu edilen bu Turklerin adetlerini ve kulturlerini koruyarak kendi yerlesim yerlerinde yasadiklari da bilinmektedir Osmanli Imparatorlugu nun Rumeli de genisledigi I Murad doneminde bir taraftan devsirilen Hristiyan genclerden Yeniceri ocagi olusturulurken diger taraftan ele gecirilen Dogu Roma Bulgar ve Sirp kalelerindeki askerler de ya da martolos olarak Osmanli askeri teskilatina dahil edilmeye baslandi Ornegin Yildirim Beyazit in Hacli ordusuna karsi kazandigi Nigbolu zaferinin 1396 ardindan ilhak edilen son Bulgar topraklari olan Vidin Carligi nin merkezinde Vidin kalesindeki Bulgar askerleri martolos olarak kaydedildi Martoloslar II Murad doneminde ozellikle 1421 1438 yillarinda giderek yayginlasti II Murad II Kosova Muharebesi nde 1448 martoloslari casus olarak kullandi Fatih Sultan Mehmed ise gerek Macaristan a yonelik akinlarinda gerek Karaman 1467 ve Akkoyunlu 1473 seferlerinde martoloslardan istifade etti Genellikle ganimet ve macera pesinde kosan Hiristiyanlardan toplanan ve XV yuzyilda sadece sinir bolgelerinde gorevlendirilen martoloslar Kanuni Sultan Suleyman doneminden itibaren ic bolgelerde muhafiz ve goreviyle de istihdam edildi Gorevleri ve istihdam edildikleri bolgelerMartolos teskilati Osmanli Imparatorlugu nun Avrupa daki sinirlari genisledikce Bulgaristan in kuzeybatisi Sirbistan in kuzeyi Bosna Dalmacya ve Mora da kuvvetlendi ve ozellikle Macar Kralligi nin saldirilarina karsi onemli gorevler ustlendi Buna ilaveten basta Belgrad ve Semendire olmak uzere Tuna uzerindeki liman kentlerinde Tuna uzerindeki Osmanli gemilerinde hizmet veren martoloslar da mevcuttu Keza akincilar gibi kesif ve haber alma gorevini ifa etmek uzere Tuna ve Sava nehirlerinin kuzeyine de kaydirilarak Venedik Macaristan ve Avusturya ya yonelik seferlere de katildilar ve Macaristan ile Erdel deki Osmanli kalelerine de dagitilarak sadece Budin eyaletinde 1 400 1 600 asker vardi ozellikle Avusturya sinirinda onemli savunma gorevleri ustlendiler 16 yuzyilin ortalarinda buyuk bir guce ulasan martoloslar 1593 1606 Osmanli Avusturya Savasi nda Osmanli hizmetinden ciktiklari gibi cesitli ayaklanmalara da istirak ettiler Dolayisiyla sayilari giderek azalmaya baslayan martoloslar 17 yuzyilin ikinci yarisinda Osmanli askeri teskilatinda meydana gelen koklu degisiklikler cercevesinde sayilari azaldi ve zamanla ortadan kalkti TeskilatlanmasiOrdu hizmetindeki martoloslarin hepsi ulufeliydi ve maaslari maaslari bulunduklari yerin vergisinden odenirdi Buna ilaveten zaman zaman martolosbasinin denetiminde martolos akcesi adiyla halktan para toplanirdi Hizmetleri 10 ila 20 yildi Bazi martoloslar ve aileleri cizye ve asar disindaki avariz benzeri vergilerden muaflardi bazi bolgelerde cizyeden de bagisiklardi Sirbistan daki martoloslarin ise miras birakma hakki vardi Kendilerine ozgu kiyafetleri ve sancaklari olan martoloslar bolukler halinde ve genellikle yaya olarak hizmet ederlerdi Adriyatik ve Tuna donanmalarina gerekli muhimmati saglarlardi Ayrica bakinizMartolosbasilik Voynuklar AkinciKaynakca Tevarih i Al i Osman Asikpasazade s 50 ANADOLU DA SON TURK ISKANI IZNIK IMPARATORLUGU NDA KUMAN KIPCAKLAR VE YALOVA KAZIMIYE YORTAN ILE ELMALIK SARUHANLI KOYLERINDEKI VARLIKLARI 19 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Haziran 2022 Geyikdere Koyu Mezarliginda Bulunan Orta Asya Tipindeki bir Tas Heykel Adil Yilmaz Basbakanlik Osmanli Arsivi MAD sy 18 Kitab i Cihannuma Nesri c 2 s 659 Basbakanlik Osmanli Arsivi sy 5 s 621 hk 1728 Ottomans Hungarians and Habsburgs in Central Europe The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest Pal Fodo amp Geza David Brill 2021 s 206 Encyclopedia of the Ottoman Empire Gabor Agoston amp Bruce Alan Masters Infobase Publishing 2010 s 353Dis kaynaklar Martolosi u Jugoslaviskim Zemljama Pod Turskom Vladavinom Sirpca M Vasic Saraybosna 1967 The Martoloses in Macedonia La Macedonia et les macedoniens dans le passe Uskup 1970 Osmanli Imparatorlugunda Martoloslar Kemal Beydilli 1977 Fatih Devri Uzerinde Tetkikler ve Vesikalar Halil Inalcik c I Ankara 1987